1. მზის ამოსვლას ცისკრის ნათელი უსწრებს, ხოლო ყოველგვარ სიმდაბლეს წინ სიმშვიდის სათნოება უძღვის. ამის შესახებ გვეუბნება ნათელი ჭეშმარიტი, მოვუსმინოთ, როგორი თანამიმდევრობით წარმოგვიდგენს ამ სათნოებებს იგი: ისწავლეთ ჩემგან, „რამეთუ მშვიდ ვარ და მდაბალ გულითა“ (მათ. 11.29). ამიტომ საჭიროა, ჯერ მზის ნათელმა გაგვანათლოს და შემდეგ შევხედოთ თავად მზეს, რადგან როგორც ნათლის გარეშე მზის ხილვაა შეუძლებელი, ასევე სიმშვიდის გარეშე სიმდაბლეს ვერ მოიპოვებ.
2. სიმშვიდე გონების შეუცვლელი მდგომარეობაა, როდესაც ის პატივსა და შეურაცხყოფას ერთნაირად იღებს.
3. სიმშვიდე ის არის: როდესაც მოყვასი გაგინებს და შეურაცხგყოფს, შენ განწმენდილი გულით მთელი სულით ლოცულობ მისთვის.
4. სიმშვიდე არის გულისწყრომის ზღვაში აღმართული კლდე, რომელიც მასზე მომდგარ ყოველგვარ ღელვას დაამარცხებს და თვითონ არ ირყევა.
5. სიმშვიდე ყოველგვარი განსაცდელის მადლობით და სიხარულით დათმენაა.
6. სიმშვიდე არის მოთმინების განმამტკიცებელი და სიყვარულის კარი, უფრო მეტად კი - დედა მისი, ის არის ძალა გონებისა, რადგან ნათქვამია: უფალმა „ასწავლნეს მშვიდთა გზანი მისნი“ (ფს. 24.9), ის არის ცოდვათა შენდობის მომნიჭებელი, ლოცვაში - კადნიერება; ის სულიწმიდის სამკვიდრებელია, რადგან სულიწმიდა ამბობს: ვის მივაპყრობ მზერას - გლახაკს და ჩემი სიტყვების მოშიშს (ეს. 66,2).
7. სიმშვიდე მორჩილების დამხმარეა, ის ღვთის შიშის წიანმძღვარია, გულისწყრომის აღვირი, მრისხანების დამაცხრობელი, სიხარულის მომნიჭებელი, ქრისტეს მიმსგავსებულობა, ანგელოზებრივი თვისება, ეშმაკთა ბორკილი და ვნებათა საწინააღმდეგო იარაღი.
8. მდაბალ და მშივდ სულში უფალი სახლდება, ხოლო მეამბოხის სული ეშმაკის სამყოფელი ხდება.
9. მშივდთა დაიმკვიდრონ ქვეყანა, ხოლო მრისხანენი მათი მიწიდან განიდევნებიან.
10. მშვიდის სული უბრალოების სამყოფელია, ხოლო მრისხანე გონება უკეთურებასა და მზაკვრობას მოიმოქმედებს.
11. მშვიდ სულში სიბრძნის სიტყვები მკვიდრდება, რადგან ნათქვამია: „უძღვეს მშვიდთა სასჯელსა შინა უფალი (ფს. 24.9) და უმეტესად განაბრძნობს მათ.
12. უბრალო სული სიმდაბლის მეუღლეა, ხოლო მზაკვარი სული - ამპარტავნების მეგობარია.
13. მშვიდთა სულები სიბრძნით აღივსებიან, ხოლო მრისხანე კაცის გონება - სიბნელითა და უგუნურებით.
14. მრისხანე და მზაკვარი ადამიანი ერთმანეთს შეხვდა და მათი საუბრისას არც ერთი გულწრფელი სიტყვა არ თქმულა.
15. თუ პირველს გაუხსნი გულს - იქ განკითხვას იპოვი, ხოლო თუ მეორის გულს გამოიძიებ, იქ მზაკვრობას ნახავ.
16. უბრალოება სულის მარტივი წესია, რომელიც უძრავია ბოროტებისადმი.
17. მზაკვრობა არის ხელოვნება, ან უკეთ რომ ვთქვათ ეშმაკეული სისაძაგლე, რომელიც შორსაა ჭეშმარიტებისაგან.
18. ორგულობა ბოროტი წესია, რომელიც მზაკვრობითაა შექმნილი და სულისა და გონების დამაბნელებელია.
19. უბრალოება არის წრფელი აზრები, მართალი ბუნება და ჭეშმარიტი სიტყვა - არც გამოგონილი და არც წინასწარგამზადებული.
20. უმანკოება სულის მხიარულებაა, რომელიც სრულიად განშორებულია მზაკვრობას.
21. უმანკოება თვისებაა წმიდა სულისა, რომელიც ისეთივეა, როგორც თავიდან იყო შექმნილი და ყველასადმი კეთილი, ტკბილი და უშფოთველია.
22. მზაკვრობა არის სამართლიანობის გარყვნა, გონების განდიდება, საკუთარი თავის ამაოდ გამართლება - კეთილი განზრახვის მომიზეზებით, ცრუ ფიცი, ორაზროვანი სიტყვა, გულდახურულობა, პირფერობის უფსკრული, სიცრუის ჩვეულება, ბუნებად გადაქცეული თვითგანდიდება, სიმდაბლის მოწინააღმდეგე, სინანულის ნიღაბი, გლოვისაგან განშორება, ის აღსარების წინააღმდეგ მებრძოლია, თვითრჯულობაში განმტკიცებული, დაცემის მიზეზი, დაცემულის აღდგომის დამაბრკოლებელი, თავხედური ღიმილი მხილებისას, უგუნური ჩივილი, თვალთმაქცური ღვთისმოსაობა; ერთი სიტყვით - ის ეშმაკეული ცხოვრებაა.
23. მზაკვარი კაცი ეშმაკის მოყვასი და მეგობარია, უფალი გვასწავლის, რომ ამისთანების შესახებ ვთქვათ: „გვიხსენ ჩუენ ბოროტისაგან“ (მათ. 6.13).
24. უნდა გავურბოდეთ მზაკვრობის უფსკრულს, უკეთურებას მღვიმეს, რადგან ნათქვამია: „უკეთურნი ადრე მოისრიან“ (ფს. 36.9), „ვითარცა თივაი მსთუად განხმენ“ (ფს. 36.2), რადგან ეშმაკის საძოვარნი არიან ისინი.
25. როგორც სიყვარულია ღმერთის სახელი, ასევე სიმართლე, ამიტომ მიმართავს ბრძენთა ბრძენი „ქება ქებათში“ წმიდა გულს: „ღირსად შეგიყვარეს შენ“ (ქებ. 1.4), ხოლო მამამ მისმა თქვა: „ტკბილ და წრფელ არს უფალი“ (ფს. 1.3). და მის მიმსგავსებულთა შესახებ იტყვის იგი: „რომელმან განარინნის წრფელნი გულითა“ (ფს. 7.10) და ამასაც იტყვის: „სიმართლენი შეიყვარნა“ უფალმა „და სიწრფოებანი იხილა პირმან მისმან“ (ფს. 10.7).
