1

     1.     წიგნი მეორე
    2.     პანტაგრუელი, დიფსოდთა, ანუ წყურვეულთა მეუფე, უტყუვრად წარმოჩენილი მთელი თავისი შესაზარი მექმეობითა და საგმირო ღვაწლითა აღნაქვსი აწ განსვენებულ მაგისტრ ალკოფრიბასისა კვინტესენციისა გამომხდელისა
    3.     ათტაეპედი. მეტრ ჰიუგ სალელისა
    4.     ძღვნად ამა წიგნისა მთხზველსა
    5.     უკეთუ შესხმის ღირსია მთხზველი, ვინ საამოვნოს დაამყნო მარგი, მკითხველმა უნდა ქება თქვას შენი, რადგანც უცხო რამ ხუმრობის ქარგით წიგნად აასხი ამბავი ძველი, რაიც იმოდენ სიმართლეს იტევს, თითქოს უბნობდეს თვით დემოკრიტე, ვისი სიცილიც ბევრს აცახცახებს.
    6.     დაე, დღეს წიგნსა დაადონ კლიტე, ხვალ მოარგებენ სხვანი გასაღებს.


2

    1.     ამა წიგნისა მომღვაწებლისგან
    2.     სახელქებულნო და ლომგმირნო მოსაგრენო, გვარდიდნო და უგვარდიდონო, გულწამტან და ღირსშესაფერ საქმეთა ტრფიალნო, არცათუ ბევრი ხანია, რაცა მოიხილეთ, ჩააბულბულეთ და დაისწავლეთ დიდრონი და სახელდაუდებელნი წელთაღწერანი დევგმირ გარგანტუასი
    3.     და ისეგვარად იწამეთ წიგნი ესე, ვითარცა ღვთისა კეთილმსასოებელთა სწამთ დაბადება და წმინდა ოთხთავი,
    4.     და ოდესცა პატივმოსილნი სეფექალნი თუ კეთილშობილნი ასულნი შეგხვედრიან, სამიჯნურო სიტყვათა უწინ ამა წიგნიდან ამოკრეფილ-ამორიდებულ შესაქცეველ-საკამათებელ და გრძელ-გრძელ ამბავთა თქმითა დაგიტკბიათ იმათი ყურთასმენა,
    5.     რისა გამოც მამა ვაცხონე თქვენი და თავადაც მიცხონებიხართ უკუნითი უკუნისამდე!
    6.     უკეთუ თავისა ჩემისა კითხული ვყოფილიყავ, ავდგებოდი და, საცა ერთი ვინმეა, სულ გადავავიწყებდი სუყველასა თავ-თავისა მოვალეობასა, სულ ფეხთა ზედან დავაკიდებინებდი საქმესაცა და სამუშაკოსაცა, რათა მთელი დრო და ჟამი სრულიად ამა ამბავთათვის შეეძღვნათ,
    7.     სხვა რამ უცხო საგანსა მთქმელთაგან არავინ მოეცდინა, და ესერიგად ახში ზეპირ დაისწავლიდნენ, და თუ ვინიცობაა, წიგნისა ბეჭდვა შეწყდებოდა ანდა, რაც კი დედამიწისა ზურგზედ წიგნია, რაღატომაც მოისპობოდა,
    8.     ყოველნი კაცნი დასტურ სიტყვასიტყვით უამბობდნენ ხსენებულსა მოთხრობასა თავიანთ შვილთაშვილთ, და ვითარცა რელიგიურსა კაბალასა რასმე, ისე გადაულოცავდნენ მემკვიდრეთა და შთამომავალთ,
    9.     რამეთუ ეგ უფრორე მეტად სარგოა, ვინემ ბაქიბუქნი, ანუ თავისა მაქებარნი ჰგონებენ, თავპირნაკენკნი, რომელთ იმოდენადაც კი არა გაეგებათ შესაქცევარი ამბავ-ხაბარი ესე, რაოდენადაც რაკლეს ესმის ინსტიტუციათა ალიანჩალიანი.
    10.     ნაცნობობისა მადლმან, ბევრი დიდკაცი ვიცი მოდარბაზეთაგანი, ვინაც სანადიროდ ანდა სამწყერაოდ წასულა და, როს ნადირფრინველი ბაზიერისგან შეგულებულ ადგილას ვერ უპოვნია, ან არადა შავარდენსა ნანადირევი გაჰქცევია,
    11.     კარგა მოგეხსენებათ, დია შეჭირვებულა, და მიწყივ ისევ გარგანტუას უებრო მექმეობასა განუმხნევებია, და განშორებია ნაღველი.
    12.     ხანაც კიდევ (სულაცა არა ვჩმახავ) მავან და მავან კაცსა კბილთა ტკივილი აკვდინებს, გაგიჟებულია, მთელსა ქონებასა მკურნალთ გადააგებს, საშველი კი მაინც არა არის რა, და თურმე ყოვლისა უებარ წამალსა სხვაგან რასა დაეძებს,
    13.     ზემორეთქმულნი წელთაღწერანი მაგარ ტილოში უნდა გამოკრას, გასაძლისად გააცხელოს, ცოტამატა წივა მოაყაროს და მტკივან ადგილასა დაიდოს.
    14.     ახლა ცუდჭირშეყრილთა და ნიკრისიანთა ამბავსა არ იკითხავთ?
    15.     დღე ერთია და წასმაწაგლესა ათასი, ხან რასა ისვამენ და ხან რასა იგლესენ საწყალნი, თავ-პირი სენისა, ანუ საკუჭნაოს გაქონილ საკლიტურსავით უპრიალებთ, კბილთ, ვითა ორგანისა ანდა სპინეტისა კლავიშთ, ისე არაკუნებენ, და დუჟი სდით, როგორაც ძაღლთაგან დევნილსა ტახსა!
    16.     რა უნდა ქნან, რა წყალში ჩაცვივდნენ?
    17.     ერთადერთ ნუგეშად ისღა დარჩენიათ, ზემორეხსენებული წიგნისა ორიოდ ფურცელსა მიუგდონ ყური, და, უნდა განახვათ, რარიგ იკურთხებიან, უკეთუ ოფლისა სადენ აბანოში შესულთ წაკითხული ცოტაოდენსა შვებასა მაინც არ აგრძნობინებს.
    18.     რაღა ისინი და რაღა მელოგინე დიაცნი, რომელთაცა წმინდა მარგარიტას ცხოვრებასა უკითხავენ ხოლმე!
    19.     თქვენისა ფიქრით, რა, ვითომ ბევრი არაფერი ბედენა წიგნია?
    20.     მაშ, აბა მაპოვნინეთ, რომელ ენაზედაც გნებავთ და რა დარგისაცა გინდა იყვეს, სხვა კიდევ ამგვარისავე თვისებით, თავისებურებითა და უპირატესობით სახედადებული წიგნი, და დანარჩენი მე ვიცი და ჩემმან ქუდოსნობამან.
    21.     ვერა, ვერ მაპოვნინებთ, უმოწყალესნო ხელმწიფენო.
    22.     წიგნი ესე თავისდაკვალად ერთადერთი, სწორუპოვარი და უებარია.
    23.     ფეხითაც რომ დამკიდონ, ამასვე ვიტყვი, და არცა კოცონსა ვუფრთხი, ოღონდ სანამდისა დააგზნებდნენ.
    24.     ისინი კი, ვინცა პირიქით უბნობს, მემარგენი, თავშეუდებელ-გარეწარნი, გამრყვნელნი და მაცდენელნი არიან.
    25.     მართალია, დია ჩინებულ თხზულებათა შიგან, რაგვარიც ფესპენტია, შმაგი როლანია, რობერ სათაელია, ფიერაბრასია, გიიომ გულოვანია, ჰიუონ ბორდოელია, მონტევიე და მატაბრიუნია, ბევრი იდუმალი რამ თვისებაა ჩაწნულ-ჩაქსოვილი,
    26.     მაგრამ ამა წიგნთან ვერცა ერთი ვერა მოვა, რომლისა გამოც აქა ვლაპარაკობ, ზემორედასახელებულ გარგანტუასეულ წელთაღწერათა სიკეთე და სარგოიანობა ქვეყანასა ზედა განფენილია,
    27.     რისა უსაცილო დასტურად წიგნისა გამსყიდველთ ორ თვეში იმოდენი გაასაღეს, რაერთიც ცხრა წლისა განმავლობაში დაბადება არ გასაღებულა.
    28.     და დღეისა წაღმართაც რათა გასართველი არა მოისაკლისოთ, მონა-მორჩილმან თქვენმან აწ სხვა ამდაგვარსავე წიგნსა, თუმცა რამოდენადმე უფრორე სარწმუნოსა და დასაჯერსა, უნდა მივაპყრო გულისყური თქვენი.
    29.     მენდეთ (თუ რომ წინასწარ ჩემზედ ცუდსა რასმე არა ფიქრობთ), არცრასა ისერიგად არ განვმარტავ, რარიგადაც ებრაელნი ღვთისა სჯულსა განმარტავენ.
    30.     ტყუილი არცა ოჯახიშვილობით მომდგამს და არცროდის მიკადრია, უმართლო ჩემსა დღეში მართლად არ მიცნია.
    31.     ვზი და ვწერ, ვითა ისი ზოგ-ზოგნი, მწევართა კი არა, მწერალთა უფროსნი, ანუ პროტონოტარიუსნი, რომელნიცა წმინდა მოწამეთა და სათნომყოფელთა ცხოვრებისა წილ აშიკმაშიკთა სამიჯნურო თავგადასავალთ თხზავენ და, წმინდა იოანესი არ იყოს, ირწმუნებიან: Quod vidimus testamur.
    32.     ქვემორე მოვიხსენიებ პანტაგრუელისა საზარო მექმეობასა და საგმირო ღვაწლსა, რამეთუ იმისი თანამყოფელი ჟამნაახლი ვარ,
    33.     სიყრმითა დღესაქამომდე სულ იმასა ვმსახურებდი და ეხლაღა გამიშვა, წა, გვალე, გვალეო, მოიხილე დედულ-მამული შენი, სად ძუძუ გიწოვიაო, და შეიტყვე, თვისტომთაგან ვინმე შემოგრჩა თუ არაო.
    34.     ესეც ესე, ამა წინათქმასაც მოვრჩი და, ჯანდაბას, ყოველთა უწმინდურთა კერძიმც გავმხდარიყავ სულიან-ხორციანად და ფაშვიან-ფუშიანად ან არადა ტყვია ჩამესხას გულში, თუ ერთი რამ სადმე ნატყუარი წარვთქვი, ოღონდ არცა თავად დაგეყაროთ ხეირი,
    35.     ხორცთა მაძოვარ სენსამც დაუწვიხართ და დაუხრუკიხართ, ბნედასამც დაუგრეხიხართ და დაუკვლანჭიხართ, მეხიმც დაგცემიათ და მიწაში ჩაუტანიხართ, წყლულებასამც შეუჭამიხართ და დაუხრიხართ, ინთილასამც ურბენინებიხართ და მოულენებიხართ.
    36.     ურჩხსამც დააცვამთ ანწუხსა, არ დაილევდეთ საწუხსა, ვერცრა გეპოვნოთ სამალი, ვერცარა კიდევ წამალი.
    37.     და ვითარ სოდომი და გომორი დაინთქა, თქვენცა ისევე ჩაგნთქათ ჩექა-გოგირდმან, ცეცხლმან და უფსკრულმან ზღვისამან, უკეთუ გულითა არა იწამეთ ესე ყოველი, რასაც რომ ამა წელთაღწერასა შინა გაუწყებთ!
    38.     რაიცა ვიხილეთ, იმასა ვმოწმობთო (ლათ.).


3

     1.     I. დიდი პანტაგრუელის მოდგმის დასაბამისა და სიძველისთვის
    2.     რახან მოცლილნი ვართ, არცა გარდამეტებულად მივითვლი, არცა უსარგებლოდ და მოგაგონებთ, ვისი წიბო და ჩამომავალია ქველი პანტაგრუელი,
    3.     რამეთუ ვიცი, დიაღაც ესეგვარად აღწერდნენ ჟამსა მემატიანენი, კეთილად აღმასრულებელნი საქმისა, და მარტო ბერძნელნი, არაბნი და წარმართნი კი არა, თვით საღმრთო წერილისა მთხზველნიც, ვითარ, მაგალითადრე, ყოვლადპატივდებული მახარებელი ლუკა და მახარებელი მათე.
    4.     ჯერ არს უწყებად, რომ ქვეყნიერებისა დასაბამ ჟამსა (შორით ვიწყებ, და თუ რომ ძველთა დრუიდთა წესით დავთვლით, უშტის-უშტი ღამისა უფრორე მეტი ხნისა წინათ მომხდარ ამბავსა ვყვები),
    5.     როგორც კი აბელი თვისისა ძმის კაენისა ხელით შეიმუსრა და დედამიწა ალალმართალი კაცისა სისხლმა გააჟივა, ზღვად გასკდა ყველაგვარი მოსავალი, რასაცა წიაღი მიწისა მოგვანაყოფებს,
    6.     და მეტადრე იმოდენი ზღმარტლი მოვიდა, მარადის მოსაგონებელი წელიწადი ისი გოგრა ზღმარტლისა წელიწადად მონათლეს, ვითარმედ სამად სამი ცალი მთელი ბუასო გამოდიოდა.
    7.     იმა წელიწადსა ბერძენთ დრო-ჟამისა თვლა როდინობით იწყეს, დიდმარხვა მირკანში, ანუ მარტში არ დამდგარა, მარიამობისთვის პირველი ნახევარი კი ვარდობისთვეს დაემთხვა.
    8.     არ ვიცი, ღვინობისთვესა, არ ვიცი, უკეთუ არა მეშლება, ენკენისთვესა (სულ იმისი მეშინის, ემანდ არა შემეშალოს რა- მეთქი) კვირა გამოერია ერთი, რომელსა ჟამთააღწერათა შინა ცხრაპარასკევიანსა უწოდებენ,
    9.     რაკი ნაკიანი უთანაბრობისა მიზეზით ამა კვირაში ცხრა პარასკევი იცის, რისა გამოც მზე მკელობელსავით ოდნავ მარცხნივ გადაექანა, მთვარე თავისა სავალ წრესა ხუთი და კიდევაც მეტი ტუაზით განეშორა,
    10.     და თვალცხადლივ ჩანდა, რარიგ ძლიერ შეირყა უძვრელად სახელდებული გუმბათი ცისა, ის კი არა, ხომლი თანამავალ ცთომილთაგან იჯმნა, სწორდღეობის, ანუ ბუნიობისა სარტყლისკენ წარიზიდა,
    11.     ხოლო თავთავად სახელწოდებულმან ვარსკვლავმან დააგდო ქალწულისა თანავარსკვლავედი და სასწორისკენ დაიძრა, და ყოველივე ესე იმგვარად თავზარდამცემი, ამოუხსნელი და მიუწვდომელი იყო,
    12.     არცვის ვარსკვლავთა მისანთაგან კისერი არ შერჩენია წაუტეხელი და არცვის კბილი მოუკვეთელი, რამეთუ ავად მიტყემლილმოტყემლილთ ნამეტანი ბევრი უყელყელეს და უკირკიტეს ზესკნელსა;
    13.     იმა სიშორეზედ კი გინა კისრისა გაწვდენა თქვი და გინა კბილისა მიწვდენა, სულ ერთია!
    14.     და ვინაიდან ხსენებულსა ზღმარტლსა ფერიც კარგი ჰქონდა და გემოცა, ყოველნი გულიანად მიირთმევდნენ, ოღონდ ნოეს რა საქმეც მოუვიდა, წმინდა კაცსა
    15.     (ვისიცა ესდენ მადლიერნი და სიკეთისა მახსოვარნი ვართ, რადგანაც ვაზი გვიხეირა და გაგვიჩინა ნექტარისა დარი რამ სასმელი, აღმტაცებელი გონებისა, მიმტაცებელი გულისა, მომალხენელი, საოცებელი და ღვთაებრივი, მათრობელად ხმობილი),
    16.     დასტურ იგივ დაემართათ იმჟამინდელ ქუდოსანთა და მანდილოსანთ: ვითარ ნოე მიადგა ყურძნისა ნაწურსა და, რა ეგემა, უზომოდ იგემა,
    17.     რაკიღა ჭაჭანაურისა ძალა და ქეიფი იჭვადაც არა ჰქონია, ისინიც იმისდა მგვანად დააცხრნენ უცხოდ გულმისავალ გოგრა ზღმარტლსა და სუყველასა ეგრევ შავი დღე დაადგა, დასივდნენ და დაჯირჯვდნენ, ზოგსა სად ამოაჯდა შუპილი, ანუ მცირე სიმსივნე ანაზდეული, და ზოგსა კიდევ სადა.
    18.     მავანთა და მავანთ მუცელი უშველებელ რუმბსავით უსქელდებოდათ, სხვა არცრა უჩანდათ, გარდა მუცლისა, და ზედ ორი სიტყვა ეწერათ: Ventrem omnipotentem და მუცლად ქცეულნი უკლებლივ ზნეკეთილნი და დია მოხუმარ-ლაყბიერნი იყვნენ;
    19.     იმათგან შემდგომად ჯერეთ წმინდა ღენდერა იშვა და მერმე პირუმარხველი.
    20.     მავანთა და მავანთ ბეჭი ისერიგად უკუზიანდებოდათ, მონტიფერთ, ანუ მთამოკიდებულთ არქმევდნენ, და მსგავსთა აწ კიდევ მოიხილავთ, ორისავე სქესისანი და სხვადასხვაგვარი შეძლებისანი არიან;
    21.     იმა კუზიანთაგან იშვა ესოპე, რომლისა სამოძღვრო საქმენი და წარმონათქვამნი წიგნად შემდგარია და წაიკითხავთ.
    22.     მავანთა და მავანთ გუთნისთავად შესახელებული სარცხვინელი ებრიქებოდათ, ნამეტურ უგრძელდებოდათ, უმხნევდებოდათ, უბრეგვდებოდათ, უკლდევდებოდათ, უქველდებოდათ, ძველ წესზედ უმხედრდებოდათ,
    23.     და ზოგ-ზოგნი ვითარ სარტყელსა რასმე, ისე ირტყამდნენ წელსა ზედა და, სულ ცოტა, ხუთჯერ ან ექვსჯერ მაინცა იწვდენდნენ.
    24.     ოდეს სარცხვინელი იგი ზე წამოუდგებოდათ, ხოლო ქარი ზურგში სცემდა ქუდოსანთ, ამისა შემხედველი უცილოდ ჰგონებდა, მოდგამობანას, ანუ სახვნელ-ჯილღისა მოზიარეობანასა თამაშობენ და წინ საყევარნი აქვთ დაჭიმულნიო.
    25.     ამა გუთნისდედათა ჯიში და ჯილაგი აწ უკვე ამოწყვეტილია, და აკი ჩივიან კიდეც დედანი, რამეთუ მიწყივ მოთქვამენ, არცავინა ჩანს მხვნელიო, და ა. შ.
    26.     დასტალუღი სიმღერისა კარგად უწყით.
    27.     მავანთა და მავანთ წყვილი ჩამოსდიოდათ და თითო საურვალი, ანუ ყვერი იმსიდიდე ეკიდათ, მიუიდში სამიოდ ცალი თუ ჩავიდოდა.
    28.     ესეგვარი დიდროვანება მოსდგამთ ლოთარინგიულ ყვერთაც, რომელთ დუქან-საბიძალი ვერ იტევს და ამად შარვლისა შიგნიშიგან მკვიდრობენ.
    29.     მავანთა და მავანთ წვივ-კანჭი ეყლარწებოდათ, ტერფნი უბრტყელდებოდათ, და იმათი შემხედვარე ეგრევ იფიქრებდა, ან წერონი არიან, ან ფლამინგონიო, ან არადა ოჩოფეხთა ზედა შემდგარან დაუდგრომელნიო, რომელთა მგვანე კაცსა ადლაბიჯას ეტყვიან ვიეთნი.
    30.     მავანთა და მავანთ ცხვირი იმოდენა უხდებოდათ, საარაყე ქვაბისა ზარფუშსა დაადრიდით, და თითქო უხდებოდათ კიდევაც სულ ერთიანად ბუგრიანი, სხვირპლიანი, აკოკრებულ-ახოხრებული, ჩაჯიგრებული, გაღაჟღაჟებული,
    31.     რომლისთანა საყნოსელსაც მარტო პანზუელ ხუცესსა ანდა კოტიტად ხმობილ ანჟერელ მკურნალსა თუ უნახავდით.
    32.     ამა ცხვირა ხალხისა ზოგ-ზოგნი ნაშიერნი ქერისა თაფლუჭსა მიეძალნენ, მრავალთუმრავლესთ კი ყურძნისა ნაწური შეუყვარდათ.
    33.     იმათი გვარისა და გუჯაბისანი არიან ნაზონი და ოვიდიუსი, აგრევე ყოველნი სხვანი, რომელთა გამოც თქმულა: Ne reminiscaris.
    34.     მავანთა და მავანთ სასმენელნი იმხელა ეზრდებოდათ, ერთი ყურისგან ჯუბაც გამოსდიოდათ, საწმერთულიცა და ახალუხიც;
    35.     ხოლო მეორესა ესპანურ ლაბადასებრ ხმარობდნენ, და თურმე ბურბონეში აქამომდე შემორჩნენ კაცნი, ვისი გამოისობითაც იქაური ყურ-სასმენლისა ამბავი საანდაზოდ ქცეულა.
    36.     ზოგ-ზოგნი კი სიგრძივაც იწევდნენ და განივაც.
    37.     სწორედ იმათგან გაჩნდნენ ბუმბერაზნი, რომელთაგან იშვა პანტაგრუელი;
    38.     და პირველი იყო შალბროთი, რომელმან შვა სარაბროთი.
    39.     სარაბროთმა შვა ფარიბროთი, რომელმან შვა ჰურტალი, ხორცისა წვნისა გიჟი, წარღვნისა ჟამსა რომ მეუფებდა, ჰურტალიმ შვა ნემბროთი, რომელმან შვა ატლასი, ცასა მხრით რომ შეუდგა, რათა არა ჩამოქცეულიყო,
    40.     ატლასმა შვა გოლიათი, რომელმან შვა ერიქსი, თავდაპირველი მაოცარი, ერიქსმა შვა ტიტიოსი, რომელმან შვა ერიონი, ერიონმა შვა პოლიფემუსი, რომელმან შვა კაკუსი, კაკუსმა შვა ეტიონი, ვისაც პირველსა შეჰყრია ცუდი ჭირი,
    41.     რამეთუ ზაფხულში ცივცივ ღვინოსა არა მიირთმევდა, ვითარ ამასა ცხადყოფს ბარტაკიმო.
    42.     ეტიონმა შვა ენკელადუსი, რომელმან შვა კეუსი, კეუსმა შვა ტიფონი, რომელმან შვა ალოევსი, ალოევსმა შვა ოტოსი, რომელმან შვა ეგეონი,
    43.     ეგეონმა შვა ასხელა ბრიარევსი, ბრიარევსმა შვა პორფირიონი, რომელმან შვა ადამასტორი, ადამასტორმა შვა ანტეოსი, რომელმან შვა აგათონი, აგათონმა შვა პოროსი, რომელსა ალექსანდრე დიდი ეომებოდა.
    44.     პოროსმა შვა არანთი, რომელმან შვა გაბარა, შემომღები სმურისა, გაბარამა შვა სეკუნდილელი გოლიათი, რომელმან შვა ოფოტი, გრძელი ცხვირისა წყალობით ლადუკისა ნახვრეტსა ეგრევე რომ ეძაბრებოდა, ოფოტმა შვა არტაქსე, რომელმან შვა ორომედონი,
    45.     ორომედონმა შვა გემაგოგი, ვინცა ჭვინტიანი წუღა მოინარუქა, გემაგოგმა შვა სიზიფე, რომელმან შვა ტიტანნი, ვისგანაც ჰერკულესი იშვა, ჰერკულესმა შვა ენაკი, რომელიცა მარწუხთ დია მარჯვედ იხსნიდა ხელთაგან,
    46.     ენაკმა შვა ფიერაბრასი, ვინცა საფრანგეთისა პერმა ოლივიემ სძლია, როლანისა ოჩხუმმა, ფიერაბრასმა შვა მორგანი, მთელსა დედამიწისა ზურგზედ უპირველესი სათვალიანი ყომარბაზი, მორგანმა შვა ფრაკასი, ვისი ამბავიც მერლინ კოკაიმ აღწერა,
    47.     ფრაკასმა შვა ფერაგუსი, რომელმან შვა ბუზიყლაპია, ვინცა პირველმა გამოიყვანა ბოლში ხარისა ენა, მანამდე კი, ვითარ აპოხტი, მარილში გამოჰყავდათ, ბუზიყლაპიამ შვა ბოლივორაქსი, რომელმან შვა ჯანჯალა,
    48.     ჯანჯალამ შვა გაიოფი, რომელსა ყვერნი ალვისა ჰქონდა, ადრეკილა კი ცირცელისა, გაიოფმა შვა ბელტიყლაპია, რომელმან შვა ცივკვერა, ცივკვერამ შვა ქარიქლაქუნა, რომელმან შვა გალაადი, ღვინისა ჭურჭლისა მომგონი, გალაადმა შვა მირლანგო, რომელმან შვა გალაფრი,
    49.     გალაფრმა შვა დანდრაზა, რომელმან შვა რობოასტრი, რობოასტრმა შვა სორტიბრან კონიმბრიელი, რომელმან შვა ბრუშან მომიერელი, ბრუშანმა შვა ბრიუე, ვინცა ოჟიე დანილემა სძლია, საფრანგეთის პერმა,
    50.     ბრიუემ შვა მაბრენი, რომელმან შვა ალოღლეტია, ალოღლეტიამ შვა ჰაკლებაკი, რომელმან შვა ანაღვლე, ანაღვლემ შვა გრანგუზიე, რომელმან შვა გარგანტუა, გარგანტუამ შვა ქველი პანტაგრუელი, მეფე-ბატონი ჩემი.
    51.     წინდაწინ ვუწყი, ამა ადგილსა წაიკითხავთ თუ არა, დიაღაც სამართლიანად გაკვირდებით და მკითხავთ, წარღვნისა ჟამსა ხო სუყველა დაიღუპა, გარეშე ნოესი და კიდევ შვიდი კაცისა, ვინცა მან კიდობანსა შინა წარიტანაო, მაგრამ იმათში ხსენებული ჰურტალი რომ არ ერიაო?
    52.     რაღა თქმა უნდა, შეკითხვა ესე გონივრული და ბუნებურია, დაღათუმცა ჩემი პასუხიც, ვგონებ, გულსავსედ გაგხდით, არადა დასტურ თავში ბზე მყრია.
    53.     იმჟამად ჯერეთ გაჩენილი არა ვიყავ, ზეპირ-ზეპირად ლაპარაკსა კი სულაც არ ვეპირები, და მასორეტნი თუ მიშველიან, საღმრთო წერილისა ებრაელნი მათარგმანებელნი,
    54.     რომელნიცა გარდაწყვეტილად ამტკიცებენ, ზემორედასახელებული ჰურტალი ნოეს კიდობანსა შინა არცა ყოფილა და ვერც იქნებოდაო, რამეთუ იმოდენა იყო, შიგ რომ ვერ შეეტია, ზედ შემოჯდაო,
    55.     და ფერხთ თურმე ისე იქნევდა, ვითარცა ცხენჯოხთა ზედა შემსხდარნი ყმაწვილნი ანდა ზარბაზანზედ ამხედრებული უშვერად დიდი ბერძნული ხარი, შემდგომად მარინიანოს ომში მოკლული, რომლისთანა ზეაღსაჯდომელ პირუტყვთ დია უცხო და ჩინებული თოხარიკობა მოსდგამთ.
    56.     სწორედ რომ ამისა გამო იქცა ჰურტალი ღვთისა უკან მეორე მხსნელად მოხსენებული კიდობნისა, რადგანაც ღელვისგან დანთქმასა აარიდა იგი:
    57.     ფერხთა ქნევა-ქნევითა თავისა ნებისად დაჰყავდა, საითაც თავად სწადდა, იქით ახვევინებდა, სხვა რამ უკეთეს საჭესა ვერცვინ ვერ ინატრებდა.
    58.     კიდობანსა შიგან მსხდომნი მილითა კმასაყოფლად აწვდიდნენ საჭმელსაზრდელსა, ვინადგან თავიანთ მწყალობლად შეერაცხათ ჰურტალი, და ჟამითი ჟამად სიტყვასაც აწვდენდნენ, ვითარ იკარომენიპე იუპიტერსა, რაიცა ლუკიანემ გვამცნო.
    59.     ჰა, ჩახვდით ჩასახვდომელსა? მაშ, აბა ნუნუა მოგიხდებოდათ, ოღონდ წყალსა ნუ გაურევთ.
    60.     რაღაცა, მგონი, არ უნდა გეჯერებოდეთ, არ გეჯერებათ და, ვითა ჩემსა ნათლი-ჯალაბსა, არცა მე მჯერა.
    61.     ყოვლადძლიერი ფაშვი (ლათ.). ნუ მოიხსენებ (ლათ.)


4

     1.     II. ამბავი პირმედგარი პანტაგრუელის შობისა
    2.     გარგანტუამ ხუთასოცდაოთხწლოვანმა შვა ძე პანტაგრუელი ცოლისგან თვისისა ბადბეკისგან, უტოპიისა მსახლობელ ამავროტელთა მეფისა ასულისგან, რომელიცა მუცელსა გადაჰყვა, რადგანაც ყრმა უცხოდ დიდი და იმსიმძიმე იყო, თუ არა დედისა სიკვდილის ფასად, სხვარიგ ვერ გაჩნდებოდა.
    3.     და რათა სრულად გამოარკვიოთ, რა მიზეზითა და რა საფუძვლით დასდეს ყმაწვილსა ნათლისღების ჟამსა სახელი ესე, უნდა გახსოვდეთ, რომა იმა წელიწადსა მთელსა აფრიკაში დიდი უბედური გვალვა, ანუ სიხმელე დაიჭირა,
    4.     უწვიმრობამ ოცდათექვსმეტი თვე, სამი კვირა, ოთხი დღე და კიდევ თითქმის თორმეტი საათი გასტანა, მზე კი ისე უმოწყალოდ აჭერდა, დედამიწა ავად გამოიგვალა და დასკდა;
    5.     თვით ელიას დროსაც არა მდგარა იმისთანა პაპანაქება, რარიგადაც მაშინ იწვოდა ქვეყანა, რამეთუ მთლად დედამიწისა ზურგზედ ერთი რა არის, ერთი ხეც აღარსად შრიალებდა, ზედ წამლად არცა ფოთოლი შერჩენოდა არც ერთსა და არცა ყვავილი.
    6.     ბალახი დაჭკნა, ჩაიწვა, საცა ერთი მდინარე და წყარო-ბინული იყო, სუყველა დაშრა;
    7.     ღვიძლ სტიქიასა მოკლებულნი საწყალნი თევზნი ხმელზედ ფართხალებდნენ და ფრიად წიოდნენ;
    8.     უცვარნამობისა გამოისობით ფრინველნი ეგრევ ძირსა ცვიოდნენ;
    9.     მგელი, მელა, ირემი, ტახი, შველი, კურდღელი, ბოცვერი, სინდიოფალა, კვერნა, მაჩვი და ბევრი სხვა ცხოველ-ნადირიც სულ მინდორ-ველად ეყარა დახოცილი, ხახადაღებული.
    10.     ადამიანიშვილთა ცქერა დასტურ საცოდაობა იყო.
    11.     ყოველნი ენაგადმოყრილნი ქასქასებდნენ, ვითარცა მწევარნი ექვსჟამიანი ნადირობისა შემდგომ;
    12.     ვიეთნი ჭათა შიგან ხტებოდნენ, ვიეთნი ჩრდილსა ეძებდნენ და ძროხისა ფაშვში იპარავდნენ თავსა, და სხვაგვართ კი არა, ამგვართ უწოდებს ჰომეროსი ალიბანტებსა.
    13.     ქვეყნად სიცოცხლისა ძარღვი ერთბაშად ჩამკვდარიყო.
    14.     დაუღონებლად ვერცვინ უჭვრეტდა, ვითარ ამაოდ მცდელობდნენ კაცნი, ეგების რამე მოვიღონისძიოთ და ამა საშინელ წყურვილსა თავი გამოვაგოთო, სხვა რამ იქით იყოს და, საყდართა შინა, მაგალითადრე, ზედ დაჰკანკალებდნენ ნაკურთხ წყალსა, ემანდ ერთბაშად არ შემოგვეხარჯოსო.
    15.     უფალ კარდინალთა მიერ უწმინდეს მამასთან ერთად შეყრილმა საბჭომ წესად დასდო, დღეში ერთგზისა მეტად ნაკურთხი წყალი არცვის მიეცესო.
    16.     დაღათუმცა, საყდარში მიწყივ მრავლად ირეოდნენ სვეგამწარებულნი წყურვეულნი და, ვინცა წყალსა აწინწილებდა, გარსა ეხვეოდნენ პირდაღებულნი და ერთი წვეთი წყლისა მოიმედენი, ვითა ღურტუმი მდიდარი იგი ლაზარეს არაკისა.
    17.     ნეტარ იყო, ვისაცა გრილი მარანი ჰქონდა და წყალი კარგა ბლომად ედგა!
    18.     ერთი ფილოსოფოსი თავისსავე თავსა უყენებს კითხვასა, რისაგან არის ზღვისა წყალი მლაშეო, და განმარტავს, რისაგანაო და, ოდეს ფებოსმა თავის ნათლიერ ეტლსა ზედა ძე თვისი ფაეტონი დასვაო,
    19.     იმა ფატონსაო, რაკიღა ახალბედა იყო და გამოუცდელი, თავგზა აებნაო და ეკლიპტიკას კი არ გაჰყვა, მზისა სფეროს ტროპიკთა შუა გამავალსაო, არამედ დედამიწასა ისერიგად მოეახლოვა, სულ გამოგვალა, რომელ ქვეყანასაც თავზედ მოექცაო და გადაბუგა ცისა უმეტესი ნაწილიო,
    20.     რომელსა ფილოსოფოსნი via lactea-სა ეტყვიანო, ხოლო ღვინოყლაპია უმეცარნი - იერუსალიმისა გზასაო, თუმცაღა ზოგ-ზოგნი ვირეშმაკა მოლექსენი ირწმუნებიანო, ეგა სწორედ ის ადგილია, სად იუნონასა რძე დაექცა, რაჟამსა ჰერკულესსა ძუძუსა აჭმევდაო;
    21.     და თურმე დედამიწასა ბოტორო სიცხისგან ხვითქი გადასდიოდა და ზღვასა ერთვოდა, რისა გამოცა გამლაშებულა ზღვისა წყალი, რამეთუ ყველაგვარი ოფლი მწუთხეა.
    22.     ამასა ბევრი ფიცი და მტკიცი არ უნდა, ეგრევ ადვილად დაიჯერებთ გულსა, თუ რომ ან თქვენსა საკუთარ ოფლსა გასინჯავთ, ანდა ოფლსა ცუდჭირშეყრილთა, ვისაც მკურნალნი ძალით აოფლიანებინებენ თავსა;
    23.     მე არცრა ჩამეხევა და არცრა ჩამეფხრიწება.
    24.     ესეგვარივე რამ ამბავი მოხდა იმა ჩვენგან აღწერილსა წელიწადსაც, რამეთუ ერთ-ერთ პარასკევსა, რა დღესაც კრძალვითა აღვსილნი მდიდარნი ერისანი სავედრებლად და საოხად ლიტანიობდნენ და შველასა შესთხოვდნენ ყოვლადძლიერსა ღმერთსა,
    25.     კეთილი თვალით გადმოხედე ჩვენსა დიდსა უბედურებასაო, უეცრივ ყოველთა მლოცველთ კაფიეტად მოიხილეს, ვითარ გახვითქულ კაცსაებრ დაილტო სრულად პირმიწა.
    26.     და გაიხარა საწყალმა ხალხმა, ეგ არი და გვეშველაო, რადგან ზოგნი ამტკიცებდნენ, ჰაერში რაკი არცარა ნატამალია ტენისაო, წვიმასაც ნუღა მოველითო, და მიწა აწ ამა ნაკლებულობასა ანაზღაურებსო.
    27.     სწავლულნი კი დარწმუნებით უბნობდნენ, ანტიპოდთა მხარეში მოსულა წვიმაო, რომელ წვიმასაც სენეკაც ახსენებსო Questionum naturalium-ისა მეოთხე წიგნსა შინა, ოდეს ნილოსისა დასაბამისა და სათავეთა გამო ლაპარაკობსო.
    28.     მაგრამ ყველანი დია ცდებოდნენ, ვინაიდან დიდებითა სიარულსა რა მორჩნენ და მიწისა ღვართქლითა წყურვილისა მოკვლა დააპირეს, ფშაწყლისა წილ პირთა მარილწყალი, ანუ წათხი შერჩათ და თანაც კიდევ ზღვისა წყლისა უარესი და უმლაშესი.
    29.     და რახან პანტაგრუელი სწორედ იმა ჭყურტისა დღესა იშვა, მამამაც იმიტომა დასდო სახელი ესე, რამეთუ პანტა ბერძნულად იგივეა, რაიცა ყოვლად, ხოლო გრუელი აგარიელთა ენითა წყურვეულსა ნიშნავს,
    30.     და ესერიგად უწინარეს ის იყო თქმული, რომა იმის დაბადებისა ჟამსა მთელ ქვეყნიერებასა სწყუროდა
    31.     და, მეორეც, მამამან უკვე წინ-წინ თვალცხადლივ განჭვრიტა დღე და საათი იგი, ოდესცა ძე იმისი წყურვეულთა მეუფე შეიქნებოდა, რისა უცდომელ დასტურად მან სხვა უფრორე საჩინო და აშკარა სასწაული იხილა.
    32.     რა სასწაული და, როს ცოლი მისი ბადბეკი შობდა და ამქმელნი ბებიაობდნენ, ბადბეკისა წიაღით წინაპირველად სამოცდარვა მეჯორე დაიძრა და თითოეულსა მარილაკიდებული ჯორი ეჭირა აღვირითა, მერმე ცხრა ნარაქლემი გამოტორტმანდა,
    33.     სუყველა შაშხ-აპოხტსა და ლიფიცხაურსა მოაძუგძუგებდა, მას უკან შვიდი აქლემი გამოიზლაზნა, სულ გველთევზათი დაყათრული,
    34.     უკანასკნელად კი პრასით, ნივრითა და თალიში ხახვით თავშედგმული ოცდახუთი ურემი მოსდევდა ერთმანეთსა, და აღალმა ამან ფრიად დიდი შიში აჭამა ბებიაქალთ, თუმცაღა კი ზოგ-ზოგნი წარიტყოდნენ:
    35.     - ჰეჰეე, რაოდენი ხორაგია! ჩანს, უნდა ვაქოროთ და ვაღოროთ მუცელნი.
    36.     კარგისა მომასწავებელი რამ ნიშანია, ესეგვარი ჭამადი დია მოგვაწყურებს ღვინოსაო.
    37.     და ვინემ ისინი ქაქანებდნენ, თავად პანტაგრუელიც მოევლინა ქვეყანასა, ბანჯგვლიანი, ვითარცა ბრანგვი, და იმისა შემხედველმან დედათ-მოურავმან ერთმან მყის იწინასწარმეტყველა:
    38.     - რაკიღა ფაჩვნიერი იშვა, სასწაულსაც გააკვლადებს, და თუ რომ იცოცხლა, გრძელჟამიერ იცოცხლებსო.
    39.     რძის გზა (ლათ.) - ირმის ნახტომი. „საბუნებისმეტყველო კვლევანი“ (ლათ.).


5

     1.     III. ვითარ მჭმუნვარებდა გარგანტუა თვისისა ცოლის ბადბეკისა სიკვდილის გამო
    2.     ოდესცა პანტაგრუელი იშვა, ვინ გახდა ყოვლისა უფრორე ცერევატი და სხვათა გარდამეტად ვინ გარეტდა?
    3.     ვინა და, გარგანტუა, შემქმნელი მამა იმისი.
    4.     ვინათგან ცალკე ცოლი მოუკვდა ბადბეკი და ცალკე ძე ეყოლა პანტაგრუელი, უცხოდ თვალადი და ტანადი, არღა უწყოდა, ან რა ექნა, ანუ რა ეთქვა, და თავგზააბნეული ქოშიმანში იყო, თანამეცხედრისა სიკვდილი ვიტირო და ვივაგლახოო თუ ძისა დაბადებითა გავიხარო და ვიცინოო.
    5.     და მალე სატირალსაც უპოვნა სოფისტიკური რამ საბუთი და საცინარსაც, რამაც კიდევ უარესად შეაღონა, რადგანაც განსჯითა დია გზიანად კი სჯიდა in modo et figura,
    6.     მაგრამ საგონებელსა თავი მაინც ვერ გამოაგო და სრულად გაშეთებული, ცნობაჩაბინდებული აწყდებოდა აქეთ-იქით, წრიალებდა, ვითა სათაგურში მომწყვდეული თაგვი ანდა გულყოგადაცმული ძელქორი.
    7.     „მაშ, ვიტირო, არა? - განაბჭობდა გულში.
    8.     - კეთილი და პატიოსანი, ოღონდ რათა, რისთვის?
    9.     რისთვის და, ცოლი მომიკვდა, ბატონო, ქვეყნისა უმჯობესი, თანამწოლი, თანამეცხედრე, უღლისა გამწევი, არცა დიდი ცომი უნდოდა, არცა ასი ლიტრა საფანელი.
    10.     დღეისა წაღმართ ვერცა როსღა ვიხილავ და ვერცა სხვასა ვნახავ იმისთანასა;
    11.     დავკარგე და რა დავკარგე!
    12.     ნეტავ რა მიწყინე, უფალო, რისი გულისთვის მტანჯავ ესერიგად?
    13.     უფრო ადრე მე რად არ მომკალ?
    14.     უიმისოდ ცოცხლებში მაინც არღა ვწერივარ.
    15.     ვაიმე, ბადბეკ, ჩემო ცუგრუმელავ, კეკნავ, ნაღიტავ (სიგრძე-სიგანეში, სულ ცოტა, სამი გუთნისა გაშლა ადგილი ეჭირვებოდა), შენ შემოგევლე, ჩემო გვრიტო, ჩემო ჩიტო, სულისა კლიტევ, მარგალიტო, რა დროს დამაგდე, წახველ, გამიფრინდი!
    16.     ვაი საწყალო პანტაგრუელ, აღარა გყავს საყვარელი დედა, ტკბილი მარჩენალი, უმცდარი დამრიგებელი!
    17.     ოო, რა განუკითხავად მომვარდი, შე ოხერო სიკვდილო, რარიგ უდანოდ დამკალ და წარმტაცე, ვინცა სულაც არ უნდა მომკვდარიყო!“.
    18.     გარგანტუა პირველში ძროხასებრ ბღაოდა, მერმე კი, პანტაგრუელი რომ მოაგონდა, კვიცსაებრ ახვიხვინდა.
    19.     „მამა გენაცვალოს შენა, ჩემო მალხაზო ბიჭო!
    20.     - ესიყვარულებოდა ახალშობილსა. - ანცო, ფაცურავ, ონავარო!
    21.     მადლსა გწირავ, უფალო, რახან ესდენ უარაკო ძე მომიბოძე, ლაღი, გულმარიხიანი, თვალტანადი!
    22.     უჰ, რა გავიხარე, რა მეამა! შორს ჩვენგან კაეშანი!
    23.     ყოვლისა უკეთესი ღვინო შემოიტათ, სამწდეურთ წყალი გამოავლეთ, სუფრა დადგით, ძაღლნი მოიშორეთ, ცეცხლსა შეუკეთეთ, კერეონ-სანთელ-კელაპტარი დააბრდღვიალეთ, ბჭენი დარაზეთ.
    24.     პურ-მარილი მოიღეთ, უპოვარნი განიკითხეთ და განუტევეთ!
    25.     ღართი განმძარცვეთ, ახალუხსა შევიმოსავ, მაგარი ძეობა უნდა ვჭამოთ“.
    26.     ამისა თქმა იყო და, გარგანტუასა სულისა მოსახსენებელნი ლოცვანი შეესმა, მიხვდა, თანამწოლსა ჩემსა მღვდელნი ანდერძსა უგებენო, სიტყვა პირზედ შეაშრა და მსწრაფლვე ანაზდეულად გახმამყივარდა:
    27.     - ღმერთო დიდებულო, როდემდის უნდა ვიჭირდიდო?
    28.     ესდენმა ვაებამ სასო წარმიკვეთა.
    29.     პატარა კი აღარა ვარ, უკვე ვბერდები, არცა ტაროსი მწყალობს, ცხროება ამიტანს და ჭკუაზედ შევიშლები.
    30.     ჩემისა თავისა მზემან, ბევრსა ტყებასა და ვიშვიშსა ისევ ბევრისა დალევა მიჯობს! თანამეცხედრე აღარა მყავს?
    31.     რა ვქნა, ღმერთმა უწყის (da jurandi), თავში ცემა წუხილსა არ აქარვებს, ბრალი ჩვენი, თორე იმან მოისვენა, აწ დასტურ სამოთხეში ანდა კიდევ უფრორე უკეთეს რამ ადგილსა მოიხილავდა, ნეტარებს და თავსა ჩვენსა ავედრებს უფალსა, არცრის ჯავრი ჰკლავს, არცრისა დარდი.
    32.     ყოველნი იქ წავალთ, ცოცხალსა კაცსა კი ცოცხლისა თავი ურჩევნია. მარტოობა არ გამომადგება.
    33.     ლოგინი უნდა განვიახლო, აკი თქმულა კიდეც, ვაიმეო და სხვაიმეო.
    34.     ჰეი, მადლცხებულნო დიაცნო, - შეუძახა გარგანტუამ ბებიაქალთ (არიან კი ქვეყნად მადლცხებულნი დიაცნი?
    35.     რაღაც ვერა ვხედავ), - თქვენ წადით, მიწა მიაყარეთ, მე კი აქა ყმაწვილსა მივხედავ;
    36.     დია შეღონებული ვარ და ემანდ არ გავცივდე.
    37.     ოღონდ ჯერეთ თითო კარახანა გადაჰკარით, ღმერთი, რჯული, სულაც არ გაწყენთ.
    38.     ამქმელთ ყურად იღეს რჩევა მეფე-ბატონისა და მიწისა მისაყრელად გასწიეს, ბეჩავი გარგანტუა კი შინ დარჩა.
    39.     და სწორედ მაშინ შეთხზა ქვემორე ლოდწერა:
    40.     აქა ბადბეკი განისვენებს, დამაგდო ქმარი, მუცელს გადაჰყვა, დამეღუპა სინორჩის ხანსა, უცხოდ უსულსა არა ჰყავდა მზის ქვეშე ცალი, შვეიცარიულს პაღვს იხდენდა, ესპანურს ტანსა.
    41.     აწ სამუდამოს დაემკვიდრა ნეტარი ვანსა, მიწყივ მთესველი კეთილისა, ავის მგმობარი, აღსრულდა, სოფელს განერიდა, განვიდა განსა, ნუმც მოჰკლებია ჩვენგან ლოცვა, შესანდობარი.
    42.     შესაბამისად მოდუსისა და ფიგურისა (ლათ.). დავიფიცებ (ლათ.).


6

1.     IV. სიყმაწვილე პანტაგრუელისა
    2.     ძველთაუძველეს ჟამთააღმწერელთაგან და მოლექსეთაგან ვიცი, ბევრადბევრნი ქვეყანაზედ უცნაურად იშვებიან, ოღონდ აწ სიტყვასა არღა გავაგრძელებ.
    3.     უკეთუ მოცლილნი ხართ, პლინიუსის VII წიგნსა ჩახედეთ.
    4.     დაღათუმცა, პანტაგრუელსა უჩვეულო სიყმაწვილისთანა რამ ამბავი, ალბათ, არცრა გაგეგონებათ, რადგან დასაჯერებლადაც კი ძნელია, ისე მალიად მოიზარდა და გაძალუმდა;
    5.     და ტყუილია, იმას თვით ჰერკულესიც ვერ დაედრება, რამეთუ ჯერეთ კიდევ აკვანში ჩაკრულმა ორი გველი რომ მოაკვდინა, ორივ პაწაწა და უღონო ჭაჭუა იყო, ხოლო პანტაგრუელი აკვანშივე უკვე ჭეშმარიტად შესაზარი ღვაწლითა შეიმოსა.
    6.     აქა აღარასა ვიტყვი, ჯერზედ ოთხი ათას ექვსას ძროხას რომ სწოვდა ძუძუსა და ვინცა ანჟეს სომიურში, ნორმანდიისა ვილდიეში თუ ლოთარინგიისა ბრამონში მეღუმელე იყო, სუყველანი იმის საფიაფუე ღუმლისა დადგმასა რომ მოუნდნენ,
    7.     და თვით ფია-ფუასა დია უშვერა ქვაფორეთი მიართმევდნენ, რომელი ქვაფორეც აქამომდე შემონახულა ბურჟში, სრასახლისა ახლორე;
    8.     შემონახვით შემონახულა, მაგრამ პანტაგრუელსა ისე ბასრი და მაგარი კბილ-ღოჯი ჰქონდა, კარგა გვარიანად გატკვირა ხსენებული ქვისა ორე, და აკი თვალცხადლივ ეტყობა კიდეც მონაკვნეტი.
    9.     ერთხელაც პანტაგრუელმა სისხამ დილით ერთსა თავიანთ ფურსა მოგერისება დაუპირა (აკი უბნობენ კიდეც, ძროხათა მეტი სხვა დედამძუძენი არცვინა ჰყოლიაო), როგორც იყო, ამოითათა არტაშან-არტახით გაკრული ცალი ხელი,
    10.     სწვდა ხაფად იმა ფურსა ფეხში, ნახევარი ცურიც გამოსჭამა, სანახევროდა ფაშვიც, ღვიძლ-თირკმელნიც ზედ მიაყოლა, და, ალბათ, ეგრევ შემოეჭმეოდა, მაგრამ ფურმა ერთი იმისთანა დაიბღავლა, თითქოს მგელნი მიუხტნენო,
    11.     და ბღავილზედ ყოვლისა მხრით მოცვივდნენ შინაკაცნი, მყის ეცნენ უფლისწულსა და წარსტაცეს ფური იგი;
    12.     ოღონდ მაინცდამაინც ვერ იმარჯვეს და ისეთნაირად დაებღაუჭნენ, პანტაგრუელსა ხელთ შერჩა ძროხისა ფეხი და ლაზათიანად მოულხინა, რარიგადაც თავად მოულხენდით კუპატსა და ჭიჭნაგურსა;
    13.     ხოლო რაჟამს ძვლისა წართმევასა დაეპირნენ, უმალ ყლაპა უყო, ვითარცა თევზიყლაპია მცირე რამ წყლიერსა უშვრება ხოლმე, და სულ „იფ! იფ! იფ!“ იძახა, რამეთუ ლაპარაკსა ჯერეთ კარგად ვერ ახერხებდა და არღა იცოდა, როგორ ეთქვა, დიახაც გემრიელად გეახელითო.
    14.     ის დღე იყო და, მსახურეულთ იმსისხო ბაგირგვარლით დაშარტეს და ჩააკრეს კაკანაში, რა სისხო ბაგირ-გვარლსაც ტენეში გრეხენ ლიონსა მიმომავალ მარილისა ნავთათვის,
    15.     ან არადა, რა სისხოთიც „ფრანსუაზად“ სახელდებული უზარმაზარი ხომალდი აბია ნორმანდიისა ნავთსაყუდელ გრასსა შინა.
    16.     თუმცაღა კი, ოდეს მამამისისგან ნაპატივარმა დიდმა ბრანგვმა დათვმა აიშვა და თავპირისა ლოშნა დაუწყო (ძიძანი მეძუძურსა არცროს რიგიანად არა სწმენდნენ ბაგე-ტუჩსა),
    17.     პანტაგრუელმა ისე ფიცხლავ მიგლიჯ-მოგლიჯა ის ბაგირ-გვარლი, ვითა ფილისტიმელთა მიერ შებოჭილმა სამსონმა შიშთვილი, და წამერთ ჩრიხვსაებრ გაბდღვნა ყოვლად გაბრანგებული დათუნია ისა, გაბდღვნა და, აქაოდა სადათვეთ-საბრანგვეთი ამოვაგდეო, იქავ კოხტად მიაძღა ნანადირევსა.
    18.     ყრმა ესერიგად დასტურ უბედურებასა რასმე გადაეყრებაო, იფიქრა ამა ამბისა მომხილავმა გარგანტუამ და, ბრძანა, ეხლავ ოთხი ჯაჭვითა ჩააკარითო, სარწებლისა თავზედ კი საიმედო რამ კამარა გამართეთო.
    19.     ერთი ის ჯაჭვი დღესაც ლა-როშელშია და საღამოობით ორ ვეება კოშკსა შუა გააბამენ ხოლმე, მეორე ლიონშია, მესამე - ანჟერში,
    20.     ხოლო მეოთხე ეშმაკთ წაიღეს შესაბორკად ლუციფერისა, რომელმან ზედ იმხანად სულმთლად დაწყვიტა ჯაჭვნი, ვინათგან შემწვარი სული მიერთმია მავანი მოსამართლისა და მუცელსა ჰგვრემდა.
    21.     ამისა შემდგომ უთუოდ უნდა ირწმუნოს კაცმა, რასაც ნიკოლოზ ლირა უბნობს დავითნისა ერთი ადგილისა გამო: Et Og regem Basan, ოგი იგიო სიყრმითვე იმისთანა ძალუმი და შემძლე იყო, აკვანში ჯაჭვითა ჩააკრესო.
    22.     მას უკანით პანტაგრუელსა აღარცა ხელი გაუქნევია და აღარცა ფეხი, რამეთუ რკინისა ჯაჭვთ ეგრერიგად ვეღარ ერეოდა და თანაც კიდევ საძრაობა არა ჰქონდა დაშარტულსა.
    23.     მაგრამ ერთხელობასა მამამან მისმან გარგანტუამ რომელიღაც ბედნიერი დღისა გამო ერთად მიიხმო თავისი ქვეყნისა მთავარნი და დიდი ტაძრობა გაუმართა.
    24.     საქმეში გართულ მსახურთ, როგორცა ჩანს, თავი არღა ახსოვდათ და სულ გადაავიწყდათ საწყალი პანტაგრუელი;
    25.     იმისი დამხედავი აღარავინ იყო. და არ იკითხავთ ახლა, რა ქნა?
    26.     რა ქნა და, ყველაყასა მოგახსენებთ, საყვარელნო.
    27.     წინაპირველად ჯაჭვთა დაწყვეტა სცადა, ორივ მკლავი დაჭიმა, მაგრამ არა გამოუვიდა რა, მეტისმეტად მსხვილი იყო ოთხივ ჯაჭვი.
    28.     მაშინ ფეხი დაუშინა სარწებელსა და იმდენი ურტყა, სანამ შუბლი, ანუ ბოლო არ გააგდებინა, ის შუბლი კი კარგა სქელი ძელისა იყო, სულ ცოტა, შვიდი კვადრატული ამპანი მაინც იქნებოდა;
    29.     გააგდებინა და ჯერეთ ერთი ფეხი გადმოყო, მერმე მეორე, შეახო მიწასა, რაიცა ძალი და ღონე ჰქონდა, გაიჭიფხა, ნელი-ნელ წამოსწია ტანი, ჩაკრულივე წამოდგა, სარწებელიც თან წამოიღო და დაიძრა ტაატ-ტაატ, ზურგზედ აკვანმოკიდებული, თითქო კუ აუყვა კედელსაო;
    30.     ხოლო ვინცა წინ შეეყრებოდა, უცილოდ იფიქრებდა, მთელი ხუთასი კასრი წყალწყვისა ხომალდია ტალღასა ზედა მოქცეულიო.
    31.     ესეგვარად წარუდგა იგი მონადიმეთ, და იმათაც თვალი შეავლეს თუ არა დაქიმითებულსა ყმაწვილსა, სუყველანი შიშმა აიტანა, ემანდ მუცელში არ გადაგვიძახოსო;
    32.     თუმცა შეკრულ-გაკოჭილმან ხელი ვერცრასა დაადო და მარტო ეგ იყო, ენასა თუ აუსვამდა რასმე ნაილაჯევად.
    33.     ერიჰაა, ბალღი უჭმელი დარჩენიათო, გულისხმაში ჩავარდა გარგანტუა და, ჯაჭვისა არტახნი შეხსენითო, ბრძანა, ვითარ მიწვეულ მთავართა და დიდკაცთ შეაგონეს.
    34.     ამავ აზრისანი იყვნენ მეფის კარისა მკურნალნიც, რამეთუ ჰგონებდნენ, გრძელჟამიერად აკვანში წოლა თირკმელთა შიგან შირიმსა აჩენსო.
    35.     ბრძანება და აღსრულება ერთი იყო, და შეხსნეს უფლისწულსა ჯაჭვისა არტაშან-არტახნი, წამოასკუპეს სუფრისა თავში, და გასისინდა, გამოიბუსკნა ძუძუანაწყვეტა იგი,
    36.     გასისინებულფერდამოღებულმან კი ერთი ღონივრად დასცხო მუშტი ზედ შუა ადგილას აკვანსა თვისსა, ათი ათას ნაფოტად აქცია და თანაც სუყველას გასაგონად დააყოლა, მორჩა, სარწებელში ფეხი ჩემი აწ ნურცვინ იხილოთო. და ოგ, მეფე ბასანისა (ლათ.).


7

     1.     V. ქველი პანტაგრუელისა ნასაქმარნი უასაკობისა ჟამსა
    2.     და დღედადღე ჰყრიდა ტანსა, თვალსაჩენად მოიჩიტა და მოიჩრიხვა პანტაგრუელი,
    3.     რისა გამოც ქუდი ჭერსა ჰკრა დია ბუნებური მამაშვილური გრძნობითა განმსჭვალულმან შემქმნელმან მისმან
    4.     და ესდენ გახარებულმან ჯერეთ ისევ ყმაწვილი ძისთვის გაამართვინა სირ-მართვეთა შესამუსვრელი საკენჭური, ანუ სამალი, რომელიცა აწ დიდროვან შანტელურ სამალად სახელწოდებულა;
    5.     მერმე კი ადგა და ძე თვისი სასწავლებელში მიაბარა, სიყრმითვე განისწავლოსო.
    6.     წავიდა პანტაგრუელიც, მიაშურა პუატიესა და დიდადაც წარემატა;
    7.     მალე თანაც ყველაკა შეამჩნია, რარიგ ცუდაობდნენ სწავლისა მსმენელნი მოცალეობისა ჟამსა და გული მოეწყლა, ერთობ შეებრალნენ ისინი.
    8.     და გულმოწყლული მიადგა ერთხელ პასლურდენად სახელდებულ უზარმაზარსა კლდესა, ჩამოამტვრია დევერხინა ჭაჭი, სიგრძით ლამისა თორმეტი კვადრატული ტუაზი და სიგანით კი რატო თოთხმეტი ამპანი არა, და ეგრევ შუა მინდორში უწვალებლივ ოთხსა საბრჯენსა დააფუძნა,
    9.     რათამც საქმეგამოლეულ შეგირდ-მოწაფეთ ბლომად პურ-მარილი აეტანათ ხოლმე იქა, გულიანად ელხინათ და დანა-ღინწითა სუყველასა თავ-თავისი გვარ-სახელი ამოეჭრა ზედა, და ქვა-ლოდი ისა მოაქჟამამდე ხმობილა აზეულ ლოდად.
    10.     და ამა ამბისა სამახსოვროდ აწ არცვის გახდიან პუატიეს უნივერსიტეტისა მატრიკულისა ღირსად, უკეთუ კრუტელსა შინა ცხენის წყაროსა არ დაეწაფება, პასლურდენსა არ მიმოივლის და აზეულ ლოდსა ზედ არ მოექცევა.
    11.     და მცირე ხნისა შემდგომად, ოდესცა თვისთა წინაპართა უცხოდ მშვენიერი გარდასავლით შეიტყო, ჟოფრუა დე ლუზინიანი, მეტსახელად გორანგო-ღრჯოლა ჟოფრუა,
    12.     ვინცა ჩხიკვისა ყვავი მამიდისა ბარე მეშვიდე ქმრისა გარე ბიძაშვილის ნაგერალ პაპისპაპად ერგებოდა, მაიეზეშია დამარხულიო,
    13.     პანტაგრუელმა თავი გაიშვა და წავიდა, რომა განსვენებული წინაპრისა საფლავი მოეხილა, ვითარცა კაცურსა კაცსა შეჰფერის.
    14.     თან ამხანაგნიც იახლა, ყველანი ერთად გაუდგნენ გზასა, და ლეგუჟეში რომ მივიდნენ, დიდად პატივდებულსა აბატსა არდიონსა შეუარეს;
    15.     მას უკანით ლუზინიანი, სანსე, სელი, კოლონჟი განვლეს, გაიარეს ფონტენე-ლე-კონტი, სად სწავლულ ტირაკოს ერთხმივ მიესალმნენ, და ბოლოს მაიეზესაც მიაღწიეს;
    16.     იქ უმალ ხსენებული გორანგო-ღრჯოლა ჟოფრუას ტაგრუცი მოინახულეს და, წინაპრისა ხატსა შეავლო თუ არა თვალი, პანტაგრუელსა ელდა ეცა, რამეთუ წინაპარი იგი დია მძვინვარე კაცად იყო გამოსახული, ნახევრად ხმალამოზიდული, და მსწრაფლ მიზეზი იკითხა ამისა.
    17.     ადგილისა კანონიკთ პასუხი არ დაუხანებიათ, მიზეზი ერთიაო, მიუთხრეს, რადგანაც Pictoribus atque poetis, და ა. შ.
    18.     ესე იგი, მხატვარნი და მოლექსენი თავისუფალნი არიანო და რაცა სურთ და როგორაც ჭკუაში მოუვათ, ყველაფერსა ისე ხატავენო.
    19.     მაგრამ პანტაგრუელსა ვერაფრად ეჭაშნიკა იმათი ნაუბარი და მიუგო: ესეგვარად უმიზეზოდ არ უნდა იყოს გამოსახულიო.
    20.     ეტყობა, სიკვდილისა წინ უკადრისი რამ უკადრებიათ და თვისტომთაგან ჯავრის ამოყრასა მოითხოვსო.
    21.     გამოვიძიებ და, საქმნელსა არა ეღალატებისო.
    22.     პანტაგრუელი პუატიეში არღა მიბრუნებულა, ადგა და ახლა სხვა დანარჩენ ფრანგულ უნივერსიტეტთა მოსახილველად გასწია.
    23.     ლაროშელსა რა გასცდა, წყალ-წყალ გემითა იარა და ბორდოს მიწევნილსა თვალში მოხვდა, რომა არვის აგრერიგად არ ეპიტნავებოდა წვრთა-ვარჯიში და მარტოდენ მებარგულნი სალაობდნენ ქვიშიან წყლისა პირსა.
    24.     მერე მუნით ტულუზას წარემართა და იქა ჩინებულად ისწავლა ცეკვა-თამაში, აგრევე ორივ ხელით ფარიკაობა, რასაცა ოდითგან მისდევს ადგილობრივი სტუდენტობა;
    25.     თუმცა მალიად გაცლა ამჯობინა და აღარცა ხანი დაუყოვნებია, რაჟამსა დაინახა, ვითარ ცოცხლად სწვავდნენ იგივ სტუდენტნი თავიანთ მოძღვართმოძღვართ, თითქოსდა ქაშაყნი ბოლში გამოჰყავდათ, და ერთი წასვლისა დაიბღუვლა: ღმერთმან მაშოროს ამისთანა სიკვდილიო!
    26.     ისედაც ბუნებით ფიცხი ვარ, რაღა კოცონზედ გაფიცხება მინდაო!
    27.     მას უკან მონპელიეს ეწვია, თავანკარა ჭაჭანურიც უხვად მოიშოვა და მხიარულნი პურისმტენიც არ დაუკლია;
    28.     ერთი თალია ისიც კი იფიქრა, მოდი, სულაც აქა დავრჩები და მედიცინასა შევისწავლიო, მაგრამ მერე არღა ინდომა, ნამეტნავად საშარო და სახათაბალო საქმეაო და მკურნალნი სასაქმებლისა სუნად ყარან, როგორაც დაბერძაღლებულნი მავნე სულნიო.
    29.     მოწადინებით, გაგიხარიათ, რჯულ-სამართლისა შესწავლაც მოიწადინა, მხოლოდ გული ვერ დაჰყარა,
    30.     რაკი გაიგო, მთელ ქალაქსა სამად სამი ქეციანი და ერთიც ქაჩალი სჯულისა მეცნიერი ჰყავსო, და ხაფად გაეჩქარა, ძაღლისა მუხლი გამოიბა და ასასისა ხიდიდან ნიმისა ამფითეატრამდე სამიოდ საათიც არ უვლია, რაიც ზეშთაბუნებრივ უჩვეულო რამ ამბად მოჩანს.
    31.     ავინიონში კი ჯერეთ სამი დღისა მისულიც არ იყო და უკვე გამიჯნურდა, რამეთუ ქალაქი იგი პაპისა სამკვიდრებელია და ამისა გამო იქაურნი დიაცნი დიდისა ხალისით ფეხბუმბულაობენ.
    32.     ერიჰაა, ამა საქმესა ფარსაგი ბოლო არ უჩანსო, გულისხმაში ჩავარდა პანტაგრუელისა მოძღვარი ეპისტემონი და, დოფინეში რომ ვალანსია, ახლა იქ გადაიყვანა ბატონიშვილი,
    33.     თუმცაღა კი არცა ვალანსში იყვნენ სტუდენტნი დიდად სწავლითა გართულნი და თანაც მეშფოთარნი ქალაქელნი იმათ მიწყივ თავში ჩაჩქუნით ატვინებდნენ, რამაც ლამის გულზედ გახეთქა პანტაგრუელი
    34.     და ერთსა კვირა დღესა, ოდეს ყოველნი ქუჩა-ქუჩა როკვითა ვლიდნენ, და საცეკვაოდ გამოსულ მავანსა სტუდენტსა მეშფოთართ გასაქანი არსაით მისცეს,
    35.     პანტაგრუელმა ეგრევე ყიჟინა დასცა, რონასკენ დაიფრინა ისინი და ალბათ ამოახრჩობდა კიდეც შიგა, მაგრამ მეშფოთარნი თხუნელებსავით მიწაში ჩაძვრნენ და მდინარისა ქვეშა მიფანიერდნენ, ნაპირსა ნახევარი მილით განშორებულნი.
    36.     მიწისქვეშეთი, ანუ დარან-ღარღალა ისა მოაქჟამამდეა შემონახული.
    37.     შემდგომ პანტაგრუელმა დააგდო ვალანსი, სამგზის გაალაჯ-გააბოტა, ერთგზის დატრაკა და ანჟერში ამოყო თავი;
    38.     იქაურობა ძალიანაც თვალში მოუვიდა.
    39.     ითნია და ფეხსა არცსად მოიცვლიდა, ჟამიანობასა რომ არ განეფრთხო.
    40.     და სხვა ქალაქთ აწ ბურჟი არჩია, სამართლისმცოდნეობასა დაეწაფა იქა, კარგა ხანსა ირუდუნა და ფრიად წარემატა;
    41.     მერმე ბევრჯერ უთქვამს, რაერთიც კაცთაგან სამართლისა წიგნია შენათხზი, სუყველა უცხო რამ ლამაზ წამოსასხამსა მაგონებსო, ჩიგინ-ოქრომკედით ნაკერსა და ერთიანად სპეკალით მოოჭვილსაო, გარეშემო კი წივა-სკორეთი მკობილსაო,
    42.     და ხანაც წარიტყოდა, ქვეყნად არცა იპოვებაო სხვა უფრორე საჩინო, კაზმული და უაღრესი რამოდენიმე ფურცელი, დაწერილი ან დაბეჭდილი და ერთად შეკრული, ვინემ პანდექტთა ტექსტნიაო,
    43.     ოღონდ შემკობილობა იმათი, ანუ თარგმანება-განმარტებანი აკურსიუსისა, ისერიგად ბინძური, მურტალი და უწმინდურია, რარიგადაც ჩხრინკელი და ჩონჩორიკიო.
    44.     ბურჟიდან პანტაგრუელი ორლეანსა წავიდა;
    45.     ვინაც იქა ეშმაკი და მამაძაღლი სტუდენტი იყო, სუყველა იმისი მასპინძელი გახდა;
    46.     შეიტკბეს, შეითვისეს და სულ მალე ბურთაობაშიც გაწაფეს, რამეთუ ადგილობრივნი სტუდენტნი დასტურ ოსტატნი არიან ამა თამაშობისა, და უკვე გავარჯიშებულ-განარდიშებულსა ის კუნძულ-ჭალაკნიც მრავალგზის მოატარეს, სად არრა ახსოვდათ რა გარეშე კოჭაობისა.
    47.     წიგნთა კითხვა-განხილვით კი პანტაგრუელი მაინცდამაინც თავსა არ იკლავდა, რადგანაც შიშნეულობდა, მხედველობასა დავიზიანებო,
    48.     და აკი მავანი მოძღვართმოძღვარი ჩასჩიჩინებდა კიდეც სწავლისა მსმენელთ, თვალთახედვისა ისარსა სხვა ისე არცრა ამოკლებს რა, როგორაც სენი რამ თვალისაო.
    49.     და ჯერეთ სულ ორიოდე დღისა ნაბოძები ჰქონდა პანტაგრუელსა სამართლისა ლიცენციატის ხარისხი,
    50.     რომ ერთმა იმისმა ძმაკაცმა თანამოსწავლემან, სწავლაში თუ ნაბოლოვარმან, სამაგიეროდ ცეკვა-თამაშსა და ბურთაობაში პირველმან, ლექსად გამოთქვა იქაური უნივერსიტეტისა ლიცენციატთა დევიზი, ანუ ზედწარწერა ესე:
    51.     თუ მოიცემ მკლავში ძალსა, ბურთს უმარჯვებ საბიძალსა, ჩაიყენებ მუხლში ქარსა და გაუსწრებ დავარდნილსა, დოქტორი ხარ სამართლისა. მხატვართა და მგოსანთ (ლათ.).



8

     1.     VI. ვითარ გადაეყარა პანტაგრუელი ფრანგულისა ენისა მღვლარჭნელ მავანსა ლიმუზენელსა
    2.     ერთხელაც, სახელდობრ როდის იყო, ვერ ვიტყვი, ვახშამნაჭამი პანტაგრუელი თავისი პურისმტეთა თანა ქალაქისა კარიბჭისა წინა დატორღიალებდა, სად დასაბამია პარიზისა გზისა.
    3.     და სწორედ იქ წააწყდა ამა გზით მომავალსა ერთსა მაზალო ვინმე სტუდენტსა, თავი დაუკრა და ჰკითხა:
    4.     - სით მოხვალ, ძმავ, ამ ღამეში?
    5.     - სითა და, ლევკოთიად სახელდებული ქალაქისა სახელოვანი და ღირსად ქებული აკადემიით, რომელსა ალმა-მატერსა ვუხმობთ, - მიუგო სტუდენტმა.
    6.     - რაო, რისა თქმა ნებავს? - მიუბრუნდა პანტაგრუელი თანამავალთაგანსა.
    7.     - პარიზით მოვდივარო, - მიუგო თანამეგზავემ.
    8.     - მაშ, პარიზიდანა ხარ? - დაეკითხა სტუდენტსა პანტაგრუელი.
    9.     - რასა იქმთ, რარიგ ატარებთ დროსა უფალნი სტუდენტნი იმა თქვენსა პარიზში?
    10.     სტუდენტმაც არღა დააყოვნა პასუხი და სიტყვა გამოაგო:
    11.     - რარიგ ვატარებთ და, შეთენებისა და შეღამებისა ჟამსა სექვანასა ვატრანსფრეტირებთ, ყოველსა ურბანულსა მებოძირსა ზედა ვდეამბულირებთ,
    12.     ლათინურსა მრავალსიტყვაობასა ვხელოვნობთ და, ვითარცა ჭეშმარიტნი მექალთანენი, ყოვლისა განმკითხველსა, ყოვლისმყოფელსა და ყოვლისდამბადებელსა მდედრსა ვეკურკურ-ვეგლასუნებით.
    13.     ხან ჟამისად ლუპანარიუმთა ვიზიტობასა ვუნდებით, ვერეტრუმთა ჩვენთა დიაღაც ვენერული ექსტაზითა მივართმევთ ყოველთა ფეხბოშ დიაცთ ივთა შიგნიშიგან, ანუ ამიკაბილისუმურ მერეტრიკულთა პენიტისიმურ პუდენდისა რეცესუსსა ეგრევ ვაინკულკირებთ,
    14.     და მერმე, სადაც ერთი სამიკიტნოა, ყველაკა ჩვენია, გინა „ხალცუცა“, გინა ციხე-დარბაზი“, გინა „ღვეძილი“ და გინა „კერძოვირი“, ყოველგანუს სულ მაზამაზა შემწვარ-მოხრაკულუმ წამოვარე ფუნჩისა, თანაც ზედა ოხრახუშ-პეტროსელიმუნუს მოყრილუს.
    15.     ხოლო უკეთუ ჯიბუსფარაგუს ნოსტერ ექსჰაუსტურ მდგომარეუბუს და თეთრი არა ჩხრიალდის, არცარუმ ლიბრისსა გავიჩერებთარებთ, არცარუმ ორნამენტაციასა რასმე და ჩვენთა მამათეულ პენატთაგან და ლართაგან შეწევნისა მოლოდინსა შინა დავშთებითრე.
    16.     პანტაგრუელმა ვეღარ გაუძლო იმის ღიჭინჭიჭინსა და შეუძახა:
    17.     - ეგ რა ქაჯურით ატყაჭუნებ სათქმელსა?
    18.     მწვალებელი ჩანხარ, ღმერთმანი!
    19.     - არა ბატონო, - დაეუარა სტუდენტი, - არამცა ვჩანვარე და არამცა ვარე, ვინათგან თვალნი ავრორისანი რა რომ განიხვნებარე, დია ხალისიმედ მოვიხილვიდე ყოვლისა უფრორე ნაჩუქურთმევსა საყდარუსსა, წამერთუს ვიპკურებ ლუსტრალურსა აკვასა,
    20.     ჩავაბულბულარებ ერთსა რომელსამუს სტიქარონსა, ჩავარაკრაკებ ჟამნობათა ლოცვასა და იქავ განვიწმინდარებ ღამეულისა სიბილწისგან ანიმასა.
    21.     სხვათ კი არა, მიწყივ ვაქებარებ და შევნატრი ოლიმპიკოლთ, განვადიდებარებ უზენაესსა ნათელგამომცემელსა, თანავუგრძნობარებ მოყვასუმსა ჩემსა და სიყვარულისა წილ სიყვარულსავე მივაგებარებ, ვიცავუს ათსავ მცნებუსსა და შეძლებისამებრ ჩემისა არცროდისარე ვყოფ უარსა.
    22.     დაღათუმცა, ვინადგანვე მამონა ზედაც არა უყურებარებს ამიანურსა ჩემსა და ერთსა ბისტსაც არა იმეტებარებს, მეცა ძნელადრე და ღაფლად განვიკითხავრე ყოველთა გლახაკთა და ალქატთა, ვინაცავინა კარ-კარ დავალის ფაფანურისა მოშოებად.
    23.     - ერთი კარგი ჭიტლაყი წამალსავით წაადგებოდა ამ დამთხვეულსა, ამასა! - დაიბაყბაყა პანტაგრუელმა.
    24.     - ნეტაი რასა არახუნებს მოშლილი წისქვილივითა?
    25.     ვგონებ, განგებ მოუგონია უკუღმართი რამ ენა, რა არი მოგვაღოროს და გაგვაბრიყვოს.
    26.     მაშინ ერთმა თანამყოლმა უთხრა:
    27.     - მეუფეო, ჭაბუკი ესა თავისი ჭკუით ვითომ პარიზელთ ამაიმუნებს, ნამდვილად კი ლათინურსა ღვარსლავს და ალათაიურებს, თუმცა კი თავი პინდარეს მიმბაძავი ჰგონია, და, რაკიღა გატყლარჭულად ლაპარაკობს, სრულად დარწმუნებულია, მშვენიერი ფრანგულით ვმეტყველებო.
    28.     - მართლა აგრეა? - ჰკითხა პანტაგრუელმა.
    29.     - სინიორ მისიერ! - მიუგო სტუდენტმა.
    30.     - გენიასა ჩემსა სულაცა არა სჩვევუს ღვარსლაუმ, ვითარ ბრძანებარებს უბადო ყიამყრალუს ეგა, და ჩვენს გალიკურსა ვერნიკულასა ეპიდერმულსა საბურველსა კი არა ვაძრობარებ, ვიცევერსოტივ, იმა დირექციითა ვუდგებარებ, ეგებისა უფრორე გავამდიდრო, რათამცა ჩალათინურხუჭუჭდეს.
    31.     - ღვთივ სახელსა ვფიცავ, კაცურად ამოგადგმევინო ენა! - დაიბღავლა პანტაგრუელმა.
    32.     - ოღონდ ჯერეთ სადაურობა მითხარ შენი.
    33.     და სტუდენტმაც უთხრა:
    34.     - პირველმშობელნი ჩემნი, ანუ მამა-პაპანუს მკვიდრეულნი არიან ლიმუზენისა რეგიონთა, სადაცა განისვენებარებს ნეშტრი მღვდელმთავრუს მარსიალისა.
    35.     - გატყობ, დასტურ ლიმუზენელი ბრძანდები, - წართქვა პანტაგრუელმა, - თავსა კი იპარიზელებ.
    36.     ცოტა ახლოსა მოდექ, ვნახო ერთი, რა ბიჭიცა ხარ!
    37.     ამისა თქმა იყო და, პანტაგრუელი ყელში სწვდა სტუდენტსა, ავად დაემუქრა:
    38.     - შენა თუ ლათინურსა აძრობ ტყავსა, იოანე ნათლისმცემლისა მადლმან, მე ეხლავ სულსა ამოგაძრობ, ოთხში ამოგიღებ!
    39.     და საწყალი ლიმუზენელი ყელგადაგდებით შეენუკვა:
    40.     - ნუ იზამ, ბატონიშვილო! დამიფარე, წმინდაო მარსიალ! დამეხსენი, იწამე ღმერთი!
    41.     - აი აწ გამართულად უბნობ, - ნიშნისმოგებით აღლოფინდა პანტაგრუელი.
    42.     და თავი გაანება, შეეშვა, რამეთუ ბეჩავმა ლიმუზენელმა ზედდატანებით ფრიად ჩაისვარა, საწმერთულსა ძლივსღა ერეოდა, საწმერთული კი უკან ჩასახსნელი და ჩაქიანი ეცვა.
    43.     და პანტაგრუელმა ცხვირზედ იტაცა ხელი:
    44.     - წმინდაო ალიპენტინე, სუნიც ამასა ჰქვია!
    45.     ფუ, აგაყროლოს ეშმაკმა, შე წყეულო, შენა!
    46.     და გაეცალა იქაურობასა, თავსა უშველა ლიმუზენელმა.
    47.     მაგრამ მთელი სიცოცხლე თანა სდევდა ფიქრი ამა შემთხვეულებისა გამო და ზარდაცემულსა ეჩვენებოდა ხოლმე, პანტაგრუელი ყელში უნდა მწვდესო, ხოლო რამოდენიმე წლისა შემდგომ როლანისა სიკვდილით მიიცვალა,
    48.     რაიცა ცხადსა ხდის ღვთის რისხვასა, და ლიმუზენელისა მაგალითი ესე სიწრფოებასა და სიმართლეს ადასტურებს იმა ფილოსოფოსისასა, ვისი პირითაც ავლუს გელიუსი ამტკიცებს, ჯერ არს ერისა საზოგადო ენითა მეტყველებაო,
    49.     და ოქტავიანე ავგუსტუსისა თქმისა არ იყოს, ყოველსა გაუგებარსა სიტყვასა ისევე ბეჯითად უნდა განვერიდოთ, ვითარცა ნავკოსალარი, ანუ ხომალდისა მატარებელი ვრაქიასა და კბოდოვანსა უფრთხის.


9

     1.     VII. ვითარ ჩავიდა პანტაგრუელი პარიზსა, და იმა უცხო წიგნთა გამო, წმ. ვიქტორის მონასტრისა სამწიგნობროში რომ მოიხილა
    2.     რა რომ ორლეანსა ფრიად განისწავლა, პანტაგრუელმა ახლა დიდსა პარიზის უნივერსიტეტსა დაადგა თვალი.
    3.     მაგრამ წასასვლელად აიკრა თუ არა გუდა-ნაბადი, ორლეანელთ ზედდატანებით აუწყეს, ორას თოთხმეტი წლისა უწინ წმ. აგნიანეს ეკლესიისა სამრეკლოით ერთი უზარმაზარი და უშველებელი სეფე-ზარი ჩამოგვივარდაო და იმსიმძიმე რამ არის, ვერცრა სამარჯვით ძვრა ვერა გვიქნიაო,
    4.     თუმცაღა კი ყველაყა ღონე მოვიღონისძიეთო, რასაც ვიტრუვიუსი (De architectura), ალბერტი (De re aedificatoria), ევკლიდე, თეონი, არქიმედე და ჰერონი (De ingeniis) ბრძანებენო.
    5.     პანტაგრუელმა უმალ გულად იღო ხსენებული ქალაქისა მსახლობელთა და მოქალაქეთა კრძალული აჯა და სამრეკლოსა ზედა ზარისა აზიდვასა დაჰპირდა.
    6.     და მართლაც, წავიდა, მიეახლოვა ძირსა ჩამოვარდნილსა ზარსა, დასწვდა ნეკითა და ისე იოლად აზიდა, ვითარცა თავად ზანზალაკსა აიტაცებდით.
    7.     ოღონდ, ვინემ სამრეკლოსა ზედა დაჰკიდებდა, პანტაგრუელმა ჯერეთ დილისა საარისა ჩამორეკვა იზრახა, და ზარი იგი ქუჩა-ქუჩა აატარ-ჩაატარა რეკვა-რეკვითა, რისა გამოც უზომოდ გაიხარეს ქალაქელთ;
    8.     ბოლოში კი საქმე ფარსაგ ვერ გამოვიდა, ვინადგან ზარისა რეკვა-წკრიალში ერთიანად დაჭანგდა და დაჭმახდა თავანკარა ორლეანური ღვინო.
    9.     ხალხმა ყოველივე ესე მხოლოდ საღამოს ჟამსა შეიტყო, რამეთუ დაჭანგებულმა ჭაჭანაურმან კინაღამ დახეთქა და სულ ქოჩორზედ ატრიალა ორლეანელნი.
    10.     - უსიკვდილოდ პანტაგრუელისა ონარია, - ერთმანეთში უბნობდნენ ისინი, - სუყველანი პირგამლაშებულნი დავალთ.
    11.     მალე ამისა უკან პანტაგრუელი თავის ქულფათიანად პარიზსა ჩავიდა, და მთელი ქალაქი წამერთ წინ გამოეგება, რადგანაც პარიზელნი, მოგეხსენებათ, ბუნებით თავფეხიან-ტანისამოსიანად აკარაკნი, ანუ ჭკუამხიარულნი არიან,
    12.     და პანტაგრუელსა დია შეძრწუნებულნი და არცათუ უშიშად უჭვრეტდნენ, ემანდ სასამართლოს შენობა თან არ წარიტანოს და სადმე დასაკარგავში არ გადაგვიღუპოსო, რარიგადაც მამამან მისმან ღვთისმშობლისა ტაძრისა ზარნი წარიტანა, მერმე თავის ფაშატსა კისერზედ რომ დაჰკიდაო.
    13.     და რა მცირედი ჟამი დაჰყო იქა და შვიდსავ თავისუფალ მეცნიერებასა გვარიანად ჩაჰხვდა, პანტაგრუელი სუყველასა იმას უმტკიცებდა, ქალაქსა შინა სიცოცხლე კარგია,
    14.     ხოლო სიკვდილი არ ვარგაო, რამეთუ მაწანწალანი წმ. ინოკენტისა სასაფლაოზედ საჯდომთ მიცვალებულთა ძვალძვულით ითბობენო.
    15.     წმ. ვიქტორისა საწიგნისა გამო კი მეტისმეტად დიდი აზრისა იყო, და კერძოობითად ისი წიგნ-წერილნი ამოიჭრა გულშიგან, რომელთა სიასაც აქვე ვურთავ, და primo:
    16.     Bigua salutis, Bragueta juris, Pantofla Decretorum, Malogranatum vitiorum, გორგალი თეოლოგიისა, ცოცხი მქადაგებლისა, შენათხზი ჭამაკუთილასი, ყვერნი სპილოსი კადნიერთათვის, სამსალა ეპისკოპოსთათვის,
    17.     Marmotretus, De baboinis et cingis, cum commento Dorbellis, Decretum universitatis Parisiensis super gorgiasitate muliercularum ad placitum, ვითარ გამოეცხადა წმინდა გერტრუდა პუასისა მონასტრის მოლოზანსა, ოდეს იგი შობდა,
    18.     Ars honeste pettandi in societate, per M. Ortuinum, ხაჟუჟი სინანულისა, პაჭიჭნი, alias ქოშინი დათმენისა, Formicarium artium, De brodiorum usu et honestate chopinandi, per Silvestrem Prieratem, Jacospinum,
    19.     სამსაჯულო თავსახეთქელი, ხელძარი ნოტარიუსთა, გარდამბმელი რგოლი ჯვარდაწერილთა, ბუდე ჭვრეტისა, ტარაკუჭობა სჯულმდებელთა, აღმძვრელი ძალა ღვინისა, საბაბსუბაბი ყველიჭამიობისა,
    20.     Decrotatorium scholarium, Tartaretus, De modo cacandi, რომაულნი აღლუმნი, ბრიკო, De differentiis soupparum, საჯდომსაჭრელებელი.
    21.     რარიგ ჩავუწიხლოთ კაკალნი დარბაისელთ, ჯორკო კეთილზრახვისა, ლადუკი სულგრძელობისა, მოძღვართა ხრიკიან სამჭედურთა გამო, სამრევლო ხუცესთაგან ერთმანეთისა ცხვირთა ზედა წკიპურტისა ცემისათვის,
    22.     Reverendi Patris Fratris Lubini, Provincialis Bavardiae, De croquendis lardonibus libri tres, Pasquili, Doctoris marmorei, De capreolis cum chardoneta comedendis, tempore Papali ab Ecclesia interdicto,
    23.     მოპოვება საუფლო ჯვრისა, ექვსი მოქმედი პირისათვისა, წარმოდგენილი ცხრა თოკში გამოვლილ გაღლეტილთაგან.
    24.     ჭოგრიტნი რომსა სალოცავად მავალთა, Majoris, De modo faciendi boudinos, პრელატური ჭიანური, ბედა De optimitate triparum,
    25.     ვექილთა წუხილი მიძღვნა-მოძღვნაში რეფორმათა ზედან, რარიგ ჯღაბნიან რწმუნებულნი, დუმიანი ცერცვი, cum commento, მცირედი შემოსავალი ინდულგენციათაგან.
    26.     Praeclarissimi juris utriusque Doctoris Maistre Pilloti Raquedenari, De bobelinandis glosse Accursiane baguenaudis, Repetitio enucidiluculidissima, Stratagemata Francarchieri, ბანიოლესი, Franctopinus, De re militari, cum figuris Tevoti,
    27.     De usu et utilitate escorchandi equos et equas, authore M. nostro de Quebecu, სიბრიყვისა გამო ხუცესთა, M. n. Rostocostojambedanesse, De moustarda post prandium servienda, lib. quatuordecim, apostilati per M. vaurillonis,
    28.     მისაგებელი ხუცესთა მექორწინე თანამწოლთათვის, Quaestio subtilissima, utrum Chimera in vacuo bombinans possit comedere secundas intentiones, et fuit debatuta per decem hebdomadas in concilio Constantiensi,
    29.     განუძღომელობა ვექილთა, Barbouilamenta Scoti, ღამურასებურ პარიკთა გამო კარდინალთა, De calcaribus removendis decades undecim, per M. Albericum de Rosata, Ejusdem, De castrametandis crinibus, lib. tres,
    30.     ანტონიო დე ლეივასგან ომითა შესვლა ბრაზილიისა მიწა-წყალზედ, Marforii bacalarii cubantis Rome, De pelendis mascarendisque Cardinalium mulis,
    31.     იმათ პასუხად თქმული, ვინცა ამტკიცებს, პაპისა ჯორი ზუსტად დაწესებულ ჟამსა მიირთმევსო, წინასწარმეტყველება, que incipit Silvi Triquebille;
    32.     balata per M. n. Songecruyson, Boudarini episcopi, De emulgentiarum profectibus enneades novem, cum privilegio papali ad triennium, et postea non, ხლართ-მანქანება-ხრიკნი ქალწულთა, ვითარ ექუცებათ საჯდომნი ქვრივ დედაკაცთ, ჩაბალახი ბერმონაზვნისა,
    33.     ძმათაგან ცელესტინელთაგან ლოცვათა დუდუნისა უცხო რამ ხერხთათვის, წყალწაღებულ ბერთაგან ხავსისა ჭიდებისათვის, ვითარ ბაბანებენ ყელგადაგდებულნი, სათაგური საღვთისმეტყველო,
    34.     ვითარ ეპრუწ-უვიწროვდებათ მეცნიერებისა მაგისტრთ მავანი და მავანი ხვრეტილი, მცირედ ქოჩორშეკრეჭილნი მზარეულმზურეულნი ოკამისა, Magistri n. Fripesaulcetis, De grabellationibus horarum canonicarum, lib. quadraginta,
    35.     Cullebutatorium confratriarum, incerto authore, თავსარქმელნი მუცელაქორებულ ძმათა, ამბავი ესპანელი ჯახირასი, რომელიცა ძმა ინიგომ წყალზედ ჩაიყვანა და მწყურვალი ამოიყვანა, მუცლისა ჭიისა დასაყრევინებელი შინაკაცთათვის სამზარეულოისა,
    36.     Poiltronismus rerum Italicarum, authore magistro ბრიულფერისა, R. Lullius, De batisfolagiis Principium, Callibistratorium caffardiae, auctore M. Jacobo Hocstratem, hereticometra, მუსუსა,
    37.     De magistro nostrandorum magistro nostratorumque beavetis lib. octo galantissimi, ვითარ უშვებენ ქარსა ბულისტნი, კოპიისტნი, სკრიპტორნი, აბრევიატორნი, რეფერენდარიუსნი და დატარიუსნი აღწერილობითა რეგისისა,
    38.     მუდამი წელიწდეული ნიკრისისა ქარითა სნეულთათვისა და ცუდჭირშეყრილთათვის, Maneries ramonandi fournellos, per M. Eccium, ძმაცვა-ეშმაკობანი დიდვაჭართა.
    39.     ვითარ მოხერხებულია ცხოვრება ბერმონაზვნური, ბუღლამა მუზმუზელისა, ამბავი მავნეულთა, გლახაკობა გადაყენებულ ჯარისკაცთაგან, უშნო ორყაბაზობა ოფიციალთა, ოქროს ქვიშრობნი მოლარეთა, Badinatorium sophistarum,
    40.     Antipericatametanaparbeugedamphicribrationes merdicantium, ლოკოკინა ცუდმოლექსეთა, ცდანი ალქიმიკოსთა, ეშმაკობანი მოკალმასე ბერთა, ნამცეც-ნამცეც მოშოებული ძმისა სერატისისა მიერ, ბორკილნი რელიგიისანი, ვითარ აქანებენ ზარისა მრეკელნი საკუთარ კაკალთ,
    41.     სახსარი სიბერისა, ალიკაპი აზნაურთათვის, ცხვირში ლოცვათა თქმისათვის, ჯაჭვნი ღვთისმოშიშობისა, კოჭობი წელიწადისა ოთხისავე დროისათვის, როდინი საპოლიტიკო ცხოვრებისა,
    42.     სამწერობელი დაყუდებულთა, ჩაბალახი მონანულთა, გასაძრომელ-გამოსაძრომელი გარყვნილ ძმათა, Lourdaudus, De vita et honestate braguardorum, Lyripipii Sorbonici moralisationes, per M.
    43.     Lupoldum, ვითარ მიირთმევენ მწირნი ნაჭამნუჭამსა, ღვინისა სალბუნ-მალამო წყურვეულ მწყემსმთავართათვის, Tarraballationes Doctorum Coloniensium adversus Reuchlin, ზანგალაკნი ბანოვანთათვის, უკან ჩახსნილი საწმერთული ტრაწშეყრილთათვის,
    44.     Virevoustatorum nacquettorum, per F. Pedebilletis, ძირი ალალმართლობისა, ტაბაკელა, ჯერსონი, De anferibilitate papae ab Ecclesia, მარხილნი მეცნიერად ხელდასხმულთათვის,
    45.     Jo. Dytebrodii, de terribiliditate excommunicationum, libellus acephalos, Ingeniositas invocandi diabolos et diabolas, per M. Guingolfum, Doctoris cherubici, De origine patepelutarum et torticollorum ritibus lib. septem.
    46.     სამოცდაცხრა გაქონილ-გაპოხილი კონდაკისა გამო, პაღვიანობა ხუთი უპოვარი ორდენისა, გატყავებისა გამო მწვალებელთა, შესაბამისად „მოწითანო ხამლისა“, რომელიცა ჩართულია Summa angelica-სა შინა,
    47.     მკითხაობა სინდისისა საძნელო შემთხვეულებათა გამო, დიდმუცლიანობისათვისა ბჭეთა, ვირტვინაობა აბატთა.
    48.     Sutoris, Adversus quemdam, qui vocaverat eum fripponatorem et quod fripponatores non sunt damnati ob Ecclesia, Gacatorium medicorum, ასტროლოგიური სასაქმებლისა გამო,
    49.     Campi clysteriorum, per S. C. ქარისა გამოშვება მეწამლეთა ხერხისა შესაბამისად, გამოსაჯდომკურტუმება დასტაქართა ხერხისამებრ, Justinianus, De cagotis Tollendis, Antidotarium animae, Merlinus Coccaius, de patria diabolorum.
    50.     ზოგ-ზოგი ამა წიგნთაგან უკვე დასტამბულია, ზოგიც ჯერეთ ისევ იბეჭდება სახელგანთქმულსა ქალაქსა ტიუბინგენსა.
    51.     „ხუროთმოძღვრებისა გამო“ (ლათ.). „სამშენებლო ხელოვნებისა გამო“ (ლათ.). „მანქანათა განწყობილობისა გამო“ (ლათ.).
    52.     უწინარესად: „ორთაყვირი ცხონებისა“, „საბიძალი სამართლისა“, „ხმალი განჩინებათა“, „ბროწეული ბიწიერებისა“ (შუასაუკ. ლათ.).
    53.     „მამოტრე, პავიანთა და მაიმუნთა გამო“, დ’ორბოს თარგმანებითურთ; „პარიზისა უნივერსიტეტისა წესდებულება გამოისად კოკობზიკობისა ფეხბოშ დიაცთა“ (შუასაუკ. ლათ.).
    54.     „ხელოვნება საზოგადოებაში ზრდილად გაჭაჭუნებისა“, მაგისტრ ორტუინისა (შუასაუკ. ლათ.). ანუ (ლათ.)
    55.     „საბუდარი ხელოვნებათა“, ვითარ უნდა მივირთმევდეთ წვნიანსა და შებრუჟებისა ღირსებულებისათვისა“, ქმნილი სილვესტრ პრიერიელისგან, რომელიცა იყო იაკობიტი (შუასაუკ. ლათ.).
    56.     „საწულე ჯაგრულა მოწაფური“, „ტარტარე, მოსკორვისა ხერხთათვის“ (შუასაუკ. ლათ.).
    57.     „ვითარ სხვაობს შეჭამანდი შეჭამანდისგან“ (შუასაუკ. ლათ.).
    58.     „ღორისა ქონისა ყბორვისათვისა, სამ წიგნად“, თხზულება ღირსადპატივდებული ძმისა ლუბენისა, რომელიცა იყო სალაყბეთისა მამა სულიერი;
    59.     „რაგვარ ვიგემოთ ხაჭიჭორიანი თხისა ხორცი პაპისა თვეებში წინააღმდეგ ეკლესიისგან აღკრძალვისა“, თხზულება პასკვილესი, დრუნგილმარმარილოს დოქტორისა (შუასაუკ. ლათ.).
    60.     მაიორისი, „სისხლიანი ძეხვისა, ანუ ჭიჭნაგურისა მომზადებისა ხერხთათვის“ (შუასაუკ. ლათ.).
    61.     „შიგანურისა ჩინებულ თვისებათათვის“ (შუასაუკ. ლათ.).
    62.     სახელმორჭმული დოქტორი ორთავე სამართლისა, მოძღვარი პილო მღვარსლელი, „აკურსიუსისა თარგმანება-განმარტებათა შინა მოგროვილი ჩმახისა ნასვრეტთა გამო; გასხივ-გაცისკროვნებულ-გაჩახჩახებული განხილვა“; „ორყაბაზობა თავისუფალი მოისრისა“ (შუასაუკ. ლათ.).
    63.     თავისუფალი ერისაგანი, „სამხედრო ხელოვნებათა გამო“. ტევოსაგან ქმნილი ნახატებითურთ; „ულაყთა და ფაშატთა გამოშიგვნისა სარფა-სარგებლიანობისა გამო“, თხზულება ღვთისმეტყველებისა დოქტორისა დე კებეკიუსი (შუასაუკ. ლათ.).
    64.     როსტოკოსტოიამბედანსი, დოქტორი ღვთისმეტყველებისა, - ჭამისა შემდგომ მდოგვის დაყოლებისა გამო. თოთხმეტ წიგნად, მეტრ ვორილონისა აპრობაციითურთ (ლათ.).
    65.     „ორყაბაზული საკითხისათვის შესახებ იმისა, ძალუძს თუ არა ცარიელ სივრცესა შინა მობზუილე ქიმერასა შთანთქმა მეორად ინტენციათა; ათი კვირისა განმავლობაში განიხილებოდა კონხტანცისა კრებისაგან“ (შუასაუკ. ლათ.).
    66.     „სათხუნელი“ სკოტისა (შუასაუკ. ლათ.). „დეზ-საჯგვლემელთა შეხსნისათვის, თერთმეტ ათეულ წიგნად“, მეტრ ალბერიკ დე როზატისა; „ბალანშიგან მეციხოვნე ლაშქართა ჩაყენებისათვის, სამ წიგნად“ იმავე ავტორ-მათქვამისა (შუასაუკ. ლათ.).
    67.     მარფორიო, ბაკალავრი, რომისა მიწასა მიბარებული, „ვითარ ვწმინდოთ და ვთხუნოთ ჯორნი კარდინალთა“ (შუასაუკ. ლათ.).
    68.     რომელიცა იწყება სიტყვებითა „სილვიუსისა წყვილნი“ და ნაპეტელარი ძილიფიცილასი, ღვთისმეტყველებისა დოქტორისა;
    69.     ბუდარენი, ეპისკოპოსი, „ემულგენციათა შემოსავლისათვის, ცხრაჯერ-ცხრა წიგნისაგან შემდგარი, პაპისა უპირატესობითა სამად სამ წელიწადსა, არა უმეტეს ხანსა“ (შუასაუკ. ლათ.).
    70.     დოქტორი ღვთისმეტყველებისა ჭამატაკია, „დაწესებულ ჟამთა გამოლევისათვის, ორმოც წიგნად“, „საყურყუმელაო ძმათათვის“, უცნობი ავტორ-მათქვამისა (შუასაუკ. ლათ.).
    71.     „მცონარება იტალიური“, თხზულება მაგისტრისა (შუასაუკ. ლათ.).
    72.     რ.ლულიუსი, „თავქარიანობა თავადთა“, „შთასადებელი პირმოთნეობისა“, თხზულება მეტრ იაკობ ჰოხშტრატენისა, ერითიკომერისა (შუასაუკ. ლათ.).
    73.     „თუ რაერთი მარაგი აქვთ ღვინისა ღვთისმეტყველებისა დოქტორობისა კანდიდატთ და კიდევ იმათ, ვინცა უკვე გაირტყა აღნიშნული ხარისხი, რვა უაღრესად პიკანტურ წიგნად“ (შუასაუკ. ლათ.).
    74.     „სამზარეულოის საბოლეთა გაწმენდისა ხერხთათვის“ მეტრ ეკისა (შუასაუკ. ლათ.).
    75.     სოფისტიკური შესაქცევარი რამ, „გააბდაუბდებულ-გადასკუპებულ-უკუჯექობა მსკორავთა“ (შუასაუკ. ლათ.).
    76.     ზანტელი, „ცხოვრებისა და ღირსებათა გამო სალუქთა; „სულისა საცხონებელი დარიგებანი სორბონელი ჩაჩიანისა“, თხზულება მეტრ ლუპოლდისა (შუასაუკ. ლათ.).
    77.     „კელნელ დოქტორთა ამტეხ-ამშლელნი სიტყვანი წინააღმდგომ რეიხლინისა“ (შუასაუკ. ლათ.).
    78.     „ვითარ უნდა ტრიალებდნენ, ოდეს ჩოგან-ბურთსა თამაშობენ! ძმისა კუსნაბიჯასი“ (შუასაუკ. ლათ.).
    79.     „ეკლესიისგან პაპისა გადაყენების შესაძლებლობისა გამო“ (შუასაუკ. ლათ.).
    80.     იოანე დიტერ ბროდიუსი, „ეკლესიისაგან მოკვეთისა საშინელებათა გამო, თავფურცელმოგლეჯილი წიგნი“; „ქასქანჯიელთა და ქალატურათა გამოხმობისა მოხერხებისათვის“ მეტრ გიგოლფისა (შუასაუკ. ლათ.).
    81.     „ანგელოზებრი ჯუმლი“ (ლათ.) - თხზულება თომა აქვინელისა.
    82.     ცუდმკერვალუსი, „წინააღმდეგ მავანი და მავანი კაცისა, ვინცა მთხზველსა ურცხვისა სახელი დასდო, და კიდევ შესახებ იმისა, რომ ურცხვნი ეკლესიისგან არა განკიცხულან“; „ფეხისალაგი, ანუ სანეშტე სამედიცინო“ (შუასაუკ. ლათ.).
    83.     „საოყნე სარბიელნი“, თხზულება ს. შ. (შუასაუკ. ლათ.). იუსტინიანე, „მუზმუზელა ხალხისა ფესვიანად მოთხრისა გამო“; „ანტიდოტარიუმი სულისათვის“; მერლინ კოკაი, „ეშმაკეულთა ჭურ-მამულისა გამო“ (შუასაუკ. ლათ.).