26. უბრალოების სადარი არაფერია, ამიტომ იყო, რომ ვიდრე მას ფლობდა, ადამს თავისი სულის სიშიშვლე და ხორცის სირცხვილი არ უხილავს.
27. ბუნებრივი უბრალოებაც კარგი და სანატრელია, მაგრამ არა იმდენად, რამდენადაც იგი, ვინც უკეთურებისაგან შრომითა და ოფლით მობრუნდა და მოიპოვა უბრალოება, რადგან პირველის მფლობელი უკეთურებისა და ვნებებისგან არის დაცული, მეორე კი დიდი სიმშვიდისა და სიმდაბლის მომასწავებელია. პირველის ჯილდო დიდი არ არის, მეორისა კი - უფრო აღმატებულია.
28. ყველას, ვისაც სურს, უფალი მოიპოვოს, გულწრფელად და უბრალოდ, მარტივი და წმიდა გულით უნდა მიმართოს მას: რაკი იგი მარტივი და ბოროტების არმქონეა, მარტივ და უმანკო სულებს ეძიებს, რადგან სიმარტივე და უბრალოება სიმდაბლის გარეშე არ არსებობს.
29. მზაკვარი არის ცრუწინასწარმეტყველი, რომელსაც ჰგონია, რომ სხვათა სიტყვის მიხედვით მათ აზრებს ჩასწვდება და გარეგნული მოქმედებების მიხედვით - შინაგან მდგომარეობას ამოიცნობს.
30. ვნახე უბრალონი, რომელთაც მზაკვართანგან მზაკვრობა ისწავლეს და როდესაც ეს ბუნებად ექცათ, დაიღუპნენ.
31. რამდენადაც უბრალონი ადვილად გადაიქცევიან მზაკვრებად, იმდენად მზაკვარნი ძნელად მოიპოვებენ უბრალოებას.
32. ჭეშმარიტმა უცხოობამ, მორჩილებამ და დუმილმა მრავალი შეუძლებელი რამ შესაძლებელად აქცია და მრავალი განუკურნებელი განკურნა.
33. თუმცა სწავლულობა და ცოდნა ბევრს ამპარტავნებაში ჩააგდებს, უსწავლელი კაცი თავს ვერ იმაღლებს.
34. მაგალითი და სახე ჭეშმარიტი უბრალოებისა გახდა ანტონი დიდის მოწაფე ნეტარი პავლე, რადგან მცირე დროში ასეთი წარმატებისათვის სხვას არავის მიუღწევია და ვერც მიაღწევს.
35. უბრალო მონაზონი პირმეტყველი ცხვარია და თავისი ტვირთი მთლიანად მოძღვრის მხრებზე გადაუდვია მას.
36. როგორც ცხვარს არ შეუძლია შეეწინააღმდეგოს მწყემსს, ასევე უბრალო სულის ადამიანი წინააღმდეგობას არ უწევს წინამძღვარს და მისდევს მოძღვარს ყველგან, სადაც იგი ისურვებს და რომც დაკლან, წინააღმდეგობას ვერ გასწევს.
37. „ძნელად შევიდეს მდიდარი სასუფეველსა ცათასა“ და უგუნურნი და მზაკვრობით განბრძობილნი ძნელად მოიპოვებენ სიმშვიდეს.
38. ხშირად დაცემამ მზაკვარი მოაქცია და უვნებელი ცხოვრება და უმანკოება მოუტანა მას.
39. იჩქარე, ძმაო, რომ სულელად აქციო შენივე თავი, ამაო სიბრძნე დატოვო და ამგვარად მარადიული ცხოვრება და უბრალოება მოიპოვო ქრისტე იესოს მიერ, რომლისა არს დიდება, თანა მამით და სულით წმიდითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.
ვინც ეს საფეხური დასძლია, იმედიანად იყოს,
რადგან იგი ქრისტეს მიმბაძველი გახდა - ცხონება მოიპოვა.
1. ამპარტავნება ღვთის უარყოფაა და ეშმაკთან მეგობრობა, ადამიანის შეურაცხმყოფელი, განკითხვის დედა, ქების ნაშობი, უნაყოფობის ნიშანი, ღვთის შეწევნის განმდევნელი, შეშლილობის წინამორბედი, დაცემათა მიზეზი, გულისწყრომის წყარო, ორგულობის კარი, ეშმაკთა სიმტკიცე, ცოდვათა მცველი, უმოწყალობის მშობელი, მოწყალების უცოდინრობა, მწარე მოპასუხე, ულმობელი მსაჯული, ღვთის მოწინააღმდეგე და გმობის საფუძველი.
2. ამპარტავნება იწყებ იქ, სადაც პატივმოყვრეობა თავდება, მისი საშუალო მდგომარეობა მოყვასის შეურაცხყოფა, საკუთარი შრომის უსირცხვილოდ წარმოჩინება და თავის გულში ქებაა, ამასთან - მხილების სიძულვილი. მისი უმაღლესი მდგომარეობა არის ღვთის შემწეობის უარყოფა, საკუთარ საქმეებზე სიხარული, თავის თავზე მინდობა და ეშმაკეული გონება.
3. ვისმინოთ ყველამ, ვისაც გვსურს, ამ ბოროტ ორმოს გადავურჩეთ, რადგან იგი პირველად ღვთისადმი მადლბით იწყება, რადგან ღვთის უსირცხვილო უარყოფას თავიდანვე ვერ მოაფიქრებს კაცს.
4. ვიხილე ადამიანები, რომლებიც ბაგით მადლობას სწირავდნენ ღმერთს, ხოლო გონებით თავს იმაღლებდნენ. ამის მოწმე ფარისეველია, რომლიც ამბობდა: „ღმერთო, გმადლობ შენ“ (ლუკ. 18.11).
5. სადაც დაცემა მოხდა, იცოდე, რომ იქ თავდაპირველად ამპარტავნება დამკვიდრდა, რადგან პირველი მეორეს მოაქვს.
6. გავიგონე, რომ ერთი მოძღვარი ამბობდა: მე მივხვდი, რომ 12 უწმინდური ვნება არსებობს და თუ მათგან ერთს - ამპარტავნებას მიიღებ, იგი დანარჩენი თერთმეტის ადგილს დაიკავებს.
7. ამპარტავანი მონაზონი მრავლისმეტყველი და მოპაექრეა, ხოლო მდაბალი ყველანაერად მშვიდი და უტყვია.
8. როგორც კვიპაროსი არასოდეს მოდრეკს თავის კენწეროს, ასევე ამპარტავანი მონაზონი მორჩილებას ვერ მოიპოვებს.
9. ამპარტავან მონაზონს წინამძღვრობა სურს, რადგან სხვაგვარად სულის დაღუპვას ისე სწრაფად ვერ მიაღწევს.
10. საკუთარ თავს მდაბლად მიიჩნევენ, ხოლო ამპარტავნებისგან ძლეულნი მისით აღივსებიან.