10

     1.     VIII. ვითარ მიიღო პარიზსა მყოფმა პანტაგრუელმა მამისა თვისისა გარგანტუას უსტარი, რომლისა პირსაც ქვემორე ვურთავ
    2.     როგორცა იმცნეთ, პანტაგრუელი დია წარემატებოდა სწავლაში, ვინაიდგან ჭკუა თითქოსდა ორმაგძირიანი ჰქონდა, ხოლო დამტევნელობა იმისი მახსოვრობისა თორმეტ ზეითუნისა ზეთისა ლადუკ-კასრსა უდრიდა.
    3.     და ერთხელაც, პარიზსა მყოფმა, ქვემორე წერილი მიიღო მამისაგან თვისისა:
    4.     „უსაყვარლესო ძეო ჩემო! იმა ნიჭთაგან, მადლთაგან და უაღრესობათაგან, რითაც კი ქვეყნისა დამდგენელსა, ყოვლადძლიერსა ღმერთსა დასაბამით ღირსუყვია და შეუმკია ბუნება კაცისა, ყოვლისა უფრორე უცხო და უზენაეს თვისებად იგი მესახვის,
    5.     რომლისა წყალობითაც სიკვდილისა ქვემდებარე მოდგმა ჩვენი ერთგვარად უკვდავდება და წარმავალ წუთისოფელსა შინა ამარადისებს სახელსა და თესლსა თვისასა, და ესე ყოველი ჩვენის სჯულიერისა შეუღლებისგან გაჩენილი ჩამომავლობის გზითა ხდება.
    6.     რაღა თქმა უნდა, რაიცა ჩვენთა პირველ მშობელთა შეცოდებამ დაგვანაკლისა, სამუდამოდ დაკარგულია, რამეთუ იმათ ეუწყათ, შემოქმედისა მცნებათა წინაშე ურჩობისა გულისთვის დაიხოცებითო და სიკვდილი პირველქმნილ ბუნებასა კაცისასა გააბედითებსო;
    7.     მაგრამ თესლი რახანც თესლოვნებს და განივრცობა, შვილში ისა ცოცხლდება, თუ რამ დედ-მამასა დაჰკლებია, შვილიშვილში კი ის იჩენს თავსა, რასაც შვილში გზა ვერ უპოვნია, და ესერიგად იმა დიდ განკითხვამდისა გასტანს,
    8.     ოდესცა იესო ქრისტე თავის საუფლოსა მამაზეციერსა დაუბრუნებს უკვე დაშოშმინებულსა და ყველაგვარ განსაცდელთაგან თუ ცოდო-ბრალთაგან დახსნილსა,
    9.     ვინადგან იმხანად არცაღა შვილიერება იქნება სადმე, არცაღა ზნეობათა ზნევა-ზიანი, არცაღა ნივთ-კავშირთა განუწყვეტელი ცვალება, და ქვეყანასა ზედა ნანინატრი და დაურღვეველი მშვიდობა ჩამოვარდება, ყველაყა თავის დასავალსა და საზღვარსა მიატანს.
    10.     მაშასადამე, დიაღაც საფუძვლიანად და საბუთიანად ვმადლობ მფარველსა ღმერთსა ჩემსა, რადგანცა მან შემაძლებინა თვალითა განცდა, რარიგად ყვავილოვნებს ესდენ ჭაღარა სიბერე ჩემი მაგ შენსა სიყმაწვილეში,
    11.     და რაჟამს მისივ განგებულებისა ძალითა, რომელიცა მართავს და ზომიერჰყოფს ყოველსა მზისა ქვეშე, სული ჩემი დაუტევებს თვისსა კაცობრივსა გვამსა,
    12.     სულმთლად არამც არ მოვკვდები, მართოდენ სამკვიდრებელსა შევიცვლი, გარდავიცვლები, ვითარმედ შენში და შენისა გამოისობით ამა სოფელსა შინა იცოცხლებს ხილული ხატი ჩემი, და კვლავ ვიარსებებ.
    13.     კვალად დავკლევ დასაკვლევსა, კვალად მივირქმევ ყოველთა ჩემთა კეთილ მოყვასთა, ვისაცა გული შესჩვევია;
    14.     აწღა, უნდა გამოვტყდე, არცათუ უცოდველად ვცხოვრობ (რამეთუ ყოველნი ცოდვილნი ვართ და ღმერთსა ნიადაგ ვენუკვით შეცოდებათა ჩვენთა შენდობასა), მაგრამ ღვთისა შეწევნითა და ღვთისავ წყალობითა საყვედური არა დამცდენია რა.
    15.     ამასთანავე, დაღათუმცა შენში ისულდგმულებს ხორციელი ხატი ჩემი, მაგრამ კაცურკაცობა თუ ვერ გამოაბრწყინე, არცვინა დაგდებს თესლტომისა ჩვენისა მოძირისა და მცველ-შემნახველისა პატივსა, და დარდითა დავღამდები,
    16.     რამეთუ უმდარესი ნაწილი ჩემი, ანუ ხორცი, დაშთება შენში, ხოლო უკეთესი, ანუ სული, რომლისა ბარობითაც ყოველნი კაცნი ზეაღამაღლებდნენ მოდგმასა ჩვენსა, დაკნინდება და გაარარავდება.
    17.     სათქმელი ესე იმად როდი მიუბნია, დიდსათნოება არ მეჯერებოდეს შენი, რაიცა მრავალგზის თვალცხადლივ მიწამია;
    18.     არა, ძალიანაც მეჯერება, ოღონდ აწ მწადის, რომე გულისხმაში ჩაგაგდო და შეგაგონო ზეგარდმო მადლი, რათა მიწყივ სრულყოფდე თავსა.
    19.     და ამა უსტარითაც სათნოებისა გზასა ზედა შენი დაყენება იმოდენად არ განმიზრახავს, რაოდენადაც მინდა, რომ თვალნი გულში ჩაგაბრუნებინო და კმაყოფილი გყო, რომ შენცა კაცურად გივლია და დახვალ ქვეყანაზედ, და გაგამხნევო, გაგაგულოვნო საკვლავოდ და სამერმისოდ.
    20.     უკვე თქმულსა იმასღა დავსძენ და მოგაგონებ, რომა შენთვისა აროდეს არა დამიკლია რა და ისერიგად გზრდიდი, თითქო არცრა სიხარული მნდომებოდეს, თვინიერ ერთისა - ჩემსავ სიცოცხლეში მენახე უნაკლულო არა ოდენ სათნოებითა, კეთილზნეობითა და სიბრძნითა,
    21.     არამედ ყველაგვარი შეუვალი და რიგიანი სწავლა-ცოდნითა, რა არის მერმეცა, შემდგომად ჩემისა სიკვდილისა, დარჩენილიყავ ერთგვარ რამ სარკედ და წარმოგეჩინა მამისა შენისა პირადობა, ჩემგან სასურველი უზადობითა და სისრულითა თუ ვერა, შეძლებისამებრ მაინცა.
    22.     მართალია, ნეტარხსენებულმან მამამან ჩემმან გრანგუზიემაც დია ბევრი იღონისძია, რათამც ყოველსავე სახელმწიფოებრივსა საქმეში დავხელოვნებულიყავ,
    23.     და თუმცა ჩემისა გულმოდგინებითა და წარჩინებითა არამცთუ ვუმუხთლე, პირიქით, ცასა ვწიე, გარნა, თავადაც კარგა უწყი, მაშინდელი დროება ესდენ ვერ აყვავილოვნებდა სწავლა-მეცნიერებასა, ვითარცა ამჟამინდელი და ვერცა ბრძენ მოძღვართა სიმრავლესა დავიკვეხნიდი შენებრ.
    24.     ბნელი დროება იყო, ჯერეთ ისევ ბოროტად სავნებელი გავლენა ჰქონდათ გუთებსა, კაზმული სიტყვიერებისა სრულიად აღმომფხვრელთ.
    25.     მაგრამ, ღვთისა შეწევნითა, მოვესწარ, და ჩემთა თვალთა წინარე კვალად პატივი დაედო ყადაღაახსნილსა მეცნიერებასა,
    26.     და იმოდენი კეთილსამყოფელი რამ ცვლილება მოხდა, აწ, ალბათ, ორ ბატსაც არ მომაბარებენ, რომელიცა რომა უპირველეს სწავლულად ვიყავ მოწიფულობისა ჟამსა აღიარებული.
    27.     გულშიაც არ გაივლო, ვითომც თავსა ვიწონებდე და ის მალაპარაკებდეს ამასა, თუმცა შვილსა თანა გამოგზავნილ უსტარშია არცა თავმოწონება მეძრახვის ვინმესგან, რამეთუ ესეგვარად სჯიან მარკუს ტულიუსი წიგნსა შინა, რომლისა სახელია „სიბერისა გამო“,
    28.     და პლუტარქე იმა წიგნში, რომელსაცა ჰქვია „ვითარ უნდა ვიქებდეთ თავსა შურისა აღუძვრელად“, არა, ცუდმედიდობა კი არა, ერთადერთი, თუ რამ მალაპარაკებს, მამაშვილობამან, შენი უზომ-უძირო სიყვარულია.
    29.     აწ ყოველი მეცნიერება აღდგენილია, აღორძინებულია ენა ყოველი: ბერძნული, უცოდნელი რომლისაც სწავლულთა სათვალავში არ ჩაიგდება, ებრაული, ქალდეური, ლათინური.
    30.     აწ შემოღებულია კაზმული და სწორი ტვიფვრა, ნარუქი ჩემისა დროისა, თავად უფლისა შთაგონებითა ნახელოვნები, ქვემეხნი კი, მოგეხსენება, შექმნილია ეშმაკეულისა ჩაგონებითა.
    31.     ქვეყანასა არღა აკლია არცა მეცნიერნი კაცნი, არცა დია განსწავლულნი მოძღვარნი, არცა დიდ-დიდნი საწიგნენი
    32.     და, ვგონებ, თვით პლატონისა, ციცერონისა და პაპინიანეს ჟამსა უფრორე ძნელი იყო სწავლა, ვინემ ეხლა, და ვინცავინ მინერვას სიბრძნითა არ გაწაფულა, მალე ყველა გზა დაეხშობა.
    33.     აწ ავაზაკნი, ქონდაქარ-მეხრმლე-ჯალათნი, მატრაბაზნი და მეჯინიბენი ბევრად სწავლაგამოვლილნი არიან, ვიდრე ჩემსა მოსწრებაში მეცნიერებათა დოქტორნი და მქადაგებელნი იყვნენ.
    34.     სხვა რათ გინდა?
    35.     დედანი და გაუთხოვარნი ქალნიც დიდად ესწრაფებიან ცოდნასა, ამა სახელოვნებისა სათავესა და ციურსა მანანასა.
    36.     ის კი არა, ამდროული კაცი იძულებული ვიქმენ და ხელი მოვკიდე ბერძნულსა ენასა, რომელიცა, განსხვავებით კატონისგან, წინათაც აროდეს მძულებია, მაგრამ ყმაწვილკაცობაში მოუცლელი ვიყავ და ვერ ვისწავლე,
    37.     და აი, როს ცალი ფეხი სამარეში მიდგას და სადაც არის უფალმა ამა ქვეყნითა თვისსა სამყოფელში უნდა მიმიხმოს, ვკითხულობ და შვებასა მგვრის Moralia პლუტარქესი, საუცხოო დიალოგნი პლატონისა, აღწერილობანი პავსანიასი და სიძველენი ათენეოსისა.
    38.     სწორედ ამად გაფიცებ, რაიცა კი საფიცარი გაქვს, ძეო ჩემო, მოახმარე სიჭაბუკე სწავლასა და სათნოებისა სრულყოფასა.
    39.     მანდა, პარიზსა, გვერდითა გყავს მოძღვარი შენი ეპისტემონი;
    40.     ეგა, მიწყივ სიტყვიანი საქმითა და საქმიანი სიტყვითა, გაგანათლებს, ხოლო პარიზი არ მოგიშლის საწვრთნელად ცოცხალსა მაგალითსა.
    41.     ჩემი მიზანი და წადილია - მრავალი იცოდე ჩინებულად ენა: უწინარესად ბერძნული, ვითარ ანდერძად დაგვიგდო კვინტილიანემ, მერე ლათინური, შემდეგ ებრაული, საღვთო წერილისა გულისთვის, და არ გაწყენს არცა ქალდეური, არცა არაბული;
    42.     და ოდეს ბერძნულად შეთხზავ რასმე, უცილოდ უნდა ჰბაძავდე პლატონისა სიტყვასა, ლათინურსა წერილსა კი ციცერონისა ენასა უნდა უფარდებდე.
    43.     არრა ისტორიული ამბავი არამცა და არამც არა იგულმავიწყო, თვალ-ყური მიადევნე ყველაგვარსა კოსმოგრაფიასა.
    44.     თავისუფალნი სწავლანი, სახელდობრივ: გეომეტრია, არითმეტიკა და მუსიკა რამოდენადმე ჯერეთ ისევ პატარაობაში შეგაყვარე, ხუთი-ექვსი წლისა უსუარსა,
    45.     და განაძლიერე კვალად სიყვარული იგი, შეიცან აგრეთვე ყოველი წესი და რიგი ვარსკვლავთმრიცხველობისა, ოღონდ ასტროლოგიურსა მისნობასა და ლულიუსისა ხელოვნებასა გულსა ნუ დაჰყრი, რამეთუ მტკნარი სისულელეა და მიქარვაა.
    46.     რაც კი რამ სადმე იშვიათი სამოქალაქო სამართლისა წიგნია, სუყველა ზეპირ დაისწავლე და ამიხსენ, განმიმარტე.
    47.     უგულისყუროდ ნუ დაუტევებ ნურცრა ბუნებისა მოვლენასა და ყოვლისა მიმართ იცნობისმოყვარულე;
    48.     უნდა შეიძლო აღნუსხვა, რომელ ზღვათა, მდინარეთა და წყალთა შიგან რა თევზი გვარობს, სად რა ფრინველი დაფრენს ციური, სად რომელმან ტყემან რაგვარი ხე, ბუჩქი და ჩირგვი იცის,
    49.     სად რა ბალახი ბიბინებს ხმელსა ზედა, სად რა ლითონია დამარხული დედამიწისა გულში, და უკლისად უნდა უწყოდე აგრეთვე თითოეული თვალი პატიოსანი აღმოსავლეთისა და სამხრეთისა.
    50.     მასუკან ყურადღებითა გარდაიკითხე ბერძენ, არაბ და მოლათინურე მკურნალთა თხზულებანი, ნუ გაარაფრებ ნურცა თალმუდისა და კაბალისა მიმდევართ და მკვდრისა გვამისა გაჭრა-გაკვეთისა წყალობითა სრულად საცნაურყავ მიკროკოსმად სახელდებული სამყარო, ანუ ადამიანი.
    51.     რამოდენიმე ჟამი დღეში საღვთო წერილისა კითხვასა დაუთმე: ჯერეთ ბერძნულად ახალი აღთქმა და მოციქულთა ეპისტოლენი წაიკითხე, მერმეთ, ებრაულად, ძველი აღთქმა.
    52.     მოკლედ, აურაცხელი რამ სიბრძნე მოგელოდება, შემდგომად კი, ოდეს უკვე ასაკსა მოხვალ და დავაჟკაცდები, უწყინარ მეცადინეობასა ხელი შეუშვი, ცხენოსნობა ისწავლე და მოივარგე თოფ-იარაღი,
    53.     რათამცა მტრისა გულისად არ გამიხადო სახლიერება და ყოველნაირად შეეწიო ჩვენთა მოძმეთ, უკეთუ ავაზაკნი და მარზიკნი დაესხმიან.
    54.     მწადს, რომე უახლოეს ხანსა თავი გამოსცადო და შეიტყო, რაოდენად წარმატებულხარ სწავლითა,
    55.     ამისათვისა კი დასტურ მისწრებაა პაექრობა ყოველსავე კაცთან და ყოველი საკითხისა გამო, აგრეთვე სჯა-ბაასი განსწავლულთა თანა, რომელნიცა პარიზსა უფრორე მეტნი არიან, ვინემ კიდევ სადმე.
    56.     მაგრამ, ბრძენთა უბრძნესი სოლომონისა ბრძანებისა არ იყოს, რახანცა სიბრძნე უკეთურ სულში ვერ ეტევა და, თუ სინდისი არ გვახლავს, სწავლა ღუპავს სულსა,
    57.     ხამს - მიწყივ პატივსა მიაგებდე, გიყვარდეს და ეშიშვოდე ღმერთსა, სასოებითა მიანდობდე ზრახვასა გულისასა და კეთილსათნოებითა რუდუნებდე, რა არი ცოდო-ბრალმა ვერცროსა ვერა გაგყაროს ზეციერსა.
    58.     ნუ წარატყვევნინებ თავსა საცდურთა ამქვეყნიურთა.
    59.     ნუ შეისმჭვალავ გულსა შიგან ამაოებასა, ვინაიდან წარმავალია მიწიერი ცხოვრება ჩვენი, ხოლო სიტყვა უფლისა უკუნითი უკუნისამდე მყოფობს.
    60.     ხელი აღუპყარ მოყვასთა და შეიყვარე, ვითარცა საკუთარი თავი.
    61.     პატივი დასდე მოძღვართა შენთა.
    62.     განერიდე იმა კაცთა საზოგადოებასა, რომელთა მგვანებასაც არ ინდომებდი, და ნუ დამარხავ ღვთისგან ბოძებულ ნურა ნიჭსა.
    63.     ოდესცა ირწმენ, რომა მოინაგრე ყოველი, რისა მონაგრებაცა მანდ ყოფნითა ეგებოდა, კვალად დამიბრუნდი, რათა თვალი შეგავლო სიკვდილისა წინა და დაგლოცო. ამინ.
    64.     მამაშენი გარგანტუა. უტოპია, მარტისა ჩვიდმეტსა დღესა“.
    65.     რა მიიღო და წაიკითხა უსტარი ესე, პანტაგრუელსა ცა გაეხსნა, აწ კიდევ უფრორე უკეთ ვისწავლიო, ამოიჭრა გულისა ფიცარზედ,
    66.     და, თუ რომ მოიხილავდით, ვითარ რუდუნებდა და წარემატებოდა, უცილოდ იტყოდით, რაღა წიგნთა შთამნთქმელი ტვინი ამისი და რაღა ხმელსა მანანასა წაკიდებული ცეცხლიო, რამეთუ ისერიგად დაუშრომელი და მოცადი იყო იგი. „ზნეობანი“ (ლათ.).


11

     1.     IX. ვითარ გადაეყარა პანტაგრუელი პანურგსა, რომელიცა სამუდამოდ შეიტკბო
    2.     დღესა ერთსა, ოდეს ქალაქისა გარეთა წმინდა ანტონისა სააბატოსა სიახლოვეს დროსა სეირში ატარებდა, ამხანაგთა და რამოდენიმე სტუდენტთა თანა სჯა-ბაას-ფილოსოფოსობითა გართული, პანტაგრუელსა გზად კაცი ვინმე შემოხვდა, უცხოდ ახოვანი და წარმოსადეგი,
    3.     ოღონდ ისერიგად თავპირდალებებული და შემოგლეჯილ-შემოფლეთილი, რომა უცილოდ ჰგონებდით, ან ძაღლთ უთრევიათო, ან არადა პერშისა მხარეში ვაშლი უკრეფიაო.
    4.     და როგორც კი შორითა თვალი შეავლო, პანტაგრუელი თანამყოლთ მიუბრუნდა:
    5.     - ხედავთ კაცსა, შარანტონისა ხიდზედ მავალსა?
    6.     ძმობისა მადლმან, მართ ბედისმწერალსა გაუმეტებია, თორემა სახისა გამომეტყველებითაც ცხადლივ ეტყობა დიდგვაროვნობა და, ჩანს, ათას რამ თავგადასახადსა ჩაუგდია ამ დღეში, რამეთუ ესეგვარია ბოლო მძიებელთა და მჩხრეკელთა.
    7.     ამისა თქმა იყო და, მგზავრიცა მიუახლოვდათ, პანტაგრუელმაც არღა დააყოვნა და ეგრევ შეუძახა:
    8.     - დაიცა, ძმობილო, ერთსა წამსა შეჩერდი და მიპასუხე, რაღაცა უნდა გკითხო.
    9.     დანანებითა სულაც არა ინანებ, რადგან დია მებრალვი და ერთი სული მაქვს, სანამ რასმე მოვიღონებდე და მაგ სივაგლახესა დაგხსნიდე.
    10.     მაშ, მითხარ, მოყვარე კაცო, ვინა ხარ?
    11.     სითგან მოსულხარ და საით მიხვალ? სახელი რა გქვია?
    12.     მგზავრმა გერმანულად მიუგო: - იუნკერ! გოტტ გებ ეიჰ გლუკ უნდ ჰეილ.
    13.     ცუფორ, ლიბერ იუნკერ, იჰ ლასს ეიჰ ვისსენ, დას და ირ მიჰ ფონ ფრაგტ, ისტ ეინ არმ უნდ ერბარმლიჰ დინგ, უნდ ვერ ფილ დარფონ ცუ ზაგენ, ველჰეს ეიჰ ფერდრუსლიჰ ცუ ჰერენ, უნდ მირ ცუ ერცელენ ვერ,
    14.     ვივოლ დი პოეტენ უნდ ორატორს ფორცეიტენ ჰაბენ გეზაგტ ინ ირენ შპრიუჰენ უნდ ზენტერცენ, დას დი გედეხტნის დას ელენდს უნდ არმუტს ფორლანგსტ ერლიტტენ ისტ ეინ გროსერ ლუსტ.
    15.     პასუხად ამისა პანტაგრუელმა ისიტყვა:
    16.     - შენი ტრაკატრუკისა ვერცრა გამიგია, ძმაილავ, უკეთუ გწადს, რომა რამე შეგვასმინო, სხვა ენითა გვითხარ.
    17.     მაშინ მგზავრი ესერიგად აძრახდა:
    18.     - ალ ბარილდიმ გოტფანო დეშ მინ ბრინ ალაბო ბორდინ ფალბროტ რინგუამ ალბარას.
    19.     ნინ პორტ ზადიკინ ალმუკატინ მილკო პრინ ალ ელმინ ე ნტოტ დალ ჰებენ ენზუიმ;
    20.     კუტხიმ ალ დუმ ალკატიმ ნიმ ბროტ დეკოტ პორტ მინ მიკაის იმ ენდოტ, პრუხ დალ მაიზულუმ ჰოპ მოტ დანსრილრიმ ლუპალდას იმ ვოლდემოტ.
    21.     ნინ ჰურ დიავოსტ მნარბოტიმ დალ გუშ პალფრაპინ დუხ იმ სკოტ პრუხ გალეტ დალ შინონ მინ ფილხრიხ ალ კონინ ბუტატენ დოტ დალ პრიმ.
    22.     - ოდნავადაც თუ მაინც ჩახვდით რასმე? - დაეკითხა თანამყოლთ პანტაგრუელი.
    23.     პასუხად ეპისტემონმა გამოაგო სიტყვა:
    24.     - ვგონებ, ანტიპოდთა ენაა; თავად ეშმაკსაც ფეხსა მოამტვრევინებს.
    25.     მაშინ პანტაგრუელმა მიუთხრო: - ძმობილო! ეგებ ამა კედელთ რამე გაიგონ, ჩვენ კი არც ერთსა არა გვესმის რა.
    26.     და კვალად აძრახდა უცხო კაცი იგი:
    27.     - სინიორ მიო! ვოი ვიდეტე პერ ესემპიო კე ლა კორნამუზა ნონ სუონა მაი, ს’ელა ნონ აილვენტრეპიენო;
    28.     კოზი იო პარიმენტე ნონ ვი საპრეი კონტარე ლე მიე ფორტუნე, სე პრიმა ილ ტრიბულატო ვენტრე ნონ ა ლა სოლიტა რეფექციონე, ალ კუალე ე ადვიზო, კე ლე მანი ელი დენტი აბბიანო პერსო ილ ლორო ორდინე ნატურალე ე დელ ტუტტო ანნიკილლატი.
    29.     ეპისტემონმა ამისა გამო წართქვა: - რაიცა ერთია, ის მეორეა!
    30.     მაშინ პანურგი ესერიგად აძრახდა:
    31.     - ლარდ, გესტ ტოლბ ბი სუა ვერჩუსს ბი ინტელლიჯენს ესს იი ბოდი შარლ ბის ბი ნაჩურელ რელივდ, ტოლბ შუდ ოფ მი პეტი ჰევ, ფორ ნეჩურ ჰესს ეს ეკვალი მედ;
    32.     ბატ ფორჩუნ სამ ეკსალტიტ ჰესს, ენ ოის დეპრევტ.
    33.     ნონ იუ ლესს ვიუს მუ ვერჩუს დეპრევტ ენდ ვერჩუსს მენ დისკრივის, ფორ, ენენ იუ ლედ ენდ, ისს ნონ გუდ.
    34.     - ეს კიდევ უარესია, - ისიტყვა პანტაგრუელმა.
    35.     მაშინ პანურგი ესერიგად აძრახდა:
    36.     - იონა ანდიე, გუაუსა გუსვეტან ბეგარ და ერრემედიო, ბეგარდე, ვერზელა ისსერ ლან და.
    37.     ანბატეს, ოტოიეს ნაუზუ, ეინ ესსასუ გურრ აი პროპოზიან ორდინე დენ.
    38.     ნონ ისვნა ბაიტა ფაშერია ეგაბე, გენგერასსი ბადია სადასსუ, ნურა ასსია.
    39.     არან გონდოვან გუალდე ეიდასსუნაი დასსუნა.
    40.     ესტუ უსსიკ ეგუინან სური გინ, ერ დასტურა ეგუი გარმ, გენიკოა პლაზარ ვადუ.
    41.     - რა დაგიშავეთ, გენიკოა? - ღაღადყო ევდემონმა.
    42.     კარპალიმმა კი წართქვა: - წმინდაო ტრენიან! დაგენიძლავები, შოტლანდიელი ხარ!
    43.     და პანურგი ესერიგად აძრახდა:
    44.     - პრუგ ფრესტ სტრინსტ სორგდმანდ სტროხდტ დარდს პაგგ ბრლედანდ გრავო შავინი პომარდიერ რუსტ პკალდრად დევინიერ ახლორე ნესი, ბკუი კალმუხ ბერი დრუპპ დელმეიპპლისტრიგ დლრნდ დოდელბ უპ ბრენტ ლოხ მინკ სტზრინკვალდ დე ვინს დერს კორდელის ხურ ჯოკსტსზამპერნარდს.
    45.     ეპისტემონმა ვეღარ მოითმინა და ეგრევ პირში მიახალა:
    46.     - ძმობილო! კაცურად უბნობ თუ პატლენისებრ? ნაღდად ქაჯურია.
    47.     მაშინ პანურგი ესერიგად აძრახდა:
    48.     - ჰერრე, ი ენ სპრეკე ანდერს გეენ ტელე დან კერსტენ ტელე;
    49.     მი დონკტ ნოხტან, ალ ენ სეგ იი ვ ნიიტ ეენ ვორდტ, მიუენ ნოოტ ვ კლერტ გენოხ ვატ იი ბეგლერე;
    50.     გეესტ მიონიტ ბერმხერტლი ჰაიტ იეტ ვერ ონ იი გეფუტ მახ ცუნახ.
    51.     პანტაგრუელმა კი მიუგო: - მაინც ვერა გავიგე რა.
    52.     აწღა პანურგი ესერიგად აძრახდა:
    53.     - სენიორ: დე ტანტო აბლარ იო სოი კანსადო.
    54.     პორ კე სუპლიკო ა ვუესა რევერენსია კე მირე ა ლოს პრესეპტოს ევანხელიკოს, პარა კე ელიოს მუევან ვუესა რევარენსია ა ლო კე ეს დე კონსიენსია,
    55.     ი, სი ელიოს ნო ბასტარან პარა მოვერ ვუესა რევერენსია ა პიედად, სუპლიკო კე მირე ა ლა პიედად ნატურალ, ლა კუალ იო კრეო კე ლე მოვრა, კომო ეს დე რა სონ, ი კონ ესტო ნო დიგო მას.
    56.     პანტაგრუელმა კი ამისა გამო მიუთხრო:
    57.     - კმარა ძმობილო! ფრიად მრავალი ენა გცოდნია, ვხედავ.
    58.     რაცა გსურს, გვითხარ, ოღონდ იმ ენითა იუბნე, რომლისა გაგებისაც ძალი შეგვწევს.
    59.     მაშინ მგზავრი ესერიგად აძრახდა:
    60.     - მინ ჰერრე, ენდოგ იეგ მედ ინხენ ტუნგე ტალედე, ლიუგესომ.
    61.     ბუენ ოკ უსკულიგ კრეატუერ, მინე კლეებონ, ოკ მინე ლეგომს მაგერხედ უდვისერ ალლგე კლადიგ ჰუვად ტიუნგ მეგ მეესტ ბეჰოფ გირერებ, სამ ერ სანდერლის მად ოკ ბრიუკკე:
    62.     ჰვარფორ ფორბარმე ტეგ ომსუდერ ოვერმეგ, ოკ ბეფ ელ ატ გიუფუკ მეგ ნოგეტ, აფ ჰვილქეთ იეგ კან სტიურე მინე გრიონდეს მახე, ლიუგერუს სონ მანდ ცერბერო ენ სოპპო ფორსეეტტრ.
    63.     სოო შალ ტუს ლიოვე ლენგ ოკ ლიუკსალიხთ.
    64.     - ეგრე, ვგონებ, გუთნი მეტყველებდნენ, - ჩაურთო ევსთენმა, - და, უფალი თუ ინებებდა, ჩვენცა ავტყაჭუნდებოდით, ოღონდ უკანტანითა.
    65.     მაშინ მგზავრი ესერიგად აძრახდა:
    66.     - ადონი, შოლომ ლეხა, იმ იშარ ჰარობ ჰალ ჰაბდეხა, ბეჰემერა ტიტენ ლი კიკარ ლეჰემ, კაკატუბ: „ლააპ ალ ადონაი ხონენრალ.
    67.     და ეპისტემონმა ამისა გამო თქვა:
    68.     - აი აწღა გავიგე, ებრაულია, და როს ამ ენითა უბნობს, დასტურ მჭევრმეტყველებს.
    69.     მაშინ უცხო კაცი იგი ესერიგად აძრახდა:
    70.     - დესპოტა ტინინ პანაგატე, დიატი სი მი უკ არტოდოტის?
    71.     ჰორას გარ ლიმო ანალისკომენონ ემე ატლიოს, კე ენ ტო მეტაკსი მე უკ ელეის უდამოს; ძეტის დე პარ ემუ ჰა უ ხრე.
    72.     კე ჰომოს ფილოლოგი პანტეს ჰომოლოგუსი ტოტე ლოგუს ტე კე რემატა პერრიტა ჰიპარხინ, გოპოტე პრაგმა აფტო პასი დელონ ესტი.
    73.     ენტა გარ ანანკეი მონონ ლოგი ისინ, ჰინა პრაგმატა, ჰონ პერი ამფისბეტუმენ, მე პროსფოროს ეპიფენეტე.
    74.     - გავიგე! გავიგე! - შესძახა პანტაგრუელისა ფარეშმა კარპალიმმა.
    75.     - ბერძნულად უბნობ! საბერძნეთში მკვიდრობდი განა?
    76.     და მგზავრი ესერიგად აძრახდა: - აგონუ დონტ უსსის ვუ დენაგეზ ალგარუ, ნუ დენ ფარუ ზამისტ ვუს მარისტონ ულბრუ ფუსკეზ ვუ ბროლ, ტამ ბრედაგეზ მუპრეტონ დენ გულ ჰუსტ, დაგეზდაგეზ ნუ კრუპისფოსტ ბარდუნნოფლისტ ნუ გრუ.
    77.     აგუ პასტონ ტოლ ნალპრისის გურტუ ლოს ეკბატანუს პრუ ბუკვი ბროლ პანიგუ დენ ბასკრუ ნუდუს კაგუონს გულ უსტ ტროპასსუ.
    78.     - ცოტ-ცოტას თითქოს ჩავხვდი, - ისიტყვა პანტაგრუელმა, - მგონი, ჩემი სამშობლო ქვეყნისა ენაა, უტოპიური, რაღაცა იმას მაგონებს ხმოვანებითა.
    79.     - ის იყო, კიდევ დაეპირა თქმასა იგი, მაგრამ მგზავრმა გააწყვეტინა:
    80.     - იამ ტოტიეს ვოს პერ საკრა პერკვე დეოს დეასკვე ომნის ობტესტატუს სუმ უტ, სი ქვა ვოს პიეტას პერმოვეტ, ეგესტატემ მე ამ სოლარემინი, ნეკ ჰილუმ პროფიციო კლამანს ეტ ეიულანს.
    81.     სინიტე, კვეზო, სინიტე, ვირი იმპიი, ქვომე ფატა ვოკანტ აბირე, ნეკ ულტრა ვანის ვესტრის ინტერპელლაციონიბუს ოპტუნდატის, მემორეს ველტერის ილლიუს ადაგიი, ქვო ვენტერ ფამელიკუს აურიკულის კარერე დიციტურ.
    82.     - კარგი, ძმავ! - უთხრა პანტაგრუელმა. - ნეტაი ფრანგულსაცა თუ უბნობ?
    83.     - ვუბნობ და ახლა როგორ, ბატონო! - მიუგო მგზავრმა.
    84.     - ფრანგული, მადლობა უფალსა, დედაენაა ჩემი, ტურენელი ვარ, საფრანგეთისა წალკოტისა შვილი.
    85.     - მაშ, აბა გვითხარ, რა გქვია და აქ სითგან მოხველ! - ჩაეძია პანტაგრუელი.
    86.     - ღმერთმან იცის, ისერიგად შემივარდა შენზედ გული, უკეთუ წინა არ აღმიდგები, არცსად არ გაგიშვებ და ჩვენცა განუყრელნი ვიქნებით, ვითა ენეასი და აქატე.
    87.     - სენიორ! - წარმოთქვა მგზავრმა.
    88.     - ჩემი ნამდვილი სახელი თუ გნებავთ, ნათლობისა, პანურგი მქვია, მოსვლით კი თურქეთით მოვსულვარ, სად წარტყვევნილი ვიყავ მიტილენეზედ ავბედითი გალაშქრებისა შემდგომ.
    89.     თავგადანახადსა ჩემსა, იცოცხლე, დიდისა ხალისით გაუწყებდი, რამეთუ იგი ოდისევსისა თავგადასავალზედ უფრორე უჩვეულოა, მაგრამა, რახანცა გწადს, რომა გვერდით მიყოლიო
    90.     (სიხარულითა ვარ ყაბულსა და, ღმერთი, რჯული, მაშინაც კი არ დაგაგდებ მარტოსა, თუ რომ ჯანდაბისა გზასა გაუდგები),
    91.     სალაპარაკო ჟამსა მერმეცა ვნახავთ მოცლილნი და მოვიუბნებთ, აწ კი საჭმლისა მეტი არცრა მახსოვს: კბილნი მიკაწკაწებს, მუცელი მიყმუის, ყელი გამიშრა და მადასა ხო ნუღა იტყვი, ადამიანსა შევჭამ, ისე ვარ.
    92.     და თუკი კვლავ კაცად ქცევა გსურს ჩემი, მაშ, ინებე და მოახდინე ჯეროვანი განკარგულება.
    93.     ღმურძვლა ჩემზედ იყოს, ცქერითა ვერ გაძღები, ისე მოვუქნევ ორსავ ყბასა.
    94.     და პანტაგრუელი შინ წარუძღვა პანურგსა, საზრდელ-სანოვაგე თავსაყრელად მოიღეთო, ბრძანა, და მსწრაფლ აღუსრულეს თქმული:
    95.     პანურგმაც სერისა კუდად აქცია ვახშამი, ვინემ ბოლო მამალმა არ დაიბუდა, დასაძინებლად ფეხი არ მოუცვლია, მეორე დღესა კი ზედ სადილობისა წინ გამოიფხიზლა, და ზოგზოგთ მიხედ-მოხედვა ვერ მოასწრეს, ისა უკვე სუფრისა თავში იჯდა.
    96.     ბატონიშვილო! აგრემც ხატ-ღმერთი შეგქმნის ბედძლიერსა და გაგიმარჯვებს! უწინარესად კი უწყოდე, პირმზე ბატონიშვილო, რომა ყოველივე, რასაცა მკითხავ, სამჭუნვაროა და არცრადა ღირს;
    97.     მოყოლითა, იცოცხლე, ბევრსა რამესაცა მოვყვებოდი, მაგრამ სასმენადაც მძიმე იქნებოდა და საამბობლადაც, დაღათუმცა, უწინდელნი მოლექსენი და ენამჭევრნი ბრძნულ-ბრძნულ ნათქვამ-ნაუბრითა ამტკიცებდნენ, დიაღაცა შვებასა ჰგვრის კაცსა ძველი ჭირ-ვარმისა გახსენებაო (გერმ.).
    98.     არარსებული, მოგონილი ენა.
    99.     ბატონო ჩემო! ალბათ ჭირნახულობითა გეცოდინება, ვითარ უჭირს ძნობა მუცელდაფუკულ გუდა-სტვირსა;
    100.     დასტურ ეგრევე ვერცა მე მათქმევინებთ ჩემსა თავგადასახადსა, უკეთუ ცოტა მაინც არა მოვიღონიერე სტომაქი, რომლისა ჭკუითა არცაღა ხელნი მასხია და არცაღა კბილნი მისხედს (იტალ.).
    101.     მილორდ, უკეთუ გონებითაცა ისეგვარად ძალოვანი ხარ, ვითარცა ბუნებასა ტანოვანი გაუჩენიხარ, მაშ, აბა უნდა შემიწყალო და მეოხ მექმნა, რადგანაცა ყოველნი თანასწორნი შვილნი ვართ ბუნებისა და მხოლოდ ბედისაგან გვჭირს,
    102.     ზოგისა ბამბა რომ ჩხრიალებს და ზოგისა კაკალიცა არა. თუმცა სათნოება მიწყივ აბუებულია, სათნოიანი ხალხი კი ათვალწუნებული, რამეთუ კაცი ოდენ მაშინღა ხდება კაცური, ოდეს განუტევებს უკანასკნელსა სულსა (დამახინჯ. შოტლანდ.).
    103.     დიდო ბატონო, ყოველ სატკივარსა თავისი წამალი აქვს, ყოვლისა უდიდესი ფასი კი ზრდილობასა ადევს. გვედრი, უბრძანე, მომხედონ.
    104.     ბევრი არა მინდა რა, ერთი ჩემებურად გამაძღონ, და მერმე რაოდენსაცა მოინელებთ, იმოდენი მკითხეთ, გინდ ორი კაცისა მაგივრადაც მალაპარაკეთ; სუყველასა გულსავსედ გყოფთ, უკეთუ ღმერთი მოინებებს (ბასკ.).
    105.     პანურგი კვლავ მოგონილი ენით მეტყველებს.
    106.     ბატონო, რომელ ენითაცა გითხრობ, სუყველა ქრისტიანულია. მაგრამა, ვგონებ, კრინტიცა რომ არ დამეძრა, ჩემი ძონძმანძ-ფალასფულასი მაინცა უფრორე უკეთ იუბნებდა, რარიგ შეჭირვებული და უქონელი ვარ. მოიღე მოწყალება და დამანაყრე ბედშავი (ჰოლანდ.).
    107.     სენიორ, გამათავა კაცი ამოდენმა უთავბოლო ლაპარაკმა. ამად შევსთხოვ შენსა აღმატებულებასა, ითვალისწინო სახარებისა სწავლა-დარიგება, რამეთუ იგი აღძრავს აღმატებულებასა შენსა ნებისამებრ სინდისისა.
    108.     ხოლო უკეთუ უკმარია ხსენებული სწავლა-დარიგება შენისა აღმატებულებისა მოწყალებისა აღსაძვრელად, გვედრი, ბუნებურსა გულმტკივნეულობასა ახმარო ყური, და მწამს, ხმა გულისა არანაკლებ შეგაგულიანებს, ვინემ ხმა გონებისა. აწ სათქმელსა მოვრჩი (ესპ.).
    109.     ბატონო, უკეთუ ჩვილთაებრ და პირუტყვთაებრ ვერცა ერთი ენითა ვერა ვიუბნებდი, სამოსი და სიმჭლევე ჩემი მაშინაც კი თვალცხადლივ დაგანახვებდა, რარიგ მეჭირვება სასმელ-საჭმელი.
    110.     მაშ, შემიბრალე და უბრძანე, ეგებ როგორმე დამაცხრობინონ ავად აყეფებული კუჭისა მძვინვარება, ვითარცა ცერბერსა აშოშმინებენ ხოლმე სალაფავიანი ჯამითა, და ღმერთმან გაცოცხლოს და გადღეგრძელოს (დანიური).
    111.     შენამც გაიხარე, ბატონო ჩემო, უკეთუ კეთილისა ქმნა გწადს მსახურისა შენისათვისა, მაშ, ეხლავ მომაწოდე პური, რამეთუ თქმულა: „რაღა უფლისა ხელისა მომნაცვლებელი და რაღა უპოვრისა განმკითხველიო (ებრ.).
    112.     მეუფეთა მეუფევ ჩემო, რად არა დამაპურებ ნეტავ? მხედავ, სიყმილითა სული ამომდის უბედურსა, მაინცა არა გებრალვი და ისეთსა რასმე მკითხავ, რასაცა საქმე სულაცა არა თხოულობს.
    113.     ამხსნელ-მთარგმანებელნი დიაღაც ტყუილად არა ამტკიცებენ, სიტყვაცა ზედმეტია და განსჯაცაო, ოდესცა ყოველივე თავისთავად ცხადიაო. და, მართლაც სიტყვა მხოლოდ იმად არის უცილობელი, განსასჯელი საქმე განანათლოს, უკეთუ უკმარისად ნათელია (ბერძ.)
    114.     უკვე იმოდენჯერ დაგაფიცეთ ხატ-ღმერთი, იმოდენი გევედრეთ და გემუდარეთ, ამა ჭირსა დამხსენით, უკეთუ მცირედი ღვთისმოშიშობა შეგრჩენიათ -მეთქი, რომა შემწენი შემეწეოდით, მაგრამ ვალალითა და ვიშითა ვერცრასა გავხდი.
    115.     მაშ, წავალ, უსჯულო კაცნო, წავალ და, რახანცა აგრეა, გადავიკარგები, სად ეტლი მიხმობს ბოროტი, და ამიერ ნუღა შემაღონებთ ფუჭი გამოკითხვითა, რამეთუ ძველთაგან თქმულა: დამშეულ კაცსა ძაღლისა ყეფაც არ ესმისო (ლათ.).


12

     1.     X. ვითარ მართლად განაბჭო პანტაგრუელმა ერთი ძალზედ გაურკვეველი და მეტად ძნელი ამბავი და, რარიგ დააჭეშმარიტეს ყოველთ განჩინება იმისი
    2.     მამისა უსტარითა ფრიად შეგონებულმან პანტაგრუელმან გულმტკიცედ იზრახა, მოდი ერთი, თავსა გამოვცდი, ვნახო, აბა, რისა მცოდინარე ვარო.
    3.     და მართლაც, ადგა და ყოველსა მებოძირსა გზასა ზედან გაკვრა ბრძანა ცხრა ათას შვიდას სამოცდაოთხი თეზისისა, რომელთაგან უკლებლივ თითოეული ყველაგვარ სწავლა-ცოდნასა მოიცავდა და რაგინდარა მეცნიერებისა უმეტეს საცილობელსა საკითხთ შეეხებოდა.
    4.     პირველში კი ჯერეთ ფუარისა ქუჩა-უბანსა მიადგა, გამოიხმო მაგისტრნი, სტუდენტნი, ორატორნი და სუყველასა ეგრევ სირცხვილი აჭამა,
    5.     მერმე სორბონში ყოველთა ღვთისმეტყველთა წინააღმდგომ გამოვიდა, თვენახევარი ეპაექრა და ეკამათა, დილისა ოთხი საათიდან მოყოლებული ფეხზედ იდგა და საღამოის ექვს ჟამამდისა მხოლოდ ორიოდ საათსა თუ შეისვენებდა, რათა დანაყრებულიყო, ძალ-ღონე მოეკრიბა;
    6.     და ესეგვარი ცილობა-ბაასი სულაც არ უშლიდა სორბონელ ღვთისმეტყველთ ჩვეულებრ გასამხნევებლად ყლურწვა-ღლევასა.
    7.     იქავ მრავლად იყვნენ დიდ-დიდნი ხელისუფალნი სამსაჯულოსი, მომხსენებელნი, ბრჭემსაჯულ-მოსამართლენი, მრჩეველნი, სახაზინო პალატისა წევრნი, მწერალნი, ვექილ-მოსარჩლენი და სხვანი,
    8.     აგრეთვე მამასახლისნი ქალაქისანი და სამკურნალო სწავლისა თუ სჯულ-სამართლისა დარგთა ლექტორნი,
    9.     და თუმცაღა კი ბევრმა უმალ თავი აიშვა, ნემსისა ყუნწშიგან გაძვრა და გამოძვრა, მაგრამ პანტაგრუელმა სუყველასა მაინც კუდი ხელთ დააჭერინა და დაუჭეშმარიტა, თქვენაო ჩემთან ხბორები ხართ შავად მოსილნიო და მეტი არცრაო.
    10.     და ერთპირ აძრახდნენ და აბოჟირდნენ ყოველნი პანტაგრუელისა გასაოცარი მეცნაობა-მცოდნეობისა გამო, ყოველთა შორის კი თვით უაზნო მდაბიო დედაკაცნიც ერივნენ მარაქაში,
    11.     თუ ვინმე ერთი მოსარეცხე, მაჭანკალი, მზარეული ანდა ვაჭრუკანა იყო, და ოდეს სადმე მოიხილავდნენ პანტაგრუელსა, უცილოდ გააგონებდნენ ხოლმე:
    12.     ზედ იმჟამად, უნდა უწყოდეთ, სამსაჯულო სახლსა შინა დიდი დავა და დარაბა ჰქონდა ორსა დიდკაცსა, რომელთაგან ერთსა, ნიშანდობლივ კი მომჩივანსა, სახელად უფალ გავალოკიასა უხმობდნენ,
    13.     ხოლო მეორესა, ანუ მოპასუხესა, უფალ ხაპიას ეძახდნენ ყველანი, და საქმე ესე იმოდენად იყო დახვანჯული და მართლმსაჯულებისა თვალსაზრისით აბურდულ-დაბურდული, რომა დიდი სამსჯავრო ხალხთა საკრებულოსი თავსა ისევე ადვილად ართმევდა, ვითა ძველზემოგერმანულესა ენასა.
    14.     ბოლოს ადგნენ და, მეფისა ბრძანებისამებრ, საბჭოდ უხმეს საფრანგეთისა სხვადასხვა მხრისა საკრებულოთა ოთხსა ყოვლისა უფრორე განსწავლულსა და ყოვლისა უმეტესად ქონმოკიდებულსა წევრსა, მოიწვიეს უზენაესი სათათბირო,
    15.     მიიპატიჟეს, თუ სადმე თავჩენილი მოძღვარი იყო ვინმე არა ოდენ საფრანგეთისა, არამედ ინგლისისა და იტალიისა უნივერსიტეტებისა, ვითარ, მაგალითადრე, იასონი, ფილიპე დეციო, პეტრუს დე პატრონიბუსი და მთელი ჯგრო ძველთა რაბინთა.
    16.     ორმოცდაექვსი კვირა მჯდომარებდნენ ისინი სამსჯავროში, მაგრამ პაჭიჭსა წვერი ვერა და ვერ შემოარღვიეს, ვერცა თავი უპოვნეს გორგალსა, ვერცა ბოლო, ვერცა ერთი მუხლი ვერ მიუყენეს განსასჯელსა საქმესა,
    17.     და ამა გარემოებისა გამო ისეგვარად დაიბოღმნენ, სირცხვილითა სულ ქვეშა გაუვიდათ.
    18.     დაღათუმცა, ერთ-ერთმან, სახელად დიუ დუემ, სხვათა უმეტესად განათლებულმან, გაწაფულმან და გონიერმან, იმარჯვა და ერთხელაც, როს უკლისად სუყველას ტვინი ეღრძო, წარმოთქვა:
    19.     - უფალნო! ნამეტნავად დიდი ხანი დასხდომილნი ვართ აქა და ქვეყნისა ხარჯ-ბორჯი გაგვდის, ამა ჩვენსა საქმესა კი არცა რამ ძირი უჩანს, არცა კიდევ ნაკიდურ-ნაპირი,
    20.     ხოლო რაცა რომა მეტად ჩავკირკიტ-ჩავჩიჩინებთ, მით უფრორე გაუგებარი ხდება ჩვენდა სამარცხვინოდ თუ საძრახისად.
    21.     და, ვგონებ, არცვინ გადავრჩეთ თავლაფდაუსხმელი, რამეთუ ოდენ წყალსა ვნაყავთ ფუჭი ქაქანითა.
    22.     მაგრამ ერთი აი რა ვიაზრიკვალე.
    23.     ალბათ, გაგეგონებათ, დევკაცი რომ არი, მაგისტრი პანტაგრუელი, ვინცა მრავალი დიდი პაექრობა გამართა, რისა გამოცა ჩვენისა დროებისა უგანსწავლულეს კაცად აღიარეს ყოველთ?
    24.     საჭიროდ ვრაცხ, რომ ავდგეთ და ჩვენცა ისა მოვიწვიოთ, ვუთხრათ, რა დღეშიცა ვართ, და განვაბჭობინოთ სამართალი.
    25.     უკეთუ ვერცაღა იმან განსაჯა, მაშ, აბა საშველი არცრა დაგვდგომია და ეგ არი.
    26.     მრჩეველნი და დოქტორნი ერთხმივ თანახმანი გაუხდნენ.
    27.     და მყისიერად აახლეს პანტაგრუელსა კაცი, მიიხმეს და აჯა ჰკადრეს, ეგება გამოაგო დახლართული საქმე ესე, წესისამებრ დაასკვნა უმცდარი დასასკვნელიო,
    28.     და იმოდენი დიდნი და წვრილნი სიგელ-გუჯარნი გადასცეს, სულ ცოტა, ერთი ისეთი ჯაგვა გამოვიდოდა, რომელსაცა ოთხი ჯანიანი ვირი თუ დასძრავდა.
    29.     და პანტაგრუელმა ჰკითხა: - მოდავენი ჯერეთ ცოცხალნი არიან, უფალნო? ყოველთ ჰოობა უთხრეს.
    30.     - მაშ, ამოდენ ქაღალდ-ეტრატსა და ქაღალდისა პირსა რა ეშმაკადღა მაჩეჩებთ?
    31.     - დაეკითხა პანტაგრუელი, - განა თავად ცოცხალ მოდავე კაცთა ყურისგდება არ გვიჯობს, ვინემ კითხვა ამა მაიმუნობისა, რაიცა სხვა არა არის რა, თუ არა მტკნარი ცუდმოჩივრობა, ჩეპოლასებრ ნაეშმაკარ-ნამამაძაღლარი?
    32.     უცილოდ მჯერა, არცა თქვენ დაგიკლიათ ხელი და ათასი რამ ფანდი მოგიგონიათ pro და contra, თავისთავად ცხადი და იოლი საქმე განზრახ დაგიხვლანჯავთ,
    33.     რამეთუ სულ შიგან ჩაგიყრიათ ყველაგვარი ნაჩმახი და აბდაუბდა აკურსიუსისა, ბალდოსი, ბარტოლოსი, კასტროსი, იმოლასი, იპოლიტესი, პანორმასი, ბერტაკინოსი, ალექსანდრესი, კურციუსისა და მრავალთა სხვათა აფრაკთა,
    34.     რომელთაც ვერცროს მოუცლიათ პანდექტებისა კანონთა წასაკითხავად, და აკი ამად უბირნი და უმეცარნიც არიან, ვითარცა სჯულისა მეცნიერნი.
    35.     დანამდვილებით ცნობილი ამბავია, იმათ არცა ბერძნულისა გაეგებოდათ რამე, არცა ლათინურისა, მხოლოდ გუთური და ბარბაროსული უწყოდნენ.
    36.     ყოველნი სჯულ-კანონი კი პირველჟამად ბერძენთაგან გადმოგვიღია, რასაცა მოწმობს ულპიანეს De origine furis (სულ ბოლო წიგნი), და დიაღაცა ამად ურევია სჯულ-კანონთა შიგან ბერძნულნი სიტყვა-გამოთქმანი.
    37.     მერე ყველაგვარი სჯულკანონი უცხოდ მშვენიერი ლათინურითა ენითა შეუდგენიათ, რომელსა ლათინურსაც ვერ დაეტოლმეტება ენა თვით სალუსტიუსისა, ვარონისა, ციცერონისა, სენეკასი, ტიტუს ლივიუსისა და კვინტილიანესი,
    38.     და აბა რა სჯულ-კანონის ტექსტისა გაგებისა თავი ჰქონდათ იმ მართლა უწინდელთა დამთხვეულთ იმათა, როცა არცროს თვალითაც არ ენახათ რიგიანი რამ ლათინური წიგნი,
    39.     რისა უტყუარი დასტურია თვითონ იმათივე საკუთარი სიტყვიერება, უფროისად მებუხრეთა, მზარეულ-მესაჭმელეთა და არა სჯულისა მეცნიერთა სიტყვიერება?
    40.     თანაცა კიდევ, თუ სჯულ-კანონსა ზნეობითი და ბუნებითი ფილოსოფიისა ნიადაგი ასაფუძვლებს, მით უმეტეს, რას ჩახვდებოდნენ ის ბრიყვნი ისინი, რადგანაც ფილოსოფიისა, ღმერთმან იცის, იმოდენიც არა გაეგებათ რა, რაოდენიცა ჩემსა ჯორსა ესმის?
    41.     რაიცა საზოგადოებურ მეცნიერებათა, სიძველეთა და გარდასულ ამბავთა ცოდნასა შეეხება, ცოდნა იგი იმათ ისერიგად ამშვენებს, რარიგადაც გომბეშოსა ფრთანი,
    42.     და ამავე ცოდნასა ისევე ხშირად მიმართავენ, ვითა ლოთმებრუვენი პირჯვრისა წერასა, ყოველნაირი სამართალი კი სწორედ ხსენებული ცოდნითა სამართლობს და უიმისოდ ფრიად მიუწვდომელია, რასაცა ოდესმე მეტი ზედმიწევნილობითა ცხადვყოფ საგანგებო რამ თხზულებაში.
    43.     მაშ, უკეთუ უნდა გამაცნოთ საქმე ესე, ჯერეთ ამა ქაღალდქუღალდსა წაუკიდეთ ცეცხლი, მერმე ორივე მოდავე აზნაური მომგვარეთ აქა და, რომ მოვუსმენ, ჩემსა ნააზრევსაც ეგრევ მოგახსენებთ.
    44.     ზოგ-ზოგნი წამსვე პირში სწვდნენ და შეეპასუხნენ, შენა არ გესწავლება და კარგად უწყი, რომა ყოველსა საზოგადოებაში ცუდა-აჯამნი და მოლაყრუნი მეტნი არიან, ვიდრე გონიერნიო, და უმეტესნი მიწყივ სჯაბნიან უკეთესთაო, ვითარ ტიტუს ლივიუსმა შესახებ კართაგენელთა ბრძანაო.
    45.     დაღათუმცა, ზემორეხსენებული დიუ დუე სიტყვასა არცვისა არჩენდა და უმტკიცებდა, პანტაგრუელი მართალიაო,
    46.     და ეს ერთმანეთში არეულ-დარეულნი ნუსხა-დავთარნი, გამოკითხვისა ფურცელნი, მხარეთა პირველი და ხელმეორე ახსნა-განმარტებანი, განცხადებანი მოწმეთა აცილებისა გამო,
    47.     შესაგებელნი მოწმეთა აცილებისა წინააღმდგომ და მისთანანიო მხოლოდ და მხოლოდ სამართლისა აშკარა დარღვევაა და განბჭობისა განზრახ გაჯანჯლებაო,
    48.     და ეშმაკმაც დაგლახვროთ, თუკი საქმესა სახარებისა და ფილოსოფიური ჭეშმარიტებისა შესაბამისად არ წარმართავთო.
    49.     რაღა ბევრი გავაგრძელო, მთელი ის ქაღალდქუღალდი სულ ერთიანად დაწვეს და ორივ აზნაურსა სამსჯავროში უხმეს.
    50.     პანტაგრუელი მაშინვე იმათ მიუბრუნდა: - თქვენა ხართ მოდავიდარაბენი?
    51.     - დიახ, მოწყალეო ხელმწიფევ, - აძრახდნენ ისინი.
    52.     - მოსარჩელე, ანუ მომჩივარ-მსამართლობელი რომელი ხართ?
    53.     - მე გახლავართ, - მიუგო უფალმა გავალოკიამ.
    54.     - მაშ, აბა, სულ მუხლობრივ ისიტყვე, ძმობილო, საქმე შენი თანახმად ჭეშმარიტებისა,
    55.     რამეთუ, უფლისა გვამსა ვფიცავ, თავსა არ შეგარჩენ ზედა მცირე რამ სიცრუისა გამო და ამითავე შეგასმენ, რომე ოდენ სიმართლესა უნდა ვლაპარაკობდეთ სამსაჯულო სახლსა შინა და წინაშე მართლმსაჯულებისა.
    56.     ნურცრასა მიკიბ-მოკიბავ და ნურცა კიდევ გატყლარჭავ. ბრძანე!
    57.     „სამართლისა წარმოშობისთვის“ (ლათ.).