11. თუკი უფალი ამპარტავანთა წინააღმდეგია, მაშ ვიღას შეუძლია ამ საბრალოთა შეწყალება?!
12. ვინც გულით მაღლობს, თუკი საძაგელად მოჩანს, თვით უფლის წინაშე, სხვა ვიღა შეიყვარებს მას?!
13. ამპარტავანის მასწავლებელი მისი დაცემაა, დამსჯელი - ეშმაკი, ხოლო ღვთისგან მის განდგომილების სენს შეშლილობა და სრული გაცოფება ამხელს. პირველი ორის განკურნება ადამიანთაგან შესაძლებელია, ხოლო მეორეს კაცი ვერ განკურნავს.
14. ყველა, ვისაც მხილება აღაშფოთებს და გაურბის მას, თვითონვე ადასტურებს, რომ ვნებითაა შეპყრობილი, ხოლო ვინც მხილებას მიელტვის, ჩანს, რომ ვნების ბორკილებიდან გათავისუფლებულია.
15. თუკი ყოველგვარი სხვა ვნების გარეშე - მხოლოდ ამპარტავნების გამო ეშმაკი ზეციდან ძირს ჩამოვარდა, წარმოვიდგინოთ: განა შევძლებთ, რომ სიმდაბლის გარდა - სხვა სათნოებით მივაღწიოთ ზეცას?!
16. ამპარტავნება შრომას და სულიერ სიმდიდრეს ღუპავს.
17. „ღაღადებდეს და არავინ იყო მაცხოვარ“, იმიტომ რომ ამპარტავნებით ღაღადებდეს, უფალს მოუხმობდნენ „და არა ისმინა მათი“ (ფს. 17.41), რადგან ის მიზეზი, რისთვისაც უხმობდნენ უფალს, არ მოიკვეთეს.
18. ერთ ამპარტავან ყრმას სულიერი მოხუცებული განსწავლიდა, მან კი სიბრმავით მიუგო: - შემინდე, მამაო, მე ამპარტავანი არა ვარ. - ყოვლადბრძენმა ბერმა კი უთხრა: - შეგინდოს უფალმა, თუ რამ შეგიცოდავს, შვილო, ნამდვილად დამარწმუნე, რომ ამპარტავანი ხარ, რადგან ამბობ, ამპარტავანი არა ვარო.
19. ასეთებისათვის ძალიან სასარგებლოა მორჩილება, უპატიობაში ცხოვრება და წმიდა მამათა ზებუნებრივი მოღვაწრეობის კითხვა, იქნებ ამით მაინც მოიპოვონ ცხონების მცირეოდენი იმედი.
20. სამარცხვინოა, თუ სხვათა სამკაულებით იწონებ თავს და უკიდურესი უგუნურებაა ღვთის საჩუქრებით ამპარტავნობდე.
21. თუ რაიმე ნიჭი გაგაჩნდა დაბადებამდე, ქვეყნად მოსვლის შემდეგ იმით იამაყე. თუ არა და - შობის შემდეგ ყოველგვარი ნიჭი ხომ ღვთისგან მოგეცა, ისევე, როგორც თვით შობა და არარსობისგან არსად მოყვანა მოგემადლა.
22. რომელი სათნოებაც გონების გარეშე აღასრულე, მხოლოდ ის სათნოებებია შენი და მით აღიმაღლე თავი, ხოლო რისთვისაც გონება მოიხმარე, ისინი შენი არ არის, რადგან გონება ღვთისგან მოგეცა; რა ღვაწლიც შენი ხორცის გარეშე გიტვირთავს, მხოლოდ ისინია შენი გულმოდგინების ნაყოფი, ხოლო რაც შენი ხორცით ქმენ, ის შენი არ არის, არამედ ღვთის მიერ არიან დაბადებულნი.
23. ხსნის იმედი ნუ გექნება, ვიდმრემდის არ მოისმენ საბოლოო განაჩენს; გახსოვდეს იგი, ვისაც მას შემდეგ, რაც ქორწილში შევიდა და თანამესუფრეებთან ერთად იჯდა, ხელ-ფეხი შეუკრეს და ბნელ გარესკლნელში გააგდეს.
24. ჰოი, შენ, თიხავ ბევრი იღვაწო, რადგან მრავალი უხორცო და უსხეულო გადმოვარდა ზეციდან.
25. როდესაც ეშმაკი თავსი მსახურთა შორის ადგილს დაიმკვიდრებს, ძილში გამოეცხადება მათ, ან მღვიძარეთაც - ანგელოზის ან მოწამეთა სახით, დაფარულს ამცნობს და თითქოსდა მადლს მიანიჭებს, რათა შეაცდინოს ეს უბადრუკნი და სრულიად დააკარგინოს გონება.
26. ქრისტესთვის მრავალგზისაც რომ მოვკვდეთ, ჩვენს ვალს მაინც ვერ გადავიხდით, რადგან სხვა არის ღვთის სისხლი და სხვა - მონისა - მათი ღირსებით და არა - ბუნებით.
27. იცოდეთ, ძმებო, თუ საკუთარ თავს გავჩხრეკთ და გამოვიკვლევთ, ვნახავთ, რომ პირველ მამათა კვალს კი არ მივდევთ, არც მონაზვნობის აღთქმას ვასრულებთ ჯერისამებრ, არამედ, თუ კარგად დავაკვირდებით, ჯერაც ქვეყნიერი ვნებებით ვართ შეპყრობილნი.
28. ჭეშმარიტი მონაზონი ის არის, ვისაც განმტკიცებული სულიერი თვალი აქვს და ღვთის შეურყეველი სურვილი.
29. მონაზონი ის არის, ვისაც მტრის თავდასხმა ისე ახარებს, როგორც მონადირეს ნადირის პოვნა და უხმობს კიდეც, რაა შეებრძოლოს მას.
30. მონაზონი ისაა, ვინც თავისი ცხოვრების ყოველ დღეს ღმერთთანაა მიტაცებული გონებით და ამქვეყნიურ ცხოვრებას გლოვობს.
31. მონაზონი არის ის, ვისაც ისე სურს სათნოებათა აღსრულება, როგორც გემოთმოყვარეს - თავისი გულისთქმის.
32. მოანზონი ის არის, ვისი სულიერი თვალის ნათელსაც ჩრდილი არ ადგება.
33. მონაზონი იგია, ვინც საკუთარი სული სიმდაბლის უფსკრულად აქცია და მასში დანთქა და მოაშთო ყოველგვარი ვნება.
34. თავმაღლობა ცოდვების დავიწყებას იწვევს, რადგან მათი გახსენება სიმდაბლის მომტანია.
35. ამპარტავნება სულის სრული სიღატაკეა, რადგან სიზმარსა და წყვდიადში თავს მდიდრად წარმოიდგენს, მაგრამ, როდესაც გაიღვიძებს და ნათელს იხილავს, მაშინ მიხვდება, რომ პურიც კი არ ჰქონია.
36. არიან ადამიანები, რომლებიც სიმდიდრეს ტრაბახობენ და არაფერი გააჩნიათ, სხვები კი დიდ სიმდიდრეში ცხოვრებისას თავს იმდაბლებენ.
37. ეს ბილწი ვნება არა მარტო წინსვლაში გვიშლის ხელს, სიმაღლეზე ყოფნისას ძირაც გადმოგვადებს.
38. ამპარტავანი გარედან ლამაზ შიგნიდან დამპალ ბროწეულს ჰგავს.
39. ამპარტავან მონაზონს ეშმაკი აღარ სჭირდება, რადგან იგი თვითონ არის მტერი და მოწინააღმდეგე საკუთარი თავისა.
40. როგორც ნათელისთვის არის უცხო ბნელი, ასევე ამპარტავანი მონაზონი უცხოა ყოველგვარი სათნოებისათვის.
41. ამპარტავანთა სულში გმობის სიტყვები წარმოიშობა, ხოლო მდაბალ სულში ზეციური ხილვები.
42. ქურდს მზე სძულს, ხოლო ამპარტავანს - სიმშვიდე და სიმდაბლე.
43. არ ვიცი, როგორ მოხდა, მაგრამ ამპარტავანნი შესცდნენ: თავი ვნებათაგან უცხოდ წარმოიდგინეს და საკუთარ სიღატაკეს მხოლოდ სიკვდილის დროს მიხვდნენ.
44. ვინც ამპარტავნების ბორკილითაა შეკრული, მისთვის ღვთის მიმართ ვედრება და ტირილია საჭირო, რათა ამ საშინელ წყვდიადს გადაურჩნენ, რადგან ამგვართათვის ადამიანური შეწევნა უსარგებლოა, თუკი თვით უფალი არ გამოუჩნდა შემწედ.
45. ოდესღაც ეს უგუნური მაცდური საკუთარ გულში აღმოვაჩინე, ის თავისი დედის მხრებზე იყო შემომჯდარი. მე ისინი მორჩილების მახით მოვინადირე, სიმდაბლით ვტანჯე და გამოვკითხე, თუ რომელი კარით შემოვიდნენ ჩემში. რადგანაც ძლიერად დავტანჯე, მიპასუხეს: ჩვენ დასაწყისი არა გვაქვს, არც ვშობილვართ, რადგან თვით ვართ ყოველგვარი ვნების მშობელნი. ჩვენ მორჩილების მიერ შობილი გულის ძლიერი შემუსვრილება გვამარცხებს, რადგან არავისი მორჩილება არ გვისწავლია. იმიტომ რომ, ზეცაშიც წინამძღოლობა გვსურდა და ამიტომ ჩვენი ურჩობისათვის გადმოვცვივდით იქიდან. მოკლედ რომ ვთქვათ, ჩვენ ვართ მშობელნი ყოველგვარი საქმისა, რაც სიმდაბლისა სათნოებას აღუდგება წინ, რადგან ყველა, ვინც მას ეხმარება, ჩვენი მოწინააღმდეგეა. ჩვენ ზეცაშიც კი შევძელით უთანხმოების ჩამოგდება და შენ როგორ დაგვემალები?! ხშირად ადამიანების გულებში შეურაცხყოფის დათმენის, მორჩილების, ურისხველობის, განუკითხველობის და მოღვაწეობის სახით ვაღწევთ. ჩვენი ნაშობნი არიან: დაცემები, მრისხანება, გულღრძოობა, გულისწყრომა და გმობა, ხმამაღლობა და ორგულობა, სიძულვილი და შური, შურისძიება, თვითრჯულობა და ურჩობა; მხოლოდ ერთი რამ არის, რასაც ვერ ვამარცხებთ და იმას გეტყვით: თუ ღვთის წინაშე გულწრფელად მხოლოდ საკუთარ თავს ამტყუნებ, შენს წინაშე ობობის ქსელივით დამდნარს გვიპოვი, რადგან როგორც თვითონ ხედავ, პატივმოყვარეობა ამპარტავნების ცხენია, მაგრამ ჭეშმარიტი სიმდაბლე და საკუთარი თავის დადანაშაულება დაამარცხებს ცხენსაც და მის მხედარსაც და უფალს ტკბილი ხმით უგალობენ გამარჯვების საგალობელს და იტყვიან: „უგალობდით უფალსა, რამეთუ დიდებით დიდებულ არს, ცხენები და მხედრები შთასთხია ზღვასა“ და უფსკრულსა სიმდაბლისასა, რომლისა არს დიდება, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ!
ოცდამესამე საფეხური - ვინც მასზედ ავა (თუ შეძლო და ავიდა), იგი ძლიერი იქნება.
გულში დაფარული გამოუთქმელი გმობის სიტყვებისათვის
1. წინამდებარე თავში წავიკითხეთ, რომ ბოროტი ფესვიდან ბოროტი ტოტი აღმოცენდება, რადგან უწმინდურმა ამპარტავნებამ აღიარა, რომ გამოუთქმელი გმობის ეშმაკი მის მიერ არის ნაშობი, ამიტომ საჭიროა ისიც განვდევნოთ, რადგან მცირეოდენი ბოროტება კი არ მოდის მისგან, არამედ - დიდი და ყოველგვარ ვნებაზე უარესი; უარესია, რადგანაც მისი სულიერი მოძღვრის წინაშე თქმა და განდევნა მეტად ძნელია. ამიტომაა, რომ მან სასოწარკვეთილება მოუვლინა მრავალს და ამ უწმინდურმა ისე გამოხრა ადამიანებში ცხონების იმედი, როგორც ჭიამ - ხე.
2. ეს ბილწი და უკეთური ხშირად წმიდა ჟამისწირვისას დაგვესხმის თავს, წმიდა საიდუმლოსთან ზიარების წუთებში უფლისა და წმიდა ძღვენის გმობას გვინერგავს; ამან უნდა მიგვახვედროს, რომ ჩვენი სული კი არ წარმოშობს ამ წარმოუდგენელ და გამოუთქმელ სიბილწეებს, არამედ ისინი ეკუთვნის ღვთისმოძულე ეშმაკს, რომელიც ზეციდან გადმოვარდა უფლის გმობის გამო. ჩვენი რომ იყოს ეს ბილწი გულისთქმები, როგორ ვცემდით თაყვანს და მადლობთ როგორ მივიღებდით ღვთის საჩუქარს? ერთდროულად კურთხევასა და წყევას როგორ შევძლებდით?!
3. ხშირად ბევრს სრულიად დააკარგვინა ცნობიერება და ეშმაკეულად აქცია ამ მაცდურმა, რადგან არ არსებობს რომელიმე სხვა გულისთქმა, რომელიც ესოდენ ძნელად სათქმელი იყო აღსარებისას. ამიტომ ბევრს შეაბერდა იგი. არაფერი აძლიერებს ეშმაკს ჩვენი გულისთქმების მიმართ, ისე როგორც საეშმაკო ბრძოლების დაფარვა.
4. ნურავინ იფიქრებს, რომ გმობის სიტყვები მისი მიზეზით ჩნდება გულში, რადგან უფალი დაფარულს ხედავს და იცის, რომ ჩვენ კი არა, ჩვენი მტრისანი არიან ის სიტყვები, ჩვენ გულებში რომ შემოდიან.