13

     1.     XI. ვითარ ცილობდნენ უფალნი გავალოკია და ხაპია პანტაგრუელისა წინაშე უვექილ-უმოსარჩლოდ
    2.     და გავალოკია ესეგვარად მოჰყვა:
    3.     - მეუფეო, ჩემთა მხევალთაგან ერთ-ერთმა დასტურ წარიტანა კვერცხი ბაზარში გასაყიდავად...
    4.     - თავსარქმელი დაირქვი, გავალოკიავ, - მიუთხრო პანტაგრუელმა.
    5.     - მადლსა გწირავ, მეუფეო, - ფეხქვეშ გაუგორდა, მიუქასურა გავალოკიამ, - ჰოდა, სულ ტროპიკ-ტროპიკ ვიდოდა ჭიმჭიმამდისა და ეს ამოდენი მანძილი ოდენ ექვსი თეთრისა და კიდევ ორიოდ თეთრისა და კიდევ ორიოდ სპილენძისა გულისთვის ვლო,
    6.     რამეთუ რიფეს მთაგორსა უმწვერვალესად ბერწოვნება სჭირდა წლეულსა, ერთი რიოში თვალი ვერ გავამეტებინეთ
    7.     და ამა გაუმეტებლობისა მიზეზი ის არის, რომა ვიეთნი მოლაზღანდარენი დია გააჯავრა უნაფქვოთა და თავფქვილა მესაფქვავეთა ჩხუბმან, წამერთ ატეხილმან ჯანყისა გამო შვეიცარიელთა,
    8.     რომელნიცა მრავლისა უმრავლესნი მოგროვდნენ ხიდქვეშე საახალწლოდ და, ერთად რა გაითენებდნენ კალანდობასა, მერე ხარ-კამეჩთ საჭამადითა დააძღობდნენ,
    9.     ხოლო ბეღელთა გასაღებთ ჭურჭლისა მრეცხველ გომბიოებსა ჩააბარებდნენ, რათამც იმათა ნაგაზთათვის შვრია დაეყარათ.
    10.     და მთელი ის ღამე კი იდგნენ და, პრაწაპრუწატეხილნი, საგანგებოდ მიწერილ წიგნთ აგზავნიდნენ მავანი და მავანი ქვეითისა თუ ცხენოსნისა ხელითა, რა არი გემთ არ გაესწროთ და შეეყენებინათ, ვითარმედ თერძნი ნაპარავ ნაჭერთაგან უცხო რამ სოლინარსა ხელჩქარად ქოქლავდნენ,
    11.     ანუ ცუდავდნენ და იმითა მთლივ გადახურვასა უპირებდნენ ოკეანურსა ზღვასა, რომლისა უფსკრულ-მორევიცა, თივისა მთიბავთა მოაზრებითა, ზედ იმჟამად დიაღაც კოჭზედ ამოდუღებულიყო,
    12.     რაკიღა შიგან კოჭობი იდგა მახოხისა, გარნა მესნეულენი ირწმუნებოდნენ, წყალთა შესაკრებელი იგი მდოგვიანი ნაჯახნუჯახითა ამოყორილაო, რაიცა თურმე ზღვისავ ფსლითა, შესაძლოა, ისევე ზედმიწევნილად ამოიცნოს კაცმა, რარიგადაც გასავათებული სავათი თვისივ სავალითა იცნობება,
    13.     ოღონდ უფალნი მსაჯულნი ბემოლურ განკარგულებასა თუ არ მოახდენენ და ცუდსა ჭირსა არ აღუკრძალავენ იობისა მატლთა დადუხჭირებასა და საეკლესიო მსახურებისა ჟამსა ტუნტულსა,
    14.     ვინაიდგან ყოვლისა უქონელთ უკვე იწყეს ფერხისული, ანუ ფერხი ფერხსაი, თავი მეხსაო, ვითარ იტყოდა დალოცვილი რაგო.
    15.     ეჰ, უფალნო, ნება ღვთისა მიუწვდომელია, თვალბედითსა კი მეხრისა სახრე ააჭრელებს.
    16.     რასაცა ვუბნობ, ბიკოკისა შემდგომად მოხდა, ოდეს გამოვბრუნდით, და სწორედ იმხანად აჰკიდეს მაგისტრ ანტიტუს დე კროსონიერსა ფრიად უმძიმესი ტვირთი ლიცენციატობისა,
    17.     აჰკიდეს და აკი თავად საეკლესიო სამართლისა მცოდინარნიცა წარიტყვიან: Beati lourdes, quoniam ipsi trebuchaverunt.
    18.     თუმცაღა კი, წმინდა ფიაკრ ბრიელისა მზემან, დიდმარხვასა საგულისგულოდ იმად ვინახავთ, ვითარმედ სამებობა სჭირსაო, უფულობით ვერ ვიყენებთ ხსნილსაო;
    19.     თუ ცასა სწვიმს ცვარიო, ხელდახელვე ჩაუდგება ქარიო.
    20.     უკეთუ პირობასა შევკრავთ, და მანდატური აგრერიგად მაღლა არ დაიჭერს ნიშანსა სასროლ მოედანსა, ანუ სასაგნოსა ზედა, ხოლო მწერალ-მწიგნობარი ფრჩხილთა მრგვლად დაკვნეტასა და მებრვე წესითა ბატისა ფრთისა ღრღნასა მოიშლის,
    21.     უცილოდ თვალცხადლივ მოვიხილავთ, რაგვარ წაივლებენ ცხვირში ხელსა ყოველნი ბრალეულნი, რა არი სახედველ ასოთა მეოხებითა პერსპექტივასა შიგან გასინჯონ ბუხრისა შორიახლო ფლანი და ფსტანი ადგილ-ალაგი,
    22.     სად ორმოცხონჯრიანი ღლევისა ალამი ჰკიდია და ორმოცივ ხონჯარი საჭირო არს საქმისა გადადებისა ოცი მიზეზისა გულისთვისა.
    23.     ასეა თუ ისე, კაცსა ჯერეთ თავი უნდა მოაჭრა და მერმე მუწუკი არ ატკინო, რამეთუ ვისაცა ნიფხავი უკუღმა აცვია, არცარა ჭკუასა იხმარს წაღმა.
    24.     მაშ, ჰფარვიდე, უფალო, ყველაგვარი ბოროტისგან ტიბო მიტენსა!
    25.     მაშინ პანტაგრუელმა მიუთხრო: - ეგრე, ძმობილო, ეგრე დინჯად იუბნე და ნუ აიღელვებ გულსა.
    26.     ყველაყასა მიგიხვდი. მიდი, ხმა ჰყავ!
    27.     - ჰოდა, იმასა ვამბობდი, მეუფეო, - კვალად აძრახდა გავალოკია, - ის ჩემი მხევალი დედაკაცი, წეღან რომ ვახსენე, დია ჯეროვნად მთქმელია და კარგა უწყის Gaude da Audi nos, გარნა ვერცრა ფარ-ვეშაკისა ფარებითა ვერ ამოესაფრება უნივერსიტეტისა განსაკუთრებულ წყალობასა,
    28.     ყოვლადწმინდა ღვთისმშობელიც რომ შეეწიოს, უკეთუ ანგელოზებრ წყალში არ ჩაესვენა, თავზედ აგურისა შვიდიანი არ დაიდო და ხმალ-დელამფრითა დასტურ იქ არ მიიჭრა, სადაცა ძველთუძველეს დროშა-ალამთ ჰყიდიან,
    29.     რომელ დროშა-ალამთაც ფლამანდიური სკოლისა ფერმწერალნი წყლისა ნაყვისა ჟამსა იყენებენ, და მიკვირს და დიდად გამკვირვებია, ადამისა შვილნიც რად არა სდებენ კვერცხსა, რახანცა ესდენ ჩინებულად იციან გამოჩეკა.
    30.     ამისა თქმა იყო, და ანაზდად წინ წამოდგა უფალი ხაპია, აწღა მეცა ჩემსასა ვიტყვიო, იფიქრა და ბაგისა გახსნაც დააპირა, მაგრამ პანტაგრუელმა უმალ ბურთი ჩასჩარა პირში:
    31.     - წმინდა ანტონის წიაღსა ვფიცავ, არცვისა გამოუხმიხარ და რად აწყვეტინებ სიტყვასა?
    32.     მხედავ, ისედაც ჭირისა ოფლი მადინა ემაგ შენი მოძულისა ენა-პირმან და დამწვარსა მდუღარესა მასხამ?
    33.     კრინტი არღა დასძრა, კრინტი, თორემ მაცილ-ქასქანჯიელთ დაგახვევ!
    34.     ჯერეთ ეგ მორჩეს სათქმელსა და მერმე შენ გვითხარ შენი.
    35.     მაშ, აბა ნუღა დააგდებ დაწყებულსა, განაგრძე, - მიუბრუნდა პანტაგრუელი გავალოკიასა, - არამცა და არამც არ იჩქარო.
    36.     - ვინაიდან და რადგანაც, - ისევ მოხსნა გუდასა თავი და აჟრიტინდა გავალოკია, - პრაგმატული სანქცია არცრასა გვითხრობს ამა საგნისა გამო და პაპმაც ყოველნი კაცნი მიუშვა ნებასა, აჭაჭუნეთ და იყავითო,
    37.     სიღარიბითა რაც გინდ უკან ბოლი გასდიოდეთ, ტილოსა თუ არ დაჯღაბნიან, ზედა უშვერობასა რასმე მაინცა ნუ მოაწერენ ცაციათი ხელსა, და ნარუქმა მილანურმა ცისა მშვილდმან, ტორუათა საჩეკად აჩენილმან,
    38.     თავისა მხრივ დასტური მისცა ხსენებულსა მხევალსა, ორივ თეძო ეგრევ ამოიგდეო, ვითარ ეძალებოდნენ დია ჩაქვირითებულნი წვრილნი, ქარსალა, ანუ ჭიჭყინა თევზნი, რომელნიცა დიაღაც იმჟამიდგან გახდნენ ძველთა წუღა-მაშიათა კონსტრუქციისა ჩასახვდომად მიუცილებელნი.
    39.     დაღათუმცა, გარე ბიძაშვილისა შვილმან, ჟან ბოჩოლად სახელდებულმან, საკოცონე შეშასა განრიდებულმან, ერთი თალია ურჩია შარატეხილსა დიაცსა, მაგ ხათაბალა საქმეში ნუ ჩაერევიო, დადექ და თეთრეული გაიქათქათე,
    40.     ოღონდ, იმ ერთი ფლანი მოსარეცხესი არ იყოს, ტაბოცი არ გადაგეყლაპოსო, და ნურცა უანგარიშოდ წაუსვამ შაბსა ქაღალდსაო, ძაან არ გააკეწკეწ-გაათახახიანოო, ვინაიდანაო Non de ponte vadit, qui cum sapientia cadit,
    41.     და მხედველობაში უნდა გვქონდესო, რომა სახაზინო პალატისა უფალნი წევრნიო არ აჰყვებიან იმა გერმანულ ფლეიტათა ხმასაო, რომელ ფლეიტათაგანაც ააგესო მერმე ჭოგრიტნი უფლისწულთა და აკი ამას წინათ გამოუშვეს კიდეცა ანტვერპენშიო.
    42.     აი, მეუფენო, რასა ნიშნავს აღრევა აღთვალვისა, სხვა იმოდენად არცრა აძლევს ხელსა მოწინააღმდეგე მხარესა, რაოდენადაც in sacer verbo dotis, რამეთუ ავდექ მეფისა ნებისამებრ ჯაჭვშემოსილ-ჩასილაღებული და წაველ მოსახილავად,
    43.     ვითარ აჭრიდნენ მწვერვალთ თავიანთ წოწოლა ქუდსარქმელთ მერთვლენი ჩემნი, რა არი უფროისად აეხმიანებინათ ზროხაკუდნი და, ვინაიდგან და რადგანცა რთვლობასა ავდრიანი ამინდი დაიჭირა, ყოველთა თვითმდგომარე ჩუბინთ აშა ჰკრეს, არღა ვიასპარეზებთო,
    44.     და მიზეზი ამა უარობისა ის კი არ იყო, რაკი საყვირთ ხაფად ვერ აღებინებდნენ ხმასა, არამეს ისა, რომა ჩვენსა ძმასა და მეგობარსა ბოდიშონსა თურქული და ოფა სჭირს.
    45.     ამისა გამო წლეულსა მთელს არტუაში ზღვად გასკდა სადაფისა მოსავალი, რაიცა მცირედი შეწევნა როდია უფალ მეგოდრეთათვის, ვითარმედ ყელგადაგდებულ-ენაგადმოგდებულნი ვლიან და, ჩიტისა რძე რომ ჩიტისა რძეა, იმასაც უნდომანდოთა ღლევენ და არცა ბუსა კვერცხთ მიირთმევენ.
    46.     მენა კი, ჭირაიმე, ყოველსა კაცსა მოვისულტკბილებ და ხმასაცა ტკბილსა ვუნატრი, რამეთუ ბურთაობისა საქმე მაშინ წამსვე გამოიწაღმართებდა
    47.     და უცხო რამ წმინდა ბუნაკსა, უფრორე მსხვილ ძაფში ჩასაგრეხსა, რომელიცა დია უწყობს ხელსა მაღალქუსლიანი წუღისა ეტიმოლოგიზაციასა, მსწრაფლ სენასა შიგან მეწისქვილეთა იმედად ჩავუშვებდი და კიბორჩხისა მაგიერ მუდმივად მუნ დავამყოფებდი,
    48.     მით უმეტეს, რომა კანარიისა ხელმწიფემან უკვე კარგა ხანია მოახდინა შესახებ ამისა განკარგულება, ოღონდ ჯერეთ ისევ კანცელარიაში უდევთ და ზედ ასხედან.
    49.     ყოველივე ზემორეთქმული, მეუფეო, მაბედვინებს და დაჟინებით ვენუკვი თქვენსა უდიდებულესობასა, რომა თვალუხვავად გააგო სამართალი და გვაუწყო აზრი, ვითარმედ გამინაღდონ სასამართლო ხორჯ-ბორჯი და ამინაზღაურონ ზარალი და წარსაგებელი.
    50.     და პანტაგრუელი დაეკითხა: - სხვა აღარა გაქვს რა სათქმელი, ძმობილო?
    51.     - ყველაყა უკლისად დაგიწიგნარე, მეუფეო, - მიუგო გავალოკიამ, - თავიცა ვთქვი და არცრა ბოლოში tu autem დამვიწყნია, კაცობისა მზემან, პირმართალი ვარ.
    52.     - მაშ, აბა აწი შენი ჯერია, უფალო ხაპიავ, - წართქვა პანტაგრუელმა.
    53.     - გვითხარ, რაიცა სათქმელი გაქვს, თუგინდ მოკლედ იუბნე, სიტყვასა ნუ გააჭიაყელებ, ოღონდ ისეთი არა გამოაკლო რა, განჩინებისა თავკიდედ რომ გამოდგებოდა.
    54.     ნეტარ არიან ტვირთმძიმენი, რამეთუ წაიფორხეს (შუასაუკ. ლათ.).
    55.     „იხარე“ და „ყურად იხვენ“ (ლათ.). უხიდობის ხიდიაო, ვინცა წყალში ჰკიდიაო (ლათ.).
    56.     ნაცვლად in verbo sacerdotis. - პატიოსანი სიტყვა მღვდლისა (ლათ.). შენ, უფალო (ლათ.).


14

     1.     XII. ვითარ დაობდა უფალი ხაპია პანტაგრუელისა წინაშე
    2.     უფალმა ხაპიამაც ესეგვარად მოხსნა პირი:
    3.     - მოწყალეო ხელმწიფევ და მოწყალენო ხელმწიფენო!
    4.     უკეთუ უმართლობასა ისევე ადვილად ვიმცნევთ და დავდებთ სახელსა კატეგორიულსა, ვითარ ადვილია რძეში მცნევა ბუზისა, მაშინ სამყაროსა, ანუ ოთხსა ხარსა, ისერიგად ვერღა დახრავენ ვირთხანი, რარიგადაც აწ ხრავენ, ჩვენსა დროებაში,
    5.     და ყოველი კაცთაგანი უმალ მიწასა დაადებს ყურსა, დია ვერაგულად გამოხრულ-გამოღრღნილსა, რამეთუ მეორე მხარისა მიერ თქმული, factum’a, იმდაგვარი რამ აღნაქვსია და არა ამდაგვარიო, სიმართლისა ნაკრტენითა შებუმბლულია,
    6.     დაღათუმცა, მოწყალენო ხელმწიფენო, ვარდისა ქოთნისა ქვეშე ზაკვა, ძმაცვა და თვალთახმა დაბუდებულა.
    7.     და განა მოსათმენია, რომა კაცი ოდენ თხილისა შეჭამანდითა იბრუნებდე გულსა, ავსა არცრასა იზრახვიდე, არცრასა უბნობდე და მაინცა ბანსა თავზედ განგრევდნენ, ათასნაირი საცთური როკვა-შუშპარითა თვალშიგან ნაცარსა გაყრიდნენ და თანაცა ჩაგძახოდნენ:
    8.     წვენს ვინც აყოლებს ღვინოსაო, იმან ვერ მოილხინოსაო?
    9.     წვნიანი იქითამც იყოს და, ყოვლადწმინდა ქალწულისა მადლმან, სახელგანთქმულნი ლაშქართმთავარნი რომ არიან, ვინ უწყის, ზედ ბრძოლისა ველზედ რაოდენჯერ მისძღომიან დალოცვილ ბოღლიწოსა,
    10.     რათამცა უფრორე ჯეროვნად ექანავათ ქანიელათი, ობობასებრ ებობღათ ბობღანმომარჯვებულთ ან არადა ებნიანად ებანათ და ბანებულთ მიებანათ თავზედ ბანდაქცეულთათვისა!
    11.     გარნა აწ ადამისა ტომსა ლესტერულმა სკლატ-მაუდმა აურია ჟამკარი: ვინ სმასა მიჰყო ხელი და ღვინოში იხრჩობს თავსა, ვინ კიდევ, ერთისა და ორისა არ იყოს,
    12.     უკეთუ სასამართლომ სათანადო განაჩენი არ შეადგინა, წლეულსაც თავისი დედისა გამომცხვარსა მიირთმევს, და ისიცა ყელზედ დაადგება, ანუ უკვე დამდგარიცა ექნება კუჭდამწვარსა.
    13.     და ბედშავი კაცი ვინმე თუ რომ ოფლისა სადენ აბანოში თავპირსა ნეხვითა იბანს ანდა წუღახამლსა ზამთრისათვისა იპოხავს,
    14.     ხოლო მანდატურნი და მოდარილ-დამზვერავნი ოყნისა მილითა ორნახად ზახრუმალასა წრუპავენ და ზედ უცხოდ შეკმაზულ ნაპრაწაპრუწალსაც ეგრევ აყოლებენ, ნუთუ ამად ხელისა ჭუჭყსა სხვა რამ ჭუჭყი უნდა დავამჯობინოთ?
    15.     კაცნი ვართ და ჟამითი ჟამად ვბჭობთ, ღმერთი კი იცინის, და დაისი თუ სისხლისა ფერია, ხვასტაგიცა სისხლში ცურავს, რასაცა დია სახელმორჭმულნი მოკვდავნი უცილოდ დამიმოწმებენ.
    16.     ოცდათექვსმეტსა წელსა გერმანული ულაყი ვიყიდე თოხარიკმაჭენებელი, ბალანდაწმენდილი, ფეროვნებითა ქურანი, ვითარ ოქრომჭედელნი ირწმუნებოდნენ,
    17.     თუმცაღა კი ნოტარიუსმა არღა დააყოვნა სათქმელი, ყიდვა არ ვარგა კარგისაო, ზედგამოღება სართისაო, და თანაცა კიდევ ჩვეულებრ cetera დაურთო.
    18.     რა ვქნა, მეცნიერობასა დასტურ ბევრი მიკლია, მთვარესა ვერ ვეპოტინები და ვერცა ზეცასა უკიბოდ ავალ, გარნა ავხადე ფირფიტელასა, ჩავხედე გულყვითელასა და ერბოსა დერგში,
    19.     სად ვულკანებრი ქვემეხ-ზარბაზანი ჩაედგათ, ხმა დავარდა, მარილიანი მოზვერი უსანთლოდაც კარგა ლამაზად გვაძებნინებს ღვინოსაო,
    20.     ნამდვილ კი მოზვერი იგი ნახშირისა გულაგში ჩაესვათ და ზედ საშუბლეცა ემოსა, საბარკულიცა, რადგანაც ერთიცა და მეორეცა მიუცილებელია, უკეთუ შებრაწვა გვსურის ხმელი რამ ჭამადისა, ანუ ტაბუხისა და ვირისა თავისა.
    21.     დიაღაცა მართალი თქმულა, თუ გული გულობს, ქადა ორივ ხელითა იჭმევაო.
    22.     ამა ამბისა გამო სრულიად ქვეყანა შევძარ, თავად უფალნი მეცნიერნიცა შევაჭირვე თათბირითა, იმათაც მოივარგეს frisesomorum და განაჩინეს, ერთადერთი რამ, რისი ქმნაცა ეგებისო, ის არის, რომა ნამგალობისა ჟამსა დავდგეთ და ვთიბოთ ჭურ-მარანშიო,
    23.     სად ქაღალდიცა კმასაყოფელია, მელანიცა, ფრთისა კალამიცა, კალმისა დანა-ღინწიცა და მრავალი სხვა ამისთანაო, რადგანაც შებმულსა ცხენსა რაწამს ნივრისა სუნი ამოუვა, გესლი ეგრევ ღვიძლსა შეუჭამსო,
    24.     და მაშინ კი, ვინემ ნასადილევსა დავიძილქუშებდეთ, კაი მაგარი კუკუ უნდა ვუჭიროთო.
    25.     და დოსაც მარილი დასტურ ამად აკლიაო.
    26.     არამცა გეფიქროთ, მოწყალენო ხელმწიფენო, ვითომც ნამდვილ გადაეყლაპოს ხსენებულსა მხევალსა ყანჭყანჭი, ანუ წიბოიანი ფიალა, ეგება მზითევი მომემატოსო, ვითარ სასამართლოს ბოქაული ამტკიცებს, ანდა ჭიჭნაგურსა მევახშისა ქისაში გაევლოს,
    27.     ხოლო ვინცავინა კაცისა მჭამელთ შებმია და ჯავრისა ამოყრა სწადს, სხვა ნურცრა უნდა, დანაყოს ერთი გალა ხახვი, სამასი თავი თალგამი, გაურიოს ცოტამატა მუცლისა ქონი მოცადისა,
    28.     ყოვლისა უკეთესი ოფაზი, როგორიცა კი ალქიმიკოსთ ეპოვებათ, ყველაყა ერთად აზილოს, შეზილოს, გადაზილოს, გადმოზილოს, მოასხას ფოცხისა ნახარშ-ნუხარში,
    29.     მერე შენადგენი ესე წასცხოს კაცისა მჭამელთა ფერხთსაცმელსა, გაპოხოს და შეყაროს სადმე თხუნელისა სოროში, ჩობალსა კი თვალისა უმეტეს გაუფრთხილდეს.
    30.     ანდა უკეთუ დამისა თამაშობაში ხელი არ მოგემართოთ, დამასა წამერთ სკამ-ლოგინსა ზედა წამოაგორებდეთ, ხან სულ არაო, ხან სულ ვარხალალაო, კუჭიან გრძელ წინდაპაიჭსა შიგან depiscando grenoillibus და დია გაიხარებენ ჭუჭულნი ბატისანი.
    31.     მსწრაფლ დააგდებენ ბუდესა და აიტაცებენ დამისა კაცსა, ანუ ძვალსა, რომლითაც მოპირდაპირე არ აიყვანს გასაჭრელსა, ვიდრემდისა კეცი ხურს და ზუმბურ-ლუქი დნება ლუდისა მყვარებელთათვისა.
    32.     ოთხივ ხარი, რომელთა გამოცა აქა სიტყვა ჩამოვარდა, რაცა მართალია, მართალია, რამოდენადმე გულმავიწყი გამოდგა.
    33.     დაღათუმცა, ისერიგად მოლამენი იყვნენ გამათა დასწავლისა, რომა არცარა თევზიყლაპიასა შეუშინდნენ და არცარა სავოიურსა იხვსა და ჩემებურთ კაცურ კაცთ დიდი იმედი ჰქონდათ იმათი.
    34.     „ეგენი იმისთანა ყმაწვილნი ჩანან, უცილოდ წარემატებიან აღრიცხვისა სწავლაშიო, - უბნობდნენ ისინი.
    35.     - მაგათი ამბავი წესდებულებისა მუხლად წაგვადგებაო“.
    36.     მგელი რომ მგელია, ისიცა ვერცროს უნდა გაგვექცეს, ოდეს ტყრუშულსა დავადგამთ მეორე მხარისგან ხსენებულსა ქარისა წისქვილსა.
    37.     გარნა არაწმინდამ შეიშურა ყოველივე ესე და გერმანელთ უკან წასწვდა, იმათ კი, თავად უწყით, ეშმაკიც ვერ დაათრობს, პირიქით დააძალებენ: „Her, tringue, tringue!“ და ეგრევ კოჭთ გაუცვლიან, ვითა ჭადრაკისა ჯვარედად დაკუთხულ ფიცარსა ზედა,
    38.     რამეთუ უსაბუთობისა გამო ვერ მოვყვები მტკიცებასა, პარიზსა შინა კიპორჭისა, ანუ ხიდისა ყურში სოფლისა ქათამთ ჰყიდიან-მეთქი, არადა ქვეყანამ იცის, სიპმა აბუზული შობა, აბუზულმა სიპი,
    39.     და, რაკიღა კურტუკუღმა გამობრუნებულნი მხედარნი იგივ კურტუმგადმობრუნებულნი დედალნი არიან, ვისაცა სად ერთი მეჭეჭი აქვს, ისემც უქნიათ, სულ მრგლოვან-ასომთავრულითა ადუღებულსა მელანში ჩაუყრიათ, ოღონდაც ჭიაჭუამან და მღილმან ვერა დაიბუდოს ყდა-კაბრისა ქვეშე.
    40.     და თუგინდ ცუდმოარულთა ძაღლთა შეპყრობისა და წყვილ-წყვილად გარდაბმისა ამბავი მაიმუნთ მანამ მოსდონ ქვეყანასა, სანამ ნოტარიუსნი კაბალისტიკურსა ხელოვნებასა მოივარგებდნენ და ყველაგვარსა თავიანთ ქაღალდსა ხელდახელ ჩააბარებდნენ,
    41.     სულ ერთია, მაინც არავინ იტყვის (დიამც მომიტევონ პატივდებულთა მსაჯულთ), განივ გადაჭიმული ექვსი არპანი სათიბი სამ კასრ საუმჯობესო მელანსა უდრისო,
    42.     რამეთუ შარლ მეფისა დაკრძალვისა ჟამსა ყოველნი გამატყლიანდნენ, ანუ თითოსა ორკანძნახევარი ნაქცი ერგო, ვინცა კი საწმისისა შოვნა მოინდომა.
    43.     და რაერთიცა კეთილზნიანი სახლეულია, ჩვეულებად მოსდგამთ და ისე ფრინველთა შესაპყრობად არა წავლენ, წინ-წინ ბუხრისა შიგან ცოცხი ორჯერ მაინც თუ არ გაატარ-გამოატარეს და თავი არ გამოიჩინ-გამოისაჯვრეს,
    44.     მერმე კი იჭიფხებიან, საქმისა გასარიგებლად ცდილობენ, ერთიმეორესა უკან უბერავენ, რა არი მალიად გაიგრილონ, და კეგლსა აგორებენ.
    45.     აგრე მოგვიხდება, მიხრა-მოხრანიო, ქალსა დავუბრუნოთ თავის ძროხანიო, დასტურ ესეგვარად განაჩინეს სენ-მარტენშიც საქმისა გამო მავანი და მავანი ლოჟფუჟრიოზელი ქარიფანტიასი, და თავსა მოვალედა ვრაცხ, რო მივაქციო ამასა უფალ მსაჯულთა ყურადღება.
    46.     ოღონდ ისე ნუ ჩამომართმევთ, თითქო სამართლიანობა არა მოითხოვდეს და არცა კანონიერი იყოს,
    47.     უკეთუ ქონებასა ჩამოვართმევდით, ვინცავინ ნაკურთხსა წყალსა სვამს, ვითარ ექცევიან ფეიქრისა წათსა, რომელსა ზედან ურჩთა კაცთ გასვამენ ხოლმე და შეაგონებენ, რისა ღირსნიცა ხართ, ისა მოგეზღოთო.
    48.     Tunc, მოწყალენო ხელმწიფენო, quid juris pro minoribus?
    49.     ჩვეულებაც სალიკური კანონისა დარი და მსგავსია, რომლისა თანახმად, ვინცა პირველი შეჰბედავს ძროხასა და ორსავ რქასა მოამტვრევს, ვინცა ცხვირსა მაშინ მოიხოცავს, ოდეს სხვანი იქავ ცეცხლთანა ცეცხლავენ, უნდა ადგეს კაცი იგი
    50.     და, მუცელსა რა ამოიყორავს, კაცობრივი სისუსტე თვისი იმა ხავსისა შემწეობითა მიაფანიეროს, რომელი ხავსიცა მაშინდელი ნაბოჭია, როს შუაღამისა ჟამნისა ჟამსა ყოველნი მთქნარებითა იხოცებიან,
    51.     რათამცა კალხზედ შეაყენონ თეთრნი ანჟუურნი ჭაჭანაურნი, დამლევთა ისერიგად მწიხლავნი, ვითარცა ბრეტონელნი სწიხლავენ ჩხუბში ერთმანეთსა.
    52.     ამითი მოვრჩი და ვითხოვ, რარიგ წინააღმდგომმსიტყველამაც მოითხოვა, სასამართლოს ხარჯ-ბორჯისა განაღდებასა და ზარალისა თუ წარსაგებლისა ანაზღაურებასა.
    53.     და რაწამსა უფალი ხაპია დადუმდა, პანტაგრუელი უფალ გავალოკიას მიუბრუნდა:
    54.     - შენ არასღა გაუტრიზავებდი, ძმობილო?
    55.     - არცრასღა, მეუფეო, არცრასღა, - მიუგო გავალოკიამ.
    56.     - რაიცა სამსჯავროსა ვაუწყე, ყოველი ჭეშმარიტი სიმართლეა, აწღა თუ ღმერთი გწამს, მოვრჩეთ ამა ჩვენსა დავიდარაბასა და ჯაღადირსა, ორთავენი საკმარისად დავიხარჯენით.
    57.     საქმენი (ლათ.). და სხვა (ლათ.). სილოგიზმის პირველი ფიგურის ერთ-ერთი მოდუსის სახელწოდება. ნემსკავსა წამოაგეთ მყვარნი (შუასაუკ. ლათ.). მეუფეო, ჩაღლიე, ჩაღლიეო! (გერ.).
    58.     მაშ, აბა... რაღა უფლებანი აქვთ უძლურთ?


15

    1.     XIII. ვითარ განაჩინა პანტაგრუელმა ორთა დიდებულთა სარჩლობა
    2.     მაშინ პანტაგრუელი წამოდგა და თანამყოფელ მწიგნობართუხუცესთ, ბრჭეთ და დოქტორთ განუცხადა:
    3.     - რაც რამ მოსასმენი იყო, მოწყალენო ხელმწიფენო, ყოველი მოისმინეთ vive vocis oraculo აწ რასღა წარიტყოდით?
    4.     და იმათ ესერიგად უპასუხეს:
    5.     - მოსმენით კი დიაღაც მოვისმინეთ, მაგრამ ვერცრა გავიგეთ რა.
    6.     ამისა გამო una voce შეგთხოვთ და გენუკვით, რათამცა მეოხ გვექმნა და განაჩინო საცილობელი საქმე ესე, ვითარ თავად მოგეპრიანება, და ex nunc prout ex tunc ერთპირ მოვიწონებთ და დავაჭეშმარიტებთ.
    7.     - უკეთუ აგრეა, მოწყალენო ხელმწიფენო, - განაგრძო პანტაგრუელმა, - მაშ, უნდა შეგისრულოთ აჯა.
    8.     დაღათუმცა, სულაც თქვენებრ საძნელოდ ვერა ვხედავ ამა საქმესა.
    9.     თქვენი პარაგრაფი Caton, კანონი Frater, კანონი Gallus, კანონი Quinque pedum, კანონი Vinum, კანონი Si Dominus, კანონი Mater,
    10.     კანონი Mulier bona, კანონი Si quis, კანონი Pomponius, კანონი Fundi, კანონი Emptor, კანონი Pretor, კანონი Venditor და მრავალნი სხვანი, ჩემისა ფიქრით, უფროისად საძნელონია.
    11.     ესე რა წართქვა, იქავ დარბაზში მიდგამოდგა დია ფიქრმორეული და საგონებელში ჩავარდნილი, რამეთუ ჟამითი ჟამად გადამეტებით მოსართავგაჭერილ ვირსაებრ ყმუყუნებდა;
    12.     ფიქრით კი იმასა ფიქრობდა, რაგვარ გულსავსედ ეყო ორივ მხარე და თან არცა ერთი უმჯობესად არ შეერაცხა;
    13.     მერმე კვალად დაბრძანება ინება და ქვემორე განჩინება გამოაცხადა:
    14.     „როგორცა რიგი და სამართალია, განვაბჭეთ განვსაჯეთ და ყოველი მხრით რა გავსინჯეთ სარჩლობა უფალ გავალოკიასი და ხაპიასი, სასამართლომ ასრე განაჩინა:
    15.     ვინადგან ჟრჟოლაატანილი ღამურა მხნედ განელტვის ზაფხულისა ნაბუნიობსა, რა არი გული შეიჯეროს ოღალოთი, რომელმან ოღალომაც პაიკისა წყალობით დააშამათა იგი უკეთურებისა გამო შუქმოშიშ ღამისა ფრინველთა,
    16.     რომისა ჰავასა შინა რომ მკვიდრობენ ცხენიან ჯვარცმითურთ და თავმდგომარედ მართავენ სამალსა, ამისთვის მოჩივარ-მოსარჩელესა სრულ ხელეწიფებოდა დაგმანვა გალიონისა, რომელ გალიონსაცა გალაჯულ-გაჩაჩხული უბერავდა მხევალი
    17.     და სინდისმოუქრთამავსა მას მსამართლობელსა კი სამუქაფოდ იმოდენსავე ოსპსა უჩხრიალებდა, რაოდენიცა თვრამეტი ძროხისა ნარისევ-ნაპარსია, და ზუზივ ამავ ამარსა, ანუ რაოდენობასა სძღვნიდა ყოვლისა უფრორე მამაძაღლ ხელფუნჩსა.
    18.     დიაღ აგრევე ბრალდებისა კმასაყოფელ საფუძველსა ვერა ხედავს სამსაჯულო და განავალნაკლულობასა ვერა შესწამებს მოჩივარსა, რომელსაცა ვითომც სრულად არა დაეცალოს კუჭნაწლავი თვისი.
    19.     ვითარ ბაზმისა შუქზედ ქართა ქროლითა გასურნელიანებულ იმა წყვილ ხელჯაგთ განუბჭვიათ, მირბალეში რომა ხმარობენ, ოდეს ბულინსა მოაბოშებენ ხოლმე სპილენძისა ბირთვმომარჯვებულნი, და თავად ბირთვთაგან კი მეჯინიბენი ზინდართუხუცესისამებრ შუშავენ ბოსტნეულსა,
    20.     შემდგომ სირთა საფრთხულთ აკაზმინებენ და თითოეულსა საფრთხულსა ზედ სამწყერაო სამფარჩხ-სხარტსა ეჟვან-კუდუნსა აბამენ, სულ ბადე-მაქმანითა შემკულსა,
    21.     რომელი ბადე-მაქმანიცა მსამართლობელისა ცოლისძმასა სამ იკანკლურ ზოლ-სრელად ოქრომკედგაყრილ კალანჩხითა მემორიალურად მიმოჰქონდა კუთხისა მიმდებარე მპარავთა ბუნაგსა შიგან, სად ეგრევ ცოცხ-საგველთ სტყორცნიან ჭიაყელისა მგვან თუთიყუშსა.
    22.     ხოლო მოპასუხესა რომ აბრალებენ, წაღახამლსა აკერებდაო, ყველიჭამიაობდა და კაცთა შემურვილ გვამთ ფისავდაო, საორჭოფო თვალსაზრისითა ყოველივე დაუჯერებელია,
    23.     რაიცა საჯერო გახადა ხსენებულმან მოპასუხემან და ამისა გამო სასამართლო მოსარჩელესა უსჯის სამ პილთუმ ორთომელ ხაჭოსა, შენელებულ-შეზავებულ-შეგემებულსა, როგორიცა ადგილისა ჩვეულებაა,
    24.     და მისჯილი ვალდებულია, რომა ორთომელნი იგინი აგვისტოს მაისისა ნახევარში გადაუხადოს დასახელებულსა მოპასუხესა.
    25.     ზემოხსენებული მოპასუხე კი თავის მხრივ ვალდებულია, რომა თივა და ძენძი მოიშოვოს, ვითარმედ უკლებლივ დაჩურთოს ხორხისა ხვრეტილნი, ხვიმირისა კრიჭაში გატარებულ ხამანწკათაგან დაგრეხილნი.
    26.     მაშ, კვალად მეგობარნი დარჩით, ნურცა ხარჯ-ბორჯისა გასტუმრება გინდათ, და სამსჯავრო მჯდომარებასაც მოვრჩეთ“.
    27.     ნაბჭობისა გამოცხადებისა შემდგომად მოსარჩელეც და მოპასუხეც განშორდნენ იქაურობასა, თანაც ორთავენი გულსავსედ იყვნენ გამოტანილი განჩინებისა გამო,
    28.     და მართლაც რომ გაუგონარი რამ მოხდა: წარღვნისა დროიდან მოკიდებული არცროს არა ყოფილა, და კიდევ ცამეტი საიუბილეო წელიწადი არცა იქნება, რომ მოდავენი ერთნაირად კმაყოფილნი დარჩნენ საბოლოო განაჩენისა.
    29.     რაიცა შეეხება თანამყოფელ ბრჭეთა და დოქტორთ, სულ ცოტა, სამი საათი მაინც ისხდნენ პანტაგრუელისა უებრო სიბრძნისგან აღტყინებულნი და აღმაფრენაშემდგარნი, - ესოდენ საძნელო და საჩოთირო საქმე რარიგ განაჩინაო,
    30.     და იმათი აღტაცება კიდევ მეტხანს გასტანდა, მაგრამ იქავ ბლომად მოიღეს ძმარი და ვარდისა წყალი, რამაც გული უპოვნა ყოველთ და, დიდება უფალსა, გონსა მოვიდნენ და მოიხედეს.
    31.     ამათივე საკუთარ ბაგეთაგან (ლათ.). ერთხმივ (ლათ.). ამიერითგან, ანუ დღეისა წაღმართ (ლათ.).
    32.     „კატონი“, „ძმა“, „გალი“, „ხუთი ფუტი“, „ღვინო“, „უკეთუ ბატონი“, „დედა“, „კეთილი თანამწოლი“, „უკეთუ ვინმე“, „პომპონიუსი“, „ადგილ-მამულნი“, „მსყიდველი“, „პრეტორი“, გამყიდველი“ (ლათ.).


16

    1.     XIV. აქა პანურგი უბნობს, ვითარ დაუსხლტა თურქთ ხელიდან
    2.     პანტაგრუელისა განჩინებისა ამბავი მსწრაფლ ქვეყანამ შეიტყო და გაიგო, ადგნენ და ეგრევ ურიცხვ ცალად დაბეჭდეს განჩინება იგი, საცა ერთი სამსჯავრო წერილთსაცავი იყო, უკლებლივ სუყველას გადასცეს, და მას დღესა აქეთ პანტაგრუელზედ ესერიგად აძრახდნენ:
    3.     - სოლომონმა უბრალო მიხვედრისა წყალობით არგუნა დედასა შვილი, იმასა არცროდის გამოუჩენია პანტაგრუელისაებრ უცხო რამ სიბრძნე.
    4.     რა ბედნიერნი ვართ, რომა პანტაგრუელი ჩვენსა ქვეყანაშია.
    5.     ის კი არა, მომხსენებლად და მწიგნობართუხუცესადაც უნდოდათ პანტაგრუელისა არჩევა, მაგრამ იმან ზრდილად მადლი შესწირა და აშა ჰკრა, დაეუარა:
    6.     - მსგავსი სამსახური და თანამდებობა, - უთხრა, - უაღრეს მონურ მორჩილებასა ითხოვს ადამისა შვილისგან, და უკეთუ განვსჯით, რარიგ გახრწნილია ბუნება კაცისა, არცვის სულისა ცხონება არ უწერია, ვინცავინ ამგვარსა რასმე საურავსა ითანამდებებს;
    7.     და, ვგონებ, ზოგ-ზოგთა განდგომილ ანგელოზთა ცარიელ ადგილთ თუკი მხოლოდ ამა წოდებისა კაცნი დაიჭერენ, განკითხვისა დღე ოცდაჩვიდმეტი საიუბილეო წელიწადისა შემდგომაც არ დადგება, ხოლო ნიკოლოზ კუზანელისა წინასწარმეტყველება სულ საზღაპრო და ტყუილი გამოდგება.
    8.     მე გამიფრთხილებიხართ და დანარჩენი თავად იცით.
    9.     აი ერთი რამდენიმე ლადუკი კარგი ღვინო თუ მოგეძევებათ, სხვა არცრა მინდა რა საჩუქარი.
    10.     ისინიც ადგნენ და ყოვლისა უფრორე უკეთესი ღვინო მოართვეს, როგორიც კი ქალაქში იპოვებოდა, და იმანაც მიირთვა, ჩაიწმინდა ყელი,
    11.     სამაგიეროდ საწყალ პანურგსა უზომოდ მეტი მოუვიდა, რამეთუ გამოყვანილ ქაშაყსაებრ ხმელი იყო, და ღვინო ისე მოერია, მუხლნი წაერთვა, ვითარ გადამღრძვალ ციცასა.
    12.     ოდესცა წითელი ღვინით გალიცლიცებული ჯამფილა უსუნთქებლად დალია, მავანმა და მავანმა ხმა ასმინა:
    13.     - ერიჰაა! რაღაცა ნამეტანსა უტევ, გენაცვალე.
    14.     - ბიჭმა იცის! - მიახალა პანურგმა.
    15.     - შენა აქა, უკაცრაული პასუხი, პარიზელნი ლოთმებრუვენი არ გეგონოთ, ნიბლიასაებრ რომა სვამენ და, ბეღურასი არ იყოს, ჭამად მანამ არ აღებენ პირსა, სანამ უკან არ მოეფერებიან.
    16.     ეჰ, ძმაოსან, ასვლაც თუ რომ აგრე მალიად მეცოდინებოდა, როგორაც მუცელში ღვინისა ჩაშვება ვიცი, იცოცხლე, ემპედოკლესთან ერთად მთვარისა სფეროსა თავზედ მოვექცეოდი!
    17.     ოღონდ, ეშმაკიმც დასწყევლის, ერთი კია, რაცა რომა მეტსა ვსვამ ამ დალოცვილსა ღვინოსა, კიდევ უფრორე მწყურდების.
    18.     ჩანს, უფალ პანტაგრუელისა ჩრდილი ისევე ადვილად აწყურებს კაცსა, ვითარ მთვარე აციებს.
    19.     თანამყოფელნი სიცილისგან ჩაბჟირდნენ.
    20.     პანტაგრუელმა რა დაინახა ესა, შეჰკითხა:
    21.     - რა გაკუჭკუჭებთ მანდა, პანურგ?
    22.     - რა და ისა, ბატონო, რომა, - მოუგო პანურგმა, - იმა მამაძაღლ თურქთა ამბავსა ვუთხრობდი, რა უბედურნიცა არიან, ვინათგან სასმელსა არ ეკარებიან.
    23.     მაჰმადისა ყურანის მთელი სიბოროტე მარტოდენ ესეც თუ იქნებოდა, მაშინაც კი არ გავხდებოდი იმათი რჯულისა.
    24.     - ბრძანე ერთი, რა ჰქმენ, მაინც რარიგ დაუსხლტი? - დაეკითხა პანტაგრუელი.
    25.     - ყოველსავე ზუზივ მოგახსენებთ, ბატონო, - უპასუხა პანურგმა, - ერთსა არასა ვიცრუებ.
    26.     მწვდნენ ის ძაღლიშვილნი თურქნი და ეგრევ შამფურსა მაცვეს, წინ-წინ კი, ვითომ ბოცვერი ვიყავ, ღორისა ქონითა გამომჩურთეს, რამეთუ კბილსა სხვარიგ ვერცა მომკიდებდნენ გაძვალტყავებულსა.
    27.     ამიღეს და ცოცხლივ ცეცხლზედა დამდეს, ხან გადამაბრუნებდნენ, ხან გადმომაბრუნებდნენ, ჰაი დედასა, მწვადად მწვავენ და ეგ არი- მეთქი, გამკრა გულში, და ფიქრითა ღვთაებრივ კეთილმოწყალებასა მივენდე,
    28.     თან წმინდა ლავრენტისა ვახსენებდი და ზენაარსისა იმედსა არა ვკარგავდი, უცილოდ მიხვაიშნებს და დამხსნის ამა წამებასა- მეთქი, და აკი ჭეშმარიტად სასწაულებრივ მიხსნა კიდეც ბოლოსა.
    29.     ჰოდა, ვიდე ეგრე ცეცხლზედ, სულიან-ხორციანად ღვთის ნებასა მინდობილი, და ვგოდებდი: უფალო, შემეწიე! უფალო, მიხსენ! უფალო მომარჩინე ამ ძაღლთა და ავაზაკთ, რამეთუ არა გარდაველ სჯულსა შენსა და იმისთვის მტანჯავენ- მეთქი,
    30.     და მინამ ესრეთ გოდებითა მოვთქვამდი, იმა ჩემსა შემწველდამდაგველსა კაი ლაზათიანი ძილქუში დასწოლოდა, და არ ვიცი, ღვთისა ნებითა მოხდა თუ რომელიღაც კეთილმა სადმე ოტარიდმა მისმინა ქენჯნილსა და მარჯვედ ჩააძინა ის ჩემი ასთვალა არგუსი.
    31.     რაკიღა შამფურსა აღარ ატრიალებდა, გავხედე, ვნახო ერთი, რა მოუვიდა- მეთქი, და იქავ მძინარე მოვიხელე.
    32.     მაშინვე დავწვდი კბილითა მუგუზალსა, დაუმწვარ ბოლოში ჩავავლე, და შიგ საზარდულში ვტყორცნე თურქსა, მეორე კი ბუხრისა მოახლოებით ქვეშა ვუმარჯვე სამგზავრო სკამ-ლოგინსა, რომელზედაც იმ ჩემისა ღრმად პატივცემული შემწველისა ჩალისა დოშაკ-ტაბასტო ეგდო.
    33.     ჩალა თვალისა დახამხამებისა უმალ აბრიალდა, და ცეცხლი იჩქითად სკამ-ლოგინსა მოედო, მას უკანით კი თაღიან ჭერში ფიჭვისა ლამფა-ფიცარსა მისწვდა.
    34.     თუმცა, ჯერეთ სადა ხართ! საზარდულში რომ მუგუზალი ვესროლე, სრულად ბოქვენი დაუწვა ჩემს ბედასლსა გამტანჯველსა, და აწ უკვე კვერცხნი ებუგებოდა.
    35.     უკეთუ ადგილი ესე აგრერიგად მყრალი არა ჰქონოდა, დილამდისინ, ალბათ, ყურსაც არ შეიბერტყავდა, ამხელად კი რეტიან ვაცსაებრ წამოვარდა, სარკმელში თავი გაყო და აღრიალდა: „დალ ბაროთ! დალ ბაროთ!“ რაიცა ჩვენებურადა ნიშნავს: „ხანძარია, ხანძარიაო“.
    36.     მერმე მომვარდა გაკოჭილსა და თოკი ხელთ რომ შემჭრა, ახლა ფეხთ დაუყვა, რა არი ცეცხლში ჩავეგდე.
    37.     მაგრამ თურმე სახლისა უფალსა, რომელიცა იქავ ახლო რამოდენიმე ფაშასთან და მუფთისთან ერთად ქუჩა-ქუჩა შესაქცევად ვიდოდა, ღრიალიც გაეგონა და ბოლისა სუნიცა სცემოდა,
    38.     ესხლიტა ფეხი და გაფოთებული მოიჭრა, ეგება ცეცხლსა ცოტა რამ მონაგარი მაინც გადავარჩინოო: იმა ერთი ანდაზისა არ იყოს, რახან სახლი ეწვოდა, ხელისა მოთბობას ეპირებოდა.
    39.     და ეცა გიჟსაებრ შამფურსა, რომელსა ზედა აცმული ვიყავ, ჰკრა და მყის მოწყლა ჩემი შემწველ-შემბრაწველი იგი, მოწყლა და იმისა გამო, რომ მკურნალად არცვინ შეჰყრია თუ სხვა რამ მიზეზით, ციმციმ აღმოხდა სული განწონილ შემწველსა ჩემსა:
    40.     სახლისა პატრონმა შამფური ცოტა ჭიპზემოთ უგმირა, მარჯვენა ფერდისა უახლოესად და მესამედი ნაწილი ღვიძლისა გაატანინა,
    41.     მერმე შეღმა წასულმა შამფურმა ფარდა-ფალანგში გაუარა, გულისა პერანგი გაუფლითა და წვერი მხრისა სარტყელში ამოყო, ხერხემლისა და მარცხენა ბეჭისა საშუალ.
    42.     რაწამს მან სახლისა უფალმან ისი შამფური გამომაძრო, დაცემით დიაღ მაყლისა ახლორე დავეცი, ოღონდ ტკენითა ბევრი არცრა მტკენია რა, რამეთუ ღორისა ქონმა მიპატივა.
    43.     ჩემმა ფაშამ კი რა დაინახა, სახლ-კარსა ვეღარცრასა ვუშველიო, ყოველიფერი ნანაჯოგიანად მეღუპებაო, ადგა და ეშმაკთ უხმო, შეწევნა შესთხოვა გრილგოთსა, ასტაროტსა, რაპალსა და გრიბუილსა, თითოეულსა ცხრა-ცხრაჯერ მოუწოდა.
    44.     და აწღა ფახადი მომეცა: ეშმაკნი სადაც არის მოცვივიან ამა აბდლისთვის და იქნებ იმოდენად ზრდილნიც გამოდგნენ, მეცა ზედა მიმაყოლონ- მეთქი.
    45.     არაწმინდასა რას გაუგებ კაცი?
    46.     მერე გულიცა მითქმიდა, სანახევროდ შემწვარ-შებრაწულსა ნაღდად ღორისა ქონში ჭუპჭუპი მომიღებდა ბოლოსა, რადგანაც ეშმაკთ ქონისთვის თათანი სჭირთ, რისა გამოც დაურიდებლივ უბნობს ბრძენი იამბლიქე,
    47.     აგრეთვე მიურმო თავის აპოლოგიაში - De bossutis et contrefactis pro Magistros nostros, მაგრამ პირჯვარი გადავიწერე, ხმა ვყავ.
    48.     „Agyos athanatos, ho Theos, - და ეშმაკთაგან არცვინ გამოჩენილა.
    49.     ამისა შემხედველმან იმ ჩემმა ბილწმა ფაშამ თავისა მოკვლა იზრახა, ჩემივ შამფურითა სცადა განგმირვა გულისა.
    50.     აიღო და მკერდსა ზედა მიიბჯინა, რაიცა ძალი და ღონე ჰქონდა, მიიჭირა, აწვალა, ატრიალა და მაინც არა გამოუვიდა რა.
    51.     მაშინ მივეახლე და ვუთხარ: - უფალო ოგეჩავ! ტყუილად ირჯები, ეგრე ვერცროსა მოიკვდინებ თავსა, მარტოდენ დაიკოდავ და მერე სიკვდილამდისინ სულსა ამოგხდიან მკურნალნი;
    52.     უკეთუ ინებებ, აქავ გაგათავებ, დაკვნესებასაც ვერ მოასწრებ;
    53.     ესეგვარად ბევრნი გამიგზავნია საიქიოსა და, მერწმუნე, არცვინ უმადური არა დამრჩენია- მეთქი.
    54.     - უი შენ კი გენაცვალე მაგ ენაპირშიო, - მითხრა ფაშამ.
    55.     - მოდი და მომკალ, გემუდარებიო. აჰა, ეს ჩემი ქისა შენი ფეშქაში იყოსო.
    56.     შიგა ექვსასი სერაფია და, გარეშე ამისა, კიდევ რამოდენიმე წყალწმინდა ბრილიანტი და ლალიო.
    57.     - სად არის, აბა? - პირში სწვდა ეპისტემონი.
    58.     - სად არი და, იოანე წინამორბედისა მზემან, - მიუგო პანურგმა, - აქედან ძალიან შორია იქამდისინ, თუკი ვინმემ უკვე არ გააქრო.
    59.     ის შარშანდელი რა იქნა თოვლი?
    60.     აი, ყოვლისა უფრორე რა აშფოთებდა პარიზელ მგოსანს ვიიონსა.
    61.     - მორჩი, თუ კაცი ხარ, მაგ ლაპარაკსა, - მიუთხრო პანტაგრუელმა.
    62.     - ჩვენა იმისა შეტყობა გვწადს, რაგვარ გაუსწორდი იმ შენსა ფაშასა.
    63.     - პატიოსნებისა მადლმან, ნატყუარსა არცრასა ვიტყვი, - განაგრძო პანურგმა.
    64.     - ავდექ და დამწვარ-დაფლეთილი ნიფხვისა ტოტი წავუჭირე ყელში, ხელ-ფეხი მაგრად შევუკარი, გაძაგრული ვერღა იფართხალებს -მეთქი, მერმე შამფური ყრონჭში გავუყარე, და, იქავ ორ მსხვილსა კავსა შუბნაჯახნი რომ ეკიდა, ისიც შამფურითა იმ კავთ ჩამოვდე და ჩამოვაკონწიალე.
    65.     ქვეშა კაი გვარიანი ცეცხლი შევუნთე, კოცონსა აღარა უკლდა რა, და მილორდი ჩემი ბოლში გამოვიყვანე, ვითარცა ქაშაყი.
    66.     ვტაცე მას უკანით ხელი იმის ნაფეშქაშარსა ქისასა, წავიტანე თანა გეონი, ანუ ხელშუბ-სათხედი, რომელიცა კავსა ეკიდა, და დავიტიშე.
    67.     ერთმა ოდენ ღმერთმა უწყის, რარიგ ვყარდი ფაჩა-ბოტსაებრ შემწვარი.
    68.     გამოველ გარეთა და რასა ვხედავ: ყოველნი იქა მოგროვილან და წყალსა ეზიდებიან ხანძრისა ჩასაქრობად.
    69.     შებრაწული რა მომიხილეს, თურქნი ბუნებური სიბრალულისა გრძნობითა განიმსჭვალნენ და მთელი ის წყალი მე გადამასხეს, რამაცა დიაღ გამაგრილა და მარგო.
    70.     მერმე ნაყრი რამ მოიღეს, მაგრამ პირი ვერცრასა დავაკარე, რამეთუ თავიანთი ჩვეულებისამებრ მარტოოდენ წყალი დამიდგეს დასაყოლებლად.
    71.     სხვა ცუდი არცრა შეუხვედრებიათ რა, კიდეგან იმისა, რომა ერთმა ქეციანმა ბაჯაჯგუნა თურქმან, წინიდან კუზამომჯდარმან, იდუმალ ქონისა მოპარვა დამიპირა, დაღათუმცა, ხელშუბი ისერიგად დავუშვი, ლამისა თითნი დავალეწე და მეორედ აღარ გამკადნიერებია,
    72.     ხოლო მავანმა როსკიპმან დიაცმან, რომელმაცა თავიანთი საყვარელი ნუგბარი კაკლისა მურაბა მომართვა, თვალი ვერ მოსწყვიტა ამ ჩემსა საოხროსა, ვინადგან ცეცხლისგან დაჩამიჩებული დია საწყალობლად მიჩანდა.
    73.     უკეთუ წამოდგებოდა, დიდი-დიდი მუხლებამდისღა მიმეწვდინა.
    74.     ყოვლისა საკვირველი მაინცა ის იყო, მწვადად შეწვა წამლად რომ მექცა: რომელი გვერდითაც გაჭვალული ვიდე ცეცხლზედა, ვინემ ჩემსა მდაგველსა ეძინა, აწ სწორედ იმ გვერდში სულაც არღა მჭვალავდა, მანამდისინ კი სრულად შვიდი წელიწადი შეკლული ვყავდი ტკივილსა.
    75.     ჰოდა, სანამ თურქნი მე მიტრიალებდნენ, ხანძარი მთლად მოედო არემარესა (ნუ მკითხავთ, რაგვარ მოხდა) და, სულ ცოტა, ორი ათას სახლ-კარზედ მეტი გადაბუგა, რასაც ბოლოსა და ბოლოს ერთმა თურქთაგანმა თვალი ჰკიდა და გახმამყივარდა:
    76.     „მაჰმადისა წიაღსა ვფიცავ, ქალაქსა ცეცხლი მოსდებია, ჩვენ კი აქა რაღაცასა მივედ-მოვედებითო!“ ამისა გაგონება იყო და, ყოველნი შინ გაიქც-გამოიქცნენ.
    77.     მეცა ავდექი და ქალაქისა კარიბჭისკენ გავეჩქარე.
    78.     ოდესცა გორაკსა ზედა შევდექ, იქავ კარიბჭიდან გასული, ლოტისა ცოლსაებრ უკან მივიხედე და დავინახე, რომა მთელი ქალაქი ცეცხლში იწვოდა, ვითარცა სოდომი და გომორი,
    79.     და იმწამს ისეთნაირად მომეფხანა გული, ცოტას გაწყდა, არ ჩავისვარე სიხარულშემდგარმა. მაგრამ ღმერთმან დამსაჯა.
    80.     - რარიგ? - დაეკითხა პანტაგრუელი.
    81.     - რარიგ და, - მიუგო პანურგმა, - როს მოღადღადე ალსა აღტაცებულმან გავძახე, ჰაი, თქვე უბადრუკნო რწყილნო, ჰაი, თქვე ბედშავნო თაგვნო, ავი ზამთარი დაგიდგებათ,
    82.     რამეთუ სორო-ბუნაგთა შიგან ცეცხლი შემოგპარვიათ -მეთქი, იმ წუთას ქალაქიდან ცეცხლსა გამოქცეული რატო ექვსასი ნაგაზი მაინც არ გამოვარდა, თუმცა რის ექვსასი, დიდიან-პატარიანად კაი ათას სამას თერთმეტზედ მეტი იყო.
    83.     ძაღლთ ეგრევ სუნი დაიდეს ჩემი ცოდვილი და სანახევროდ შემწვარი ხორცისა, ზედ წამოვიდნენ და დასტურ დამფლეთ-დამგლეჯდნენ კიდეც, თუ რომ ჩემსა მფარველსა ანგელოზსა უცხო რამ საკურნებელი არ შეეგონებინა კბილისა ტკივილისა.
    84.     - კბილისა ტკივილსა ვითომ რაღატომ შიშნეულობდი? - შეჰკითხა პანტაგრუელმა. - ავმა ქარმა განა არ გაგიარა?
    85.     - დიდება შენდა ღმერთო! - ხმა გაიხაფა პანურგმა.
    86.     - სხვა უარესი კბილისა ტკივილი აბა რა უნდა იყოს, ოდეს ძაღლნი ფეხებში წაგწვდებიან?
    87.     კიდევ კარგი, უცებ ის ღორისა ქონი მომაგონდა, ერთბაშად სულ იმათ გადავუყარე და კინაღამ დაჭამეს ერთმანეთი.
    88.     ესეგვარად ჩამომეხსნენ ისინი და მეცა მყის გამოვეცალე, წამოველ მხიარული და ბედქმნილი, დიამც გაუმარჯოს შამფურსა!
    89.     „შესახებ გონჯთა და დუხჭირთა, ღვთისმეტყველებისა დოქტორთა დაცვისთვისა“ (შუასაუკ. ლათ.). წმინდაო ღმერთო, წმინდაო მარად სახსენებელო (ბერძ.).


17

    1.     XV. ვითარ ასწავლიდა პანურგი პარიზისა გარშემო გალავნისა აგების უახლეს ხერხსა
    2.     ადგა ერთხელ პანტაგრუელი, განერიდა საქმესა, ცოტა სული მაინც მოვითქვაო, და შესაქცევად სენ-მარსოს მხარესა გასწია, რათა მიუცილებლად მოეხილა ფოლი-გობელენი.
    3.     წავიდა და თანა პანურგიც იახლა, რომელსა ღართქვეშ მიწყივ მათარაცა ჰქონდა და ლიფიცხაურიცა: არც ერთსა აროდეს იშორებდა და ორთავესა თავის ქეშიკთ, ანუ გვამისა მცველთ თუ თანამცურვალთ უხმობდა.
    4.     სხვა რამ იარაღისა გაგონებაც არა სურდა, და როს პანტაგრუელი დაშნისა ჩუქებასა შეჰპირდა, მან ცივად მიახალა, იმასა ტყირპსა არ გავაგდებინებო.
    5.     - მაშ აბა, უკეთუ მტერი დაგესხა, თავსა რით დაიცავ? - ჰკითხა ეპისტემონმა.
    6.     - რითა და, კაი ლაზათიანი ჭიტლაყითა, - უპასუხა პანურგმა, - ოღონდაც ეგ საჩხვლტელნი აღკრძალონ.
    7.     აქეთობისას პანურგმა მუშტრისებრ შეავლო თვალი პარიზისა თარჯ-გალავანსა და საკიცხველ-საბასრობელი კილოთი ამეტყველდა:
    8.     - შეხეთ ერთი, რა უცხო რამ გალავანია.
    9.     დიაღაც მისწრებაა ახალგამოჩეკილ ბატისა ჭუჭულთა დასაცავად!
    10.     ამა ჩემისა წვერ-ულვაშისა მზემან, ქალაქსა, როგორიცა ეს არის, სულაც არასა არგია ამისთანა კედელი.
    11.     ფურმა ოდენ ერთიც რომ გაუბრახუნოს, ეგრევ ექვსი ბრასისა უმეტესი ჩამოწვება.
    12.     - ძმობილო! - შეეპასუხა პანტაგრუელი - იცი, აგესილაემ რა მიუგო, ოდესცა ჰკითხეს, ლაკედომონისა თავქალაქსა კედელი რად არ არტყიაო?
    13.     რა მიუგო და, გადახედა იქაურ მსახლობელთა და მცხოვრებთ, სულ ერთიანად გაწვრთნილ-დარჩეულ მეომართ, მორჭმულთა და ჩასილაღებულთ, და შესძახა:
    14.     „აი, კედელნი ქალაქისაო!“ ამით ის წართქვა, რომ ყოვლისა შეუვალი გალავანი მოსაგრის ხერხემალია და ქალაქთ უფრორე საიმედო და მტკიცე ზღუდე არცრა აქვს რა, ვინემ თავად მოსახლეთა და მოქალაქეთა სიმხნე-ქველობაა.
    15.     ამა ქალაქსა რომ უყურებ, ესეგვარადვე ძლიერია თავისი ფრიად მრავალი და მებრძოლი ხალხითა და სხვა რამ ზღუდისა არა მექონეა.
    16.     თანაც კიდევ გალავნისა შემორტყმასა თუკი ვინმე დაუპირებდა, მსგავსად სტრასბურგისა, ორლეანისა ანდა ფერარისა, სულ ერთია, ვერცრასა გახდებოდა, ისერიგად დიდძალი ხარჯ-ბორჯი გაუვიდოდა.
    17.     - ბატონი ბრძანდები, - თანახმა გაუხდა პანურგი, - მაგრამა არცა იგია ურიგო, რაჟამსა მტერი მოგადგება კარსა, ქვისა რამ გარესაფარველი აიკრა, თუნდაც იმისთვის, რომ მოასწრო და ჰკითხო: „ვინა ხარ მანდა?“
    18.     ხოლო რაიცა შეეხება იმასა, გალავნისა აგება გარდამეტებით ძვირი დაჯდებაო, სხვა არრა მინდა რა, ქალაქისა თავკაცთ მარტოდენ ღვინო მოიღონ, და კედლისა აშენება მუქთად ვითარ უნდა, მე ვასწავლი უახლეს ხერხსა.
    19.     - მაინც რა ხერხია მაგისთანა? - დაეკითხა პანტაგრუელი.
    20.     - რაიცა ხერხია, ეხლავე გაგანდობ, - მიუთხრო პანურგმა, - ოღონდ სიტყვა არცვისთან დაგცდეს.
    21.     ჩემისა დაკვირვებით, ქალისა დამდაბლება აქა ქვისა უიაფესია.
    22.     ამიტომაც დასტურ ტყუჭთაგან, ანუ დიაცთა სარცხვინელ ივ-ასოთაგან - ტუტუათაგან ეგების აგება გალავნისა.
    23.     წინაპირველად ყოველნი სარცხვინელნი საჭიროა ხუროთმოძღვრებრივი თანშეზომილებისა წესისამებრ, ანუ მალიგორად განალაგოს კაცმა, ესე იგი მოზრდილნი ძირში მოაყოლოს, შუათანანი ოდნავ ცერად შუაში გააყოლოს, მომცრონი კი ზევით მოაქციოს,
    24.     მერმე უნდა ადგეს და, ვითარცა წვეტიანი ჯიბუკ-მანჭვალით ბურჟისა დიდი ქავ-გოდოლია ხუხრუტანებდაჩურთული, მთელი ეს ივ-ტუტუათი ნაგებ-ნაშენიცა იმ დაჯირჯვლებული დაშნადუშნითა დაჩურთოს, მონასტრისა დუქანსაბიძალთა შიგან რომ ჩაბუდებულა.
    25.     აბა, ვინ ეშმაკიღა მოერევა ასეთსა კედელ-გალავანსა?
    26.     ტყუილია, ვერაგვარი ლითონი ვერ დაედრება სიმტკიცითა და ვერცრანაირი კვეთება უზამს რასმე.
    27.     ზარბაზანი რომ ზარბაზანია, ისიც თავსა დაჰკიდებს და თუ ცოტათიც არის, გაეგლასუნგაეხახუნება, წამსვე მოიხილავ (ვენაცვალე ღმერთსა!), რარიგ თქორსაებრ წამოუვათ აგრე კედლად დადგმულ კურთხეულ ცუდი ჭირისა ნაყოფთ წუა-შანარი, და ეშმაკი ფარ-ხმალსა დაჰყრის!
    28.     ის კი არა, მეხიმც აროდეს დაეცემა იქა, და არა იკითხავ, რისა გამო?
    29.     რისა და, იმისა გამო, რომა თითოეული ნაყოფი იგი წმინდაა და დალოცვილია.
    30.     ისე ერთსა უხერხულობასა ვხედავ.
    31.     - ჰოჰოი! ჰა-ჰა-ჰა! რა უხერხულობასა? - გაიოც-გაიკვირვა პანტაგრუელმა.
    32.     - საქმე ის არის, რომა იმა ნაყოფთ ძალიან ეტანებიან ბუზნი.
    33.     წუთში დაასხდებიან, დახსილავენ, და ვაი ჩვენა, უბედურთ, რომისა პაპი მოყივნებულია!
    34.     თუმცა წამალი ამისაც იპოვება: ცალ-ცალკე ყოველსა ნაყოფსა მელისა კუდი ან არადა პროვანსული ვირისა სატიალო უნდა დაჰფარდეს.
    35.     მალე ვახშამსა მოიღებენ, და რახანც სიტყვამ მოიტანა, ერთსა ამბავსა მოგითხრობთ შესაქცევრადა, რომელსაცა frater Lubinus ჰყვება თავის წიგნში - De compotationibus mendicantium.
    36.     ერთხელობასა, ოდეს პირუტყვნი ჯერეთ ისევ მეტყველებდნენ (გუშინდელი ამბავი არ გეგონოთ), მავანი ბედუკეთური ლომი ბიევრისა ტყეში ლოცვა-აჯითა ვიდოდა,
    37.     იქავ ახლოში კი, ერთსა ხეზედა, რომლისა ძირას ლომსა გავლა მოუხდა, ავი მენახშირე შემომჯდარიყო და ნუჟრიანსა გრჯღასა ჰკაფავდა;
    38.     ლომი რა დაინახა, გაუქანა წალდი, შიგ ბარკალში სდო და უბედურად დაკოდა.
    39.     ლომი სამი ფეხითღა მიეცა ტყესა იმედნეული, ვინმე ღვთისნიერი შემეწევაო, და ანაზდად ხურო შემოეყარა.
    40.     ხუროსა დია შეებრალა ლომი, გულდაგულ უნახა, მოჰბანა წყლულ-იარა, მერმე ხავსითა დაუფია, გამოუტენა, დაარიგა, ზედა ბუზნი არ დაგასხდნენ, დაგხსილავენო, და თავად წყლულისა ბალახისა, ანუ ფლომისა მოსატანად წავიდა.
    41.     გამომთელდა ლომი და ერთხელაც, კვალად იმავ ტყეში მავალმა, ვიღაც დედაბერი დაინახა, ფიჩხსა აგროვებდა.
    42.     ლომისა შემხედვარე დედაბერსა ელდა ეცა, ეგრევ გულაღმა გადავარდა და ფეხნი ისერიგად აპლაკა, კაბაპერანგი მხრებამდისინ წამოეხადა.
    43.     სიბრალულითა აღძრული ლომი უმალ თავს დაადგა, ხო არა დაუშავდა რაო, და საკდემელ ადგილსა რა თვალი ჰკიდა, აღრიალდა: „ვაი, შე საბრალო დედაკაცო! აგრერიგად ვინ დაგკოდაო?!“
    44.     მერმე მელასა გასძახა, შორიახლო მორბენალსა, თავისთან უხმო: „მელაკუდა ნათლიმამ! მოდი ერთი, მომხედეო!“ და მელა მივიდა თუ არა, ლომმა შეჰბუხუნა: „ნათლიმამავ და ძმობილო! დედაკაცი ეს დია საკრთოლ-საშიშრად დაჭრილია ლაჯთა შუა და ამა მიზეზითა ცნობა მიჰხდიაო.
    45.     შეხე, რამოდენა ჭრილობა უჩანს, ნაცი ჭიპსა შეერთებია, სულ ცოტა, ოთხი ამპანი მაინც არი, თუმცაღა კი ხუთნახევარიც გამოვაო.
    46.     ეტყობა, ფილთაქვა ჩაუცხია ვიღაცა ოხერსა;
    47.     ვგონებ, ახალი მოწყლულია;
    48.     ერთი რამისა მთხოვნელი ვარო: ზედა ბუზნი რომ არ დაასხდნენ, მაგ შენი ლამაზი გრძელი კუდითა შიგნიშიგაც ჩაუქნიე და გარედანაც მოუქნიეო.
    49.     უქნიე, თუ გიყვარდე, გაუქნიე და გამოუქნიეო, მე წავალ, ამასობაში ხავსსა მოვაგროვებ, იქნებ ნაჭრევი ვითმე ამოვუვსოო;
    50.     აკი უფალიცა ბრძანებს, ხელსა აღუპყრობდეთ ერთმანეთსაო.
    51.     უფროისად მაგრა გაუქნიე! ეგრე, ძმობილო, ეგრეო!
    52.     ესეგვარ ჭრილობასა რასაცა მეტსა უქნევ, ისა სჯობს, თორემ გადარჩენა არ უწერია ამ საწყალ დედაკაცსაო, უქნიე, ნათლიმამ, უქნიე, ბოლოსა ნაქნევარი გამოგივაო!
    53.     უფალსა ტყუილად როდი მოუცია ეგ ბომბორა კუდიო. უქნიე და ნურცა მოიწყენო.
    54.     რომელ საბუზე-სამწერობელსაც ბუზნი უშქრად გაუქშევია, იმასა საქნეველი არცროდისა დაუმშევია და არცა კიდევ აბუზულაო.
    55.     უქნიე, შე ქასქანჯიელო, შენა, უქნიე, თავად გასაქნეველოო!
    56.     აწ წავალ, აღარ შეგიშლი ხელსაო“ და წავიდა ლომი ხავსზედ, ცოტა რომ განეშორა, ისევ გამოსძახა: „უქნიე, უქნიე, ნათლიმამ! უქნიე, შე სვინავ, შენა, და ნუმცა გაბეზრებულხარ ბევრისა ქნევითაო.
    57.     აი ნახავ, ჯამაგირიან მქნეველსა გაგხდი გინდა მარიამ დედოფლისა კარზედ, გინდა დონ პედრო კასტილიელისა სასახლესა შინაო.
    58.     ოღონდ უქნიე, უქნიე, თუ მელა ხარო!“ ბეჩავი მელაკუდაც გულმოდგინედ უქნევდა, ხან ასე გაუქნევდა, ხან ისე გამოუქნევდა, ხან შიგნით ჩაუქნევდა, ხანაც გარედან მოუქნევდა, თავმომკვდარუნებული დედაბერი კი ასი ეშმაკისა ოდენსა აჭაჭუნებდა და აყროლებდა ჰაერსა.
    59.     შავსა დღეში ჩავარდნილმა მელამ აღარ იცოდა, საით ექნა პირი, რათამც დედაბერსა პირდაპირ იმისთვის არ ექშუტუნებინა.
    60.     ოდესცა უკანა მხრიდან დაუდგა, მაშინღა დაუნახა კიდევ ერთი ხვრელი, არცათუ იმასავით დიდი, რომელსაცა კუდსა უქნევდა, მაგრამ სურნელება ამბრისა სწორედ იმა ხვრელიდან სცემდა.
    61.     ბოლოს მობრუნდა ლომი და იმოდენი ხავსი მოიტანა, თვრამეტ ლოგოროდ შეკრა და დედაბერსა ჯოხითა დაუწყო ტენა.
    62.     როს კაი თექვსმეტნახევარი ჩასტენა, განცვიფრდა და გაკვირდა: „რა უბედურებაა!
    63.     რამსიღრმე ნაჭრევია, შიგა ორი ურმისა უმეტესი ხავსი ჩავაო!“ დაღათუმცა მელამ გააჩერა: „ლომო, ძმობილო! სუ მანდ ნუ უჩურთავ, ცოტა დატოვე, მაგასა უკანაცა აქვს ხვრეტილი, მთელი ეს ეშმაკეული სიმყრალე იქიდან მოდის; დავიხრჩე და ეგ არიო!“
    64.     აი რად უნდა ვიცავდეთ ბუზთაგან იმა კედელ-გალავანსა და ამადვე უნდა ვიყოლიოთ ჯამაგირიანნი მებუზე-მქნეველნიცა.
    65.     მაშინ პანტაგრუელმა კითხვა უმარჯვა პანურგსა.
    66.     - რაგვარ მოიგონე, ვითომც დიაცთა სარცხვინელი, ანუ ივი აქა ეგზომ იაფია?
    67.     ქალაქისა ამისა მკვიდრთაგან ფრიად ბევრი ქალია მიუკარებელი, უმანკო და აგრევე აზაპი.
    68.     - Et ubi prenus? - დაეკითხა პანურგი.
    69.     - აწ ჩემსა პირადულსა აზრსა არ გეტყვი, ესეგვარია ნამდვილი ვითარება საქმისა.
    70.     ტრაბახად ნუ ჩამომართმევთ და, რაცა ამა ქალაქში მოველ, უკლისად ოთხას ჩვიდმეტი წამოვაგე ანკესსამჭედურსა, ჯერეთ კი სულ ცხრა დღეა აქა ვარ,
    71.     და აი მხოლოდ დილას შევხვდი ერთსა კეთილსა კაცსა, რომელსაც ესოპეს მანდიკისებრი ხურჯინითა ორი პატარა გოგო მოჰყავდა, ბევრი-ბევრი სამი ანდა ოთხი წლისანი იქნებოდნენ, ერთი წინა თვალში უჯდა, მეორე უკანაში.
    72.     მან კაცმან მოწყალება მთხოვა, მე კი ამისა პასუხად მივუგე, კვერცხნი უფრორე მეტი მაქვს, ვინემ ფული -მეთქი, და ვკითხე: კეთილო კაცო! ეგ პატარა გოგონი უმანკონი თუ არიან -მეთქი?
    73.     - „ძმაო! - მითხრა. - აი უკვე ორი წელიწადია, რაც ამათ დავატარებ, და წინა თვალში რომელიცა მიზის და მუდმისად ზედ დავცქერი, ვგონებ, უმანკოა, მაგრამ თავსა მაინც ვერ გამოვიდებო, ხოლო რაიცა შეეხება უკანასა, გარდაწყვეტილსა ვერცა ვერაფერსა ვიტყვიო“.
    74.     - ბიჭი აბა შენა ყოფილხარ! - შესძახა პანტაგრუელმა.
    75.     - მიბრძანებია ჩემისა გვარისეული ფერისა ლივრეითა შემოსვა შენი.
    76.     და მართლაც ბოლოჟამინდელი მოდისა შესაბამისად გამოაწყვეს იგი, ოღონდ პანურგმა შარვლისა საბიძალი სამი ფუტის სიგრძისა მოისურვა, თანაც მრგვალი კი არა, ოთხკუთხი უნდა იყოსო, რაიცა მაშინვე აღუსრულეს, და ამისა შემდგომ პანურგისა ნახვა ერთ რამედა ღირდა.
    77.     და თავადაც ხშირად უბნობდა, კაცთა მოდგმამ ჯერეთ კიდევ არ იცის გრძელი, ანუ წარზიდული საბიძლისა ყოველგვარი უპირატესობა და სარგებლობაო, მაგრამ ჟამთა ვითარებაში შეიგნებს, რამეთუ ყოველსა გამოსადეგსა საგანსა დროზედ იგონებენ ხოლმეო.
    78.     - ღმერთიმცა ჰფარვიდეს, ვინაცა წარზიდულმა საბიძალმა იხსნა! - გაიძახოდა პანურგი.
    79.     - ღმერთიმცა ჰფარვიდეს, ვისაცა წარზიდულმა საბიძალმა ერთსა დღეში ას სამოცდაცხრა ათასი ეკიუ შესძინა!
    80.     ღმერთიმცა ჰფარვიდეს, ვინაცა თავისი წარზიდული საბიძლისა წყალობითა დაიხსნა და შიმშილსა არ ამოაწყვეტინა მთელი ქალაქი!
    81.     ოდეს უმეტესად მოვიცლი, ღმერთმანი, უცილობლად დავწერ წიგნსა წარზიდულ საბიძალთა ღირსებისა გამო!
    82.     და დიაღაც დაწერა დასურათხატებული ფრიად ჩინებული სქელი წიგნი, მაგრამ რამოდენადაც ვიცი, ჯერხნობითა არ გამოქვეყნებულა.
    83.     თანაძმა ლუბენი (ლათ.). „მთვრალობისა გამო ღატაკთა“ (ლათ.).


18

     1.     XVI. ზნე-ჩვეულებანი პანურგისა
    2.     პანურგი ოცდათხუთმეტი წლის ვაჟკაცი იყო საშუალო ტანისა, არცა მაღალი ჩანდა, არცა დაბალი, კეხიანი ცხვირი საყვინელ-სამართებლისა ტარსა მიუგავდა, სიტყვა მეხიანი უყვარდა, საქმე ხერხიანი, ვინცა ცარიელი მოიკითხავდა, ცარიელზედ დასვამდა,
    3.     თავაზი იმოდენა ჰქონდა, სხვასაც ასესხებდა, სიძვამრუშობითაც არავის ჩამოუვარდებოდა, და დედისა მუცლითა ერთი რამ სატკივარი დაჰყოლოდა, რომლისა გამოცა იმჟამად უბნობდნენ: უფულობა ჭირისა ჭირიაო.
    4.     ამასთანავე ფულისა მოშოებისა სამოცდასამი ფანდი იცოდა, რომელთაგან იდუმლივ პარვა ყოვლისა უფრორე ხელეწიფებოდა და იმისთანა ხიმიწარ-ხიმბიწარი.
    5.     შარიანი, დარდიმანდი, მოლხინე და აძუა-იშკილბაზი პარიზშიაც ცოტა ვინმე თუა. სხვებრ არცრა აკლდა კაცური.
    6.     და მიწყივ თავ-ბედსა აწყევლინებდა ხელჯოხიანთა და მხმილავთ.
    7.     შეჰყრიდა ჟამითი ჟამად სამ-ოთხსა ბიჭსა, საღამომდისინ დააძღობდა ღვინითა, ვითარცა ტამპლიერთ, წაიყვანდა, დააყენებდა წმინდა ჟენევიევას ქუჩისა თავში ანდა ნავარისა კოლეჟისა მხარესა,
    8.     და კერკეტონ-მხმილავნი, ანუ ღამისა მოდარაჯენი ერთი ნაბიჯისა მანძილზედ მოეახლოვებოდნენ თუ არა
    9.     (ამასა პანურგი წინ-წინ იმითი იგებდა, რომა დააგდებდა ხოლმე დაშნა-ჭოლაურსა ძირსა, იქავ ყურსაც დაადებდა მიწასა, და უკეთუ მოკლე ხრმალი იგი გაწკარუნდებოდა, ისინი უცილოდ წუთით-წუთსა უნდა გამოჩენილიყვნენ),
    10.     აბა, ჰეეო, შეუძახებდა ბიჭებსა და ყველანი ერთად ეგრევ ეძგერებოდნენ ღრიჭინასა რასმე, ძალთა-ძალითა დააგორებდნენ თავქვე-დამართ, შიგ ფეხებში მიუმარჯვებდნენ მხმილავთ და ის საბრალონიც ქვაფენილ გზასა ზედა გორავდნენ, ვითა ღორნი,
    11.     ხოლო პანურგი თვისთა ამხანაგთა თანა კურტუკუღმა გარბოდა: მართალია, ჯერხნობით ორი დღეც არ ასთავებოდა, რაცა რომ პარიზში იყო, მაგრამ უკვე ისე უწყოდა იქაურნი კუთხე-კუნჭულნი, როგორადაც Deus det.
    12.     ხანაც წავიდოდა და, რომელ ადგილსაც მხმილავნი გვერდსა ვერ აუვლიდნენ, იმა ადგილას თოფისა წამალსა დაჰყრიდა, მერმე, ზედმომდგარ კერკეტონ-მხმილავთ რა თვალსა შეასწრებდა, წამალსა წამერთ ცეცხლსა წაუკიდებდა,
    13.     მას უკან კი იდგა და გულსავსედ უჭვრეტდა, რარიგ კუნტრუშებდნენ ასასნი - ღამისა მოდარაჯენი, რამეთუ ეგონათ, ფეხთ ანტონისა ცეცხლი, ანუ ხორცისა მძოველი სენი გვიდაგავსო.
    14.     ნამეტურ შავ დღეში იმისგან მაინც უბედურნი მეცნიერებისა მაგისტრნი და ღვთისმეტყველნი იყვნენ.
    15.     უკეთუ სადმე რომელსამე გადააწყდებოდა, უთუოდ გაამაიმუნებდა: ან ქუდზედ ჯაბუნაკსა მიაგდებდა, ან უკანითა მელისა კუდსა მიაბამდა, ანდა კურდღლისა ყურებსა, არადა სხვა უფროისად უარესსა უზამდა.
    16.     მას დღესა, ოდეს ღვთისმეტყველთ ებრძანათ, ყოველნი სორბონში უნდა გამოცხადდეთ განჩინება-კანონთა შესაცნობად და საცნაურადო,
    17.     პანურგმა ესრეთ წოდებული ბურბონული ნაზავი შეამზადა, ნაზავი ნივრისა, დღვილ-ფისისა, ასაფეტიდისა, აბუსალათინისა და ჯერეთ ისევ თბილი ნეხვისა, შიგ მარგულისა, ანუ უმრთებელი წყლულისა თხრამლი გაქნა
    18.     და დილაადრიან ისერიგად გაგლისა მთელი ქვაფენილი გზა იმითა, ეშმაკსაც ფეხი მოუსხლტებოდა, და ღვთისმეტყველთ იმისთანა ღებინება აუტყდათ, დედისა ხსენი არღა შერჩენია არც ერთსა.
    19.     ათსა თუ თერთმეტსა ჟამ-საოფლემ მოუღო მერმე ბოლო, თოთხმეტსა კეთრი შეეყარა, თვრამეტი გამღიერგამუნიანდა, ხოლო ოცდაშვიდზედ მეტმან ეგრევ ცუდი ჭირი აიკიდა.
    20.     დაღათუმცა, პანურგსა ფეხებზედაც არ ეკიდა.
    21.     ლაბადისა ქვეშა კი მუდმისად ტაჯგანალა ეკრა, ტარიანი ცხენთა საწკეპავი, და გზად შეყრილ შინაკაცთ სულ წვივთ უწკეპავდა, უკეთუ ბატონთათვისა ღვინოსა ცქვიტად არ მიარბენინებდნენ.
    22.     ახალუხ-გვაბანაკსა შიგან ოცდაექვსისა უმეტესი დიდი და მცირე ერთჯურა ჯიბე ეკერა, და სუყველა ათასი რამითა ჰქონდა გამოტენილი:
    23.     ერთში ტყვია-ბრპენისა კამათელნი უჩხრიალებდა და კიდევ ჭონისა დანისაებრ ბასრი ციღვი ედო, რომელი ციღვითაც არცვისი ქისა შეუჭრელი არა რჩებოდა;
    24.     მეორეში ჭინჭილა უჭანჭყარებდა, ზედაშიანი, და ვისაც ამვლელსა თუ ჩამვლელსა დაინახავდა, თვალებში აწუწებდა; მესამეში ბირკაწამოგებულ ფრთა-ბუმბულთ ინახავდა.
    25.     ბატისასა და მამლისასა, და ზოგთა კეთილშობილთ ლაბადასა ზედან მიუმიზნებდა, ზოგთაც ქუდსა ზედან.
    26.     და კიდევ დია უყვარდა, ოდესცა სხვათა და სხვათა კაცთ რქებსა გამოასხამდა ხოლმე და ისინი მერმე აგრე რქებგამოსხმულნი ვლიდნენ ქალაქსა ქუჩა-ქუჩა, ზოგჯერ მთელი სიცოცხლეც;
    27.     ბანოვანთ კი უკან თავსარქმელად ჰკიდებდა რასმე, ვითა მამრისა ჩანთა-იარაღსა;
    28.     მეოთხეში მკბენარ-ტილ-რწყილთა გაჭიკნილი უამრავი პარკუჭანა ეწყო, ტილთა და რწყილთ კი წმინდა ინოკენტისა სასაფლაოზედ აგროვებდა, გლახაკთ ჩამოსთხოვდა ხოლმე,
    29.     შემდგომად ლერწმისა ღერსა ანდა ფრთისა კალამსა მოივარგებდა და საყელოსა ზედა აბერტყავდა ყოვლისა უფრორე კოხტაპრუწა ქალწულთ, უპირატესად ეკლესიასა შინა;
    30.     და რახანაც სიტყვამ მოიტანა, აქავე ვიტყვი, რომა ეკლესიაში არცროსა ქანდარაზედ არ ავიდოდა, წირვა იყო, მწუხრისა ლოცვა თუ ქადაგება, დაბლა ყოფნასა რჩეობდა, დიაცთა თანა;
    31.     მეხუთეში მრავალთ უმრავლესი კავი და კაუჭი ეყარა, რომელ კავ-კაუჭთაც ქოჩად შეკრულ ქალ-ვაჟთა გადაბმა უყვარდა, მეტადრე კი მერდინისაკაბიან დიაცთ ეტანებოდა, რამეთუ იმათი განძრევა და კავგამოდებული კაბისა ფხრაწანი ერთი იყო;
    32.     მეექვსეში კროჭი რამ ეგდო და იმა კროჭითა მიწყივ თან დაჰქონდა აბედი, ტალი, კვესი და მისთანანი;
    33.     მეშვიდეში ორ-სამ დამანსა, ანუ გათლილსა ბროლსა მალავდა, ჟამად ამოიღებდა, მიაშვერდა ქუდოსან-მანდილოსანთ, დამართებით მიანათებდა და მზისა სხივთა განჭვირვით იმისთანა ცეცხლსა წაუკიდებდა, სულ დაავიწყებდა, რომ ტაძარში იყვნენ;
    34.     და უბნობდა, უკეთუ დედაკაცი საოხრისკენ გაიწევსო, ცხრაუღელი ხარ-კამეჩი ვეღარ დაიჭერსო.
    35.     მერვეში ძაფი და ნემსი ჰქონდა ბლომად დამარაგებული, რომელი ძაფ-ნემსითა ეშმაკმა უწყის რასღა არა იქმოდა.
    36.     ერთხელ სამსაჯულო სეფე-დარბაზსა შინა მავანი ფრანცისკელი ბერი მოიხილა, წირვასა რომ ეპირებოდა, მსწრაფლ მიეახლა და ჩაცმა-შემოსვაში ხელი შეაშველა, შეშველებაშეშველებაში კი შესამოსელი ისე უჩუმრად მიაკერა ანაფორასა და პერანგსა ზედა, ბერსა არცრა გაუგია რა,
    37.     და სამსჯავროს წევრნი მსახურებისა მოლოდინში დალაგდნენ თუ არა, პანურგმა ბაყაყური მოუსვა, და ოდესცა საწყალობელმა frater-მან Ite, missa est, წარმოთქვა და ანაფორისა გახდა მოინდომა, მას საცმელსა შესამოსელ-პერანგიცა თან მიაყოლა,
    38.     რამეთუ სამივ ერთმანეთზედ იყო მაგრა მიკერებული, და მხრებამდისინ სამოსწამოხდილსა ყოველთა თვალთა წინაშე გამოუმზევდა კაცობისა მოსართავ-სამკაული, რომელიცა, საფიქრებელია, კარგა ბარაქიანი ეკიდა
    39.     და რაც რომ გარდამეტებითა ცდილობდა frater-ი განძარცვასა, მით უფრორე იჩენდა ხორცსა, ვინემ ბოლოს ერთმან სამსჯავროს წევრმან არა ღაღადყო: „ეგება ამა ყოვლად პატიოსანსა მამასა ჰგონია, საჯდომსა ზედა მემთხვევიანო?
    40.     მაშ, აბა ანტონისა ცეცხლსამც ამბორუყვია დუმანი ამისაო!“ ის დღე იყო, და საწყალობელ მამათ განუცხადეს, მხოლოდ და მხოლოდ თქვენთა სამოსელ-საცავთა შინა განიძარცვენითო, არამცა და არამც ხალხი არ შეისწროთო, მეტადრე კი დიაცთ მოერიდენითო.
    41.     ხოლო როს ვინმე იკითხავდა, რისგან არის, რომა ფრატერთ ესდენ დიდრონი ჩოილარ-მორნი ჰკიდიათო, პანურგი ეგრევე მოუჭრიდა ხოლმე:
    42.     „სახედართ დიდრონი ყურნი იმად ასხიათ, რაკი ჩოკინობაში დედავირნი თავზედ ხილაბანდსა არა აკრავენო, ვითარცა De Alliaco ბრძანებს თავის Suppositiones-ად სახელდებულ წიგნშიო.
    43.     წმინდა მამათაც დიდ-დიდნი დასტურ იმიტომ დასთრევთ, ნიფხავ-საცვალთ რომ არა ხმარობენო, რამეთუ უნიფხვობა-უსაცვლობისა გამო საწულონი ულაყლაყებთ და ამა ლაყლაყში კი არ ულაყდებათ, უფროისად ულაღდებათ და უულაყდებათო“.
    44.     Item კიდევ ერთი ჯიბითა შაბსა დაატარებდა, რომელ შაბსაც ყოვლისა უფრორე ძველკობურა დედაკაცთ კისერში აყრიდა, რისა გამოც ზოგ-ზოგნი ეგრევ ხალხისა თვალწინ ტანთ იხდიდნენ იძულებულნი,
    45.     ზოგნიცა სარეკელასებრ ცკმუტავდნენ, სხვანი ბილიარდისა ძვლისა ბურთისებრ გორავდნენ, ვიეთნი ქუჩა-ქუჩა რბოდნენ, პანურგი კი უკანა სდევდა და, ვისაც სამოსგაძარცულსა მოიხილავდა, მივარდებოდა და, ვითა დია ზრდილი და სასურველი მეტრფე, ყარწიკა-ლაბადასა წამოასხამდა.
    46.     Item კიდევ ერთსა ჯიბეში შუშა ედგა ზეითუნისა ზეთითა ლიცლიცი, და თუ მორთულმოპრანჭულსა მანდილოსანსა ანდა ქუდოსანსა გადაეყრებოდა ვისმე, წამერთ იმნაირად წასწვდებოდა, ვითომ ქსოვილსა უსინჯავდა,
    47.     ნამდვილად კი ტალავრისა საჩინო ადგილთ უზეთიანებდა და ულაქავებდა, თანაც უბნობდა: უჰ, რა სკლატია, რა ატლასია, რა დარაიაა, ქალბატონოო! ღმერთიმცა მოგიბოძებს ყოველსა, გინა ახალსა კაბასა, გინა ახალსა ნანდაურსაო! უფალი გფარვიდესო!
    48.     და უბნობა-უბნობაში მანდილოსანსა საყელოსა ზედა დაადებდა ხელსა, დაადებდა და მერმე ეშმაკიცა ვერღა ჩამორეცხავდა, ისერიგად ჩააკვდებოდა მწიკვლი იმის სულსა, ხორცსა და პირწყლიან სახელსა.
    49.     და გამომშვიდობებისა ჟამსა პანურგი უცილოდ წარიტყოდა: „ფრთხილად, ქალბატონო, ემანდ წუმპეა, ფეხი არ ჩაგივარდესო“.
    50.     კიდევ ერთსა ჯიბეში არცროდის არა ილევდა ბურნუთისებრ დაფშვნილ რძიანასა და უცხოდ ნაცურ-ნაქარგსა ხელმანდილსა იდებდა ხოლმე,
    51.     რომელი ხელმანდილიცა პალეს ქულბაქში მავანსა ტურფა ვაჭარ დედაკაცსა ასწაპნა, ოდეს გულმკერდიდან მკბენარსა აცლიდა, თავისგანვე უჩუმრად შესმულსა.
    52.     უკეთუ პატიოსან დედათა წრეში მოხვდებოდა, პანურგი უცილოდ ხელსაქმისა ცოდნითა გამოიდებდა თავსა, დაადებდა რომელსამე ბანოვანსა ძუძუმკერდზედ ხელსა და ჰკითხავდა: „ფლამანდურია ჩიგინი ესე თუ ენოურიო?“ და ამოაფრიალებდა თავის ხელმანდილსა.
    53.     „აი, ქარგვა რაგვარი უნდა, დაიტკბეთ თვალიო! - ეუბნებოდა იგი, - არ ვიცი, პიპინიანურია, არ ვიცი, კაკასონურიო!“ და ბანოვანთ ცხვირწინ უქნევდა იმა ხელმანდილსა, რისა გამოც ისინი ოთხი საათი წართვითა სრუტუნებდნენ.
    54.     თავად კი იდგა და აჯილღასაებრ აპრუწუნებდა, ხოლო დედანი სიცილითა ეკითხებოდნენ: „რაო, პანურგ, რა პრაწაპრუწი აგიტყდაო!“ და პანურგიც მიუგებდა: „პრაწაპრუწი კი არ ამიტყდა, მომიტევეთ და, თქვენთა ცხვირთაგან ნამღერსა ბანსა რასმე ვურჩევო“.
    55.     კიდევ ერთსა ჯიბეში სახრახნ-მარწუხ-გაზნი და სხვა მისთანანი იარაღნი უჩხარუნებდა, რომელ იარაღთაც ვერცრა კარი უძლებდა და ვერცრა ზანდუკი.
    56.     კიდევ ერთსა ჯიბეში მრავალი ჩხირი ჰქონდა ჩაჩხირული და კედელ-კედელ ისერიგად ჩხირკედელაობდა, ვითამც მინერვას თითნი სხმოდა ანდა არაქნესი;
    57.     ის კი არა და, ერთხანად ფოლორც-ფოლორც მაოცრობდა კიდეც, ხოლო ტესტონსა ანდა სხვა რამ ფლურსა თუ ახურდავებინებდა, ზარაფი სიცქვიტითა თავად მუშსა რომც სჯობნებოდა, სულ ერთია, ხუთიექვსი ბლანკი ახში გაუქრებოდა და გულისხმაში არც კი ჩავარდებოდა,
    58.     რამეთუ პანურგსა დია უებრო სიმკვირცხლე მოსდგამდა ხელისა, და სულაც არა ოინბაზობდა.
    59.     ღმერთო ჩვენო (გვაცხოვნენ ჩვენ) (ლათ.). „ძმა“ (ლათ.). მიბრძანდით, წირვა მოთავებულიაო (ლათ.).


19

     1.     XVII. ვითარ იძენდა პანურგი ინდულგენციებსა, რარიგ ათხოვებდა ბერდიაცთ და რაგვარ სარჩლობდა პარიზშია
    2.     ერთხელ პანურგსა ურვა და ქუფრობა რა შევამჩნიე, ვიაზრე, სწორუტყუვრად უფულობისა ბრალია -მეთქი, და პირდაპირ ვუთხარ:
    3.     - პანურგ, რაღაც დაძმარებული იყურები, დასტურ უქეიფოდა ხარ, და გატყობ, რაცა გჭირს: ქესატობა ჰქვია სნებასა შენსა, მაგრამ გული არ გაიტეხო: ჯიბეში ნაგერალა ექვსნახევარი სუ მიგდია და სუ შენად მემეტება -მეთქი.
    4.     პანურგმა ასრე მომიგო: - ფული ხელისა ჭუჭყია! თუ მინდა, თავზედ საყრელსა მოვიშოვებ, ტყუილი მექონე როდი ვარ სიბრძნისმეტყველებისა ქვისაო;
    5.     ქვა იგი სხვათა ქისათაგან ისერიგად იზიდავს თეთრსა, ვითა ანდამატი რკინასაო.
    6.     და თან დამეკითხა, ინდულგენციისა სყიდვა ხო არ განგიზრახავსო.
    7.     - ღმერთი, რჯული, სააქაოსა ცოდვათა მიტევებასა დიდად არა დაგიდევ -მეთქი, - ვეძრახე წრფელად, - საიქიოსა კი, ვნახოთ, რა იქნება, დაღათუმცა, ვიყიდი, ჯანდაბას, ოღონდ პატიოსან სიტყვასა გაძლევ, ერთისა დენიესა მეტსა ვერ მივცემ -მეთქი.
    8.     - მაშ, აბა ერთი დენიეც მე მასესხე ვახშითაო, - მითხრა პანურგმა.
    9.     - არამცა და არამც ვახშითა, ისე გასესხებ -მეთქი, - ვუთხარი.
    10.     - Grates vobis, Dominos, - წართქვა პანურგმა.
    11.     და წინაპირველად წმინდა გერვასისა საყდარსა მივაშურეთ, იქა მართოდენ ერთი ინდულგენცია ვიყიდე, ვითარმედ ღვთისა წყალობისა მხრივ მცირედსაც ვკმარობ,
    12.     და რამოდენიმე მოკლე ლოცვა ვყავ წმინდა ბრიჟიტისათვის, ამ ხანობაში კი პანურგი ყოველთა გამყიდავთაგან ყიდულობდა ინდულგენციებსა და წამერთ უსწორებდა ანგარიშსა.
    13.     მერმე სულ მივიარ-მოვიარეთ ტაძარნი წმინდა ღვთისმშობლისა, წმინდა იოანესი, წმინდა ანტონისი და ბევრნი სხვანიცა, სად ინდულგენციებსა ჰყიდდნენ.
    14.     მე მეტი არღა მიყიდია, ის კი იდგა და, წმინდა ნაწილსა რა დაინახავდა, ეგრევ ზედა ვარდებოდა სამთხვევლად, თანაც კიდევ სუყველგან ფულსა იხდიდა.
    15.     აქეთობასა როს წამოვედით, გზად ერთსა „ციხე-დარბაზად“ სახელდებულსა სამიკიტნოში შევიარეთ, და პანურგმა, არ ვიცი, ათი თუ თორმეტი ჯიბე მაჩვენა, სულ თეთრითა ჰქონდა გამოტენილი, მაშინ გადავიწერე პირჯვარი და ვკითხე:
    16.     - ესრეთ უმალ ეგოდენი ფულიანობა ვითარ შეიძელ -მეთქი?
    17.     და პასუხი არცაღა იმან დააყოვნა: ვითარ შევიძელ და, განზანაკ-სინთაგან ავცინცლე, რომელ განზანაკ-სინთა ზედა იდულგენციები დასტა-დასტა აწყვიაო.
    18.     - პირველივე დენიე სინზედ ისე მარჯვედ დავდე, - გული გადამიშალა პანურგმა, - ფულისა ამკრეფსა ეგონა დიდროვანი თეთრი გაიმეტაო, შემდგომ ერთი ხელითა კაი ათი დენიე თუ არა, სულ ცოტა, ათი ლიარი მაინც ავღლიტე, ათ დუბლზედ რო აღარცა ვიუბნო,
    19.     მეორე ხელითა კი რატო ოცდაათი თუ ორმოცი არ დავბღუჯე, და რომელ ეკლესიაშიდაც ვიყავით, ყოველგან ესეგვარად მოვიქეც.
    20.     - ერიჰაა! - ვუთხარი, - სამუდამოდ წაგიწყმენდია სული და ეგ არი, მპარავი ყოფილხარ და მკრეხელი- მეთქი.
    21.     - შენებურად აგრეა, ჩემებურად კი არა, - შემესიტყვა პანურგი, - ინდულგენციისა გამყიდავნი თავადვე მძღვნიან ამა ფულსა, რამეთუ წმინდა ნაწილთა მთხვევასა რომ მთხოვენ, თანაც მეუბნებიან: „Centuplum accipies“.
    22.     მაშასადამე, ერთსა დენიეში ასი ინებეო, ასი იმად, რომა სიტყვა აცციპიეს აქა ისერიგად უნდა გავიგოთ, რარიგადაც ებრაელნი განმარტავენ, ისინი კი ბრძანებითსა კილოსა მყობადისა ხმარებასა ამჯობინებენ.
    23.     ბარემ მაგალითსაც გეტყვი, ძეგლისწერაში თქმულია: Diliges Dominum და Dilige ამიტომ, გინა „Centuplum accipies“, უთქვამს მეინდულგენციესა, გინა „Centuplum accipe“ სულ ერთია,
    24.     და დიაღაც ესეგვარდავე ხსნიან ამა სიტყვათა მნიშვნელობასა ურიათა მოძღვარნი ქიმხი, იბნ ეზრა, სხვანი მასორეტნი, და არცა ბარტოლუსი აკლებს ibi მსჯელობასა.
    25.     და არა დაგვავიწყდეს, თავად პაპმა სიქსტემ მომიბოძა საეკლესიო შემოსავლიდან ათასნახევარი ფრანკი რენტა იმისათვის, რომა უმრთელებელსა წყლულსა დავხსენ, ანუ მარგულსა, რომლისაგანაც დია შეწუხებულ იყო და შიშნეულობდა, ვაითუ სრულად სიცოცხლეში ფეხნაკლული დავრჩეო.
    26.     ჰოდა, რაღა დაგიმალო, მე თვითონ ვუხდი ჩემივ ხელითა ჩემსა თავსა ამა რენტასა თუ სარგებელსაო.
    27.     აი, შენ რომ ის გაცოდინა, ძმობილო, რარიგ გამოვრჩი ჯვაროსნულ ლაშქრობასაო, გაკვირვება მაშინ გენახაო, ექვსი ათას ფლორინზედ უმეტესი მოვიშოვეო, დასძინა ბოლოსა პანურგმა.
    28.     - მერე რა უყავი, ეშმაკეულო? ფულიანობისა არცრაღა გეტყობა -მეთქი! - შევუძახე.
    29.     - რა ვუყავი და, ქარისა მოტანილი ისევლე ქარსა გავატანე, - განაგრძო პანურგმა.
    30.     - ჯერეთ მარტოდენ სამი ათასი მითხოვება-მოთხოვებასა მოვანდომე, ოღონდ ნორჩ ასულთ კი არ ვათხოვებდი, იმათ ისედაც ეხვევიან საქმრონი, ვიდექ და გადამღრძვალ, უკბილო დედაბერთ ვწერდი ჯვარსა:
    31.     რახანცა ყმაწვილქალობაში პეპლაობა არცროსა დაუკლიათ და მანამ იპეპლავეს, სანამ ეპეპლავებოდათ, ცოტა სიბერეშიაც გაიხარონ, ძველი გაიხსენონ -მეთქი.
    32.     ამისათვის ზოგ-ზოგსა ასსა ფლორინსა ვძღვნიდი, ზოგსა ასოცსა, ზოგსაც სამასსა, იმისდა კვალად, ვინ რაოდენად უბადო, ულამაზო და უგვანო იყო, რამეთუ ყოვლისა უფრორე საზარელსა და საზიზღებელსა მეტსა ვაძლევდი ფულსა, არადა, ისე ეშმაკიც არ მიაფურთხებდა.
    33.     მას უკანით წავიდოდი, მოვიძიებდი ვინმე ვირგლა, ოყრაყ მეკურტნესა და გავარიგებდი ჯვრისწერის ამბავსა;
    34.     მაგრამ ვინემ საბედოსა გავასინჯებდი, წინასწარ ეკიუსა დავანახვებდი და წარვიტყოდი:
    35.     აი, ნათლიმამ, უკეთუ ყოჩაღად იბუქნავებ, შენი იქნება -მეთქი, და გავშლიდი, უცხოდ ავაყვავებდი სუფრასა, თავანკარა ღვინოსაც დავუდგამდი მექორწინეთ წინა და ცხარე-ცხარე ჯერისა თავსაც, რათამც ბერდიაცთ ნდომა და ხურუში მოსვლოდათ.
    36.     ბოლოსა და ბოლოს სხვა ცოდვისშვილთა უარესად არცა ისინი ირჯებოდნენ, ოღონდ ეგ იყო, თანახმად ჩემისა განკარგულებისა, ნამეტურ გონჯთა და პირნავსთ სახეზედ გულაგსა რასმე აფარებდნენ:
    37.     ცოტაოდენი ხარჯ-ბორჯი როდი მოუნდა აგრეთვე სასამართლოში საქმისა ქონასა და დავა-სარჩლობასა.
    38.     - რა დავა-სარჩლობასა -მეთქი? - დავეკითხე, - სახლი შენ არა გაქვს და კარი- მეთქი.
    39.     - რასა და, აქაურნი ცუკია ასულნი, - მომიგო პანურგმა, - ეშმაკმა შეაგულიანა და საყელონი მაღალნი შემოიღეს, კისერიც არღა უჩანდათ, ხელსა ვერსაით ჩაუყოფდი.
    40.     საკინძი უკან დაიყოლეს, ძუძუ-მკერდი სულ ერთიან დახურული ჰქონდათ და, რაღა თქმა უნდა, არცა კურონი იყვნენ ამითა კმაყოფილნი, არცა კიდევ აშიკნი და მჭვრეტელნი.
    41.     წაველ ერთსა მშვენიერსა სამშაბათსა დღესა და ვუჩივლე, სასამართლოში არზა შევიტანე, ლამისა კაცობაზედ ხელი ამაღებინონ -მეთქი, და იქავ წინასწარ ვაუწყებდი, თუ რომ სამართალმა პური ვერა ჭამა, მეცა არცრაღა დამიშლის, ავდგები და საბიძალსა უკან მივიკერებ -მეთქი.
    42.     მაშინ, იცოცხლე, ყოველთა ასულთ მალიად პირი პირსა მისცეს, ათასი რამ მიზეზი აიკრიფეს და სარჩლობა თავიანთ ვექილსა მიანდეს.
    43.     მაგრამა მე ჩემი გავიტანე, და სამსაჯულომ ყველაგვარი მაღალი საყელო აღკრძალა, რომელიცა კი წინიდან მცირედ მაინც არ იყო ჩაჭრილ-ჩახსნილი.
    44.     მერმეც ერთი დია მურტალი და მყრალი სადავო საქმე ავტეხე ვინმე მენეშტე მაგისტრ ფიფისა და მისთა მწვირიან ამფსონთა წინააღმდგომ:
    45.     პირდაპირ დავუწერე, ღამღამ მალვივ ნუ ჩასცქერიან -მეთქი ნეხვისა გოდორსა, ანუ სენტენციათა თაბალასა, თუ რომელიმე ვაჟკაცია, დადგეს და ნათლივ იკითხოს, თანაც სორბონში, ღვთისმეტყველთა წინაშე -მეთქი,
    46.     სასამართლომ კი იმოდენი ქნა, სრულად მე დამაკისრა გადახდა ყოვლისა ხარჯისა და წარსაგებლისა, რადგანაც ბოქაულისა მიმართ რაღაცა ფორმალობისა აღსრულება გულიდან გადამვარდნოდა.
    47.     ერთხელაც მწიგნობართუხუცესთა, ბრჭეთა და სხვათა მავანთა ჯორნი მივეც სამართალში და მოვითხოვე, რომა ბრჭეთა ცოლთ სადორბლენი შეეკერათ იმა ჯორთათვის, რა არი ვერღა მოეთუთხნათ დორბლითა ეზო-კარი სამსჯავროსი,
    48.     სადაც ისინი დილიდან საღამომდისა ლაგამთა სახრავად უყენიათ, არადა მსაჯულთა მსახურთ იქავ ქვაფენილზედ მუხლნი თუ არ მოისვარეს, ისე ვერცა უყომარბაზიათ და ვერცა შიგჭედილა ჩაუბამთ.
    49.     ამხელად საქმე კი მოვიგე, მაგრამ კაი ძალი თეთრი ჩავაყარე.
    50.     აბა ახლა ისიც იანგარიშე, რა მიჯდება დღემუდამ ამა მსახურთა პურ-მარილი.
    51.     - შენცა რას აპურმარილებ -მეთქი? - ვკითხე.
    52.     - ძმობილო! - მომიგო პანურგმა.
    53.     - შენა ვერცრითა შეგიქცევია თავი, მე კი თავად ხელმწიფისა უკეთესად ვიცი გართობა, მოდი პირი შევკრათ და მერე ნახე, რა საქმენი დავატრიალოთ!
    54.     - არამცა და არამც! - მივახალე, - წმინდა ჩიმბურისა მადლმან, ოდესმე ნაღდად ჩამოგკიდებენ!
    55.     - შენ კი ოდესმე ჩაგფლავენ, - მომიჭრა პანურგმა.
    56.     - როგორა ჰგონებ, რა უფრორე საპატიოა, ჰაერი თუ მიწა?
    57.     ჰაი, შე არიფო! განა იესო ქრისტეც ჰაერში არ ეკიდა?
    58.     ჰოდა, ვინემ მსახურნი ჰაერზედ ქეიფ-ხადილში არიან, მე იმათ ჯორებსა ვუდგევარ და ზოგ-ზოგსა ისეგვარად ვაჭრი უზანგისა თასმასა, ძაფზედღა დამყავს.
    59.     გამოვა მერე ფლანი და ფსტანი გაბერილი ბრჭე, ანდა იმისი მგვანი და ფერი, ერთსა შეიკუნტრუშებს ჯორზედ აღსაჯდომელად და წამერთ ღორსაებრ გაგორდება ხალხისა თვალწინ ძირსა,
    60.     და რაცა ამა ამბავსა სიცილი მოსდევს, ასი ფრანკისა უმეტესი მარტო ისა ღირს, ყოვლისა უფრორე ბევრსა კი მე ვიცინი, რამეთუ სირცხვილნაჭამი ბრჭე შინ მივა თუ არა, წამოაქცევინებს თავის ერთგულსა მსახურსა და ზედ კალოსა გაალეწვინებს.
    61.     აი რატომ არცროდის არ მენანება მსახურ-მოჯამაგირეთა საპურმარილოდ ხარჯისა გაწევა.
    62.     რაღა თავი შეგაწყინოთ და, პანურგმა იცოდა არა მარტო ფულისა მოშოებისა სამოცდასამი ფანდი, როგორაც უკვე გაუწყეთ, არამედ დახარჯვისა ორას თოთხმეტი ხერხიცა, უკეთუ შიმშილისა მოსაკლავ ხარჯსა არ ჩავალთ სათვალავში.
    63.     „ერთიასად მოგეზღვება“ (ლათ.). „შეიყვარებ უფალსა“ და „შეიყვარე“ (ლათ.). „ერთიასად მიიზღე“ (ლათ.). შესახებ ამისა (ლათ.).