5. სიმთვრალე ხდება ფეხის წაბორძიკების მიზეზი, ხოლო ამგვარ გულისთქმათა მიზეზი ამპარტავნებაა. სიმთვრალისთვის დაისჯება ადამიანი, მაგრამ ამგვარ წაბორძიკებაში მას ბრალი არა აქვს.
6. სალოცავად რომ დავდგებით, არაწმიდა და გამოუთქმელი სიტყვები წინ აღგვიდგებიან; მაგრამ, როდესაც ლოცვას შევასრულებთ - გაგვეცლებიან, რადგან ისინი, როგორც წესი, არ ებრძვიან მათ, ვინც მათ წინააღმდეგ არ იბრძვის.
7. მარტო ღმერთს და საღმრთო საქმეებს კი არ ჰგმობს ეს უღმერთო, არამედ, რაიმე ბილწსა და უშვერს წარმოშობს ჩვენს გულებში, რათა ან ლოცვა მივატოვოთ, ან სრულიად დავკარგოთ საკუთარი თავის იმედი.
8. მრავალი ლოცვაში დააბრკოლა, მრავალი წმიდა საიდუმლოსთან ზიარებისაგან განაშორა, ზოგს მწუხარებისაგან ხორციელად ავნო, სხვები კი მარხვისგან დააუძლურა ამ ბოროტმა და კაცთმოძულე მოძალადემ, არ გაახარა მან ბევრი - არა მარტო ერისკაცებს, - ეს მონაზვნებსაც დაემართათ, რის გამოც ყოველგვარი იმედი დაკარგეს; ეუბნებოდა კიდეც მათ: თქვენი გადარჩენის აღარანაერი იმედი არ არსებობს, არამედ ურწმუნოებსა და წარმართებზე უარესები ხართო.
9. ვისაც გმობის ეშმაკი სტანჯავს, უნდა იცოდეს, რომ ამგვარი ფიქრების მიზეზი მისი სული კი არ არის, არამედ - უწმინდური ეშმაკი, რომელიც უფალს ეუბნებოდა: „ესე ყოველი მოგცე შენ, უკეთუ დაჰვარდე და თაყვანის-მცე მე“ (მათ. 4.9); ამიტომ ჩვენც არად ჩავაგდოთ იგი და მის სიტყვებსაც გულისყურით ნუ მოვექცევით, არამედ ვუთხრათ: „წარვედ ჩემგან მართლუკუნ სატანა, რამეთუ წერილ არს: უფალსა ღმერთსა შენსა თაყვანის-სცე და მას მხოლოსა მსახურებდე“ (მათ. 4.10) და „სალმობა შენი და სიტყვა შენი თავსა შენსა და სიცრუვე შენი თხემსა შენსა ზედა დაუხდეს“, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე (ფს. 7.17).
10. ვინც ზემოთქმული სიტყვის გარეშე მოინდომებს გმობის ეშმაკთან ბრძოლას, იმ კაცს ემსგავსება, რომელიც ხელით ცდილობს ელვის შეპყრობას, რადგან, როგორ შეიპყრობ, როგორ შეეწინააღმდეგები და სამაგიეროს როგორ მიაგებ მას, რაც ქარივით წამიერად გაივლის გულში, თვალისდახამხამებაში დათესავს სეტყვას და გაუჩინარდება?!
11. ყოველგვარი ბრძოლა ჩერდება, გიტევს, აყოვნებს და დროს გაძლევს, თუკი შებრძოლების სურვილი გაქვს, ხოლო აქ კი ასე როდია, არამედ გამოჩენისთანავე უჩინარდება და სიტყვის თქმისთანავე მიიმალება.
12. ხშირად მარტივ და უმანკო გონებაში მოდის ეს ეშმაკი და თავს ესხმის მათ, ვისაც მეტად შეაშფოთებს და დააფრთხობს. ამიტომ ვამბობთ, რომ ის ყოველთვის ამპარტავნებით კი არ ჩნდება, არამედ ზოგჯერ ეშმაკეული შურის გამოც შედის ხოლმე ადამიანში.
13. მოყვასის განკითხვას უფრთხილდით და გმობის აზრები ნუ შეგაშფოთებთ, რადგან მეორის ძირი და მიზეზი პირველია.
14. როგორც სახლში მყოფს ესმის ქუჩაში გამვლელების სიტყვები და თვითონ არ ესიტყვება მათ, ასევე სულს ესმის ხორცში დაბუდებული ეშმაკის გმობა, რომელსაც წარმოსთქვამს, როდესაც სულში გაივლის და შეშფოთდება მისგან.
15. ვინც არად ჩააგდებს მას, გათავისუფლდება ამ მტანჯველებისაგან, ხოლო ვინც სხვაგვარად შეებრძოლება, მასში საუკუნოდ დამკვიდრდება იგი; რადგანაც არაწმიდა სულის შეპყრობის მოსურნე, ქარს დადევნებული კაცის მსგავსია.
16. იყო ერთი გულმოდგინე მონაზონი, რომელსაც ეს ეშმაკი ოცი წლის მანძილზე ებრძოდა: ხორცი მარხვითა და მღვიძარებით დააჭკნო, მაგრამ ნუგეში ვერ ჰპოვა; მაშინ დაწერა ყველაფერი და ნაწერი ერთ წმინდა ბერს მიართვა, თვითონ ფეხებში ჩაუვარდა და თავის მაღლა აწევას ვერ ბედავდა; როდესაც ბერმა ყველაფერი წაიკითხა, გაიღიმა, ძმა ფეხზე წამოაყენა და უთხრა: შვილო, ხელი მხარზე დამადე. როდესაც ძმა ასე მოიქცა, ბერმა კვლავ უთხრა: ჩემზე იყოს, ძმაო, ეს ცოდვა, რაც ამდენი ხანი შენთან ყოფილა, ოღონდ შენ ნუღარად ჩააგდებ მას; ის ძმა მარწმუნებდა, რომ ჯერ ბერის სენაკიდან გამოსული არც იყო, როდესაც ვნება გაუჩინარდა. ეს ამბავი თვითონ მიამბო და მადლობას სწირავდა მრავალმოწყალე ღმერთს, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.
ვინც ეს ვნება დასძლია, ამპარტავნება განაგდო.
1. ზოგიერთი თვლის, რომ პატივმოყვარეობა და ამპარტავნება ერთმანეთისგან განსხვავდება, ამიტომ უმთავრეს ვნებათა შორის გრიგოლ ღვთისმეტყველი რვას ასახელებს. რადგან პირველი ვნებად ნაყროვანებას თვლის, მეორედ - სიძვას, მესამედ - ვეცხლისმოყვარეობას, მეოთხედ - მრისხანებას, მეხუთედ - მოწყინებას, მეექვსედ - მწუხარებას, მეშვიდედ - პატვიმოყვარეობას და მერვედ - ამპარტავნებას; ხოლო სხვები შვიდ ვნებას მოთვლიან, რადგან პატივმოყვარეობას და ამპარტავნებას ერთად თვლიან და მე მათ მეტად ვუჭერ მხარს, რადგან არ არსებობოს კაცი, რომელმაც სძლია პატვიმოყვარეობას და ამპარტავნებს მიერ იძლია, რადგან მათ შორის ისეთივე განსხვავებაა, როგორც ყმაწვილსა და მამაკაცს შორის, რადგან პირველნი მათთაგან დასაწყისს წარმოადგენენ, ხოლო მეორენი - დასასრულს.