20

    1.     XVIII. ვითარ მოისურვილა ერთმა ინგლისელმა მრავალმეცნიერმა პანტაგრუელთან პაექრობა, და რარიგ იძლია პანურგისგან
    2.     სწორედ იმ ხანებში ერთი დიდად ნასწავლი კაცი ვინმე, სახელად ტაუმასტი, რომელსაცა პანტაგრუელისა იგავმიუწვდომელი მწიგნობრობისა ამბავი სმენოდა,
    3.     ინგლისიდან მხოლოდ და მხოლოდ იმად ჩამოვიდა, პანტაგრუელი უნდა ვნახოო, კბილი მოვუსინჯოო და დავრწმუნდეო, მართლა ისერიგად განსწავლულია თუ არა, ვითარ უბნობენო.
    4.     პარიზსა ჩამოსულმა დასტურ ეგრევ უყოვნებლად მიაშურა სე-დენისა სადგურსა, სადაც პანტაგრუელსა ბინა დაედო;
    5.     იმჟამად კი პანტაგრუელი პანურგთან ერთად იქავ ბაღნარში სეირნობდა და პერიპატეტიკოსთა წესითა ფილოსოფოსობდა.
    6.     და პირველად, თვალი რა შეავლო, ინგლისელსა შიშისა ზარი დაეცა, ეს რა უშვერა და ტროყი კაცი ყოფილაო;
    7.     მერმე, ვითარ ჯერ არს, მიემშვიდობა, მოიკითხა და თავაზითა მიმართა:
    8.     - ცნობილია, რომა პლატონი, მეუფე ფილოსოფოსთა, ბრძანებდა, სიბრძნე და მეცნიერება რაჟამსა ხორცსა შეისხამენ და ხილულნი შეიქმნებიანო, სრულად მთელი ქვეყნიერება განცვიფრდებაო.
    9.     რადგანაო, რაკი სიბრძნესა ერთი ხმა გაუვარდება, აგრე და აგრეაო, უმალ ძილი და მოსვენება ეკარგვით ყოველთა ცოდნისმოყვარე მჩხრეკელთ, სიბრძნისმეტყველთ რომ უხმობენო,
    10.     და სული მისდით, სანამ იმა ძეხორციელსა მოიხილავდნენ, რომელ ძეხორციელშიაც მეცნიერებასა ტაძარი დაუდგამსო და რომლისა ენა-პირითაც მეტყველებსო.
    11.     დიაღცა ესეგვარად მოიქცა საბაისა დედოფალი, აღმოსავლეთისა კიდით და სპარსეთის ზღვითა რომ მივიდა ნახვად სოლომონისა სახლისა და სმენად სიბრძნისა მისისა;
    12.     აგრეთვე ანაქარსისი, სკვითიიდგან ათენსა სოლონისა მოსაკითხავად რომ ჩავიდა;
    13.     აგრეთვე პითაგორა, მემფისელ ქურუმთ რომ ეწვია;
    14.     აგრეთვე პლატონი, ეგვიპტელნი მოგვნი და არქიტუს ტარენტელი რომ მოინახულა;
    15.     და კიდევ აპოლონიოს ტიანელი, კავკასიონსა რომ მიადგა, განვლო სკვითია, მასაგეტთა ქვეყანა, ინდოეთი და დიდი ფიზონისა წყალი თვით ბრაჰმანებამდისინ სძლია, რათა ჰიარქასი ეხილა,
    16.     მერმე გამოიარა ბაბილონი, ქალდია, მიზია, ასურეთი, პართელთა მხარე, სირია, ფინიკია, არაბეთი, პალესტინა, ალექსანდრია, ვიდრე ეთიოპიამდის, რა არი გიმნოსოფისტნი ენახა.
    17.     აგრევე მიაწყდნენ თანამოსაზღვრე საფრანგეთისა და ესპანეთის მრავალნი მეცნიერნი რომსა ხილვად და ყურისგდებად ტიტუს ლივიუსისა.
    18.     ესდენ სრულქმნილთა ადამისა შვილთა რიცხვსა და რიგსა ვერ მივაკუთვნებ თავსა ჩემსა, გარნა მინდა, რომ სიბრძნისმოყვარე კაცისა სახელი გავიგდო და არა ოდენ მწიგნობრისა, არამედ მწიგნობართა თაყვანისმცემლადაც ვიცნობებოდე.
    19.     რაღა ბევრი გავაგრძელო, შენი ფასდაუდებელი სწავლა-ცოდნისა ამბავმა რომ ჩემამდისაც მოაღწია, დავუტევე მამული, თვისტომნი და სახლ-კარი ჩემი, არცა გზისა სიშორესა შევუშინდი, არცა კიდევ ზღვითა მგზავრობისა მომქანცველობასა
    20.     და მხოლოდ იმად წამოველ ამა ქვეყანასა, თანაც უცნობელსა, რომ მენახე და მოგვემუსაიფა ფილოსოფიისა, გეომანტიისა და კაბალისა ზოგ-ზოგი საკითხისა გამო, რომელ საკითხთაც ვერ ჩავხვედრილვარ და რომელთა წინაშეც გონება ჩემი უძლურია.
    21.     და უკეთუ ამიხსნი, მეცა და სრულად ჩემი შთამომავლობაც ამიერითგან მონანი გაგიხდებით, რადგან სხვებრ ვერცრითა დაგიმადლებ შესაფერად,
    22.     რაიცა რამ შესაკითხი მაქვს, სულ ერთიან კალმისა წვერზედა ავაგებ და ხვალვე ვაუწყებ ყოველთა თქვენებურ მეცნიერთ, რათამცა საჯაროდ, იმათი თანადასწრებით ვიპაექროთ.
    23.     პაექრობასა კი ერთობ სხვარიგად გთავაზობ.
    24.     არა მწადს და pro და contra ნუ ვიპაექრებთ, ვითარცა აქა, თქვენში, და სხვაგანაც პაექრობენ ბრიყვნი სოფისტნი.
    25.     არცაღა აკადემიკოსთა დარად მჭევრმეტყველური პაექრობა მწადს, არცა კიდევ რიცხვთა მომარჯვებითა, რარიგადაც პითაგორა პაექრობდა
    26.     და ვითა პიკო დელა მირანდოლა რომსა აპირებდა პაექრობასა, ჩემი წადილია და მინდა, რო ოდენ ნიშნებითა ვიპაექროთ, ხმაამოუღებლივ, ანუ ხმაუყოფლად, დუმილითა,
    27.     რამეთუ თითოეული საპაექრო საგანი ესე იმოდენად რთულია, ვერავითარი კაცობრივი სიტყვა იმდაგვარად ვერ გამოხატავს, როგორაც ვისურვებდი.
    28.     ამისთვისა დიამც ინებოს უმორჭმულესობამან შენმან მობრძანება საპაექროდ.
    29.     პაექრობა ნავარისა კოლეჟის სეფედარბაზსა შინა მოეწყობა დილისა შვიდსა საათზედ.
    30.     ოდესცა ინგლისელმა სიტყვა გაასრულა, პანტაგრუელმა დიდისა პატივითა მიუგო:
    31.     - მოწყალეო ხელმწიფევ! უკლებლივ სუყველასა გულითა ვუზიარებ, თუკი რამ წყალობა ურგუნებია ჩემთვის უფალსა, რადგან ყოველივე მადლსა ის გვანიჭებს
    32.     და მიწყივ იმისი სურვილია, რომ კეთილმა იმრავლოს კაცთა შორის, ვინცა ღირსეულნი არიან, ძალი შესწევთ და მართალი ცოდნისა ციურსა მანანასა ისთვლიან,
    33.     შენ კი, ვუწყი, აწ უპირველესი ხარ ესევითარ კაცთა სათვალავში, და ამისათვის, იცოდე, რაც გინდ მკითხო, არცროდის დაგზარდები და ჩემი შეძლებისამებრ მოგიხერხებ პასუხსა,
    34.     დაღათუმცა, მე უნდა ვსწავლობდე შენგან და არა შენა ჩემგან, მაგრამ ნება შენია, რახან არ დაგიშლია, მოვიმუსაიფოთ და შენთა მიუწვდომელ კითხვათა ახსნა იმა დაუშრობელ ჭასა შიგან ვეძიოთ, რომლისა ძირზედაც, ვითარ ჰერაკლიტეს უთქვამს, დაფარულია ჭეშმარიტება.
    35.     თანახმა ვარ, რარიგ წესსაც მთავაზობ, დუმილითა ვიპაექროთ, ნიშანთა მომარჯვებით, რამეთუ ისედაც გავუგებთ ერთმანეთსა და არცა ყურთ გავაყრუებინებთ ტაშსა და ვაშას ძახილსა, რაიცა აგრე უყვართ უსაქმურ სოფისტებსა, ოდეს სიტყვისა საბუთიანობასა მოიწონებენ ხოლმე.
    36.     ესრეთ, ხვალ დათქმულ საათზედ უსიკვდილოდ იქა ვარ, სადაცა დამიბარე, ოღონდ წინდაწინვე მოვილაპარაკოთ, რომა არა დავერევით ერთურთსა და მუშტი-კრივზედ არ გადავალთ, ვინათგან არა პატივდებასა და ტაშსა ვეძებთ, არამედ მხოლოდ ჭეშმარიტებასა.
    37.     ტაუმასტმა კი ამისა პასუხად მიუგო:
    38.     - დიდო ბატონო, უფალიმცა გფარვიდეს და უხვად მოგაგებდეს მადლსა, რადგან მორჭმულობამან შენმან წყალობისა თვალითა მოხედა არარაობასა ჩემსა. მაშ, აბა, მშვიდობით, ხვალამდისინ!
    39.     - მშვიდობით! - მიუთხრო პანტაგრუელმა.
    40.     თხზულებათა ჩემთა სასურველნო მკითხველნო!
    41.     ალბათ, წარმოდგენითაც ვერ წარმოიდგენთ, რაგვარ სულისა აღმაფრენასა გრძნობდნენ მთელი ღამე ტაუმასტიც და პანტაგრუელიც.
    42.     და ბოლოს ხსენებულმა ტაუმასტმა, რომელიცა კლუნისა სადგურში იყო ჩამომხდარი, კარისა მცველსა შესჩივლა, წყურვილსა არცროსა ესერიგად არ დავუტანჯივარო.
    43.     - თავსა ისრე ვგრძნობ, ვითომც პანტაგრუელი ყელში მიჭერდეს ხელსა, - უბნობდა ინგლისელი.
    44.     - ჰქმენ სიკეთე, ცოტა ღვინო მოატანინე და ბარემ წყალიცა მოაყოლონ, ყელსა ჩავიწმენდ.
    45.     პანტაგრუელი დია აღტყინებული იყო და გათენებამდისა ფურცლა:
    46.     წიგნი ბედასი, De numeris et signis, წიგნი პლოტინესი, De inenarrabilibus, წიგნი პროკლესი, De magia, წიგნი არტემიდორესი, Peri onirocraticon, ანაქსაგორასი, Pen semion, ინარიუსისა, Peri aphata, არაერთი წიგნი ფილისტიონისა.
    47.     ჰიპონაქტესი, Peri anecphoneton და მრავალნი სხვანი, ვიდრემდის დასასრულ პანურგმა არ მიუთხრო:
    48.     - მეუფეო! გაანებე მაგ ყველაფერსა თავი და დაწექ, დაიძინე.
    49.     ნამეტნავად აღტყინებულხარ და ტვინისა დაღლილობისა გამო ემანდ ხურვებამ არ წამოგიაროს.
    50.     უწინარეს ერთი ოცდახუთჯერ ანდა ოცდაათჯერ მაინც მოიწაფე საღვინე, მერმე კი რაერთიც უნდა გეძინოს, დილაზედ უფალსა ინგლისელსა შენ მაგივრად პაექრობაშია მე შევებმი და, უკეთუ ad metan non loqui.
    51.     ვერ მივიყვანო, სულ გადმომიბრუნე მკვდარიცა და ცოცხალიცა.
    52.     - პანურგ, ძმობილო! - შეესიტყვა პანტაგრუელი.
    53.     - მაგას ნუ იტყვი, უცხოდ განსწავლული კაცია; ვითომ გახდები რამესა?
    54.     - გავხდები რომელია! - იწყინასავით პანურგმა, - ლაპარაკი აღარ უნდა.
    55.     ეს საქმე მე მომანდე. ნეტაი სხვა კიდევ თუა ვინმე უფრორე განსწავლული, ვინემ ეშმაკნი არიან?
    56.     - რასაკვირველია, არცვინ არი თვინიერ თითო-ოროლა კაცისა, ვისაც ღვთისა მადლი სცხია, - წართქვა პანტაგრუელმა.
    57.     - ჰოდა, მეც მანდა ვარ, - განაგრძო პანურგმა.
    58.     - არ მახსოვს, ეშმაკთ შევბმოდი და დედა არ მეტირებინა.
    59.     გულდაჯერებული ბრძანდებოდე, ხვალა იმა სახელგანთქმულსა ინგლისელსა საჯაროდ ჩავასვრევინებ.
    60.     მთელი ღამე პანურგი მსახურთა თანა ლოთობდა და ხან პრიმუს ეტ სეცუნდუს-სა ეთამაშებოდა, ხანაცა ჩხირობანასა, ხოლო წაგებული ფულისა სანაცვლოდ შარვლის დუგმებსა ჩადიოდა.
    61.     ოდეს დანიშნული ჟამი დადგა, პანურგმა თავის ბატონთან ერთად დათქმული ადგილისკენ გასწია, იქა კი, უნდა მერწმუნოთ, დიდიან-პატარიანად მთელსა პარიზსა მოეყარა თავი.
    62.     „ამა ეშმაკეულმა პანტაგრუელმა თუმცაღა ყოველნი ყბედნი და პირტიტველა სოფისტნი მოღალა, - ჰგონებდნენ პარიზელნი, - მაგრამ აწ არცა თავად დაეყრება ხეირი, რამეთუ ინგლისელი პირწავარდნილი ვოვერელი ეშმაა, ვნახოთ, ვინ ვის აჯობებსო“.
    63.     მომსვლელნი უკვე მოსულიყვნენ, ტაუმასტი იმათღა ელოდა, და როს პანტაგრუელი და პანურგი დარბაზსა შევიდნენ, ყრმააკ-სქოლართ, უმცროსთაც და უფროსთაც, თავიანთი სულელური ჩვეულებისამებრ ტაშისკვრა ატეხეს.
    64.     პანტაგრუელმა კი არცა აცია, არცა აცხელა, და ეგრევ ორლულიანი ჩაქალოზისა დარად დასჭექა:
    65.     - წყნარად, დაგწყევლოთ ეშმაკმა, წყნარად!
    66.     უფლისა სახელსა ვფიცავ, არ გამაბრაზოთ, სალავათძაღლნო, თორემ ეხლავ თავებსა დაგაყრევინებთ!
    67.     ამისა გაგონება იყო, და დარბაზსა შეყრილთ ფერფური ეცვალათ, დახველებითაც კი ვერცვისა დაეხველებინა, ისეღა იყვნენ, თითქოს თითოსა თხუთმეტ-თხუთმეტი გირვანქა ბუმბული ჩაეყლაპა,
    68.     და იჩქითად მორეული მწყურვალებისგან ყელგამშრალთ იმისთანა ქასქასი აუტყდათ, კაცი იფიქრებდა, ალბათ, პანტაგრუელმა დაცაცხანება არ აკმარა და ხახაში მარილიც ჩააყარაო.
    69.     და პანურგმა სიტყვა ჰკადრა ინგლისელსა:
    70.     - მოწყალეო ხელმწიფევ! აქა შენგან წამოჭრილ კითხვათა გამო შარიბანისა ასაშლელად მოსულხარ თუ იმად, რომა ისწავლო რამე და ჩასწვდე ჭეშმარიტებასა?
    71.     ტაუმასტმაც არა დაუყოვნა პასუხი:
    72.     - ბატონო, სწორედაც სწავლისა და იმის შეცნობისა უანგარო წადილსა მოვუყვანივარ, რისა შეცნობასაც მთელი სიცოცხლე ვეჭვნეულობ, რამეთუ მოაქჟამამდე ვერცარა წიგნმან და ვერცარა კაცმან ვერ მომარჩინეს ამა ჩემსა ეჭვნეულობასა,
    73.     დავიდარაბისა ატეხა კი არცა მჩვევია და არცა კიდევ ჩემდა საკადრისად მიმიჩნევია,
    74.     ჩხუბსა და კრტიმლობასა არაოდეს ერიდებიან ოდენ ვიგინდარა სოფისტნი, სორბონელსურბუნელნი, სორბონელჯორბონელნი, სორბონელღორბონელნი, სორბონელქორბონელნი, სორბონელმძორბონელნი, სორბონმოსავნი, სორბონრქოსანნი, სორბონქოსანნი, გამოსორბონელებულნი,
    75.     რომელნიცა პაექრობისა ჟამსა ჭეშმარიტებას კი არ მიელტვიან, არამედ მოცილეობასა და უთანხმოებასა.
    76.     - მაშ აბა, - განაგრძო პანურგმა, - ვითარცა მოწაფე მოძღვრისა ჩემისა, უფლისა პანტაგრუელისა, ყოველსა ღონესა ვიღონებ, რათამცა გულსავსედა გყო, და ამიტომ ნუღა შევაწუხებთ იმასა.
    77.     უმჯობესია, ისა ტარუღად დაგვიდგეს, განგვსაჯოს და, უკეთუ იტყვი, რომა ვერ შევიძელ დაკმაყოფილება შენისა ცნობისმოყვარეობისა, თავად მოუღოს ბოლო ეჭვნეულობასა შენსა.
    78.     - ბატონი ბრძანდები, - წართქვა ტაუმასტმა. - დაიწყე.
    79.     აქავ უნდა გაუწყოთ, რომა პანურგსა წარზიდული დუქან-საბიძლისა ბოლოში ფოჩი რამ შვენოდა წითელი, თეთრი, მწვანე და ყვითელი აბრეშუმისა ძაფისა, თვით საბიძალსა შიგან კი დია უშველებელი ფორთოხალი ჩაედო.
    80.     „რიცხვთა და ნიშანთა გამო“ (ლათ.). „იმა საგანთა გამო, რომელთა ახსნაცა არ ხერხდება“ (ლათ.).
    81.     მაგიისა გამო“ (ლათ.). სიზმართა წართქმისა გამო“ (ბერძ.). „ნიშანთა გამო“ (ბერძ.).
    82.     „გამოუთქმელისა გამო“ (ბერძ.). „იმა საგანთა გამო, რომელთაცა დუმილითა უნდა ავუაროთ გვერდი“ (ბერძ.). მდუმარებისა მიჯნამდის (შუასაუკ. ლათ.).


21

    1.     XIX. ვითარ მოაკაკვინა თითი პანურგმა ინგლისელსა, რომელიცა ნიშნებითა ეპაექრებოდა
    2.     ყოველნი შეკრებილნი წამერთ სმენად იქცნენ, და ინგლისელმა ჯერეთ ერთი ხელი აღმართა, მერმე მეორე,
    3.     თითისა წვერნი, ვითარ შინონში იტყვიან, ქათმისა კურტუმსაებრ მოფხუწა და ფრჩხილნი ოთხგზის ზედიზედ აისვ-დაისვა ხან ერთსა ხელსა ზედა, ხან მეორეზედ, შემდგომ გაშალა თითნი და ნები ნებსა სცა ტკრციალითა.
    4.     მას უკანითა კვალად შეაერთა ხელნი, მერე ორგზის ტაში შემოჰკრა და ოთხგზის მომუჭა და გაშალა თითნი;
    5.     შემდეგ ისევ მიატყუპა ხელი ხელსა და, თითქოს ღმერთსა ვედრისო, ზეცად აღაპყრო.
    6.     ანაზდეულად პანურგმა მარჯვენა ხელი ასწია, ცერი მარჯვენავე ნესტოში შეიყო, დანარჩენი ოთხი მიჯრილი თითი ცხვირისა წვერისა გასწვრივ გაიშვირა, მარცხენა თვალი სულ მთლად დახუჭა, ხოლო მარჯვენა მოჭუტა, დაბლა დახარა წარბიცა და ქუთუთოც;
    7.     მერმე მარცხენა აღმართა, ოთხი თითი დაჭიმა და ეგრევ მოხარა, ცერი ზე შეაყენა და ეს ხელიც სწორედ ისეგვარადვე დაიჭირა, როგორაც მარჯვენა ეჭირა, და მანძილი ხელსა და ხელს შუა წყრთანახევარი იყო.
    8.     შემდგომ ორივ ხელი დაუშვა, მერე კი მხრებისა სიმაღლეზედ მოიმარჯვა და თითქოს შიგ ცხვირში მიუმიზნა ინგლისელსა.
    9.     - და თუ მერკური... - წართქვა ინგლისელმა.
    10.     მაგრამ პანურგი პირში სწვდა: - ნიღაბო, ენა ნუ ამოიდგი!
    11.     მაშინ ინგლისელმა ესევითარი რამ ანიშნა: გაშლილი მარცხენა ხელი ასწია, ოთხი თითი მოფხუწა თუ მოკუმშა, ცერი კი გაჭიმა და ცხვირისა წვერზედ მიიდო.
    12.     მერმე იჩქითად ახლა გაშლილი მარჯვენა ხელი აღმართა, არღა მომუჭა, ისევე დაუშვა, ცერა თითი მარცხენა ნეკსა მიადო, ხოლო დანარჩენი ოთხი თითი ნელიად აათამაშა, შემდეგ პირუკუ მოიქცა:
    13.     მარჯვენათი ისა ქნა, რასაცა ადრე მარცხენათი შვრებოდა, ხოლო მარცხენათი - რასაც ადრე მარჯვენათი იქმოდა.
    14.     პანურგი სულაც არ დაბნეულა: მარცხენა ხელით თავისი ვეება დუქან-საბიძალი წამოიწია, მარჯვენათი კი იქიდგან მოზვრისა ფერცხალ-ნეკნისა ნატეხი და ორიცა ერთნაირი ჭოლოკი ამოიღო, ერთი ეკალმუხისა, მეორე ხასყირმიზისა, მსწრაფლ თითებს შუა თანაზომიერად მოივარგა,
    15.     ჰკრა ერთი ერთმანეთსა და იმისთანად აახმიანა, ვითა ბრეტონელი კეთროვანნი ფიფინაურთ აჩხარუნებენ ხოლმე, ის კი არა, კიდევ უფრორე საამოვნო იყო ყურისთვის ხმიანობა იგი.
    16.     თანაც პანურგი თვალსა არ აშორებდა ინგლისელსა და ენასა არხეინად აწკლაპუნებდა.
    17.     ღვთისმეტყველთა, მკურნალთა და დასტაქართა აზრით, ნიშანი ესე მაჩვენებელი იყო იმისა, რომ ინგლისელსა კეთრი სჭირდა.
    18.     ხოლო ბრჭეთა, მერჯულეთა და სჯულისა მეცნიერთა აზრით, პანურგმა ის მიანიშნა ინგლისელსა, რომა ხან კეთროვანნიც არიან ბედნიერნი, ვითარ ოდესღაც ცხადყო უფალმა.
    19.     ინგლისელი შახსა არ იტეხდა: ადგა და ორივ ხელი ასწია, სამ-სამი თითი, ანუ სალოკი, შუათითი და არათითი მარჯვენისაც და მარცხენისაც მოკუმშა, ცერნი სალოკთა და შუათითებისა საშუალ გახლართა,
    20.     მერმე ხელნი ისეთნაირად შეაერთა, რომ მარჯვენისა ცერი მარცხენისა ცერსა მიადო, ხოლო მარცხენა ნეკი - მარჯვენისა ნეკსა.
    21.     პანურგსა ბევრი არ უფიქრია, ხელნი აღმართა და ესეგვარად მიუმუნჯურა: მარცხენა ხელისა სალოკი თითისა ფრჩხილი ცერისა ფრჩხილსა მიადო და მცირე რამ რგოლი მოამრგვალა,
    22.     ხოლო მარჯვენა თითი, გარეშე სალოკისა, მომუჭა, სალოკი თითი კი ხან შეყო ამა რგოლსა შიგან და ხან გამოყო.
    23.     მასუკან მარცხენა სალოკი თითი და შუათითი დაჭიმა, გაბაჯანსა რომ იტყვიან, იმისა განისად გაშალა და ტაუმასტსა მიაშვირა.
    24.     შემდეგ მარცხენა ხელი ჩიტისა ფრთისებრ თუ თევზისა ფარფლისებრ დაიჭირა, ცერი მარცხენა თვალის უპეს მიიბჯინა და მკლავი ნელიად აატოკა;
    25.     მერმე იგივ ქნა ახლა უკვე მარჯვენა ხელითა მარჯვენა თვალის უპეზედ ცერმიდებულმა.
    26.     ტაუმასტსა მიწისა ფერი დაედო, გააჟრჟოლა და ამხელად აი რა ნიშანი გამოაგო: მარჯვენა ხელისა შუათითი იმა ადგილზედ მიირტყა, სადაც ცერისა ძირია,
    27.     შემდგომად კი მარჯვენა ხელისა სალოკი თითი რგოლსა შიგან შეიყო, მარცხენა ხელზედ პანურგისა მაგალითისებრ რომ მოემრგვალებინა, ოღონდ მან რგოლსა ოდენ ზევ-ზევით გაუსვ-გამოუსვა და არა ქვევ-ქვევითა, ვითარ პანურგი შვრებოდა.
    28.     მაშინ პანურგმა ტაში შემოჰკრა, მჯიღში ჩაისტვინა, მერმე მარჯვენისა სალოკი თითი კვალად შეიყო მარცხენისა რგოლსა შიგან და გააქლაქუნ-გამოაქლაქუნა.
    29.     შემდგომ ამისა ნიკაპი წინ წამოსწია და ტაუმასტი კინაღამ თვალებითა შეჭამა.
    30.     იქაველთ მოაქჟამამდის არცრა ესმოდათ, რასა მიანიშნებდნენ მოპაექრენი ერთმანეთსა, მაგრამ ეხლა ყოველნი ჩახვდნენ, რომა პანურგმა მდუმარედ ჰკითხა: აწ რასღა იტყვიო?
    31.     ტაუმასტი კი ოფლში გაიწურა და ცარიელ ჭვრეტადღა ქცეულ კაცსა დაემგვანა.
    32.     მერმე უეცრად გონსა მოეგო და მარცხენა ხელისა ხუთივ ფრჩხილი მარჯვენისა ფრჩხილთ მიადო, შემდეგ თითნი ნახევარწრედ მოხარა და ორივ ხელი რაც შეეძლო მაღლა აიშვირა.
    33.     პასუხად პანურგმა მარჯვენა ხელისა ცერი ყბაზედ მიიბჯინა, მარჯვენავე ნეკი მარცხენა ხელისა რგოლსა შიგან შეიყო და დია შეხმატკბილებულსა კაპუნსა მოჰყვა.
    34.     ტაუმასტმა მეტსა ვერღა გაუძლო, ზე წამოიჭრა ჩაფსმული და ერთი იმისთანა დასძვრა, რაღა ბევრი გავაგრძელო, კედელთ ზანზარი იწყეს, და ალბათ სრულად ქვეყნიერებისა ეშმაკნიც ვერ ააყროლებდნენ ისერიგად ჰაერსა.
    35.     შეკრებილთაგან კაცი არ დარჩენილა, ეგრევ ცხვირზედ რომ არ ეტაცნა ხელი, რამეთუ ფრიად აფორიაქებულსა ინგლისელსა ქვეშაც გასვლოდა.
    36.     მერმე მან მარჯვენა ხელი აღმართა და თითისა წვერნი მოკუმშა, ხოლო მარცხენა გულსა ზედა დაიდო.
    37.     პასუხად პანურგი თავის წარზიდულ ფოჩიან საბიძალსა ჩააფრინდა, წყრთანახევარზედ დაჭიმა და აგრე ეჭირა მარცხენა ხელით მცირე ხანსა, მარჯვენათი კი ფორთოხალი დააძრო და შვიდჯერ შეისროლა,
    38.     მერვეზედ მარჯვენათი ჩამუჭა, ფორთოხლიანი ხელი მაღლა ასწია და ცოტა რამ ჟამსა ჰაერში გააშეშა;
    39.     შემდეგ თავის ტურფა საბიძალსა ნძრევა დაუწყო, რა არი შეეგულისხმებინა ტაუმასტი.
    40.     მაშინ ტაუმასტმა მესტვირისაებრ დაბერა ლოყანი და იმნაირად გამოაქშუტუნა ჰაერი, ვითამც ღორისა ბუშტსა ბერავდა.
    41.     პასუხად პანურგმა მარცხენა ხელისა ერთერთი თითი უკან შეიყო, პირით კი ისერიგად შეისრუტა ჰაერი, თითქოს ხამანწკასა სწუწნის ანდა შეჭამანდსა ხვრიპავსო.
    42.     მერმე ოდნავ აღაღო პირი, მარჯვენა ხელისგული ბაგეთა ზედა მიირტყა და ისრე ღრმად, ისრე ხმიერად ამოისუნთქა, სულთქმა სანამ სასულესა ამოივლიდა, დასტურ ზენა-პირსა მოსწყდა ფარდაფალანგისასა, და ესა თექვსმეტგზის ზედიზედ განიმეორა.
    43.     ტაუმასტი კი ამასობაში ბატსაებრ სუნთქავდა.
    44.     აქა პანურგმა მარჯვენა ხელისა სალოკი თითი პირში ჩაიდო, სრულად დაჭიმა ძარღვნი პირისა და მაგრად მოკუმა,
    45.     მერე ერთბაშად გამოიძრო თითი და იმისთანა ტკაცანი მოაყოლა თანა, როგორი ტკაცანიცა სამღერალმა თოფთოფელამ იცის, ბალღნი ბოლოკთ რომ ისვრიან ხოლმე, და ესა ცხრაგზის ზედიზედ ქნა.
    46.     და ტაუმასტმა მეყსეულად წამოიყვირა: - ეჰა, უფალნო, ჩავხვდი საიდუმლოსა!
    47.     თვითდაკვირვებისა გზასა შესდგომია.
    48.     ამისა თქმა იყო, და ინგლისელმა სატევარი იშიშვლა და ერთხანს ძირსა დახრილი ეჭირა.
    49.     პასუხად პანურგმა ხელი ჩაავლო თავის წარზიდულ საბიძალსა და ხან ერთ ბარკალთან აითამაშა, ხან მეორესთან.
    50.     მასუკან სავარცხლისაებრ თითებგადაჭდობილი ორივ ხელი თავსა ზედა დაიდო, ენა გადმოაგდო და თვალნი გადამღრძვალ თხასაებრ დაატრიალა.
    51.     - აჰა, გულისხმაში ვარ! - წართქვა ტაუტასმა. - აბა, ეს რაღაა?
    52.     და სატევრისა ვადა გულზედ მიიყრდნო, სატევრისა პირთან კი ხელისგული მიიტანა და თითნი ოდნავ მოხარა.
    53.     პასუხად პანურგმა თავი მარცხნივ მიდრიკა, შუათითი მარჯვენა ყურზედ მიიდო, ცერა თითი კი გაჭიმა.
    54.     შემდგომ, გულხელი დაიკრიფა და ხუთგზის ჩაახველა, მეხუთე ჩახველებაზედ ფეხიც დააბაკუნა, მერმე მარცხენა ხელი ასწია, თითნი მომუჭა და ცერა, ანუ უსო თითისა ძირი შუბლსა ზედა მიიბჯინა, ხოლო მარჯვენა ხელი ექვსგზის მკერდში ჩაიბრაგუნა.
    55.     ტაუმასტმა, აშკარად უკმაყოფილომ, მარცხენა ხელისა ცერი ცხვირისა წვერზედ მიიჭირა, დანარჩენი ოთხი თითი კი მოკუმშა.
    56.     მაშინ პანურგმა ორივ შუათითითა რაც ძალი და ღონე ჰქონდა კინაღამ პირი გაიხია და კბილნი დაკრიჭა, ხოლო მას უკანით ცერა თითნი ქუთუთოთა ზედა ღონივრად დაიწოლა და, ვითარ იქა მყოფელთ მოეჩვენათ, მტრისას, იმას რომ სახე დაემანჭა და დაეღრიჯა.


22

     1.     XX. ვითარ აქებ-ადიდებდა ტაუმასტი პანურგისა სიქველესა და განსწავლულობასა
    2.     შემდგომად ამისა ჩაბილებული ტაუმასტი ზეზედ წამოდგა, თავსარქმელი მოიხადა და პანურგსა ზრდილად მადლი მოახსენა, მერმე კი შენაკრებართ თვალი მიმოავლო და ხმა გაიმყივარა:
    3.     - უფალნო! აწ დასტურ უპრიანია და კიდევაც უნდა გავიხსენო სიტყვანი სახარებისა: Et ecce plus quam Salomon hic.
    4.     თქვენ წინაშე განძია ფასდაუდებელი: სხვასა ვერცრა სახელსა დავდებ მონსენიორ პანტაგრუელსა, რომლისა დიდებასაც შუაგულ ინგლისიდგან მოვუყვანივარ,
    5.     რამეთუ დია საგონებელსა ვიყავ ჩავარდნილი მაგიისა, ალქიმიისა, კაბალისა, გეომანტიისა, ასტროლოგიისა, აგრეთვე ფილოსოფიისა ამოუხსნელ კითხვათა გამო და ერთი სული მქონდა, სანამ მოვემუსაიფებოდი.
    6.     თუმცაღა ამჟამ გულნაკლული ვარ პანტაგრუელისა დიდებაზედ, რადგან, ვგონებ, სახელოვნებასა შეშურს პატრონისა თვისისა და მეათასედწილადაც ვერ ეთანაბრება ნამდვილობასა.
    7.     რაღა ბევრი ლაპარაკითა თავი შეგაბეზროთ, საკუთარი თვალითა ნახეთ, განაღამცა თვითონ, არამედ მოწაფემან მისმან რარიგ გულსავსედა მყო და უფრორე მეტი მამცნო, ვინემ ვკითხე, თვინიერ ამისა, ათასი რამ ახალი ეჭვნეულობა აღმიძრა და აქვე გამიქარწყლა.
    8.     პირ-პირ ვიტყვი და უნდა მერწმუნოთ, ჭეშმარიტად სხვათა და სხვათა საზოგადო სწავლათა უშრეტსა წყაროსა დამაწაფა და ისევითარი ხერხითა ქმნა ესა, არცა მეგონა, ქვეყანაზედ წარმოდგენაც კი ვისმე თუ ჰქონდა შესახებ ამა ხერხისა:
    9.     ხმაუყოფლად, ოდენ ნიშანთა ენითა გამართულ ჩვენსა პაექრობაზედ მოგახსენებთ.
    10.     უახლოეს ჟამსა, მავანთა და მავანთ რომ არ იფიქრონ, მოგვატყუეს და დაგვცინესო, სულ კალმისა წვერზედა ავაგებ რაცა რამ მოვიმუსაიფეთ და დავადგინეთ,
    11.     მერმე ავდგები და დავსტამბავ, რათამც სხვამაც ჩემებრ ნახოს იმისგან სარგებელი, და, ალბათ, უკვე თავადაც განსჯით, რაგვარ გამოაგებდა სიტყვასა მოძღვარი, უკეთუ ესოდენი სიქველე შესძლებია მოწაფესა მისსა, ვინათგან non est discipulus super magistrum.
    12.     მაშ, აბა ვადიდოთ უფალი, ჩემდა თავად კი უმორჩილესად გწირავთ მადლსა პატივდებისათვის.
    13.     ნურცროდისა გაუწირიხართ ღმერთსა საუკუნო ცხოვრებასა შინა!
    14.     პანტაგრუელმაც ესეგვარადვე დაუმადლა იქა შეყრილ ჯარ-ჯამაათსა და ტაუმასტი სადილად შინ ისტუმრა, მიუსხდნენ ტაბლასა და, მერწმუნეთ, არცა ვინმესა ღვინო მოუპარავს და არცა ჯამფილა აუცდენია, ღლიეს,
    15.     ვითარცა რიგისა გარდახდისა დღესა ძველნი მენოვაგენი, ანუ ჭამასა ზედა სახიობითა მსმელნი ღლევენ, და ერთიცა არ დარჩენილა, მუცელზედ ღილნი რომ არა შეხსნოდა
    16.     (უწინ მუცელსა აწინდელ საყელოსებრ ღილ-კუშტაბანითა იკრავდნენ), გაგება არღა ჰქონდათ და ერთმანეთსა ჰკითხავდნენ: ვინა ხარ, კაცო, შენაო?
    17.     თავად წმინდა ღვთისმშობელია მოწმე, რარიგ სასწაულად ყლურწავდნენ, რარიგ ხელად აშრობდნენ საწდე-ხელადათ და რარიგ იხაფებდნენ ხმასა:
    18.     - ყელი ნუ გაგვიშრე! - დაგვაწაფე წაფასა! - მოიტა, ბიჭო, მალე! - ჩამოასხი, შე ეშმაკის კერძო, შენა!
    19.     და თითოეულმა თავის წილად, სულ ცოტა, ოცდახუთი -ოცდაათი კასრი მაინც ჩაისხა, და ახლა როგორა ღლევდნენ, არ იკითხავთ?
    20.     როგორა და, Sicut terra sine aqua, რამეთუ პაპანაქება იდგა და თანაცა მწყურვალება ჰკლავდათ.
    21.     რაიცა ტაუმასტისა მიერ წამოჭრილ მრავალსა დებულებასა და მოპაექრეთაგან ხმარებულ ნიშანთ შეეხება, ყოველივესა ეხლავ იმათივ საკუთარი სიტყვა-პასუხისა საფუძველზედ აგიხსნიდით და განგიმარტავდით,
    22.     მაგრამ გავიგე, ტაუმასტსა ამისა გამო თურმე კარგა მოზრდილი წიგნი დაუწერია, გამოუცია კიდეც ლონდონშია და ყველაყა უკლებლივ უთარგმანებია, ამისათვის ჯერხნობით თავსა ვიკავებ.
    23.     და აჰა ესერა უდიდეს სოლომონისა არს აქა (ლათ.). არა არს მოწაფე უფროის მოძღვრისა თვისისა (ლათ.). ვითარცა მიწა ურწყული (ლათ.).


23

     1.     XXI. ვითარ დასტრფოდა პანურგი ერთსა მაღალი წრისა პარიზელ ბანოვანსა
    2.     ინგლისელთან გაკამათებაში გამარჯვებულსა პანურგსა მალე სრულად პარიზ-ქალაქსა შინა გაუვარდა სახელი, რისა შემდგომაც მან ღირსეული ფასი დასდო თავის საბიძალსა და რომაულ ყაიდაზედ ბრძანა მოქარგვა იმისი.
    3.     პანურგსა საქვეყნოდ ასხამდნენ ხოტბასა, ის კი არა, სიმღერაც გამოუთქვეს, და მთელი იქაური ბიჭბუჭობა სულ იმა სიმღერასა ღიღინებდა, ოდესცა მდოგვისა საყიდლად აგზავნიდნენ,
    4.     არცაღა კიდევ ბანოვანთაგან და ქალიშვილთაგან აკლდა პატივი, მიწყივ ნანინანატრი სტუმარი იყო იმათი და, რაკი ესოდენ წარემატა, თავბრუც დაეხვა და გაკადნიერებულმან ერთსა დიდგვაროვანსა ბანოვანსა დაადგა თვალი, თავისა თხოვნა დაუპირა.
    5.     და მართლაც, ღობე-ყორესა არ მოსდებია, კოწიაწსა არ მოჰყოლია, სიტყვა არ გაუჭიაყელებია, ვითარ უბადრუკნი მიჯნურნი იქცევიან, შუმი მემარხულენი, ხორცსა რომ არ ეკარებიან, ადგა და დღესა ერთსა პირდაპირ უთხრა სათქმელი:
    6.     - ქალბატონო, თავად სახელმწიფოსაც წაადგება, თქვენცა ისიამოვნებთ, თქვენი მოდგმისთვისაც საპატიოა, ჩემთვისა კი მიუცილებელია, რომა თანახმა გამიხდეთ და მუცლად იღოთ ჩემგან.
    7.     თავსა არამც შევირცხვენ, თორემ დარწმუნდებით.
    8.     ამისა გაგონებაზედ ბანოვანსა პირკატა ეცა და აწიკვინდა:
    9.     - ლირფო, უნაშურო, როგორ მიბედავთ მაგისა თქმასა?
    10.     უწყით თუ არა, ვის ელაპარაკებით? ეხლავ წაეთრიეთ და თვალით არ დამენახოთ!
    11.     აგრერიგად რომ არა მძაგდეთ, ვბრძანებდი, და ხელ-ფეხსა დაგაჭრიდნენ.
    12.     - ხელ-ფეხისა დაჭრასა არა ვჩივი, - მიუგო პანურგმა, - ოღონდაც ცოტა გვენადიმა და გვეპეპლავა.
    13.     აი უფალსა ჟან ჟედისა ხო ხედავთ (მან თავისა წარზიდულ დუქან-საბიძალზედ დაიდო ხელი), იმისთანა შუშპარი იცის, ეგრევ ცეცხლსა შეგინთებთ.
    14.     ლოთიანი ვინმეა, რაც რამ ქვეყნად ილეთ-მილეთია, უკლისად ამის მოგონილია, არცრა მალაყისა სწავლებასა არა დაგამადლით, მხოლოდ ერთი კია: სადაც შესაყოფელსა დაიგულებს და თავსა შერგავს, დია გამოსაკალიფებელ-გამოსაგველსა და მისალაგ-მოსალაგებელსა ხდის იქაურობასა.
    15.     ბანოვანმა ტყვიასებრ მიახალა: - გაეთრიეთ, ლირფო, გაეთრიეთ!
    16.     როგორც კი კიდევ რასმე მკადრებთ, შინაკაცთ მოვუხმობ, და სიკვდილისა პირსა მიგიყვანენ.
    17.     - არა, მაგასა არ იზამთ! - კატასებრ გაუგორდა პანურგი.
    18.     - ან მარტო ენა გაქვთ ეგრეთი მწარე, ანუ თქვენი სახე მატყუებს.
    19.     უწინამც დედამიწა ზესკნელსა შეასკდება, ზეცა კი ქვესკნელსა ჩაიქცევა და მთლად ბუნებაც გამოიცვლება, სანამდის თქვენისთანა მზისდარსა ქალსა თუნდაც მცირეოდენ ბოღმასა ანდა ვერაგობასა შევატყობდე...
    20.     დასტურ ახად თქმულია: ძნელად პოვნილა ქალიო, ტურფა და უწყინარიო.
    21.     მაგრამ აქა ოდენ აშაღლარა ქალისა გატლანქული სილამაზეა ნაგულისხმევი.
    22.     თქვენ კი იმზომ თვალისმომჭრელად, იმზომ უჩვეულოდ, იმზომ ღვთაებრივად ლამაზი ხართ, აშკარაა, თავად ბუნებამ შეგამკოთ აგრე, რათა ჩვენთვის დაენახვებინა, აი რისა შემძლებელი ვარ, ოდეს მთელი ჩემის ძალმოსილებისა და უნარისა გამოჩენა მწადსო.
    23.     თქვენა თაფლი ხართ გოლეული, შაქარი ხართ კუტლეული, მანანა ხართ ციური, პარისსა უცილოდ თქვენთვის უნდა ერგუნებინა ოქროს ვაშლი და არა ვენერასთვის, არა იუნონასთვის და არა მინერვასთვის,
    24.     რამეთუ იუნონა არცროდისა ყოფილა თქვენებრ წარმოსადეგი, მინერვა - თქვენებრ თვალჩინიანი.
    25.     ო, ზეციურნო ღმერთნო და ქალღმერთნო! ნეტავი იმას, ვისაც ამ ქალსა ჩააკონებინებთ, ჩააკოცნინებთ და ჩაატკბარუნებინებთ!
    26.     ის ბედნიერი, გული მითქვამს, მე უნდა გავხდე, რადგანაც, ვხედავ, უკვე შევყვარებივარ.
    27.     ფერიათაგან შელოცვილსა ბედი მწყალობს.
    28.     მაშ, ნუღა ვკარგავთ დროსა, კლიტე-საკლიტე მოვარგოთ ერთმანეთსა, გადაკლიტულნი უფრო კარგნი ვიქნებით.
    29.     პანურგმა წამერთ ჩახვევნა დაუპირა, წაებღლარძუნა ბანოვანსა, მაგრამა იმან ისეთნაირად დაიჭირა თავი, ვითომ ფანჯარა უნდა გამოეღო და ყვირილი აეტეხა, მიშველეთო.
    30.     მაშინ პანურგი კარისკენ გაეჩქარა და ოტებულმა გამოსძახა:
    31.     - ქალბატონო, თავსა ნუ იწუხებთ, მე მოვიყვან, ვინცა მოსაყვანია!
    32.     და უკან არღა მოუხედავს, მოუსვა ბაყაყური, არცათუ დიდად უტკენია გული უარსა, და იმა დღესა ჩვეულებრივზედ ცოტა არ ჩაუღლევია.
    33.     მეორე დილას, ვინემ დიდგვაროვანი ბანოვანი იგი წირვაზედ მივიდოდა, პანურგი უკვე საყდარში იყო დამჭვიტულ-დარჭობილი და, როგორც კი თვალი შეავლო მისულსა, მდაბლად დაუკრა თავი, აიაზმა მიაწოდა და, თითქოს არცრა მომხდარიყოს, იქავ იმისა გვერდით დაიჩოქა და ჩაულაპარაკა:
    34.     - ქალბატონო, უნდა გაცოდინოთ, რომა თქვენმა სიყვარულმა შავსა დღეში ჩამაგდო, ვერცაღა ვშარდავ და ვერცაღა ტანში გავდივარ, წარმოდგენა არა გაქვთ, რარიგ სატანჯველსა ვარ მიცემული.
    35.     თუ რამე მომივიდა, ვის უნდა მოეკითხოს?
    36.     - მომშორდით, მომშორდით, - დაუტატანა ბანოვანმა, - რა ჩემი საქმეა, რა მოგივათ!
    37.     ნუ მაშლევინებთ ლოცვასა.
    38.     - ჯერეთ კაფია ვთქვათ. დავიწყებ და ამყევით... ხვადი დაუვლის ბუქნასა...
    39.     - სულაც არ მეკაფიავება, - კვალად გაუბრაზდა ბანოვანი.
    40.     - ააწკმუტუნებს ძუკნასა... - წარმოთქვა პანურგმა.
    41.     - აწ კი ილოცეთ, ეგების ღმერთმა თქვენი სათნო გულისა გასახარელი რამ მიწყალობოს, და კარგსა იზამთ, ემაგ თქვენსა კრიალოსან-სავარდსა თუ მომიბოძებთ.
    42.     - მომიბოძებია, - მიუგო ბანოვანმა, - ოღონდ დამეხსენით.
    43.     ის-ის იყო ქალსა უნდა შეეხსნა კიდეც მსხვილოქროსმარცვლიანი ცესტრინისა კრიალოსანი, რომ პანურგმა ხელცქვიტად მოივარგა ხანჯლისა შვილი და უმალ შეაჭრა, რა არი მერმე ნაქურდლისა ქულბაქში მიეტანა და შეესყიდვინებინა, თანაც ჰკითხა:
    44.     - სანაცვლოდ იქნებ ამა ჩემსა ხანჯლისა შვილსა ინებებდით?
    45.     - არა, არა, - დაეუარა ბანოვანი.
    46.     - ისე, რომ იცოდეთ, - არ ეშვებოდა პანურგი, - ფრიად მადლიერი გაუხდებოდით, არცროდისა არ გაწყენინებდათ, ფხიანი რამ არის.
    47.     ლოცვად დამდგარსა ბანოვანსა კი უკრიალოსნობა უჭირდა, უიმისოდ ხელებდაჭრილივითღა იყო.
    48.     „თავქარიანი, წარამარა კაცი ჩანს, - ფიქრობდა საგონებელსა ჩავარდნილი.
    49.     - ნამდვილად სხვაქვეყნელია. მორჩა, სამუდამოდ უნდა დავემშვიდობო ჩემსა კრიალოსანსა.
    50.     მერე ქმარი რას მეტყვის? რას მეტყვის და, ცეცხლსა დამანთებს.
    51.     მეც ავდგები და ვეტყვი: საყდარში ქურდმა შემაჭრა- მეთქი, და ისიც ადვილად დამიჯერებს, რაკიღა სარტყელზედ შეჭრილსა ბაბთასა დამინახავს“.
    52.     ნასადილევსა პანურგმა თავის დევერხინა ქისაში კარგა ბლომა ლითონისა ფირფიტელა ჩაიყარა, მერე ქისა სახელოსა შიგან დამალა და წავიდა, მიადგა ბანოვანსა.
    53.     მისვლა და კითხვა ერთი იყო: - ჩვენთა ორთა შორის რომელსა უფრორე გვიყვარს ერთმანეთი: თქვენა მე თუ მე თქვენა?
    54.     ბანოვანმა პასუხი არ დაუყოვნა: - ჩემდათავად უნდა გითხრათ, რომა არა მძულხართ, ადამიანიშვილი სუყველა მიყვარს, ვითარ უფალი გვასწავლის.
    55.     - ბოლოსა და ბოლოს გულისა სატრფიალოდ გეგულვით თუ არა? - პირდაპირ დაეკითხა პანურგი.
    56.     - აღარც კი ვიცი, უკვე რაოდენჯერ გითხარით, აგრე ნუ მელაპარაკებით -მეთქი.
    57.     უკეთუ კვლავაც არ მოიშლით მაგისთანა უტიფარ სიტყვა-პასუხსა, - ქუშ-ქუშად მიუთხრო ბანოვანმა, - მე თქვენ გიჩვენებთ, რარიგ უნდა ჩემთან ლაპარაკი.
    58.     ეხლავ მომწყდით, ოღონდ ჯერეთ ჩემი კრიალოსანი დამიბრუნეთ, თორემ ქმარი მომკითხავს, რა უყავიო, მეტყვის.
    59.     - თქვენა, ქალბატონო, კრიალოსანზედ მეუბნებით, დამიბრუნეო? - წამოიძახა პანურგმა.
    60.     - არა, ვერ დაგიბრუნებთ, ღმერთმანი, ვერ დაგიბრუნებთ, საბადლოდ სხვაგვართ მოგართმევთ, ნაირ-ნაირსა.
    61.     უმეტესად როგორი მოგწონთ? ოქროსმინანქრიანი და დიდმარცვლიანი თუ სამიჯნურო სინსილითა შემკული?
    62.     ანდა ეგება ზოდსაებრ ერთობილი და ვარაყიანი გირჩევნიათ?
    63.     სულაც აბანოზისა ხომ არ მოგართვათ ანდა დიდროვანი იაკინთისა, ან კიდევ დიდროვანივე და უცხოდ წახნაგებული ძოწისა, კარგი პატიოსანი ფირუზითა მოთვალული,
    64.     თუ კარგი და პატიოსანი პაზიონისა, წყალწმინდა საფირონისთვლიანი, თუ კარგი და პატიოსანი ლალ-იაგუნდისა, შიგან რაერთი მომსხო ბრილიანტი რომ ურევია და თითოეული ოცდარვა კარატსა იწონის?
    65.     არა, არა, ნამეტანი მცირე იქნება ესა.
    66.     ერთიც კარგი და პატიოსანი ქვამწვანისა კრიალოსანი უნდა მოგართვათ, სისვი ქარვისთვლიანი, რომელსა შესაკრავ ტატაბოდ, ანუ ღილად ფორთოხლისა ოდენი სპარსული მარგალიტი შვენის.
    67.     სულ ცოტა, ოცდახუთი ათასი დუკატი მაინც ეღირება.
    68.     ჩემგან საჩუქრად გქონდესთ, უარსა ნუ მეტყვით, ფული თავზედ საყრელი მაქვს.
    69.     ამა ლაპარაკში რომ იყო, პანურგი, თანა ლითონისა ფირფიტელათი ამოჩხორილ ქისას აჩხრიალებდა, ვითომ აი რაოდენი ეკიუ მიყრია შიგაო.
    70.     - ან იქნებ სოსანსა ხავერდსა ინებებდით? ანდა მოქარგულსა ატლასსა? ან არადა ალისფერსა სტავრასა?
    71.     ნუთუ არცრა ძეწკვი მოგნდომებიათ, არცრა ოქროული რამ, ყამჩი, ბეჭედი?
    72.     მარტო ბრძანეთ, თქვენი ხმალი და ჩემი კისერი, ორმოცდაათი ათასი დუკატი რა ფულია!
    73.     ბანოვანსა ამისა გაგონებაზედ პირწყალი მოადგა, მაგრამ ახში აშა ჰკრა:
    74.     - არა, მადლობელი ვარ, თქვენგან არაფერი მწადის.
    75.     - მე კი, ღვთისა მადლმან, თქვენგან ერთი რამისა სურვიელი ვარ. - მიუგო პანურგმა.
    76.     - სულ მუქთად გამოხვალთ. არცა კიდევ რამე დაგაკლდებათ.
    77.     იცნობდეთ (მან კვალად თავის წარზიდულ დუქან-საბიძალზედ დაიდო ხელი), უფალი ჟან შუარია, სადგომსა ეძებს.
    78.     და პანურგი ეგრევ ზედ მივარდა, ჩავიხუტებო, იფიქრა, მაგრამ ბანოვანმა შეჰკივლა, თუმცაღა კი მაინცდამაინც ხმამაღლა არ მოსვლია.
    79.     მაშინ პანურგმა ეშმაკურად მიუთხრო:
    80.     - მაშ, აბა ხელსაც არ მაკარებინებთ, არა?
    81.     ეგრე იყოს, ოღონდ გაუცემლობასა, იცოდეთ, არცროდისა ხეირი არ მოსდევს.
    82.     რახან საკაცეთი შეგძულებიათ, ჩემსა ღმერთსა ვფიცავ, საძაღლეთი უნდა დაგხვიოთ თავსა.
    83.     ამისი თქმა იყო და, პანურგმა კუდი ამოიძუა, მოკურცხლა დახელფეხებულმა, რადგან, ბუნებურია, ტყეპასა შიშნეულობდა.


24

    1.     XXII. ვითარ უყო პანურგმა პარიზელ ბანოვანსა ოინი, რასაც კარგი არა დაუყრია რა იმისთვის
    2.     ჯერ არს თქვენგან აქავ უწყება, რომ მეორე დღესა უფლისა გვამის დიდი დღესასწაული იყო, როს ყოველნი დიაცნი უცხოდ იცმენ-იხურვენ, და ხსენებულმა ბანოვანმაც ალისფერი სტავრისა ტურფა კაბა და ფრიად დიდფასი თეთრი ხავერდისა ლაბადა შეიმოსა.
    3.     წინადღით პანურგმა ბევრი ეძება თუ ცოტა ეძება, ბოლოს მაინც იპოვნა ერთი ამძუნებული ძუკნა, მიიბა ქამარზედ, შინ მიიყვანა და სრულად მთელი დღე და ღამე მაძღრისად აჭამა,
    4.     გათენებულზედ კი ადგა და მოაკვდინა, ამოარიდა ისა ერთი რამ, რისა გამოც ბერძნელნი გეომანტნი უბნობენ, დაკუწა, დააქუცმაცა და ყოვლისა უფრორე უძირო ჯიბისა შიგნივ ჩაიკასრიელა;
    5.     მერმე გასწია, მიაშურა საყდარსა და იქა ისეთსა ალაგსა დადგა, სად საუფლო დღისა ერთან ერთად მას ბანოვანსა უნდა გამოევლო, და მოჰკრა თუ არა საყდრისა ჭერქვეშ თვალი, პანურგი წამერთ აეტორღიალა, აიაზმა უთავაზა და დია ზრდილად მიემშვიდობა,
    6.     ხოლო ცოტა ხნისა შემდგომ ბანოვანმა რამოდენიმე მცირე ლოცვა რომ წაიკითხა, მერხზედ გვერდით მიუჯდა და რონდოდ დაწერილი ესეგვარი უსტარი მიუბოძა:
    7.     რონდო. ამხელად ეხლა ნუღა მკრავთ ხელსა, ნუ გამხდით ურვილს ხელახლად ხელსა, იმჟამინდელი მაკმარეთ გმობა, ოდეს წამართვით გონი და ცნობა,
    8.     ოდეს სატანჯველს ჩამაგდეთ ძნელსა, არ განმაშორეთ ღამესა ბნელსა, არ დამაკონეთ ბროლისა ყელსა და არ მითხარით: „დავმალოთ გრძნობა ამხელად, ეხლა“.
    9.     წარუტყვევნივარ ვნებასა მწველსა, არღა მოველი ლხინსა და სთველსა, ვხედავ, ფუჭია ცალკერძი ტრფობა და მალე სიკვდილს დავუწყებ ხმობას, თუ ვერ ვეხვიე მაგ ლერწმის წელსა ამხელად, ეხლა.
    10.     და ვინემ ბანოვანი უსტარისა კითხვაში იყო, პანურგი ცქვიტად მიადგა და რაერთიც იმას კაბისა ნაოჭი თუ ყურთმაჯისა ნაკეცი ჰქონდა, სუყველგან ისა ერთი დაკუწულ-დაქუცმაცებული რამ ჩააყარა ძუკნისა და გული გადაუშალა:
    11.     - მიჯნურნი, ბატონო, მუდამ ჟამსა ბედნიერი არ არიან.
    12.     ჩემდათავად კი მაინც ვიმედოვნებ, რომა სიყვარულისგან ძილდაკარგულსა და გლახგულდაგულსა აწინდელი ვაება განსაწმენდლისა სასჯელსა დამხსნის.
    13.     მაშ, ევედრეთ ღმერთსა, რათამცა მოთმენა არ გამომილიოს.
    14.     პანურგსა სათქმელი ჯერეთ არც დაეთავებინა, საყდარი უკვე ძაღლთა ხრომ აავსო და ყოველნი მყეფარნი პირდაპირ ბანოვანისკენ იწევდნენ, რამეთუ პანურგმა კაბისა ნაოჭ-ნაკეცთა შიგან ისა ერთი რამე რომ ჩააყარა, იმისი სუნი აეღოთ.
    15.     ზოგი ციბა იყო, მჭლე და ტანმორჩილი, ზოგიცა ქონმოკიდებული ქოფაკი და ნაგაზი, იღრინებოდნენ და საფსმურგადმოყრილნი თან სუნავდნენ საცთურშეყრილსა ბანოვანსა, თანაც კიდევ აქეთ-იქიდან ზედ აფსამდნენ.
    16.     დედამიწისა ზურგზედ, ალბათ, აროდეს არ მომხდარა ესევითარი უმსგავსობა!
    17.     წინაპირველად დაუტია პანურგმა მყეფართ, დაუსისტიკინა, მერმე თავი დაუკრა ბანოვანსა, წავიდა, საჟამნოსა შეეფარა და შორით დაუწყო ცქერა სეირსა, ბილწთა ძაღლთ კი ამობაში მთლად გაუბინძურეს კაბა დიაცსა,
    18.     ერთმა ვეება მწევარმა იმდენი ქნა, თავზედ დააფსა, ქოფაკთ სახელონი გაუწუწეს, ნაგაზთ - ზურგი, დანარჩენთ - წუღანი, და იქავ გვერდითა მყოფ სეფექალთ აღარ იცოდნენ, რა ეღონათ, რარიგ ეხსნათ ბანოვანი იგი.
    19.     მაშინ პანურგმა ერთსა დარბაისელსა პარიზელსა სიცილითა უთხრა:
    20.     - დასტურ ახურებულა მანდილოსანი ესა, თუმცაღა კი, ვგონებ, უკვე დააგრილა ხვადმა მწევარმა.
    21.     და, რა დარწმუნდა, მყეფართ ბანოვანი ამძუნებულ ძუკნისგან ვერ გაურჩევიათ და იმად ეკრტიმლებიან ერთმანეთსაო, პანურგი პანტაგრუელისა მოსაყვანად გაეჩქარა.
    22.     გზად შეყრილსა ყოველსა ძაღლსა იგი უცილოდ წიხლსა აზელდა და ეუბნებოდა:
    23.     - შენ რა, არ მიხვალ ქორწილსა?
    24.     შენფერანი უკვე ყველანი იქ არიან, მალე, მალე, შე სამგლევ, შენა!
    25.     და შინ მისულმა პანურგმა მიუთხრო პანტაგრუელსა:
    26.     - მეუფეო, ერთსა ბანოვანსა, ქალაქისა პირველსა მზეთუნახავსა, ყოველგნივ ხვადნი მოაწყდნენ და იმისთანაობასა ეპირებიან, წამობრძანდი, ნახე.
    27.     პანტაგრუელი მყის თანახმა გაუხდა, უყოვნელად გაჰყვა და, როს მოიხილა სახილველი, დია გულისა წამღები და ნარუქი რამ არისო, წართქვა.
    28.     მაგრამ საქმე აქა არ გასრულებულა.
    29.     უმეტესი ამბავი ლიტანიობისა ჟამსა დატრიალდა, ოდეს ბანოვანსა ექვსასი ათას თოთხმეტი მყეფარი აედევნა, რომელ მყეფართაც მრავალთ უმრავლესი უსიამოვნება აწვნევინეს,
    30.     დ საითაც კი იმათ გაექცა, ახლა სხვა ძაღლთ გადაეყარა, და კვალში ჩამდგარნი ქოფაკ-ნაგაზნი უმალ ტბორავდნენ იქაურობასა, ბანოვანი სადაც კაბასა წამოსდებდა რასმე.
    31.     ამასა რასა ვხედავთო, გაიძახოდნენ ყოველნი მჭვრეტელნი და გაოგნებულნი შესცქეროდნენ მყეფართ, რამეთუ ხან ერთნი, ხან მეორენი კისერსა ზედა ახტებოდნენ ბანოვანსა და მთელსა ძვირფას მორთულობასა სულერთიანად უფუჭებდნენ,
    32.     და ანაზდაითად თითქოს გონსა მოეგო ბანოვანი, აწ მარტო ოტებაღა მიხსნისო, იფიქრა და გაიქცა, შინ გაქანდა, მაგრამ არცა ძაღლნი ჩამორჩენიან ოტებულსა, და მსახურნი სიცილითა იფხრიწებოდნენ.
    33.     ირბინა, ირბინა ბანოვანმა და, შინ რომ შევარდა და კარი მიიჯახუნა, სად იყვნენ, სად არა, მყეფარნიც მოცვივდნენ და ცხრამთაგამოვლილთ იმდენი აფსეს ბანოვანისა გამოკეტილსა კარსა, მალე იქა კარგა დიდი ნაკადული გაჩნდა, რომლშიაც ლაღად იცურებდნენ იხვნი,
    34.     და ნაკადული ისი დღესაქამომდე მოჩქეფს წმინდა ვიქტორისა მოახლოვოდ, მოჩხრიალებს და, თუ შიგა გობელენი ქსოვილთ ჭიაფრად ღებავს, დიაღაც ძაღლისა ფსლისა უჩვეულო თვისებითა სარგებლობს, რა თვისებისა შესახებაც ოდესმე ოსტატმა ორიბუსმა გვამცნო.
    35.     ღმერთი ვისაც შეეწეოდა, იმისთანა ნაკადულზედ წისქვილსაც გაამართვინებდა, ოღონდ, რაღა თქმა უნდა, ისეთსა ვერა, ტულუზაში ბაზაკლისა წისქვილი რომ არის.