2. ახლა კი თანმიმდევრულად, მოკლედ ვთქვათ ყოველგვარი ვნების დასაწყისის და დასასრულის პატივმოყვარეობის შესახებ, რადგან ვინც მის შესახებ გრძლად და ფართოდ საუბრობს, იმ კაცს ემსგავსება, ქარის აწონვა რომ სურს.
3. პატვიმოყვარეობა თავისი არსით ბუნების გადასხვაფერებაა, კეთილი წესის გარყვნა, საკუთარ ბრალისაგან გაქცევა, თავისი ბუნებით ის ნაღვაწის დამღუპველია, სულიერ საუნჯეთა მძარცველი, ურწმუნოების ნაშობი და ამპარტავნების წინამორბედი. ისაა ნავსადგურში დაღუპვის მომტანი და კალოზე - ჭიანჭველა, რადგან მცირეა, მაგრამ შეუძლია, ყოველგვარი ნაშრომი და ნაყოფი გააფუჭოს.
4. ჭიანჭველა მარცვლის დამწიფებას ელის, ხოლო პატივმოყვარეობა ელის, რომ მონაზვნის სიმდიდრე მიიტაცოს.
5. ჭიანჭველას უხარია, როცა იპოვის და მოიპარავს, ხოლო პატივმოყვარეობის ეშმაკს - სათნოებათა სიმრავლე.
6. სასოწარკვეთილების ეშმაკს ბოროტების სიმრავლე ამხიარულებს, ხოლო პატივმოყვარეობის ეშმაკს - სათნოებათა სიმრავლე.
7. პირველის ასული წყლულთა სიმრავლეა, ხოლო მეორესი - შრომის სიმრავლე.
8. დააკვირდი და ნახავ, რომ უკეთური პატივმოყვარეობა საფლავის კარამდე შესამოსლებით შემკული მოგყვება ყველგან, ყოველგვარ საქმეში.
9. მზე ყველაფერს უშურველად ანათებს და ყოველგვარ საქმეში პატივმოყვარეობა იმყოფება; როდესაც ვმარხულობთ, ჩემს გონებას ქედმაღლობა იპყრობს, ხოლო, როდესაც გავიხსნილებ, მხოლოდ იმიტომ, რომ მარხვა სხვათა თვალთაგან დავფარო, ჩემი გონება კვლავ მაღლდება, რადგან თავს ბრძნად მივიჩნევ; როდესაც ვდუმვარ, თავს ვიმაღლებ და როდესაც ვსაუბრობ - იგივე მემართება; სადაც არ უნდ გადავაგდო ეს ბოროტი ეკალი, მისი წვერი ყველგან სულის განსაგმირად შემართული იქნება.
10. ქრისტიანობაში პატივმოყვარე კერპმსახურია, რადგან მას ჰგონია, რომ ღმერთი სწამს, სინამდვილეში პატივისმიღება ღვთისგან კი არა - კაცთაგან სურს.
11. ყველა, ვისაც თავის გამოჩენა სურს, პატვიმოყვარეა, მის მარხვას ჯილდო არ მოჰყვება, ლოცვას - სარგებელი, რადგან ორივეს ადამიანებისაგან საქებრად აღარსრულებს.
12. პატვიმოყვარე მოღვაწე ორმხრივ ავნებს საკუთარ თავს, რადგან ხორცსაც იტანჯავს და ვერც ჯილდოს მიიღებს.
13. ვინ არ დასცინებს და უფრო მეტად - ვინ არ იგლოვებს პატივმოყვარე მოღვაწეს, რადგან ლოცვაზე დგომისას ხან იცინის, ხან კი ყველას დასანახად ტირის.
14. ხშირად, თუ რაიმე სათნოება გაგვაჩნია, ღმერთი გვიმალავს მას, რათა სიმდაბლე შევიძინოთ; რადგან, ვინც გვაქებს და უფრო მეტად - ვინც ქებით გვაცდუნებს, ჩვენს სიმდიდრეზე გვიხელს თვალს, ხოლო ეს სიმდიდრე დანახვისთანავე იღუპება და უჩინარდება.
15. ვინც გვაქებს, ეშმაკების მსახური და ამპარტავნების წინამძღვარია. იგი ანადგურებს ლმობიერერებას, ღუპავს სათნოებებს, ჭეშმარიტ გზას აგვაცდენს. „შენმა მეგზურებმა დაგაბნიეს და გზა-კვალი აგირიეს“ (ეს. 3.12). - ამბობს წინასწარმეტყველი.
16. დიდია ის კაცი, ვინც სიხარულით მიიღებს გინებას, ხოლო წმიდა და პატიოსანია იგი, ვინც ქებას თავს უვნებლად გაარიდებს.
17. ვნახე მტირალნი, რომელთაც სხვები აგინებდნენ და ამიტომ განრისხდნენ და როგორც სავაჭროში - ვნებით ვნება შეიძენს.
18. „ვინ-მე უკუე იცის კაცმან კაცისაი, გარნა სულმანვე კაცისამან“ (კორ. 2.11). ამგვარად, უნდა რცხვენოდეს ყველას, ვინც პირში აქებს ადამიანებს.
19. როდესაც გაიგებ, რომ მეგობარი აუგად გახსენებს, მაშინ მის მიმართ სიყვარული გამოამჟავნე.
20. დიდი საქმეა, თუ სულს კაცობრივ ქებას განარიდებ, მაგრამ ამაზე დიდი ეშმაკეული ქების განრიდებაა.
21. სიმდაბლეს წარმოაჩენს არა იგი, ვინც თავს იმდაბლებს, რადგან საკუთარი თავი ყველამ უნდა იტვირთოს, არამედ ის წარმოაჩენს სიმდაბლეს, ვისაც სხვები აგინებენ, თავად მოითმენს და მათ მიმართ სიყვარულს არ დაკარგავს.
22. შევამჩნიე ეშმაკეული პატვიმოყვარეობის ასეთი მზაკვრობა: მან ერთ ძმას გულში ბოროტი ზრახვები ჩაუნერგა, მერე წავიდა და მეორე ძმას აუწყა იმის შესახებ, რაც პირველში დანერგა. შემდეგ ეს მეორე ძმა პირველს მიუგზავნა, რათა მისი გულისთქმები ეთქვა და როგორც დაფარულის მცნობელი, პატივმოყვარეობას შეეპყრო.
23. ხშირად ის უწმინდური სხეულის სხვადასხვა ნაწილებს შეეხებოდა, თავისი ცბიერებით ბოროტებას დათესავდა და სხეულის ნაწილების ათამაშებით მომავალ საქმეებს უცხადებდა.
24. როდესაც ეპისკოპოსობის ან წინამძღვორბის სურვილს ნერგავს, იგი არ უნდა მიიღო, რადგან ხორცის სავაჭროდან ძაღლის გაგდება ძალიან ძნელია.
25. როდესაც ცოტა ხნით უდაბნოში დავეყუდებით და სიმშვიდეში ვართ, მტერი ჩაგვაგონებს, რომ სოფლად მივიდეთ, რათა დაღუპულთა სულები გადავარჩინოთ და ვაცხონოთ ისინი.
26. სხვაგვარი საქმე აქვს ეთიოპელს და სხვაგვარი - თეთრს. ამგვარად სხვადასხვაგვარია პატივმოყავრეობა მათი, ვინც ძმათა შორის მონასტერში ცხოვრობს და მათი, ვინც უდაბნოში, დაყუდებაში იმყოფება.
27. როდესაც ერისკაცები სტუმრობენ მონასტერს, მათ წინ პატივმოყვარეობის ეშმაკი უსწრებს, რათა უგნური მონაზვნები დაარწმუნონ, რომ გამოვიდნენ და მიეგებნონ მათ.
28. ისინი ფეხებში უვარდებიან მათ, სიმდაბლეს ჩემულობენ და ამპარტავნებით არიან სავსენი. მათ წინაშე მშვიდი სახით წარმოჩინდებიან, ხოლო გონებაში კი მხოლოდ იმას ფიქრობენ, რომ მათგან რაიმე ნივთიერი მიიღონ; ბატონებს უწოდებენ მათ და არწმუნებენ, რომ ღვთის მერე თქვენ ხართო ჩვენი მაცოცხლებელი.
29. სუფრასთან ჯდომისას, პატივმოყვარეობა ჩააგონებთ, რომ იმარხულონ და მათზე უმცირესნი უმოწყალოდ ამხილონ.
30. ლოცვაზე დგომისას პატივმოყვარეობა უმაქნისებს მოშურნეებად აქცევს, უხმოებს - კეთილხმოვანებად, მძინარებს - ფხიზლებად. უპირატესისაგან წიგნის კითხვის პატივს იხოვენ, ფსალმუნის წინასწარ აღებასა და იპაკოს თქმას, მლიქვნელობით მოძღვარსა და მამას უწოდებენ მას, ვიდრე ერისკაცები წავიდოდნენ.
31. თუ მათ თხოვნას უპირატესი პატივს სცემს, ამპარტავნობენ, ხოლო თუ უარს მიიღებენ, ბოროტად ახსოვთ ეს ამბავი ყოველთვის.
32. ერისკაცების წასვლის შემდეგ პატივმოყვრეობის ეშმაკი მათ გულებში ურჩობას ნერგავს და ყველას მიმართ მრისხანებასა და შუღლს ამჟღავნებენ.
33. ხშირად პატივმოყვარეობას პატივისცემის მაგიერ შეურაცხყოფა მოაქვს, რადგან, მრისხანეს თავისი მოწაფეებისათვის უდიდესი ბოროტება მოაქვს.
34. პატივმოყვარეობა ამპარტავანს კაცთა წინაშე მშვიდად წარმოაჩენს.
35. ის ძალიან ადვილად შეერწყმის კაცთა ბუნებას და ბევრ საბრალოს მისი საშუალებით ამარცხებს; ვნახე ეშმაკი, რომელმაც თავისი მეგობარი ეშმაკი დაამწუხრა და განსდევნა: ძმები ერთმანეთს განურისხდნენ, როდესაც ჩხუბობდნენ, სტუმრები ეწვივნენ, მათ წამსვე მიატოვეს ჩხუბი, ოღონდ ღვთისთვის კი არა - პატივმოყვარებისათვის; მრისხანებისაგან გამოვიდნენ და პატივმოყვარეობას მიეცნენ, რადგან ორივეს ერთად მონობა ამ საბრალოებს არ შეეძლოთ.
36. პატვიმოყვარე ცხოვრების წესითა და ხორცით მონაზონთა შორის იმყოფება, ხოლო გონებითა და საქმით ერისკაცთა შორისაა.
37. საყვარელნო, ვისაც ზეციური სიკეთის მიმართ აქვს სწრაფვა, ზეციურ დიდებას იხილავს, რადგან ვისაც მისი დიდების გემო უგემია, ყოველგვარ ქვეყნიურ დიდებას შეურაცხყოფს; მიკვირს: პირველი თუ არ განუცდია ვინმეს, მან მეორის უარყოფა როგორ შეძლო?
38. ბევრჯერ პატივმოყვარეობა გვამარცხებს, მაგრამ შემდეგ მივუბრუნდებით და თვითონ უფრო მარჯვედ დავძლევთ მას. მიხილავს ადამიანები, რომელთაც სულიერი ღვაწლი პატივმოყვარეობით დაიწყეს და თუმცა სასიქადულო გამოვიდა, რადგან ამ მოღვაწეებმა პატივმოყვარე აზრები სიმდაბლით შეცვალეს.
39. ვინც ბუნებრივი თვისებების გამო პატივმოყვარეობაშია, ვთქვათ, განათლების, ხელმარჯვეობის, კარგი კითხვის შორსმჭვრეტელობის, საამო ხმისა და სახის, ან აგებულების ან რაიმე მსგავსების გამო, იგი ბუნებაზე აღმატებულ სიკეთეს ვერასოდეს მიღებს, რადგან, ვისაც მცირეოდენი ურწმუნოებაში აგდებს, იგი დიდის მიმართაც ურწმუნო და პატივმოყვარე იქნება.
40. ბევრმა ადამიანმა შემუსრა და დაადნო ხორცი, რათა დაეძლია ვნებები და სასწაულთმოქმედების მადლი და წინასწარმეტყველების ძალა მიეღო; სიმდაბლე კი ვერ შეიძინა. ვერ მიხვდნენ ეს უბადრუკნი, რომ შრომა კი არა, უმეტესად სიმდაბლეა ყოველივე ამის დედა.
41. ვინც თავისი შრომის საფასურად ღვთისგან საჩუქარს ითხოვს, მას უნაყოფო და სუსტი საძირკველი ჩაუყრია. ხოლო, ვისაც საკუთარი თავი ჭირისა და მრავალი შრომისათვის გადაუდვია, იგი მოულოდნელად და წინასწარი უწყების გარეშე დიდ სიმდიდრეს მიიღებს.
42. საყვარელო, ეშმაკის ამპარტავნებას ნუ შეიწყნარებ, რომელიც გეუბნება, შენი სათნოებანი ყველას დასანახად აღასრულე, რათა არგო მათო; რადგანაც „რაჲ სარგებელ ეყოს კაცსა“, რომელმაც „სოფელი ყოველი შეიძინოს და სული თვისი იზღვიოს“ (მათ. 16.26)?!
43. მოყვასს სხვა ვერაფრით ვარგებთ იმდენს, რამდენსაც - სიმდაბლით, კეთილი ქცევითა და ტკბილი სიტყვით; რადგან ამით სხვებსაც სიმდაბლის მაგალითად ვექცევით და ამაზე დიდ სარგებელს ვერაფრით მოვუტანთ.