25

     1.     XXIII. ვითარ დაუტევა პანტაგრუელმა პარიზი, ოდეს ეუწყა, ამავროტთა ქვეყანასა დიფსოდნი ჩაეკარაბაკნენო, და იმა მიზეზისა გამო, თუ რად არის საფრანგეთსა შინა ესოდენ მოკლე ლიე, ანუ ეჯი
    2.     გამოხდა მცირე ხანი და პანტაგრუელსა ემცნო, მამაშენი გარგანტუა ფერია მორგანამ საფერიოში წარიტაცა, ვითარცა ოდესმე, ენოქისა და ილიასი არ იყოს, ოჟიე და არტური წარიტაცნენო,
    3.     და შეიტყვეს თუ არა ესაო, დიფსოდნი საზღვარსა გადავიდნენ, აიალაფეს დიდი უტოპიისა ქვეყანა და ამავროტთა თავქალაქსა ალყა შემოარტყესო.
    4.     ერიჰაა, საქმე საჩქარო ყოფილაო, აჩოჩქოლდა პანტაგრუელი, არცვისა არ დამშვიდობებია, ისე დაუტევა პარიზი და რუანსა ჩავიდა.
    5.     გზად მან ბატონიშვილმან შეამჩნია, რომ საფრანგეთსა შინა ლიე, ანუ ეჯი ბევრად უფრორე მოკლეა, ვიდრე სხვათა მხარეში, და პანურგსა შეჰკითხა, რა არისო მიზეზი და საფუძველი ამისაო,
    6.     პანურგიც ადგა და ის ამბავი მიუთხრო, რომელსაც მაროტუს დიუ ლაკი, monachus, კანარისა მეფეთა მექმეობისა წიგნში ჰყვება, იქა კი თქმულია:
    7.     „წინადროსა დედამიწას თურმე არცა ლიეობრივ ზომავდნენ, არცა მილიარობრივ, სტადიობრივ ანდა ფარასანგობრივ, ვინემ ერთხელ მეფე ფარამონდსა არ შემოუღია ესეგვარი განყოფა, და აი რარიგ მოქცეულა:
    8.     ასი ჩაუქი პარიზელი მზეჭაბუკი და ასიც პიკარდიელი მზეთუნახავი შეურჩევია, სრულად ერთი კვირიაკე უნებივრებია და განცხრომით უცხოვრებია, მერმე მიუხმია, თითო მზეჭაბუკისთვის თითო მზეთუნახავი მიუბოძებია,
    9.     შეუძღვნია სახარჯო ფული და სუყველა წყვილისთვის სხვადასხვა მხარესა წასვლა უბრძანებია, იარეთო და, სადაც რომელმან ჭაბუკმან თავისი მზეთუნახავი წამოაგოროს, ანუ დაამდაბლოსო, მუნ ქვა დადოსო, ხოლო ქვითგან ქვამდისა სავალი ერთ ლიედ, ანუ ეჯად დაითქვასო.
    10.     და წასულან, გულმხიარულად გასდგომიან მზეჭაბუკნი გზასა თავიანთ მზეთუნახავთა თანა და, რაკიღა საქმე არცრა ჰქონდათ რა და სისხლი დია უდუღდათ, იდგნენ თურმე და წამდაუწუმ ყინტრაობდნენ, მალაყსა გადადიოდნენ, რისა გამოც არის ფრანგული ლიე ესდენ მოკლე.
    11.     მაგრამ შემდგომად, როს კარგა მანძილი გაუვლიათ და ქანცგაწყვეტილნი ქასქანჯიელთ დამგვანებიან, ბაზმაში კი ზეთსა აშკარად დაუკლია, უკვე თალიამალიად ვერღა უცელქიათ და დღეში ერთსა (მამრთა ამბავსა ვამბობ) საცოდავ გაფხაკურებასაც დასჯერებიან,
    12.     დასტურ ამა მიზეზით და ამის ბარობით არის ესერიგად გრძელი ლიე ბრეტანსა, ლანდებსა, გერმანიასა და უფროისად შორეულ ქვეყანათა შინა“.
    13.     რომელნიმე კაცნი სხვა აზრსაც გამოთქვამენო, მარამ მე ესა მგონია უმეტესად უტყუარიო, მიატანა სიტყვა ბოლოსა პანურგმა.
    14.     პანტაგრუელი ეგრევ დაჰყაბულდა.
    15.     რუანიდან ისინი ონფლერსა გაესწრაფნენ და იქა პანტაგრუელი, პანურგი, ეპისტემონი, ევსთენი და კარპალიმი გემში ჩასხდნენ.
    16.     და სანამ ზურგისა ქარსა ელოდნენ და ხომალდისა გმანვაში იყვნენ, პანტაგრუელსა უსტარი მოუვიდა ერთი პარიზელი ქალისა (რომელ ქალსაცა ისა კარგა ხანსა არჩენდა) და უსტარსა ესევითარი რამ ეწერა ზედა:
    17.     „ტურფათა გულში ყველაზედ მეტად ძლევაშემოსილსა, და ვაჟკაცთა შორის ყველაზედ ნაკლებად სანდოსა. პ.ნ.ტ.გ.რ.ლ.“


26

     1.     XXIV. აქა უსტარი, რომელიცა პანტაგრუელსა ერთი პარიზელი დიაცისა ფარნადმა მოართვა, და ოქროს ბეჭედზედ წარწერილ სიტყვათა თარგმანება
    2.     უსტარისა ზედნაწერმა ფრიად განაცვიფრა პანტაგრუელი, ვინ გამომიგზავნა, სახელი რა ჰქვიაო, დაეკითხა ფარნადსა და გახსნა უსტარი, ჩახედა და ერთადერთი რამ, რაიცა შიგან ნახა, დიამანტისთვლიანი ოქროს ბეჭედი იყო.
    3.     მაშინ პანტაგრუელმა მოუწოდა პანურგსა და უსტარი აჩვენა.
    4.     პანურგმა ასჯერ აწონ-დაწონა და ერთხელ წართქვა, ჩემი ვარაუდითაო ქაღალდსა ზედა რაღაც უნდა ეწეროსო, მაგრამ დამწერსა ძალიან ეშმაკური ხერხი უხმარია და ასოთა წაკითხვა ჭირსო.
    5.     რათა გაეგო და გაერჩია სიტყვანი, მან ქაღალდი ცეცხლისა ახლო მიიტანა, ეგება უსტარი ნიშადურისა ხსნარით არის ნაწერიო.
    6.     მერმე ადგა და ახლა წყალში ჩადო ქაღალდი, ეგება რძიანისა წვენით არის ნაწერიო.
    7.     მერმე სანთლისა ალზედა მოატარა, ეგება ხახვისა წვენით არის ნაწერიო.
    8.     მერმე ნიგვზისა ზეთითა გაპოხა, ეგება ლეღვისა ლოპოთია ნაწერიო.
    9.     მერმე რძე გადაავლო მეძუძური ქალისა, რომელიცა თავისა სიყრმისა ქალიშვილსა აწოვებდა ძუძუსა, ეგება გომბეშოს სისხლით არის ნაწერიო.
    10.     მერმე ქაღალდისა ერთსა კუთხესა ფერფლი გააგლისა მერცხლისა ბუდისა, ეგება იუდეური ბალღოჯისა წვენით არის ნაწერიო.
    11.     მერმე მეორე კუთხესა ყურისა ზინზლი წასცხო, ეგება ყორნისა ნაღვლით არის ნაწერიო.
    12.     მერმე წამიერ ძმარში გაალაღლაღა ქაღალდი, ეგება აბუსალათინისა ზეთით არის ნაწერიო.
    13.     მერმე მღამიობისა ქონი წაუსვა, ეგება ვეშაპისა თესლით, ანუ ესრეთ წოდებული რუხი ამბრით არის ნაწერიო.
    14.     მერმე ტაშტი მოივარგა და ფრთხილად ამოავლო უსტარი იგი ცივსა წყალში, ეგება შაბით არის ნაწერიო.
    15.     ბოლოსა, რაკი ვერა გააწყო რა, ფარნადსა უხმო და ჰკითხა:
    16.     - შენა, ძმავ, რომელმან ქალმაც გამოგაგზავნა, თანა არგანიც ხო არ გამოგატანა?
    17.     პანურგი ჰგონებდა, აქა დასტურ ის ეშმაკობა იმალვის, რაზედაც ავლუს გელიუსი უბნობსო.
    18.     - არა, ბატონო, არცრა გამოუტანებია, - მიუგო ფარნადმა.
    19.     მაშინ პანურგმა თმისა გადაპარსვა მოუნდომა, ვინ იცის, ეგება საგანგებო რამ მელნით სულაც თმაგარდატევებულ თავზედ დააწერა დიაცმან მოკითხვისა წიგნიო, მაგრამ, ფარნადი გაბურძგნული რახან იყო, იფიქრა, ესდენ მოკლე დროში ამ სიგრძე თმა ვერ წამოეზრდებოდაო, და ხელი ააღო.
    20.     და აწ პანტაგრუელსა მიუბრუნდა პანურგი:
    21.     - ღვთისა სახელსა ვფიცავ, მეუფეო, არღა ვიცი, რარიგ მოვიქცე და რა გითხრა.
    22.     რათამც დავრწმუნებულიყავ, მართლა ეწერა თუ არ ეწერა ქაღალდსა რამე, ავდექ და ზოგ-ზოგი ხერხი მოვიმარჯვე მესერე ფრანჩესკო დი ნიანტოსი, ტოსკანელისა, რომელმან მრავალი წესი აღწერა იდუმალანბანისა კითხვისა,
    23.     ბევრი ვჩხრიკე ზოროასტრისა Peri grammaton acriton და კალფურნიუს ბასუსისა De literis illegibilibus, მაგრამ ვერცრასა გავხდი და, ვგონებ, ხვაშიადი სრულად ბეჭედშია დამალული. მოდით, ერთად ვნახოთ.
    24.     გასინჯ-გამოსინჯეს, ატრიალეს ბეჭედი და შიგნით მხარესა ესევითარი ებრაული წარწერა უნახეს: LAMAH HAZABTHANI
    25.     მაშინ მოუწოდეს ეპისტემონსა და შეეკითხნენ, რასა ნიშნავს ესაო.
    26.     ეპისტემონმა მიუგო, ებრაული სიტყვებიაო და ნიშნავსო: „რისთვისა დამიტევეო?“
    27.     პანურგი მაშინვე ჩასწვდა აზრსა:
    28.     - ყველაყა აშკარაა. ხედავთ ამა დიამანტსა? ყალბი, თაღლითი თვალია.
    29.     აი ეს არის თარგმანება იმისა, რისი თქმაც ენიაზებოდა პარიზელსა დიაცსა:
    30.     ორგულო აშიკო, რაისთვისა დამიტევეო?
    31.     პანტაგრუელი უცბად მიხვდა, გაახსენდა, რომ წამოსვლისა წინ ვერ დაემშვიდობა თავის ხარჭასა, და ამან დია დააღონა;
    32.     ერთი პირობა პარიზსა მიბრუნებაც კი იზრახა, რა არი შერიგებოდა მას დიაცსა.
    33.     მაგრამ ეპისტემონმა ჯერეთ ენეასისა და დიდოს გაყრისა ამბავი მოაგონა, მერმე ახლა ჰერაკლიდე ტარენტელი მოიშველია, იმის რჩევა-დარიგებისა არ იყოსო, უთხრა, ხომალდი თუ ღუზაჩაშვებულიაო,
    34.     ხოლო გამგზავრებისა ყოვნება არ ეგებისო, უმჯობეს არს, რომ ბაგირი გადაიჭრას, ვინემ ღუზისა ამოზიდვაზედ ჟამი დაიხარჯოსო, და ამისათვისაო ეგ აზრი დაივიწყე და ეხლავ შენსა საფრთხედამუქრებულსა სამშობლო ქალაქსა მიაშურეო.
    35.     მართლაც, ერთსა საათსაც არ გაევლო, ამოვარდა ჩრდილოეთ-ჩრდილოდასავლეთისად სახელდებული ქარი და ხომალდი აფრააშვებული შეება გაშლილსა ზღვასა, განვლო პორტო-სანტო, მადერა და რამოდენიმე დღეში კანარისა კუნძულთ მიადგა.
    36.     იქიდან კვალად დაიძრნენ მოგზაურნი, გვერდზედ ჩაუარეს კაპო-ბლანკოსა, სენეგალსა, მწვანე კონცხსა, გამბრიასა, საგრესსა, მელსა, კეთილი იმედის კონცხსა და მელინდისა სამეფოში ჩამოხდნენ.
    37.     იქიდან კი უკვე ჩრდილოეთისა ქარსა, ანუ აპარკტიასა მიანდეს იმათ ხომალდი და ჩაუარეს მედენს, უტის, უდემს, გელასიმს, ფერიის კუნძულსა და აქორიის სამეფოსა,
    38.     ვლეს, ბევრი ვლეს და მიატანეს უტოპიის ნავსაყუდელსა, რომელსაცა სამ ლიეზედ ოდნავ მეტი აშორებდა ამავროტთა თავქალაქსა.
    39.     ხმელეთსა ზედან შემდგართ ცოტა სული რომ მოითქვეს, პანტაგრუელმა წართქვა:
    40.     - ძმობილნო, აქედან ქალაქამდის შორი აღარ არის.
    41.     მაგრამ, სანამ გზასა განვაგრძობდეთ, მოდით, განვაბჭოთ საქნარი და ნუ დავემგვანებით ათენელთ, წინ-წინ რომ საქმობდნენ და მას უკანითღა თათბირობდნენ.
    42.     თანახმანი ხართ თუ არა ჩემთან ერთად სიცოცხლისა და სიკვდილისა?
    43.     - დიახ, ვართ, ბატონო, - მიუგეს ერთხმივ.
    44.     - მუდამ გჯეროდეს ჩვენი და გვერწმუნე, როგორაც საკუთარსა თითებსა.
    45.     - რახან აგრეა, - განაგრძო პანტაგრუელმა, - ერთი საწუხარი და საშფოთარი ისღა დამრჩენია, რომ არცა გაწყობილობა და არცა კიდევ რიცხვი ვიცი ქალაქისა გარშემო მომდგარი მტრისა ლაშქრისა.
    46.     აი ამას თუ ვინმე მაცოდინებდა, გული საგულესა მექნებოდა.
    47.     მაშ, აბა ერთად ვიფიქროთ, რარიგ ვუშველოთ საქმესა.
    48.     და სუყველამ ერთპირ უპასუხა:
    49.     - ჩვენა დასაზვერად გაგვიშვი, თავად კი აქავ დაგვიცადე.
    50.     ყოველნაირსა ამბავსა დღესავე დოსტოღრივ მოგაწვდენთ.
    51.     - მე, - განუცხადა პანურგმა, - მტრისა ბანაკში უჩუმრად შევალ, ვერცა მხმილავნი გაიგებენ რასმე და ვერცა გუშაგნი, ის კი არა, დუშმანსა გვერდზედ მოვისვამ, ერთად წავუქეიფებთ და მუშტი-კრივზეც გადავალ,
    52.     მარამ უცხო არცვისა ვეგონები, სულ დავუთვალიერებ ქვემეხთა და ზარბაზან-დუნყუზანთ, მივივლ-მოვივლი ჯართუფროსთა კარავთ და მოსაგრეთ ისერიგად მოვაჩვენებ თავსა, გულისხმაში ერთიც არ ჩავარდება.
    53.     ეშმაკი რომ ეშმაკია, თავად ისიც ვერ გამაცურებს ყინულზედ, რამეთუ ჩამომავალი ვარ ზოპირისა.
    54.     - მე, - განუცხადა ეპისტემონმა, - ძველი დროისა უმამაცეს ლაშქართმთავართა და მეომართა ყველაგვარი მანქანება და ყველაგვარი გმირობა, სამხედრო სწავლათა ყველაგვარი ეშმაკობა და მამაძაღლობა ვუწყი.
    55.     წავალ, შევერევი მტერსა, და უკეთუ მამხილებენ და გამომააშკარავებენ, მაინც დავუძვრები, მანამ კი ათასნაირსა რასმე შევასმენ და უცილოდ დამიჯერებენ, რამეთუ ჩამომავალი ვარ სინონისა.
    56.     - მე, - განუცხადა ევსთენმა, - არცრა დარაჯთ ვუყურებ, არცარა ებგურთ, სანგარ-სანგარ მივეპარები და, ეშმაკსაებრ ძლიერნი რომც იყვნენ, სულ ერთია, ხელ-ფეხთ შევუმუსრავ და ეგრევ ზედა შევდგები, რამეთუ ჩამომავალი ვარ ჰერკულესისა.
    57.     - მე, - განუცხადა კარპალიმმა, - სუყველგან შევაღწევ, სად მარტო ჩიტი თუ გაიფრენს.
    58.     იმისთანა ცქვიტი ვინმე ვარ, სანამ ისინი თვალსა მომატანდნენ, უკვე სანგართ გადავევლები და სრულად მთელსა იმათსა ბანაკსა გავივლი;
    59.     არცა შუბისა მეშინის, არცა ისრისა და არცა ყოვლისა უფრორე ფერხმალი ცხენისა, გინა პერსევსისა მერანი იყოს და გინა პაკოლეს რაში,
    60.     საღ-სალამათად მისული საღსალამათადვე გავეცლები და მთლად მინდორ-ველიც რომ მოვიარო, ერთსა ყვავილსა არ გავქელავ და ერთსა თაველსა, რამეთუ ჩამომავალი ვარ ამორძალ კამილასი.
    61.     „ასოთა გამო, რომელთა გარჩევაცა შეუძლებელია“ (ბერძ.). „ასოთა გამო, რომელნიცა არა წაიკითხვის“ (ლათ.).


27

    1.     XXV. ვითარ ეშმაკურად ამოჟუჟეს პანურგმა, კარპალიმმა, ევსთენმა და ეპისტემონმა, პანტაგრუელისა თანამდგომთ, ექვსას სამოცი რაინდი
    2.     ისინი ამა ლაპარაკში იყვნენ, რომ გზაზედ ექვსას სამოცი რაინდი გამოჩნდა, სუყველანი წვივმაგარ სინიბთ მოაგელვებდნენ და გვალე, გვალესა იძახდნენ,
    3.     ესეგვარად კი იმისათვის ჩქარობდნენ, მალე გავიგოთ, ნაპირსა ვისი ხომალდი მოადგაო, და თუ მიწისა მგელი დაგვსხმია ვინმე, დრო ვუხელთოთო, ხაფად წარვტყვევნოთო.
    4.     მაშინ პანტაგრუელმა წართქვა: - ძმობილნო, ხომალდსა შეეფარენით. მტერი აღარა ხუმრობს, ავად მოგვტანებია, მაგრამ ათგზის მეტიც რომ მოგვადგეს, სულ სრიმლსა გავავლებ, ვითა ხვასტაგსა.
    5.     თქვენ კი ამაობაში თვალსა მოეფარეთ და ლხინად დასხედით.
    6.     პანურგი ფიცხლივ დაეუარა: - არა, ბატონო, ეგრე არ გამოვა, თუ წასვლაა, თავად წაბრძანდი და ესენიც თან გაიყოლე.
    7.     მტერსა მარტოკა მე მოვუვლი. დაზმა არა ეგების. ეხლავ წაბრძანდი.
    8.     დანარჩენთ ერთპირ აგრე უთხრეს: - სწორი ბრძანებაა, მეუფეო, დასაფრდი სადმე.
    9.     პანურგსა შემწედ ჩვენცა ვეყოფით.
    10.     რისა ძალიცა შეგვწევს, ეხლავ მოიხილავ.
    11.     პანტაგრუელი ყაბულსა გაუხდა: - კარგით, კარგით, წავალ, ოღონდ უცილოდ ხელსა აღგიპყრობთ, უკეთუ დუშმანი მოგერიათ.
    12.     ამხანობაში პანურგმა ორი გრძელი ბაგირსამაგრული შეხსნა ხომალდსა, იქავ კაბესტანსა გამოაბა, და წვერნი დაბლა, მიწაზედ გადმოყარა, მერმე კი ადგა და ორივ წვერი გამოამარყუჟა, ერთი უფროისად დიდი დაიჭირა, მეორე, მომცრო, პირველისა შიგან მოაქცია და მიუთხრო ეპისტემონსა:
    13.     - წა, ხომალდზედ ადი. განიშნებ თუ არა, მალიად დაატრიალე კაბესტანი და ბაგირნი აახვიე.
    14.     მას უკან პანურგი ახლა ევსთენსა და კარპალიმს მიუბრუნდა:
    15.     - თქვენ კი, ძმობილნო, აქავე დარჩით, პირისპირად შეეყარენით, უსიტყვო მორჩილება განუცხადეთ მტერსა, ვითომ დანებდით და ეგ არი, ოღონდ ღმერთი არ გაგიწყრეთ, მარყუჟთა შიგან არ შედგათ ფეხი, შორად იტრიალეთ.
    16.     და პანურგი ხომალდზედ აიჭრა, წამოავლო ხელი ერთსა იღლია ჩალასა და ერთსა გვადრუცსა საზარბაზნე დენთსა, მსწრაფლ ჩამოარბენინა, მოფანტა დენთი დამარყუჟებულ ბაგირთა შიგნივ და ჩლა-პატრუქმომარჯვებული ახლოში დადგა.
    17.     რაინდნი თავქუდმოგლეჯილნი მოცვივდნენ, წინანი ეგრევ ზედ მიაწყდნენ ხომალდსა, თუმცაღა ნაპირი დია მოლიპული იყო, და ორმოცდაოთხნი ძირსა დაეკვეთნენ თვისთა ცხენთა თანა.
    18.     დანარჩენთ იფიქრეს, მომხდურნი დასტურ წინააღმდეგობასა გვიწევენო, და შედგნენ, ქოჩი შეკრეს, საომარი თადარიგი დაიჭირეს, მაგრამ პანურგი უმალ ქვეშ გაუგორდა, ქასური გაჰკრა:
    19.     - უფალნო, გატყობთ, დაშავებულხართ.
    20.     მოგვიტევეთ, მარამ ჩვენი ბრალი სულაც არ არის.
    21.     ყველაყა ცხიმიანობამან გიყოთ ზღვისა წყლისამან. ავსა ნუ იზრახავთ, გნებდებით.
    22.     დანებება წართქვეს აგრეთვე ორთავ მისთა ამხანაგთ და ეპისტემონმა, გემბანსა ზედა შემდგარმა.
    23.     პანურგი ამასობაში ნელ-ნელიად გვერდზედ მიდგა და, როს თვალი შეავლო, რომ ყოველნი მტერნი რაინდნი მარყუჟთა შიგან იდგნენ, ხოლო ამხანაგნი მისნი განაპირებულიყვნენ,
    24.     რამეთუ გზა დაეგდოთ ხომალდ-მეხომალდეთა მოსახილველად დუნდგოდ დაძრულ იმა რაინდთათვის, მყის შეუძახა ეპისტემონსა: - გასწიე! გასწიე!
    25.     და ეპისტემონმა წამერთ დაატრიალა კაბესტანი, დაატრიალა, და ორივ ბაგირი ცხენთ გარშემო შემოეხვია, შემოეჭირა და ისინიცა და იმათი მხედარნიც სულ ყირა-ყირა, კირწი-კორწა გადაატარა.
    26.     მხედართ იჩქითად მახვილნი იშიშვლეს და ის იყო უნდა დაებალთათ ბაგირნი, რომ პანურგმა ცეცხლი წაუკიდა ჩლაპატრუქსა, და სუყველანი ჯოჯოხეთურსა ალში გაეხვნენ, ვითარცა სულნი ცოდვილნი.
    27.     არცვინ წამლად არ გადარჩენილა, არცა კაცი და არცა ცხენი, თვინიერ ოდენ ერთი რაინდისა, რომელიცა არაბულმა ტაიჭმა გაიტაცა.
    28.     მაგრამ კარპალიმმა უმალ დაჰკვლია და ისე მკვირცხლად გამოეკიდა დახელფეხებული, იმასა ჯერეთ ასიოდე ნაბიჯიც არ გაევლო, უკვე დაეწია, შეუხტა ცხენისა გავაზედ, უკანით ხელნი შემოჰხვია და კვალად ხომალდისკენ გამოაბრუნა.
    29.     მტერი სრულად ძლეული რა დაინახა, პანტაგრუელსა ცა გაეხსნა, დია შეუქო ამხანაგთ სიჩაუქე და ბრძანა, ეხლა ზღვისა პირად განისვენეთო, იქივ ჰაერზედ გაშალეთ სუფრაო, ტყვევნილთან ერთად სიამტკბილობისა პური ჭამეთ და არცა სასმელი დაიკლოთო,
    30.     დაღათუმცა, ვაგლახიანსა ტყვექმნილსა მაინცდამაინც არ ეჯერებოდა, რომ პანტაგრუელი ეგრევე არ გადასანსლავდა, არადა იმოდენა ყანყრატო ჰქონდა, ერთსა ყლაპსა უზამდა და ისევე ადვილად გადაუძახებდა, ვითა თქვენა საფანტისა მარცვალსა გადაყლაპავდით,
    31.     და წარტყვევნილი იგი მის პირსა შიგან სულაც არ დაიჭერდა უფრორე მეტსა ადგილსა, ვინემ ფაჩქისა, ანუ ფეტვისა მარცვალი დაიჭერს კარაულისა ხახაში.


28

     1.     XXVI. ვითარ მოჰყირჭდათ პანტაგრუელსა და იმის ამხანაგთ ყაღი, და რარიგ წავიდა ნადირობად კარპალიმი
    2.     სმა-ჭამისა ეშხში რომ შევიდნენ, კარპალიმმა წართქვა:
    3.     - წმინდა კანჭიყლაპიას ფაშვსა შემოვევლე, ნუთუ ნანადირევსა რასმე გემო ვერ უნდა გავუსინჯოთ?
    4.     ყაღმა უღმერთოდ მოწყურება იცის.
    5.     წავალ და ეხლავ ბარკალსა მოგიტანთ ჩვენგან შემწვარ-შებრაწული ერთ-ერთი ცხენისასა;
    6.     სხვა უკეთესსა ვერცრასა მოინატრებთ.
    7.     და როგორც კი თქმულისა საქმნელად წამოდგა, იქავ ტყისა პირად შველი მოიხილა, დია ზორბა რაიმ იყო, ჯავარიანი, მაღნარიდან, ალბათ, ცეცხლსა გამოეტყუებინა, პანურგისგან ანაზდაითად დაგზნებულსა.
    8.     მოიხილა და, არცა დაფიქრებულა, სამალისა უსწრაფესადა გამოუდგა, ჩქარეულად მიეტანა და წასწვდა, თანაც იმისა დევნაში ეგრევ ხელდახელ შეიპყრო:
    9.     ოთხი დიდროვანი სავათი, შვიდი სარსარაკი, ოცდაექვსი გნოლი, ოცდათორმეტი კაკაბი, თექვსმეტი ხოხობი, ცხრა ჩიბუხა, ცხრამეტი ყანჩა, ოცდათორმეტი ქედანი, გზა-გზა კი ფეხქვეშ მოიყოლა და დახოცა:
    10.     ათიოდე ან ცოტა მეტი კურდღელი თუ კოტორი, სოროთაგან გამოვარდნილნი, თვრამეტი მწყერმარხილი, ანუ ღალღა, წყვილ-წყვილად მოარულნი, თხუთმეტი ეშვი, ორი თოფიხალთა, სამი დიდი მელა.
    11.     შველსა თავში ხელმეხა დაჰკრა და იმწამსვე გაათავა, ციმციმ წამოიკიდა, წამოკრიფა კურდღელნი, მწყერმარხილნი, ეშვნი და, როს თავისიანთ იმოდენზედ მიეახლოვა, რომ იმის ხმასა გაიგონებდნენ, გასძახა:
    12.     - პანურგ, ძმობილო, ძმარი ნახე, ძმარი!
    13.     ქველმა პანტაგრუელმა უმალ იზრახა, კარპალიმსა დასტურ გული ერევაო, და ციხისა ძმრისა ჩამოსხმა ბრძანა.
    14.     თუმცაღა პანურგი მაშინვე გულისხმაში ჩავარდა, აქა რაღაცა კურდღლისა სუნი ტრიალებსო,
    15.     და, მართლაც, ორიოდ წუთისა შემდგომ უკვე დაანახვა ლომგულ პანტაგრუელსა, აგერა, როგორი შველი მოუგდია კარპალიმსაო, კურდღელნიც ბლომად დაუხოცავს, სარტყელ-ფარაგი არღა უჩანს, იმოდენი ჰკიდია ზედაო.
    16.     ეპისტემონსა წუთიც არ დაუზმია, ადგა და ცხრა მუზისა სახელობაზედ ცხრა ხისა შამფური გამოთალა ანტიკური ყაიდისა, ევსთენმა გატყავებასა მიჰყო ხელი,
    17.     პანურგმა ისეგვარად მიადგა ერთმანეთსა ორი ანჩახ-უნაგირი, ადრე რაინდთ კუთვნილნი, რომ ხათრითისა მიმგვანებული გამოიყვანა, მზარეულობა ტყვესა დაეკისრა, და მან ტყვევნილმან იმავ ცეცხლზედ შეწვა ნანადირევი, რომელ ცეცხლშიაც რაინდნი ჩაიბუგნენ.
    18.     და აღორეს კიდეცა, აქორეს კიდეცა მუცელნი, ჭამეს, მაგრამ რა ჭამეს!
    19.     ავსა თვალსა არა ენახვოდა, ისე იღმურძლებოდნენ.
    20.     და პანტაგრუელმა წართქვა: - ნიკაპზედ ყოველნი ორ-ორსა წყვილსა ზანზალაკსა რომ დაიკიდებდეთ, მე კი რენისა და პუატიეს, ტურისა და კამბრეს სამრეკლოთა ზართ ჩამოვიბამდე, ღვთისა მადლმან, ყბებისა ქნევა-ქნევაში დია რეკვა-ლხინებასა მივეცემოდით.
    21.     - სჯობს საქმეზედ ვილაპარაკოთ, - შეესიტყვა პანურგი. - მტერი ჯერხანად დასაძლევი გვყავს.
    22.     - მართალი ბრძანებაა, - კვერი დაუკრა პანტაგრუელმა.
    23.     და მსწრაფლ ტყვევნილსა მიუბრუნდა:
    24.     - ძმობილო, ოდენ სისწორე გვითხარ, არცრა იცრუო, თორე ეგრევ ცოცხალსავე ამოგიღებთ ოთხში, სხვა არ გეგონო, ბალღთ თითო ლუკმად ვყლაპავ.
    25.     სულ წვლილად, დოსტოღრივ გვაუწყე, რაც კი რამ თქვენი ლაშქრისა ამბავი იცი, ნუ დაგვიმალავ ნურცა განლაგებასა, ნურცა ოდენობასა და ნურცა კიდევ შემძლებლობასა.
    26.     პასუხად ტყვევნილმა აგრე მიუგო:
    27.     - მეფეთმეფეო, მხოლოდ მართალსა გკადრებ.
    28.     ჩვენსა ლაშქარში სამასი მარტო ქვისა ზეიდლიან-ჯავშნიანი უშვერად დიდი დევკაცია, ოღონდ იმათ თქვენი გამოკიდებისა თავი არა აქვთ, თვინიერ ერთისა, ვინცა წინამძღვრობს, მგელკაცად სახელდებულისა, და ვისაც ბექთრად ციკლოპთა გრდემლნი აცვია;
    29.     ას სამოცდასამი ათასი ქვევითია, ერთიანად ჭინკისა ტყავითა შემოსილი, და არცვისა შემძლეობა და გულოვნობა არ აკლია;
    30.     თერთმეტი ათას ოთხასი აბჯროსანია;
    31.     სამასი ათას ექვსასი ფილთამეხისა გარდა, დანარჩენ ქვემეხ-ზარბაზანთ და ლოდსატყორცნთ თვლა არა აქვს;
    32.     არცა კიდევ მესანგრენი არიან ცოტანი, ოთხმოცდათოთხმეტი ათასი კაცია და ას ორმოცდაათი ათასიც კახპა, სილამაზითა ღმერთქალთ არ ჩამოუვარდებიან...
    33.     - აი, ეგ კი მეამა, - ენა გააწკლაპუნა პანურგმა.
    34.     - იმათგან ზოგი ამორძალია, ზოგიცა ლიონელი, პარიზელი ანდა ტურენელი, ანჟუელი, პუატუელი, ზოგ-ზოგნი ნორმანდიელნი ურევიან, ზოგნი გერმანელნი, და რაღა ბევრი გავაგრძელო, ყოველი ქვეყნისა და ყოველი კუთხისა ასულთ ნახავთ.
    35.     - კეთილი და პატიოსანი, - დაიბუხუნა პანტაგრუელმა, - ხელმწიფეც რა, თანა ახლავს ლაშქარსა?
    36.     - დიახ, ბატონო, - მიუგო ტყვევნილმა, - პირადად აქა ბრძანდება.
    37.     სახელად ანარქს ვუწოდებთ, დიფსოდთა, ანუ წყურვეულთა მეუფედ ვრაცხთ, რამეთუ ქვეყანასა ზედან არცა სადმე არიან ჩვენებრ ძლიერად წყურვეულნი და ჩვენებრვე ძალუმ ჩამღლევნი, და კარავსა იმისასა დევკაცნი გუშაგობენ.
    38.     - საკმარისია, - წართქვა პანტაგრუელმა, - ჰა, წამოხვალთ, ძმანო? ჩვენებურად შევუტიოთ!
    39.     მაშინ პანურგი ასრე გაეპასუხა: - ღმერთიმც აკოღინებს შენსა მოღალატესა!
    40.     არა მინდა რა, მარტოკასა გამაჟუჟინა ვითა ღორნი.
    41.     ვინმე თუ მრთელი გადამირჩეს, საცა თავისი თქვას, არცა ჩემი დაივიწყოს. ისე, ერთი რამ მაფიქრებს…
    42.     - მაინც რა? - დაეკითხა პანტაგრუელი.
    43.     - რა და, რარიგ რა მოვახერხო, რომ ის კახპანი ერთსა დღეში სულ ოთხზედ დავაყენო და ვერცავინ გამისხლტეს გამოუთოფავი?
    44.     - ჰა-ჰა-ჰა! - გაიცინა პანტაგრუელმა.
    45.     კარპალმა კი წართქვა: - დედას ვუტირებ ეშმაკსა! ერთსა-ორსა საჩემკბილოსა მეც შევაჯდები, ღმერთმანი, შევაჯდები!
    46.     - მე რა, თქვენზედ ნაკლები ვარ? - აძრახდა ახლა ევსთენი.
    47.     - რუანისა მერმე ვმარხულობ, მორტყმასა ვიღა ჩივის, ერთიცა ვეღარ მისვრია ზედა-ზედ ათგზის და თორმეტგზის მსროლელსა.
    48.     - მაშ, აბა ვინცა სქელი და ფაშფაშა იქნება, შენთვის შეგვიხვედრებია, - განსაჯა პანურგმა.
    49.     - როგორ, კაცო? - შეჰყვირა ეპისტემონმა.
    50.     - სუყველამ იბუქნაოთ, მე კი ვირსა ვდიო? მნახეთ რაღა სულელი!
    51.     რაიცა ომიანობისა წესია, ისა ვქანთ: Qui potest capere cariat.
    52.     - არა, დევნა არ გინდა, - მიუთხრო პანურგმა.
    53.     - მიდი, ჯერეთ დააბი ვირი, მერმე დადექი და შენც იბუქნავე.
    54.     ქველი პანტაგრუელი გაპირმღიმარდა და წართქვა:
    55.     - ღვინო არ გიჩანთ და ტიკსა ალბობთ.
    56.     დია ვიშიშვი, ეგ ცელქობისა ხურუში შებინდებამდის არ გაგინელოთ მტერმან, და ვაითუ თავ-ბედსა იწყევლიდეთ შუბ-ისარნაკრავნი.
    57.     - გათავდა! - შეჰყივლა ეპისტემონმა.
    58.     - ეხლავ უკლისად აქა მოგილალავთ, გინდა შეწვით, გინდა მოხარშეთ, ჩახოხბეთ, ჩაამუჟუჟეთ.
    59.     ქსერქსესა უმეტესი ლაშქარი ჰყავდა, ვინემ ამათია, ჰეროდოტესა და პომპეიუს ტროგუსსა თუ დაეჯერებათ, სამას ათასსა მეომარსა ითვლიდა, მაგრამ თემისტოკლემ ერთი მუჭა დასტა შეაბრძოლა და მრე ექმნა.
    60.     ამად, იწამეთ ღმერთი, ნუ მიეცემით ვალალებასა!
    61.     - საიდანაც გამომძვრალან, კვალად იქავ შევაძვრენთ! - წართქვა პანურგმა.
    62.     - მამაცთ მარტოდენ ჩემი საბიძალიცა ეყოფათ, მოვუსვამ და სულ ბურსა ავადენ, დიაცთ კი ამა წმინდა მემღვიმესა მივუსევ, საბიძალსა შიგან რომ მივის, და ესა უზამს საქნელსა.
    63.     - აბა, ჰე, - შეუძახა პანტაგრუელმა, - დავიძრათ ძმანო!
    64.     რომელი შემძლებელ არს მიტაცებისა, მიიტაცოს (ლათ.).


29

     1.     XXVII. ვითარ აღმართა პანტაგრუელმა თავიანთი ღვაწლისა მოსაგონარი ნადავლისა სვეტი, პანურგმა კი კურდღელთა მოსაგონარი,
    2.     და რარიგ იშვნენ პანტაგრუელისა ქართაგან ქონდრისკაცნი, ხოლო ქვეშეთ ბერვისგან ქონდრისქალნი, და რაგვარ გადაამტვრია პანურგმა ორსა ფილჯამსა ზედა გადებული ბუნი, ანუ შუბისა ტარი
    3.     - ვინემ აქაობასა დავაგდებდეთ, - დაიბაყბაყა პანტაგრუელმა, - ჩვენი ამჟამინდელი ღვაწლისა მოსაგონრად ერთი ფარსაგი რამ ნადავლისა სვეტისა ამართვა მისურვებია.
    4.     ამისა თქმა იყო, და ყოველნი სიხარულმან აღიტაცა, ერთსა გლეხურსა გალობისა ჭრელსა მეორე მოაყოლეს, დატრიალდნენ და მალიად ცასა უწვდინეს წვერი სვეტსა, რომელსა ზედან რაღა არ დაჰკიდეს:
    5.     ჰაი ანჩახ-უნაგირიო, ჰაი ბუმბულ-ფრთიანი საშუბლე ცხენისაო, ჰაი უზანგ-ავჟანდნიო, ჰაი დეზნიო, ჰაი ჯავშან-ბექთარიო, ჰაი ბასრისა აბჯარ-თორნიო, ჰაი საბარკულნიო, ფარღულ-გულქანდნიო, სირზაყოლბაღნიო,
    6.     და არცრა კიდევ სხვა დაუკლიათ რა, რაცა კი ძლევისა თაღისა თუ ნადავლისა სვეტისა მოსარგებია.
    7.     მერმე ადგა პანტაგრუელი და, ღვაწლი ესე ბარემღა სამარადისოდ დავამტკიცოო, სვეტსა ქვემორე ძლევისა სიმღერა მიაწერა:
    8.     აქ ერთხელ ოთხნი შეებნენ მტერსა, ჭკუა იხმარეს შუბად და ფარად, ვით სციპიონმა, გარიეს მტვერსა, ფაბიუსისა საგრობდნენ დარად, ექვსას სამოცნი ჩაყარეს არად, ხერხითა სძლიეს და არა ღონით.
    9.     მეფენო, ეტლნო, პაიკნო, მარად გახსოვდეთ - ძალსა სჯობიან გონი;
    10.     ვინათგან ყველას ჩვენ-ჩვენი წერა გვახვედრებს ისარს, და ბრძოლის ველად დაგვარჩენს მრთელად წყალობა ღმრთისა, ძლევასა ნურცვინ მიითვლის თვისად, ომს აგებინებს ლაშქარსა ზენა, ის არის ოდენ იმედი ხსნისა, იმის საქებრად ვაუბნოთ ენა.
    11.     სანამ პანტაგრუელი ზემორეთქმულსა შაირსიტყვასა თხზავდა, პანურგმა თვის ცადაქნილსა ნადავლისა სვეტსა ჯერეთ რქანი, ტყავი და წინარე მარჯვენა ფეხი დაჰკიდა შვლისა,
    12.     მერმე ყურნი სამი ბაცაცა-კოტორ-ბაჭიისა, ბეჭი ბოცვრისა, ყბანი რუხი კურდღლისა, ფრთანი წყვილი სავათისა, ფერხნი ოთხი ქედნისა და კიდევ ძმრიანი შუშა, რქისა სამარილე, ხისა შამფური, ქუბდია,
    13.     ჭოროღ-ხალინჭი, ძველი ძირგავარდნილი კავლონი, საწებლისა ჭურჭელი, ქამალაღო, ანუ ირმის ფეხისგან განაძრობი ტყავისა მათარა, თიხისა უსკურა და ბოვური სირჩა.
    14.     და პანტაგრუელისა ძლევისა სიმღერისდა კვალად ესეგვარი ლათაიური რამ გამოთქვა:
    15.     აქ ერთხელ ოთხნი შეექცნენ სერსა, არცვის ულვაში შეურცხვა არამც, - არ უგემნია ბახუსის ყელსა, რაც იმათ ღვინო ჩაღლიეს ღვარად, კურდღლისა წამერთ გაძიძგნეს მალა, ჩამოიდინეს გულზედა ქონი, სულ ძმარში ავლეს ყურგრძელა ზვარა, ღმურძლავდნენ ვითა მშიერნი ქორნი;
    16.     ვინათგან ხმელად საზრდელი ჯერად არცრად არ ღირსა, გადადის ძნელად, გვრემისა მგვრელად, გემო აქვს ქვისა, ღვინისა ღლევა ეგების მყისად, შემწვარ კურდღელსა ჩაიტანს ხელად;
    17.     არცრას არ აწყენს ზედ მოსხმა ძმრისა, უძმროდ პურობა ვერ იზამს ლხენას.
    18.     მაშინ პანტაგრუელმა ბრძანა: - პურ-მარილი დია კარგია, ძმანო, მაგრამ ვაი რომ დიდთა პურისმტეთ ღვაწლიც დიდრონი არ ხელეწიფებათ.
    19.     ყოვლისა უფრორე უმჯობესი ჩრდილი დროშისაა, ოხშივარი ცხენისა და ხმიერება აბჯრისა.
    20.     ეს რა ესმა, ეპისტემონმა ჭახრაკულად ჩაიღიმილა და წართქვა:
    21.     - ყოვლისა უფრორე უმჯობესი ჩრდილი სამზარეულოსია, ოხშივარი დედოპურისა და ხმიერება სამწდეურ-ფიალ-ჯამისა.
    22.     პანურგმა კი ესრე ისიტყვა: - ყოვლისა უფრორე უმჯობესი ჩრდილი მიჩიგდანისაა, ანუ საწოლისა ფარდისა, ოხშივარი დიაცისა ძუძუ-მკერდისა და ხმიერება ვაჟკაცისა მორ-დელამფრისა.
    23.     ისიტყვა და შეხტა, შემოტრიალდა, ერთი მაგრისა დააგრიალა, თვალნი დააბრიალა, კბილნი დაახრჭიალა, დასჭექა და დასჭეხა:
    24.     - მრავალჟამიერ სიმრთელე პანტაგრუელსა!
    25.     რახან დაგრიალებაა, დაგრიალება იყოსო, იზრახა პანტაგრუელმა და ეგრევ იმისთანა დააძახა, დედამიწასა ცხრა ეჯზედ გარშემო სულ ზანზარი დააწყებინა და აყროლებულსა ჰაერსა ორმოცდაცამეტი ათასისა უმეტესი კაცუნა, ანუ დუხჭირი ქონდრისკაცი გამოაყოლა,
    26.     უჩუმარ ქვეშეთ ბერვა-ბერვაში კი იმოდენივე კუზლარა დედაკაცუნა, ანუ მაიმახი ქონდრისქალი დააგდო, რომელ ქონდრისქალთაც, დიაცმაცუნათ, ყოველგან მოიხილავთ უკლისად ძროხისა კუდისა სიგრძე-სიმაღლისასა და ლიმუზენური თალგამისა სისქე-სიგანისასა.
    27.     - ჰოიპე! - იხმამყივარა პანურგმა.
    28.     - ნუთუ ესერიგად ნაყოფიერნი ქარნი იცი?
    29.     ღმერთმანი, არცა სიმწყაზრე აკლიათ და არცა სიგონჯე, თანაც ფრიად ხურვებულნი ჩანან, ეხლავ უნდა ვაპეპლაოთ, დასტურ ქვეყნისა კოტიზბუზალაკსა დაჰყრიან.
    30.     პანტაგრუელიც ადგა და ჯერეთ ბაჯაჯღანა ხალხისა სახელი დასდო, მერმე იქავ ახლოისად ერთსა ჭალაკზედ დაასახლა, და დღესა უკვე ისე მომრავლდნენ, სულ ფუთფუთი გააქვთ, დაღათუმცა, უანაწერო წერონი სისხლსა უშრობენ, დღენიადაგ ეომებიან, დაკლებით კი მაინც ვერასა აკლებენ,
    31.     რამეთუ იმა დაჯედა-მლივ კაცუნა-დედაკაცუნათ (შოტლანდიასა შინა აკი „ასტამ-საფხეკლისა ტართ“, ანუ კიკნა-კუკნა ერსა უხმობენ) უზომო სიფიცხე მოსდგამთ, ცარიელნი კუჭნი არიან.
    32.     და ბუნებური მიზეზი ამისა, ალბათ, ის არის, რომა გული სუყველასა უკანტანში სჩრია.
    33.     ამაობაში პანურგმა ორი ერთნაირი ფილჯამი მოივარგა, გაალიცლიცა წყლითა, ერთი ერთსა სკამ-ჩიკაზედ დადგა, მეორე მეორეზედ, შუაში კი ხუთი ფუტი მანძილი დააგდო,
    34.     მერმე ხუთფუტნახევრიანი სიგრძისა ბუნი, ანუ შუბისა ტარი აიღო და ზედ ისეგვარად გადო, ბოლონი ბუნისა ოდენ ფილ-ჯამთა კიდე-ნაპირთ ედებოდა.
    35.     მას უკან ერთსა კარგა მსხვილსა მარგილსა დაავლო ხელი, მიუბრუნდა პანტაგრუელსა და მისთა თანამოსაგრეთ და აძრახდა:
    36.     - აი ნახავთ, უფალნო, რა ადვილად ვძლევთ მტერსა.
    37.     ვითარცა აწ ამა ბუნსა გადავამტვრევ და ფილჯამთ არა ევნება რა, ის კი არა, წვეთი წყალიც არ დაიქცევა, დიფსოდთაც სწორედ აგრე გადავუმტვრევთ ხერხემალსა და თავად არცა დავშავდებით, არცა კიდევ ზარალი რაიმ მოგვივა.
    38.     თუ ვინმე ჰგონებს, აქა რაღაც ჯადოსნობისა ამბავიაო, აჰა, შენ გამომართვი მარგილი, - მიმართა პანურგმა ევსთენსა, - და მთელის ძალთაძალით დაჰკარ ზედ კაკალ შუა ადგილასა.
    39.     ევსთენმაც დაჰკრა, და ეგრევ ორ თანაბარ სიგრძისად გადაიმტვრა ბუნი იგი, თანაც, წვეთი რა არის, წვეთი წყალი არ დაღვრილა.
    40.     და პანურგმა სიტყვა გამოაგო: - ჯერეთ სადა ხართ! მომყევით! ჩვენი შემშინებელი არცვინ არ დაბადებულა!