44. ერთხელ ერთი წმიდა და გამოცდილი ბერი მიამბობდა: ძმათა შორის ვიყავი და პატივმოყვარეობისა და ამპარტავნების ეშმაკები მოვიდნენ; ერთი მარჯვნიდან ამომიდგა, მეორე - მარცხნიდან; ერთი პატივმოყვარეობით თითით გვერდში მირტყამდა და მიწვევდა, რომ იქ მყოფთათვის მეთქვა რაიმე ჩვენების ან ჩემი უდაბნოში მოღვაწეობის შესახებ, მე კი განვდევნე და ვუთხარი: „მართლუკუნიქცენ და სირცხვილეულიქმნენ, რომელთა უნდა ბოროტი ჩემი“ (ფს. 39.15); იმ წუთასვე ჩემგან მარცხნივ მყოფმა მითხრა ყურში: ვაშა, ვაშა, კეთილად ქმენ და განდიდდი, როდესაც უსირცხვილო დედას ჩემსას, სძლიე. - მაშინ მისკენ მივბრუნდი და წარმოვთქვი სიტყვები, რომლებიც პირდაპირ მოსდევდა ზემოთქმულს: „მიიღეთ მეყსეულად სირცხვილი მათი, რომელი მეტყოდეს მე: ვაშა, ვაშა!“
45. მაშინ ვკითხე ამ ბერს, თუ რად ითვლება პატივმოყვარეობა ამპარტავნების დედად; ხოლო მან მიპასუხა; ქება ადამიანის სულს აამაღლებს და როდესაც სული თავს აიმაღლებს, მაშინ მას ამპარტავნება შეიპყრობს, ცამდე აიტაცებს მას და შემდეგ უფსკრულში და ჯოჯოხეთის ქვესკნელში ჩააგდებს.
46. არსებობს უფლის სიტყვა, რომელიც წერილშია ნათქვამი: „ჩემს პატივმგებელს პატივს მივაგებ!“ (1მეფ. 2.30); და არსებობს სიტყვები, რომელიც ეშმაკის მზაკვრობისაგან მოდის, რადგან ნათქვამია: „ვაი თქუენდა, რამეთუ კეთილსა გეტყოდიან თქუენ კაცნი“ (ლუკ. 6.26).
47. თუ ღვთისგან მომდინარე დიდების გამოცნობა გსურს, ამგვარად იცან: როდესაც შენ იმ დიდებას მავნებლად ჩათვლი, ყოველ ღონეს იხმარ, რომ მას გაექცე და სადაც წახვალ, შენს ვინაობას დამალავ; ეშმაკეული დიდება კი იმით უნდა გამოიცნო, რომ ამ დროს, გსურს, ადამიანებმა შენი სათნოებები დაინახონ.
48. ეს უწმინდურნი გვარწმუნებენ, რომ დავიჩემოთ და მივითვისოთ ის სათნოებები, რომლებიც არ მოგვიხვეჭია და გვახსენებენ სახარების სიტყვებს: „ეგრეთ ბრწყინევდინ ნათელი თქუენი წინაშე კაცთა, რათა იხილონ საქმენი თქუენნი კეთილნი და ადიდებდენ მამას თქუენსა ზეცათასა“ (მათ. 5.16).
49. ხშირად ღმერთი მისთვის საყვარელ ადამიანებს პატვიმოყვარეობის ვნებისაგან კაცთაგან შეურაცხოფისა და გინების მიღებით განკურნავს.
50. სიმდაბლის დასაწყისია ბაგის დაცვა, კრძალულება და შეურაცხყოფის სიყვარული; მისი საშუალო მდგომრეობა: - იმ ყოველგვარი საქმის მიტოვება, რაც ცუდმედიდობას შობს; ხოლო საბოლოო სრულყოფილი სახე - თუკი შეიძლება, რომ უფსკრულის დასასრული იპოვო - არის ის, რომ კაცი მთელი ძალით ეძებდეს გინებას ლანძღვასა და შეურაცხყოფას.
51. საყვარელო, ნუ დაჰფარავ საკუთარ ნაკლს იმ მიზეზით, რომ მისი წარმოჩენით მოყვასს დააბრკოლებ.
52. ერთი და იმავე წამლის დადებით ყველა წყლულს ვერ განკურნავ, ამიტომ სხვა წამალია საჭირო მაშინ, როცა ჩვენ თვითონ მოვიხვეჭთ დიდებას და სხვა მაშინ, როდესაც ჩვენი მცდელობის გარეშე მოდის ის ჩვენთან.
53. როდესაც ისეთ საქმეს აღვასრულებთ, რაც ამპარტავნებას მოგვიტანს, მაშინ ჩვენი გლოვა და სენაკში ლოცვისას ღვთის წინაშე მარტოდ წარდგომა გავიხსენოთ და ამ საშუალებით აუცილებლად გავანადგურებთ უსირცხვილო პატივმოყვარეობას; თუ მხოლოდ ჭეშმარიტი ლოცვის აღვლენაზე ვზრუნავთ, მაგრამ თუ ამგვარ განცდას ვერ მოვიპოვებთ, მაშინ ის სირცხვილი გავიხსენოთ, რომელიც პატივმოყვარეობას მოსდევს, რადგან ვინც „აღიმაღლოს თავი თვისი“, ის დამდაბლდება, როგორც აქ, ისე - მომავალ საუკუნეში.
54. როდესაც მაქებლები - და ალბათ უფრო სწორი იქნება, თუ ვიტყვით - მაცდურნი ქებას გვიწყებენ, გულის სიღრმეში ჩვენი ცოდვები და ჩვენს მიერ ქმნილნი მრავალი უსჯულოება გავიხსენოთ და საკუთარი უღირსება ამგვარად შევიცნოთ.
55. ხშირად პატივმოყვარენი ისეთ რამეს ითხოვენ ღვთისგან, რისი მიღებაც მართლაც სიკეთის მომტანია, ამიტომ უფალი წინ უსწრებს და მანამდე აძლევს მათ, ვიდრე ითხოვდნენ, რათა ის ლოცვით არ მოიპოვონ და მათი პატივმოყვარეობა კიდევ უფრო არ გაძლიერდეს.
56. გულით უბრალონი არც ისე ხშირად იწამლებიან ამ შხამით; რადგან პატივმოყვარეობა ანადგულრებს უბრალოებას და ზაკვითა და ორგულობით სავსე ცხოვრება მოაქვს.
57. არსებობს ასეთი მატლი, რომელიც აფრინდება; ხოლო როდესაც პატივმოყვარეობა უმაღლეს საზომს მიაღწევს, იგი ყოველგვარი ბოროტების საწყისი ხდება.
58. ვისაც ეს სენი არ შეხვედრია, ძალინ ახლოა ცხონებასთან, ხოლო მისით შეპყრობილი წმიდათა დიდებისგან მეტად დაშორებულია.
ოცდამეორე საფეხური. ვისაც პატივმოყვარეობა არ იპყრობს,
მას ვერ დაამარცხებს უგნური ამპარტავნება, რომელიც ღმერთის მტერი და მოძულეა.