30

    1.     XXVIII. ვითარ უჩვეულო ხერხითა სძლია პანტაგრუელმა დიფსოდნი და ბუმბერაზნი
    2.     ბევრი ილაპარაკეს თუ ცოტა ილაპარაკეს, ბოლოს უხმო პანტაგრუელმა ტყვევნილსა, განუტევა და უთხრა:
    3.     - წა, საიდანაც მოსულხარ, მოიხილე ხელმწიფე შენი, წვლილად ჩაუწიგნე ყოველი, აქა ცნეული, და წინ-წინ აუწყე, ხვალა შუადღისასა სუფრა გაშლილი დამახვედროს,
    4.     რამეთუ კარჭაპნი როგორც კი ჩამომივლენ, არა უგვიანეს დილისა, ამოვიყენებ გვერდში მილიონ რვაას ათას მოლაშქრესა და შვიდ ათასსაც ბუმბერაზსა, სულ დარჩეულთ და ჩემზედ მაღალხროხთ,
    5.     მოვალ და დავუჭეშმარიტებ, რარიგ უგუნურად და უჭკუოდ მოიქცა, ოდეს თავსა დაესხა ქვეყანასა ჩემსა.
    6.     საცაა ზღვითა ჯარი უნდა მომივიდესო, პანტაგრუელმა ეგრევ ტყუილი დააკვეთა.
    7.     ტყვევნილმა კი ჰრქვა, დღეისა წაღმართ მონად მიგულეო, დია ბედნიერი ვიქნებოდი, არცროდისღა შინ არ მივბრუნებულიყავ და, უკეთუ არჩევანსა მაუფლებდიო, მხარში ამოგიდგებოდი, ჩემიანთ შევებმოდიო.
    8.     პანტაგრუელი უმალ დაეუარა და წასვლა უბრძანა წარმავალსა, თანაც ხელთ დერგი რამ მისცა, არაყსა შიგან დამბალი რძიანათი და წითელი წიწაკისა თესლითა ყელამდის მოყრილი,
    9.     მბრძანებელსა შენსა მიმირთვი და უთხარიო, თუ ისე გაუსინჯავ გემოსა, არცრასა სასმელსა არ დააყოლებ-თქო, მაშ, აბა პანტაგრუელისა დახვედრისა თავიცა გქონია- თქო.
    10.     მაშინ ტყვევნილმა ხელნი გაიწოდა პანტაგრუელისკენ და შეევედრა, ბრძოლისა ჟამსა ნუ გამწირავ, შემიბრალეო.
    11.     და პანტაგრუელმა ნუგეშინი სცა: - ყველაყა ჩემგან თქმული ასმინე ხელმწიფესა შენსა, მერმე კი თავი უფალსა მიანდე და არცროდისა დაგიტევებს. რისა შემძლებიცა ვარ, თავად მხედავ.
    12.     სპა-ლაშქარიცა უთვალავი მყავს, გარნა არცა ძალისა მოიმედე ვარ და არცა კიდევ სიჩაუქისა ჩემისა, ერთადერთი სასო და ქომაგი ჩემი უფალია, რამეთუ იგი არცვისა დაუტევებს, ვინაც მიწყივ ესავს და მიელტვის გულსა შინა.
    13.     რა მოისმინა ესა, ტყვევნილმა ხვეწნა დაუწყო პანტაგრუელსა, სახსარ-დასახსნელი ზომიერად გამომართვიო, პანტაგრუელმა კი მიუგო, არაკაცი აროდეს არცა განმიძარცვავს და არცა დამირბევიაო, პირიქით, საჭურჭლე მიმიცია, ხელცუდად არ გამიშვიაო.
    14.     - გასწი, ღმერთი შეგეწიოს, - მიუთხრო პანტაგრუელმა.
    15.     - ოღონდ ავთა კაცთ ერიდე, თორე ბედსა ვერ მოეწევი.
    16.     ტყვევნილი გზასა გაუდგა, და პანტაგრუელმა თანამოსაგრეთ მიმართა:
    17.     - ბალღნო, ტყვესა რომ ვუთხარ, ზღვითა ლაშქარი მოგვივა და ხვალა შუადღისასა დაგესხმით- მეთქი თავსა, განზრახ წარვთქვი, რა არი მართლა ეგონოთ და შიშნეულთ დილისთვის დაიჭირონ საომარი მზადყოფნისა თადარიგი, ნამდვილად კი ამაღამვე უნდა დავეცეთ პირველ მამლისა ყივილზედ.
    18.     მაგრამ მოდით აქა დავაგდოთ პანტაგრუელი თვისთა მოციქულთა თანა და ვიუბნოთ ამბავი ანარქ მეფისა და სპა-ლაშქრისა მისისა.
    19.     მივიდა თუ არა ტყვევნილი დანიშნულებისა ადგილსა, მიეახლა ხელმწიფესა და მოახსენა, ვითარ გადაეყარნენ უშვერად მაღალსა ბუმბერაზსა, სახელად პანტაგრუელსა, და რარიგ დაბუგა იმან ექვსას ორმოცდაცხრამეტნი რაინდნი;
    20.     გადარჩენით მე ერთიღა გადავრჩი ამბისა მთქმელიო, მიუთხრო ტყვევნილმა, და ხსენებულმა ბუმბერაზმა ჩემისა პირითა შემოგითვალა, მოვდივარ და ხვალა შუადღისას სუფრა გაშლილი დამახვედრეო, რამეთუ სწორედ სადილობისას უნდა დაგესხას თავსაო.
    21.     მერმე ტყვევნილმა ისი რძიანიან-წიწაკიანი დერგი მიუბოძა ხელმწიფესა.
    22.     და რაწამს ხელმწიფემან ერთი კოვზისა პირი იგემა, იმწამსვე მთელი ყელი თითქო ცეცხლმა ჩასწვა, ენისა კლიტე დაეფუფქა, ენა კი გაეყვლიფა,
    23.     და ათასგვარი რამ წამალი ახმარეს, მაგრამ არცრა ეწამლა, იდგა და ღლევდა და ღლევდა, როგორაც კი ჯამფილასა ტუჩსა მოაცილებდა, ენაზედ კვალად ცეცხლი ეკიდებოდა.
    24.     ბოლოს, სად იყო, სად არა, ძაბრი მოარბენინეს, ჩაუდგეს ყრონტსა შიგან და ღვინო ისე მიუშვეს.
    25.     თუკი ვინმე იქა იმისი შემხედველი ჯართუფროსი, ფაშა და ქეშიკი, ანუ სენაკაანი თუ გვამისა მცველი იყო, სუყველამ ერთად იზრახა, ვნახოთ ერთი, ჩვენცა გავსინჯოთ, რა არი, ესეგვარად რა აწუხებსო,
    26.     და ვითარ გასინჯეს, იმათაც იგივ დაემართათ, ხელმწიფესა რომ მოუვიდა, და გალეშილთ იმისთანა ჩარბუზანა ჩააბეს, ბანაკსა სრულად ხმა მოედო, მავანსა და მავანსა თავდახსნილსა ტყვე-რაინდსა ამბავი მოუტანია, დილაზედ მტერი დაგვესხმისო,
    27.     და ამად ხელმწიფესა ომისა თადარიგი დაუჭერიაო, ჯართუფროსნი თავისნი შეუყრია, ფილჯამთ სულ მაღლა ისვრიანო.
    28.     სპა-ლაშქარსაც მეტი არ უნდოდა, ყოველნი მეომარნი ეგრევ გამოსკდნენ, გამოთვრნენ და გამოტყვრნენ.
    29.     რაღა სიტყვა გავტყლარჭო, ფეხზედ არცვინ არ იდგა, პირდაპირ ძირსა ეყარნენ, ვითა ღორნი.
    30.     აწ მივხედოთ ისევ ქველსა პანტაგრუელსა და ვიამბოთ, რარიგ მოიქცა აწინდელსა გარემოებაში.
    31.     რაჟამს ნადავლისა სვეტსა განეშორა, პანტაგრუელმა არგნისა წილ თავისი ხომალდისა ანძასა წამოავლო ხელი, ანძისა მარსზედ, ესე იგი ფორზედ, რუანიდან წამოღებული ორას ოცდაჩვიდმეტი ლადუკი, ანუ მცირე კასრი ანჟუიური თეთრი ღვინო დაუდო,
    32.     ქამარზედ მარილიანი კოდი მიიბა, რომლისა ზიდვაც ისერიგად ეადვილებოდა, ვითარცა ლანდსკნეხტთა ჯალაბთ სანოვაგიანი კიშტე-კალათანი დააქვთ, და თვისთა თანამოსაგრეთა თანა გზასა ბარაქა დააყარა.
    33.     ოდესცა მტრისა ბანაკსა მიეახლოვნენ, პანურგმა პანტაგრუელსა მიუთხრო:
    34.     - მადლისა ქმნა გწადს, მეფე-ბატონო?
    35.     მაშ, აბა, ჩამოიღე ფორიდან, მაგ თეთრსა აქავ ბრეტონულად მოვულხინოთ.
    36.     პანტაგრუელი მაშინვე თანახმა გაუხდა, ბევრი ღლიეს თუ ცოტა ღლიეს, ორას ოცდაჩვიდმეტსავე ლადუკსა მსწრაფლიად წირვა გამოუყვანეს, წვეთი რა არის, წვეთიც არღა ჩაარჩინეს შიგან, მარტო ეგ იყო,
    37.     პანურგმა მოასწრო და, ნატისა სასმისი რო ჰქონდა, ჯიხვისა გამოხარშული ტყავისა, რომელსა vade mecum-სა უხმობდა, პირთამდე აავსო მათარა იგი, მერმეც გამომადგებაო, და ცოტამატა კიდევ საძმრედ დურდოღა დარჩა ძირში.
    38.     კარგა მაგრა რომ გამოიპრუწნენ, პანურგმა რაღაცა ეშმაკური წამალი მიუბოძა პანტაგრუელსა, რომელ წამალშიაც შეზავებულ იყო ლიტონტრიპონი, ნეფროკატარტიკონი, ბიისა ნარაჯი, ცოფისა ჭიაჭუანი და სხვაცა შარდისა მომყვანი რამერუმენი.
    39.     მაშინ პანტაგრუელმა სიტყვა უთხრა კარპალიმსა:
    40.     - წა ქალაქსა, ვირთაგვასაებრ აძვერ გალავანზედ, ვითარ გჩვევია, და გადასძახე იქაურთ, ეხლავ გამოდით და შეუტიეთ მტერსა- თქო, მერმე ჩაძვერ, აიღე ანთებული კვარი და ცეცხლსა მიეც მტრისა საჩეხ-კარავნი, მას უკან ერთი შენებრ იხმამყივარე და გამოშორდი იქაობასა.
    41.     - ბატონი ბრძანდები, - მიუგო კარპალამმა, - ვითომ რა, ურიგო იქნება, თანაც ზარბაზანქვემეხნი რომ დავუმოქლონო?
    42.     - არამც და არამც ეგა არა ქნა, - დაეუარა პანტაგრუელი.
    43.     - ისა სჯობს, რო სადენთენი დაუბუგო.
    44.     კარპალიმსა სიტყვა არღა დასცდენია, მალ დაიძრა და უკლისად აღასრულა ყოველი, რაიცა პანტაგრუელმა უბრძანა, რისა შემდგომ მრავალთა ქალაქელთ აისხეს იარაღი და გამოვიდნენ გარემხარესა.
    45.     მტრისა საჩეხ-კარავთ როს ცეცხლსა უკიდებდა, კარპალიმი ისრე ციმციმ ვლიდა მძინარეთა ზედან, ერთსაც არ გაუღვიძნია, ყოველნი უწინდებურად ხვრინავდნენ ძილქუშდაწოლილნი.
    46.     მერმე ახლა ზარბაზან-ქვემეხთ დაადგა თვალი და, რაც რამ მტერსა იქა საომარი მარაგი ჰქონდა, სულ ერთიანად ცეცხლსა მისცა, და ძლივს გადარჩა უბედურებასა.
    47.     წამერთ იმისთანა ალი ავარდა, ცოტას გაწყდა, თავად არ დაიწვა და დაიბუგა საწყალი კარპალიმი, და თუ არ გასაოცებელი სიჩაუქე იმისი, უცილოდ გოჭსაებრ შეიბრაწებოდა;
    48.     სამალისა ისრისა უმალესად გაქროლებამ იხსნა, თორე არცრა უშველიდა.
    49.     ხოლო სანგართ რომ გადაევლო, ერთი იმისთანა იღრიალა, კაცი ჰგონებდა, ეშმაკქასქანჯიელთ აიწყვიტეს და დაზეზდნენო.
    50.     ღრიალმა ამან მტერსა თავზარი დასცა და გამოაღვიძა, ოღონდ არ იკითხავთ, რარიგ დააჭყიტეს ნამთვრალევთ თვალნი?
    51.     რარიგ და, ცისკრისა ზარი რომ დაარეტიანებს კაცსა, ისერიგად იყვნენ თვალდაჭყეტილნი, და ლუსენისა მხარეში ესეგვარსა ზარისა რეკვასა ლაჯნი გამოიფხანე ჰქვიან.
    52.     ამაობაში მოხსნა პანტაგრუელმა პირი თავის მარილიანსა კოდსა, და ვინადგან მტერთ ხახადაღებულთ ეძინათ, ყანყრატონი მარილით ამოუტენა, და საწყალთ ყელგამშრალ ცხვართაებრ მორთეს ბღავილი:
    53.     - ვაჰაიმე, პანტაგრუელო, მთელი გულ-გვამი ჩაგვწვი და ეგ არი!
    54.     და იმწამს პანტაგრუელსა ულამელად ფსლისა დაქცევა მოენება, რამეთუ პანურგისეულმა წამალმა გაჭრა, და იმისთანა ნიაღვარი მიახევა მტრისა ბანაკსა, კაცი არღა დარჩენილა ცოცხალი,
    55.     სუყველანი ეგრევ ამოიხრჩვნენ, და გარშემო ათსა ლიეზედ ლია დადგა, წაირღვნა მთა-ბარი, რისა გამოც ჟამთაღწერასა შინა თქმულია, უკეთუ მუნ მამისა მისისა უშველებელი ფაშატიც შესწრებოდა,
    56.     და იმასაც ერთი ამოდენა წამოეკოკისპირულებინაო, დევკალიონისა ჟამინდელი წარღვნა მოგონილი იქნებოდაო, ვითარმედ ფაშატი იგი თითო მოფსმაზედ რონისა და დუნაის უმეტესსა მდინარესა აყენებდაო.
    57.     ამისა მხილველ ქალაქელთ, გარემხარესა გამოსულთ, წართქვეს:
    58.     - ყოველნი სასტიკი სიკვდილითა აღესრულნენ.
    59.     აგერა, რაოდენი სისხლისა ნიაღვარია!
    60.     დაღათუმცა, მოტყუებულნი იყვნენ, რამეთუ აბრიალებულ საჩეხ-კარავთა შუქზედ და მთოვარისა მიმკრთალებულ ნათებაში პანტაგრუელისა ფსელი მტრისა სისხლად ეჩვენათ.
    61.     ხოლო მტერთ ოდესცა გაიღვიძეს და ერთსა მხარესა ხანძარი მოიხილეს, მეორე მხარესა კი ფსელდიდობა, დია საგონებელში ჩაცვივდნენ, არღა უწყოდნენ, რა ეთქვათ ან რა ექნათ.
    62.     ერთნი უბნობდნენ, ქვეყნის აღსასრული და განკითხვისა ჟამი დაგვიდგაო, ყველაყა დაიწვის და დაიბუგებაო, ვიეთნი ნეპტუნისა, პროტევსისა, ტრიტონისა და სხვათა და სხვათა ზღვიურ ღვთაებათა შურისგებასა აბრალებდნენ, არადა, დასტურ ზღვისა წყალიაო, მლაშეო.
    63.     ო, აწ რა ენა-პირმა იუბნოს, ვითარ გაუმკლავდა პანტაგრუელი სამსა ასეულსა დევკაცსა!
    64.     ო, ჩემო მუზავ, ჩემო კალიოპე, ჩემო თალიავ!
    65.     ნუ მომაკლებ შთაგონებასა, განმიძლიერე სული, თორემ ვერცრა სიტყვასა ვპოვებ აღსაწერად ამა ფიცხელი ომისა, და აი სწორედ აქ არი წყობისად მოაზროვნე კაცისთვის ლოდი შებრკოლებისა, აქ არი ნამდვილი მახე, ძნელობა რამ გარდაუვალი!
    66.     დასტურ მაცხონებდა ეხლა ერთი ჯამფილა ისი თავანკარა ჭაჭანაური, ამა უტყუარი ამბისა წამკითხველთ რომ შეუსვამთ ოდესმე! თანა მდიე (ლათ.).


31

     1.     XXIX. ვითარ შემუსრა პანტაგრუელმა სამასი დევკაცი, სუყველა ქვისა ზეიდლიან-ჯავშნიანი, და წინამძღვარი იმათი მგელკაცი
    2.     დევკაცთ ბანაკი წარღვნილი რა მოიხილეს, მისცვივდნენ ანარქ მეფესა, მხართა ზედან შეისვეს და ციმციმ გამოარიდეს ქავციხესა, ვითა ენეასმა გამოარიდა მამა თვისი ანქისე ცეცხლმოდებულსა ტროასა.
    3.     პანურგმა თვალი მოჰკრა თუ არა იმათ, პანტაგრუელსა მიუთხრო:
    4.     - აგე, დევკაცნი მოდიან, ხელმწიფეო.
    5.     მიდი ერთი, ძველებურსა წესზედ დაუშვი ეგ შენი ანძა, ჩახვდნენ, რა ვაჟკაციცა ხარ, და არცა ჩვენ ჩამოგრჩებით, მარტო მეცა კარგა ბლომად გავჟუჟავ. არა, დავაკლებ!
    6.     უკეთუ დავითმან, ჯერეთ ისევ ღინღლმა ბალღმა, ქვეშაც რომ გასდიოდა, ადვილად მოაკვდინა გოლიათი, როგორ მიყურებ, მე რა, ვითომ ცხრასა დავითისთანასა ვერ შევკრავ?
    7.     მერე ახლა დანდრაზა მემრუშე ესე ევსთენიც არ იგულდედლებს, ოთხი ხარისა ჯანსა ეთამაშება.
    8.     დასცხე, ნუ გეშიშვის, ხასად დაუშინე!
    9.     მაშინ პანტაგრუელმა მიუგო: - ხასობა და ვაჟკაცობა ორმოცდაათისა ფრანკისა უმეტესი მომდგამს, მაგრამ მე კი არა, ორთა წინააღმდგომ შეტევებასა თავად ჰერკულესიც ვერა ბედავდა.
    10.     - მაგისა თქმასა, ქვეშეთ გაგვარდნოდა, ისა სჯობდა, - უთხრა პანურგმა. - ნუთუ ჰერკულესსა ადრი თავსა?
    11.     ღმერთმანი, კბილთა შიგან შენა უფრორე მეტი ძალა გაქვს და ტრაკუცუნსა შიგან უმეტესი გონი, ვინემ ჰერკულესსა მთელსა გვამსა და სულში! კაცი იმადა ღირს, რა ფასსაცა იდებს.
    12.     სანამ ისინი ამისა ლაპარაკში იყვნენ, თვისთა დევკაცთა თანა გამოჩნდა მგელკაცი, და პანტაგრუელსა რა მხოლოსა შეავლო თვალი, უმალ ავად იზრახა, ეხლავ წავასაკლავებ ამა კაცუნასო, და თანამოსაგრე დევკაცთ შეუძახა:
    13.     - ჰეი, ძაღლისშვილნო! მაჰმადსა ვფიცავ, უკეთუ ვინმე შეებმით, ჩემივ ხელითა გაგათავებთ.
    14.     ჩამოდექით, მარტოსა შემაჭიდეთ, დია უცხოსა მოიხილავთ სეირსა.
    15.     აქა ყოველნი დევკაცნი მეფესთან ერთად გოზაურთა მხარესა მიდგნენ, და იგივე ქმნეს პანურგმა და მისთა ამხანაგთ, თანაც პანურგმა ისერიგად დაიჭირა თავი, ვითომც ცუდი ჭირი მჭირსო, კისერი და თითნი აიკანკალა და ხმაჩახრინწული აძრახდა:
    16.     - არღა გეომებით, ძმობილნო, ღმერთი-რჯული, არღა გეომებით!
    17.     დავსხდეთ და, მინამ ჩვენთა ფალავანთ ჩხუბი ექნებათ, ზიარ შევნაწილდეთ.
    18.     მეფემან და დევკაცთ ჰოობა უთხრეს და, მობრძანდითო, სუფრასთან მიიწვიეს ისინი.
    19.     და პანურგსა პირი არ გაუჩერებია, ჭამა-ჭამაში თანა ტურპენისა ამბავთ, მღვდელმთავრისა ნიკოლოზის სასწაულთ და ყარყატისა ზღაპართ ჰყვებოდა.
    20.     ამაობაში მგელკაცმან მან ხალიბური ფოლადისა ჩომახტურითა შემოუტია პანტაგრუელსა, და ფოლადაური ჩომახტური იგი ცხრა ათას შვიდას კვინტალსა და ორსა კვარტერონსა იწონიდა და ცამეტი ალმასისა წვეტითა ელავდა,
    21.     რომელთაგან ყოვლისა უმცირესი პარიზის ღვთისმშობლის ტაძრისა დედაზარსა არ ჩამოუვარდებოდა, ხოლო თუ მაინცდამაინც ცოტათი მომცრო იყო, დიდი-დიდი, სისქეში ერთი ფრჩხილისა ოდენი დაჰკლებოდა,
    22.     ანდა, ტყუილი რომ არ გამომივიდეს, ყურსაჭრელად ხმობილი დანისა ყუასაც იკმარებდა, არცა მეტსა, არცა ნაკლებსა!
    23.     თანაც კიდევ ჯადოსნური რამ ჩომახტური იყო, არა ძალასა არ შეეძლო იმისი დალეწვა, პირიქით, თავად ლეწავდა და მუსრავდა ყველაფერსა, რასაცა მოხვდებოდა.
    24.     და ოდეს განარებულ-განძვინებული მგელკაცი გულდაგულ დაიძრა, პანტაგრუელმან თვალნი ზეცად აღაპყრო, სრულად ღვთისა განგებასა მიენდო და ესევითარი აღთქმა აღუვლინა:
    25.     - უფალო ღმერთო, მხსნელო ჩემო და მაცხოვარო, აი, რა დღეში ვარ, აქა ბუნებურმა კაცობრივმა თავგამოდებამ მომიყვანა,
    26.     ვითარმედ გიბრძანებია, ვუწყი, მიწყივ უნდა ვიცავდეთ და ვიფარვიდეთ თავსა ჩვენსა, დედაწულსა ჩვენსა, მამულსა და კერასა, ყველაყასა, თვინიერ იმისა, რაიცა პირადული საქმეა შენი, ვითარ არს სარწმუნოება,
    27.     რამეთუ ამისთანა საქმესა შინა არცრანაირთა სხვათა მწეთ არა უხმობ, გარეშე კათოლიკური სჯულისა და მოძღვრებისა შენისა ერთგულებისა, და აკი აღგვიკრძალე კიდეც ესეგვარსა ვითარებაში ხმევა რამე საჭურველ-იარაღისა და სრულიად უკლებელი ღონისძიება დაცვისა,
    28.     აღგვიკრძალე, ვინადგან ყოვლადძლიერი ხარ და, როს საქმესა შენსა სჯიან ანდა სამართალსა შენსა ხელყოფენ, უფრორე უმჯობესად ვერცავინ დაგიცავდა,
    29.     ისერიგად იცავ თავსა თვითონ შენა, ვისაც მრავალთ უმრავლესნი ანგელოზთა ძალნი გმორჩილებენ, რომელ ანგელოზთაგან უმცირესსა კაცთა სახსენებლისა ამოგდება და შენისა ნებისამებრ ცა-ხმელისა გაერთება ძალუძს,
    30.     დასტურ რაგვარი სასჯელიცა მოუვლინა ერთხელ ანგელოზმან შენმან სენაქერიბისა ბანაკსა!
    31.     და უკეთუ მოინებებ და აწ ხელსა აღმიპყრობ, რადგანაც მართოდენ სასოებასა შენსა ზედა ვესავ, შეგითქვამ და ყოველთა ქვეყანასა შინა, როგორაც უტოპიაში, ისე სხვათა და სხვათა კუთხე-მხარეთა შინა,
    32.     სადაც ვიმთავრებ და ვიმბრძანებლებ, ყველგან უტყუვრად, მარტივად და სიტყვადაუკლებლად ვაქადაგებინებ წმინდასა სახარებასა შენსა,
    33.     ხოლო იმა ვიღაც-ვიღაცა პაპელთა და ცრუწინასწარმეტყველთა მწვალებლობასა, რომელთა ახლად შემოღებულ განჩინებათაგან და ბილწ ჩმახთაგან მოწამლულია სოფელი, არცსად გავაჭაჭანებ.
    34.     ამისა თქმა იყო, და ცითა ხმა ჩამოისმა: „Hoc fac et vinces“, ანუ: „ეგრე ჰქმენ და სძლევ“.
    35.     და პანტაგრუელმა ხახადაღებული მგელკაცი ზედმომდგარი რა დაინახა, წამერთ მამაცურად ეკვეთა და, ლაკედემონელთა სწავლისამებრ, ხმა გაიხაფა, რა არი შიშისა ზარი დაეცა:
    36.     - სასიკვდილო ხარ, შე უკეთურო, სასიკვდილო!
    37.     თანაც ქამარზედ კოდი რომ ეკიდა, იმა კოდიდგან თვრამეტისა უმეტესი ჩანახი და ერთიც ტაგანი მარილი მიაყარა, და სულ მთლად გამოსტენა მგელკაცსა მარილმა პირი, ყია და თვალნი.
    38.     და ცოფი ყარა მგელკაცმან და გააფთრებულმან ისეგვარად მოუქნია პანტაგრუელსა ჩომახტური, რა არი თავისა ქალა გაეხეთქა,
    39.     გარნა დია ცქვიტი იყო პანტაგრუელი, თვალი მახვილი ჰქონდა, მუხლი მალი, მარცხენა ფეხი მსწრაფლ უკან გადადგა და ჩომახტური იმას კი არა, კოდსა მოხვდა,
    40.     რომელი კოდიცა ოთხი ათას ოთხმოცდაექვს ნაფოტად იქცა, და რაცა რამ შიგან მარილი იყო ჩარჩენილი, სულ მთლად ძირსა დაიპნა.
    41.     აწ პანტაგრუელმა ჩუგლუგსაებრ მოივარგა ანძა თვისი და, უფროისად მომსხო ბოლო რომელიცა ჰქონდა, ძუძუსა თავზედ ჯანდაჯან უგმირა მგელკაცსა, მერმე ახლა მარცხნივ უმარჯვა, კისრისა და ჯაჭვკურტაკისა საშუალ გამჭრედ დაუშვა.
    42.     მას უკან მარჯვენა ფეხი წადგა წინა, ანძა იჩქითად შეატრიალა და მეორე ბოლო შიგ საზარდულში აძგერა, ამაობაში კი თან ძირი გააგდებინა ანძისა ფორსა, და დაგორდა ძირსა სამი თუ ოთხი ლადუკი, ჯერეთ ისევ ფორსა შემორჩენილი,
    43.     და დადგა ღვინისა ლიამპარი, რომლისა შემხედველმა მგელკაცმან მყის დაასკვნა, ეგ არი და პანტაგრუელმა ქანთილი გამიხვრიტაო, რამეთუ ღვინისა ლიამპარი იგი თავისი ფსელი ეგონა.
    44.     დაღათუმცა პანტაგრუელი ამითი არ დაკმაყოფილებულა და ის იყო დაეპირა, ერთხელაც ვხეთქავ ანძასაო, რომ მგელკაცი ავად დაუსისწვრივდა ჩომახტურმოღერებული, და მან დიაღაც იმისთანა დაუნიავა, თხემით ელენთამდის გააპობდა კიდეც,
    45.     უკეთუ თავად უფალი ხელსა ააღებდა ქველსა პანტაგრუელსა, გარნა მეოხ ექმნა, და პანტაგრუელმა გვერდზედ გახტომა მოასწრო, იმას აცდენილი მგელკაცისა ჩომახტური კი იქავ მარჯვნივ ფრიალო კლდესა მოხვდა,
    46.     განხეთქა კლდე იგი და სამოცდასამი ფუტისა უმეტესად ჩაჯდა მიწასა შიგან, ხოლო კლდიდგან იმსისხო ალი ამოვარდა, რა სისხოც გვერდიგვერდ მიდგმული ცხრა ათას ექვსასი კასრია.
    47.     და როს პანტაგრუელმა ჩომახტურსა დაჯაჯგურებული მოიხილა მგელკაცი, ეგრევე ეცა და თავისა გაგდებინება მოუნდომა, მაგრამ ანძა, საუბედუროდ, მგელკაცისა ჩომახტურისა ტარსა მოსდო, ის ჩომახტური კი, ვითარ უკვე უწყით, ჯადოქმნილი იყო.
    48.     ამად ხელში შემოატყდა ანძა პანტაგრუელსა, ბოლოღა შერჩა ჩაბღაუჭებული, და მეზარესა ზარი რომ გაუტყდება და პირკატაცემული გაშტერდება, ისეგვარად გაშტერებულმა შესძახა: - ჰეი, პანურგო, სადა ხარ?
    49.     პანურგსა ძახილი რა შეესმა, მეფესა და მისთა დევკაცთ მიმართა:
    50.     - მალე გავაშველოთ, თორემ, ღმერთმანი, დახოცავენ ერთურთსა!
    51.     დევაკაცნი კი კვალად ილხენდნენ, ვითარცა მექორწილენი.
    52.     მაშინ კარპალიმი ზე წამოდგა თავისი ბატონისა მისაშველებლად, მაგრამ დევკაცმან ერთმან წასვლა არ დაანება:
    53.     - გოლფარინსა ვფიცავ, მაჰმადისა ძმისწულსა, უკეთუ ფეხსა მოიცვლი, აგიყვან და უკან ოყნად გაგირჭობ.
    54.     მაინც ყაბზობა მჭირს, კბილნი უნდა ვაკრაჭუნო, ისე ვერ გავდივარ.
    55.     უსაჭურვლოდ დაშთენილმა პანტაგრუელმა კი ხელთ შერჩენილი ანძისა ბოლო მოივარგა და, ერთი თუ ორი, ერთი თუ ორიო, უდო და უდო მგელკაცასა, მაგრამ იმას ისევე სტკიოდა პანტაგრუელისა დაკრული, რარიგადაც გრდემლსა ეტკინებოდა თქვენი ნაწკიპურტალი.
    56.     ბევრი ეჯაჯგურა თუ ცოტა ეჯაჯგურა, ამოაძრო ბოლოსა მგელკაცმა ჩომახტური თვისი და ხან აქედან მოუქნია პანტაგრუელსა, ხან იქიდან, და არცა ისა მდგარა ერთსა ადგილსა გულხელდაკრეფილი, მკვირცხლად იცდენდა მგელკაცისგან დაკრულსა ჩომახტურსა,
    57.     და ოდეს მგელკაცი დაექადნა: „ეხლავ წვრილად აგკეპავ, შე არამზადავ, შენაო!
    58.     გეყო, რაცა რომ საწყალი ხალხი წყურვილით ტანჯეო!“ - პანტაგრუელმა იმისთანა წიხლი ჩააზილა მუცელსა შიგან, რომ ფეხნი მაღლა აქნევინა და თანაც იმოდენზედ ათრია ძირსა, რაოდენ მანძილსაც მშვილდსა მოწყვეტილი ისარი იფრენს.
    59.     მგელკაცსა ყელიდან ტაბასტად წასკდა სისხლი და ღრიალსა ამოაყოლა: „მაჰმადო! მაჰმადო! მაჰმადო!“
    60.     იმისი ხმისა გაგონებაზედ ყოველნი დევკაცნი წამოიშალნენ, მაგრამ პანურგმა შეაჩერა.
    61.     - ნუ წახვალთ, უფალნო! მერწმუნეთ, წინამძღვარი ჩვენი გაგიჟებულა და აღარა უწყის, ვის ურტყამს და რას ურტყამს. ეგა ხეირსა არ დაგაყრით.
    62.     მაგრამ დევკაცთ არ დაუჯერეს პანურგსა, რაკიღა პანტაგრუელი უანძოდ ჩანდა.
    63.     და პანტაგრუელმა რა ზედმოსეულნი დაინახა დევკაცნი, ორსავ ფეხში სწვდა მგელკაცსა, შუბნაჯახსაებრ ამართა, და ვინაიდან მგელკაცისა ბექთარი ზინდან-გრდემლისა იყო, სულ ბაგაბუგი აუყენა იმით ქვისა ზეიდლიან-ჯავშნიან დევკაცთ
    64.     და დალეწა ყოველნი ვითა ქვითხურომან, უმეტესი ჭოჭყისა, ანუ ხურდა ქვის მძებნელმან, ერთი რა არის, ერთმაც ვერავინ გაუძლო,
    65.     და იმათი ქვისა ჯავშან-ზეიდალნი ისეთი გრუხუნითა და ზათქით ტყვრებოდნენ, უნებლიე წმინდა სტეფანეს დიდი ერბოს კოშკი წამომაგონდა, ბურჟესა შინა მზეზედ რომ დადნა.
    66.     პანურგი, კარპალიმი და ევსთენი კი ამხანობაში იდგნენ და სუყველასა ყელსა სჭრიდნენ, ვინცა ძირსა ეგდო და ჯერეთ კიდევ სუნთქავდა.
    67.     გადარჩენით, მენდეთ, არცავინ გადარჩენილა, და პანტაგრუელი დასტურ მთიბავსა ჰგავდა, რომელი მთიბავიცა თავისი სათიბელჭაღვითა (ესე იგი მგელკაცითა) მდელოსა ზედა ბალახსა (ესე იგი დევკაცთ) თიბავდა.
    68.     ბევრი თიბა თუ ცოტა თიბა, ესეგვარ თიბვა-თიბვაში მალე მგელკაცმან ტყავი გაჭიმა,
    69.     და ამბავი ესე სწორედ მაშინ მოხდა, ოდეს პანტაგრუელმა მგელკაცი იგი ერთ-ერთსა დევკაცსა დასცხო, სახელად რიფლანდუი რომ ერქვა და ქვაქვიშისა ჯავშანი ემოსა, და იმა ჯავშნისა ნამუსრევმა ეგრევ თავი წასძმარა ეპისტემონსა;
    70.     აქავ უნდა მოგახსენოთ, რომა დანარჩენ დევკაცთ უმეტესად უფრორე ტუფისა ჯავშანი ეცვათ, ზოგ-ზოგსაც ფიქლისა.
    71.     და რაკი მტერი სრულად გაჟუჟული მოიხილა, მოიქნია პანტაგრუელმა მთელისა ძალისძალით მგელკაცისა ლეში და პირდაპირ ქალაქსა შიგან ჩააგდო,
    72.     თავიდათავი ფოლორცი სადაც იყო, სწორედ იქა ბაყაყსაებრ მუცლითა დაეტყეპა მგელკაცი და ქვეშ დაიტანა გაზუნზლულ-გატრუსული დედალ-მამალნი კატანი, გაბრდღვნილი იხვი და ერთიცა დალაგმული ღერღედი.


32

     1.     XXX. აქა თქმულია, ვითარ მარჯვედ მოარჩინა პანურგმა ეპისტემონი, რომელსა თავი წასლეკილ-წაცლილი ჰქონდა, და აგრეთვე ქაჯთა და საუკუნოდ ჯაჯამისჯილ სულთა ამბავი
    2.     დევკაცთა მუსვრასა რომ მორჩა, პანტაგრუელი იმა ადგილსა მიახლოვდა, სად გოზაურნი ეწყო, მიუხმო პანურგსა და სხვათა,
    3.     და ყოველნი მრთელნი და უზნევ-უვნებელნი მოეახლნენ, გარეშე ევსთენისა, რომლისთვისაც ერთ-ერთსა გაძალიანებულს დევკაცსა ოდნავ გაეკაწრა თავ-პირი (ოდეს ევსთენი ყელსა სჭრიდა), და ეპისტემონისა, ვინაც სულ არ გამოჩენილა,
    4.     რისა გამოც ისერიგად შეწუხდა პანტაგრუელი, რომ თავის მოკვლაც კი გადაწყვიტა, მაგრამ პანურგი გადაეღობა და უთხრა:
    5.     - ნუ აჩქარდები, ხელმწიფეო, დახოცილთა შორის მოვიძიებთ და ვნახავთ, რარიგ არის საქმე.
    6.     ეძებეს, ეძებეს და, ბოლოს, მიაგნეს: მკვდარსა ეპისტემონსა ხელთ ეპყრა თვისივ გასისხლიანებული თავი.
    7.     ამისა შემხედველმა ევსთენმა ეგრევ შეჰყვირა:
    8.     - ო, შე ოხერო სიკვდილო, რად წაგვართვი ყოვლისა უფრორე უკეთესი კაცი?
    9.     ამისი თქმა იყო და იმისთანა მჭმუნვარე და ჭუვნიერი წამოდგა პანტაგრუელი, ვითარ ქვეყნად ჯერთ არცვის უმჭმუნვარია, და მიუთხრო პანურგსა:
    10.     - ეეჰ, ძმობილო, არცა იმა შენი ორი ჯამფილისა და ბუნისა ამბავი გამართლდა.
    11.     მაშინ პანურგმა მიუგო: - ნუ სტირით, ძმანო, ჯერხანად ისევ თბილია.
    12.     ეხლავ მოვარჩენ და ისეთსა საღ-სალამათსა გავხდი, როგორიცა არცროდისა ყოფილა.
    13.     და დასწვდა უმალ პანურგი ეპისტემონისა თავსა და, ემანდ არ გაცივდესო, ზედ საბიძალზედ მიითბუნა.
    14.     ევსთენსა და კარპალიმსა, მართალია, იმედი არღა ჰქონდათ, ეპისტემონი გაცოცხლდებაო, მაგრამ მაინც ადგნენ და გვამი იმისი იქ მიიტანეს, სადაც ღვინოსა სვამდნენ, რა არი პანტაგრუელსა თვალი შეევლო.
    15.     პანურგმა კი კვალად ნუგეში სცა:
    16.     - უკეთუ ვერ მოვარჩინო, თავი ნურცა მბია (ჩვეულებისად დამთხვეულთა სანაძლეოა), შეეშვით მაგ ცრემლისა ღვრასა და მომეშველენით.
    17.     წინაპირველად პანურგმა კისერი განუბანა მოკლულსა თავანკარა თეთრი ღვინითა, მერმე თავი, მიაყარ-მოაყარა უცხო რამ საკურნებელი ფხვნილი, რომელიცა მიწყივ ჯიბესა შიგან ჰქონდა გადამალული,
    18.     შემდგომ რაღაც სამრთელებელი ცნდალი, ანუ მალამო წასცხო და, არ დავღუპო, კისერა არ გამოვიყვანოო (ესეგვარნი კი სიკვდილსაებრ სძაგდა პანურგსა), თავი ისე მოარგო ტანსა, ძარღვი ძარღვსა მიება, მყესი მყესსა, მალა მალასა.
    19.     მას უკან თხუთმეტ-თექვსმეტ ადგილას დაუბლანდა კისერი, თავი დაუმაგრდეს, არ ჩამოუვარდესო, და ნაკერსა ისი სალბუნი დასდო, რომელსა სალბუნსაც მკვდრეთით აღმადგინებელსა ეძახდა.
    20.     და ამოიხვნეშა უეცრივ ეპისტემონმა, მერმე თვალნი განეხვნა, მერმე დაამთქნარა, მერმე ცხვირი დააცემინა, მერმე კი ერთი მაგრისა დააძახა.
    21.     - აი, აწ უკვე ჯანი გამოუსაღდა, - განაცხადა მაშინ პანურგმა და ერთი ჯამფილა თოფივით ღვინო შეასვა ეპისტემონსა, თანაც ზედა ტკბილი ორცხობილა დააყოლებინა.
    22.     ესე ხერხიანად მორჩა ეპისტემონი;
    23.     ოღონდ ეგ იყო, სამიოდე კვირიაკე ცოტასა ხიხინებდა, ყელი ჩახრინწული ჰქონდა, მხველარებდა, მაგრამ იმოდენი სვა და ღლია, ბოლოსა და ბოლოს ამანაც გაუარა.
    24.     და წამერთ ამოიდგა ენა, ენაამოდგმულმა ეპისტემონმა კი ჯერეთ ის წართქვა, ეშმაკნი თვალცხადლივ მოვიხილეო, ლუციფერსა პირისპირ ველაპარაკეო, ჯოჯოხეთსა და ელისეს მინდორთა შინა კაი პური ვჭამეო, და გადაწყვეტილად დასძინა, ბიჭობა დიაღაც ეშმაკთ უნდა დაიტრაბახონო.
    25.     მერმე ახლა ცოდვილნი სულნი ახსენა და სინანული დაიწყო, პანურგმა ნამეტანი ადრე გამაცოცხლაო.
    26.     - დია გულსა მომხვდა იმათი ხილვა, - განაცხადა ეპისტემონმა.
    27.     - არა, მართლა? - აღმოხდა პანტაგრუელსა.
    28.     - თქვენ როგორცა ჰგონებთ, არცა ისე ურიგოდა აქვთ საქმე, - განაგრძო ეპისტემონმა.
    29.     - დაღათუმცა, ისინი არღა არიან, რანიც იყვნენ. მდგომარეობა გამოსცვლიათ.
    30.     ალექსანდრე დიდი, მაგალითადრე, ძველთა საწმერთულთ აკერებს და იმითი შოულობს ერთ ლუკმა პურსა.
    31.     ქსერქსე ქუჩაში აღებმიცემობს, მდოგვსა ჰყიდის, რომელუსი - მარილსა, ნუმა - ლურსმან-სამსჭვალსა, ტარკვინიუსი ქვასა ხარშავს, პიზონი გუთნისდედობს, სულა მებორნეა, კიროსი მენახირეა, თემისტოკლე მეშუშეა, ეპამინონდი მესარკეა, ბრუტუსი და კასიუსი მიწისა მზომელნი არიან,
    32.     დემოსთენე სირაჯია, ციცერონი მეცეცხლურია, ფაბიუსი მეკრიალოსნეა, არტაქსერქსე მესაბლეა, ენეასი მეწისქვილეა, აქილევსი გაქეციანებულია, აგამემნონი ჯამლოკია გამხდარა, ოდისევსი მთიბველია, ნესტორი მადანსა თხრის, დარიუსი მეზარულეა, კაცთა სკორე გააქვს.
    33.     ანკუს მარციუსი მჩურთავ-მგმანავია, კამილუსი მეწაღეა, ხისა ძირზედ კერავს, მარცელუსი ლობიოსა ცეხვავს, დრუზუსი ნუშსა ამტვრევს, სციპიონ აფრიკელსა ცალი ჩექმა აცვია და ქუჩაში თხლესა ჰყიდის, აზდრუბალი ლიფლიფათი ვაჭრობს, ჰანიბალი - კვერცხითა,
    34.     პრიამოსი მეძონძეა, მატრაბაზობს, ლანსელოტი, ტბისა რაინდი - დავარდნილ ცხენთ ტყავსა აძრობს, ყოველნი რაინდნი მრგვალნი მაგიდისანი საწყალნი მედღეურნი არიან, მენიჩბეობასა მისდევენ, საითმხერხვალობენ,
    35.     სერავენ კოციტსა, ფლეგეტონსა, სტიქსსა, აქერონსა, ლეთესა და უფალ ეშმაკ-მღალავთ წინ და უკან დაასეირნებენ, რაღა ისინი და რაღა ლიონელნი მენავენი ანდა ვენეციელნი გონდოლიერნი,
    36.     განსხვავება მხოლოდ ის არის, რომა გადაყვან-გადმოყვანისთვის ეშმაკნი ცხვირზედ წკიპურტსა ურტყამენ, საღამოთი კი ობიანი პურისა ყუასა აჭმევენ, ტრაიანე ბაყაყთ დასდევს, ანტონინე მსახურია, კომოდუსი ქარვისა ოსტატია, ათას რამ ნივთსა ახელოვნებს.
    37.     პერტინაქსე ტყისა თხილსა ამტვრევს.
    38.     ლუკულუსი მზარეულია, იუსტინე სათამაშოთა გამსყიდველია, ჰექტორი სამზარეულოსა შინა ტრიალებს, პარისი შიშველ-ტიტველი დაძრწის, ყელგადაგდებულია, აქილევსი თივასა აბულულებს,
    39.     კამბისე ჯორთ დასდევს, არტაქსერქსე მკალავია, ნერონი ჭიანურსა უკრავს, ფიერაბრასი კი მსახურად უდგას და მიწყივ აცურებს: პურსა უვარგისსა აჭმევს და ღვინოსაცა ჭანგიანსა ასმევს, ხოლო თვითონ არცრასა კარგსა არა იკლებს.
    40.     იულიუს კეისარი და პომპეუსი გემთ ფისავენ, ვალენტინი და ორსონი ჯოჯოხეთისა აბანოთა შინა მსახურებენ და დიაცთ სახეზედ ნიღაბთ ადებენ.
    41.     გინგლენი და გოვენი მეღორენი არიან, ჟოფრუა გორანგო-ღრჯოლა ხილინდრიან კვეს-აბედითა ვაჭრობს, გოტფრიდ ბულონელი მეჩუქურთმეა, იაზონი ზართა მრეკავია, დონ პედრო კასტილიელი მეწვრილმანეა, შეშუდი დააქვს, მორგანი ლუდისა გამომხდელია, ჰიუონ ბორდოელი მეკასრეა,
    42.     პიროსი ჯამ-ჭურჭელსა რეცხავს, ანტიოქე ბუხრისა მწმენდავია, რომულუსი მეხამლეა, წაღაწუღასა აკერებს, ოქტავიანე ეტრატისა მფხეკელია, ნერვა მეჯინიბეა, პაპი იულიუსი ღვეზლითა ვაჭრობს, თაბახზედ უწყვია, და ის თავისი გრძელი წვერი აღარა აქვს,
    43.     ჟან პარიზელი ფეხსამოსთ აპრიალებს, არტურ ბრეტონელი თავსაბურავთ ბაყამ-ლაქასა და ბრყვილსა აცლის, პერსფორე მეკურტნეა, პაპი ბონიფაციუს მერვე თასმითა ვაჭრობს, პაპი ნიკოლოზ მესამე ქაღალდსა ჰყიდის, პაპი ალექსანდრე თაგვთ იჭერს, პაპი სიქსტე ცუდსა ჭირსა სწამლობს,
    44.     - რაო? - დაეკითხა პანტაგრუელი. - იქაც არის ცუდი ჭირი?
    45.     - არის კი არა, - მიუგო ეპისტემონმა, - იმოდენი ცუდჭირშეყრილი ჯერეთ არცსად არ მინახავს: მრავალთ უმრავლესნი არიან.
    46.     აბა რა იქნება, ვისაც სააქაოში არა სჭირებია, საიქიოში სუყველასა ხვდება.
    47.     მაშ, მადლობა ღმერთსა, გადავრჩენილვარ, - ჩაურთო პანურგმა.
    48.     - მრავალგზის უკვე შეხვედრილიცა მაქვს და შეყრილიც.
    49.     - ჰოდა, იმას მოგახსენებდით, - განაგრძო ეპისტემონმა, - ოჟიე დანიელი მეუნაგირეა, ტიგრან მეფე მესართულეა, ანუ სართულისა დამხურველია,
    50.     გალიენ აღმადგინებელი თხუნელათა ძებნა-ჭერაშია, ემონისა ოთხნი ვაჟნი კბილთა მძრობელნი არიან, პაპი კალიქსტე სარცხვინო ადგილთა მპარსველია, პაპი ურბინუსი მუქთაყლაპიაა.
    51.     მელუზინა ჯამ-ჭურჭლისა მრეცხავია, მატაბრიუნა მოსარეცხეა, დღენიადაგ მურკნის, კლეოპატრა ხახვითა ვაჭრობს, ელენე მხევალთა ქმართშემყრელია,
    52.     სემირამიდა დგას და, ვისაც ტილ-მკბენარი ახვევია, იმათა ხილავს და ტიზნავს, დიდო მესოკოეა, პანთესილეა მეწიწმატეა, ლუკრეცია მეფუნდუკეა, ჰორტენზია მსთველია, ლიბიე ჟანგაროსა ამზადებს.
    53.     ესრეთ, ვინაც აქა ყოვლისა ბატონ-პატრონი იყო, იმასა იქა ძლივს გააქვს თავი, სიღატაკეშია ჩავარდნილი.
    54.     და, პირიქით: სიბრძნისმეტყველნი და მრავალნი სხვანი, რომელნიცა ამქვეყნად გაჭირვებულნი იყვნენ, იმა სოფლად ყოვლისა ბატონ-პატრონად შექმნილან.
    55.     დიოგენესა, ვნახე, მეწამული ტოგა ემოსა, ხელთ სკიპტრა ეპყრა და თავისი საჩინოებითა თვალსა უბნელებდა ალექსანდრე დიდსა, თანაც ჯოხსა სცემდა, საწმერთული აგრე ცუდად რატომ დამიკემსეო.
    56.     ეპიქტეტეც ვნახე, მოხდენილად ეცვა, ფრანგულსა ყაიდაზედ, დაბურული კორომი შეერჩია, ირგვლივ დიაცნი უსხდნენ, მიწყივ ღლევდა, ცეკვავდა, სულ აღებ-ღამე ედგა, იქავ შორიახლო კი მზეგამოხატული ეკიუ მუხლზედ ეყარა.
    57.     და თავსა ზედან გადმოხურული ვაზისა დია უცხო თალარ-ფანჩატური ესევითარი ზედწარწერით დაემშვენებინა:
    58.     ეს ქვეყანა, მომე თასი, ღიღინ-ღიღინ მათლევინე, არცრა მინდა, ოღონდ მასვი, ოღონდ ოქრო მათვლევინე.
    59.     დამინახა თუ არა, მიმიპატიჟა, ერთად დავლიოთო, მეცა თანახმა გავუხდი და უღმერთოდ ჩავღლიეთ.
    60.     ზედდატანებაზედ კიროსი მოადგა და შესთხოვა, მერკურისა ხათრისთვის, ერთი დენიე მომიბოძეო, ცოტა ხახვსა ვიყიდი, თორემ არცრა მაქვს სერ-ვახშმად საჭმელიო.
    61.     „არამც და არამცაო, - უთხრა ეპიქტეტემ. - დენიესა არ ვიძლევიო, აჰა, ეკიუსა შეგძღვნი, შე თაღლითო, შენა, ვინძლო ბოლოსა და ბოლოს კაცური კაცი დადგეო“.
    62.     დიაღაც გაახარა კიროსი ესდენმა ნაშოვნნაპოვნმა, მაგრამ მრავალთა რისხვეულთა და ოხერთ, ვინცავინ იქა ჰყუდია, ვითა, მაგალითადრე, ალექსანდრე დიდია, დარიუსია და სხვანი არიან, იმავ ღამესა ერთი ბისტიც აღარ შეარჩინეს.
    63.     პატლენიცა ვნახე, რადამანტისა მოლარე, პაპ იულიუსსა ღვეზილსა ევაჭრებოდა.
    64.     „ათ ცალში რა უნდა მოგცეო?“ - ჰკითხა პატლენმა.
    65.     „სამი ბლანკიო“, - მიუგო პაპმა.
    66.     „სამჯერ ჯოხისა დაკვრა არ გინდაო? - მიუთხრო პატლენმა.
    67.     - რაცა გაქვს, ეგ მე მომეცი, არამზადავ, შენ წადი, სხვა მოიტანეო“.
    68.     საწყალ პაპსა ცრემლი წასკდა და წავიდა.
    69.     ატირებული მიადგა თავის მეღვეზილე პატრონსა, ესე და ესე იყო, ღვეზილი სულ მთლად წარმტაცესო, და იმან კი იმდენი ურტყა ტაჯგანალი, ცხრაპირი ტყავი ააძრო.
    70.     მოძღვარი ჟან ლემერიცა ვნახე, პაპსა განასახოვნებდა, იდგა და ყოველთა ნამეფართა და ნაპაპართ ფეხთ აკოცნინებდა, მერმე კატასაებრ ზურგი აიკუხა, დაამწყალობნა ისინი და ჰრქვა:
    71.     „ინდულგენციისთვის ფულსა ნუ დაინანებთო, იყიდეთ, თქვე სულაყეფებულნო, თქვენა, ჩალისა ფასად ვიძლევიო.
    72.     შემინდვია ბოდვანიო, უფრორე სწორად ცოდვანიო, ჯანდაბას თქვენი თავი, კაცობა თუ არ გინდათ, იყავით არაკაცნი და ეყარენითო“.
    73.     მას უკან კაიეტსა ტრიბულესთან ერთად მიუხმო და უთხრა:
    74.     „უფალნო კარდინალნო, ამათ თითო-თითო ბულაწამოცმული ქოჩაბური არ აწყენთ, დაჰკარით, წელი აათრევინეთო“. თქმა და ქმნა ერთი იყო.
    75.     მე ჩემის ყურითა გავიგონე, ვითარ ჰკითხავდა ოსტატი ფრანსუა ვიიონი ქსერქსესა: „რა ღირს შენი მდოგვიო?“
    76.     „ერთი დენიეო“, - მიუგო ქსერქსემ.
    77.     მაშინ ვიიონმა დაუცაცხანა: „ციებ-ცხელებასამც გაუტანიხარ, შე სულკატიანო, შენაო, დიდი მეძვირე ყოფილხარ, სანოვაგესა ცეცხლსა უკიდებო“.
    78.     და ეგრევ მდოგვისა დერგში ჩაუთხია ფსელი.
    79.     ვითარ მემდოგვენი შვრებიან პარიზსა შინა.
    80.     მავანი და მავანი აზატი ბანიონელი მოისარიცა ვნახე.
    81.     მწვალებელთა საქმეთა ინკვიზიტორია.
    82.     ერთხელ პერსფორესა სწორედ მაშინ წაადგა, ოდეს იგი კედელსა აფსამდა, რომელ კედელსაც ანტონისა ცეცხლი, ანუ ხორცისა მძოველი სენი ეხატა.
    83.     და მოისარმა მან მწვალებლად შერაცხა პერსფორე, ის იყო უნდა დაეწვა კიდეც, მაგრამ მორგანმა არ აკმარა ოდენ კუთვნილი proficial’a, არცარა სხვა წვრილი რამ სანიჭარი, და მთელი ათი კასრლადუკი ლუდი მოუბოძა.
    84.     ზოგიცა მერმე გვიამბე, - შეაწყვეტინა პანტაგრუელმა. - აწღა ისი უფროისად გვეყურადღებება, რა დღეში არიან იქა მევახშენი.
    85.     - რა დღეში და, შავსა დღეში არიან, - უპასუხა ეპისტემონმა, - უკლისად ყოველნი ტალახსა შიგან იჩიჩქნებიან, ჟანგიან ქინძისთავთ და ძველ სამსჭვალთ აგროვებენ, ვითა აქა, დედამიწაზედ, ათასნაირნი ნიფხავგამოხეულნი შვრებიან,
    86.     მაგრამ ერთი კვინტალი ესეგვარი ჯართისთვის პატარა პურის ნატეხისა მეტსა არცრასა აძლევენ, და საერთოდ ღმერთსა არ უქნია იქაური აღებმიცემობა.
    87.     ამად არის, რომა ხან მთელი სამი კვირიაკე და ხანაც უფრორე გრძელჟამიერად უნაწილონი ვლიან ის საწყალნი, ჯაფა კი დილით საღამომდისა არ აკლიათ და სულ იმედნეულობენ, მალე ჩვენცა გვეშველებაო.
    88.     არცა დაღლა იციან შეჩვენებულთ, არცა ძალ-ღონესა ზოგავენ, არცაღა თავიანთ გაუძლის მდგომარეობასა დაგიდევენ, ოღონდაც წლისა ბოლოსთვის რამოდენიმე საცოდავი დენიე მოიშოვონ.
    89.     - კმარა, ეხლა კი ჭამა-სმასა მივყოთ ხელი, - წართქვა პანტაგრუელმა.
    90.     - მობრძანდით, ძმანო, მთელი ეს თვე ლხინში გავატაროთ.
    91.     სიტყვასა მყის თან საქმე მოაყოლეს, ჩამოამწკრივეს გოზაურნი, მოიძიეს ნუზლი, და ნადიმსა ხელი წაეყარა, დაღათუმცა, ბედშავმან ანარქ მეფემან მაინც ვერ მოილხინა, რისა გამოც პანურგმა სიტყვა გამოაგო:
    92.     - რა ვქნათ, რა ხელობა ვასწავლოთ აქა მეფე-ბატონსა?
    93.     იმა ჟამისთვის, ოდესცა ეშმაკთ წერილსა წაუღებს, უკვე კარგა გაწაფული უნდა ჰქონდეს მარჯვენა.
    94.     - მართალი ბრძანებაა, - განსაჯა პანტაგრუელმა, - რაიცა გინდა, ისა უყავ, შენი ფეშქაში იყოს.
    95.     - მადლი მომიხსენებია, - მიუგო პანურგმა. - ვერცრა საბოძვარზედ უარსა ვერ ვიტყვი, მეტადრე შენსაზედა. ეპისკოპისისა ძღვენი (ლათ.).


33

    1.     XXXI. ვითარ შევიდა პანტაგრუელი ამავროტთა თავქალაქსა, რარიგ შერთო პანურგმა ქალი ანარქ მეფესა და რაგვარ გახადა იგი ხირხიტონისა გამსყიდველი
    2.     შემდგომად ამა საარაკო გამარჯვებისა ადგა პანტაგრუელი და ამავროტთა თავქალაქსა წარგზავნა კარპალიმი, წა და ამცნე იქაურთ, რომ ანარქ მეფე წარტყვევნილია და მტერი სრულად განაცარმტვერებულიაო.
    3.     ამბავი ესე რა იუწყეს, ყოველნი ქალაქელნი დია აღტაცებულნი დაეწყვნენ და, ვითარ ამგვარსა ზარზეიმსა შეჰფეროდა, დასტურ ისე გამოეგებნენ პანტაგრუელსა და შეაბრძანეს ქალაქსა,
    4.     ქალაქში კი ყოველგან ჭიაკოკონა ენთო და უცხოდ შემკობილი მრავალი ტაბლა იდგა სასიხარულო შემთხვეულობისა გამო.
    5.     საითაც გაიხედავდი, ხალხსა იმისთანა ზეიმ-ხიდილი ჰქონდა გამართული, თითქოსდა კვალად სატურნისა დროება დამდგარიყო.
    6.     დაღათუმცა, პანტაგრუელმა შეკრებილთ განუცხადა:
    7.     - უფალნო, რკინა მანამ უნდა გამოვჭედოთ, სანამ ცხელია, მაშ ვიდრე არ მოვლეშილვართ, ეხლავ ეგების ჩემგან ხელთ გდება დიფსოდთა მთელი სამეფოსი.
    8.     გალაშქრებასა ხვალა ღრეობისა მერმე ვეპირები, და ვინაც ჩემთან ერთად წამომსვლელნი ხართ, განემზადენით.
    9.     საქმისთვის ჩემი ხალხიცა კმარის, მეტი არ მეჭირვება, გარნა ვხედავ ქალაქი თქვენი არღა გყოფნით, ზიმზიმი გაგაქვთ.
    10.     ამად მინდა, რომა მნდომელნი დიფსოდიასა შინა დაგასახლოთ ვითარცა ახალმოშენენი და კიდით-კიდე მოგიბოძოთ ქვეყანა იგი, იქაურ მიწა-წყალსა კი წუნი არ დაედების:
    11.     სახნავ-სათესი პოხიერია, ჰაერი - მაცხოვნებელი, მდებარეობა - წამტანი გულისა, სხვა იმნაირი კურთხეული მხარე არცა არის დედამიწისა ზურგზედ, ვისაც როსმე მოგიხილავთ, უწყით, რასაც ვუბნობ.
    12.     ამა განჩინება-გარდაწყვეტილებისა ამბავი მალიად მთელსა ქალაქსა მოედო, და მეორე დღესა სასახლისა ფორ-მოედანზედ უშქარი და კიდევ რვაას ორმოცდათექვსმეტი ათას თერთმეტი კაცი შეკრბა, დიაც-ყმაწვილთ უკეთუ არა ჩავთვლით.
    13.     და სუყველანი ისეგვარად დაწყობილნი გაუდგნენ დიფსოდიისა გზასა, ვინაც დაინახავდა, შესაძლოა, შვილნი ჰგონებოდნენ ისრაელისანი, ეგვიპტისა დატევებისა მერმედ ზღვასა მეწამულსა მავალნი.
    14.     თუმცაღა კი, ვინემ ლაშქრობასა ამას აღვწერდე, ჯერეთ ის უნდა გიამბოთ, რაგვარ მოექცა პანურგი ტყვევნილსა თვისსა, ანარქ მეფესა.
    15.     იფიქრა, იფიქრა, რა ვუყო, რა საქმე გამოვუჩინოო, და ეპისტემონისა თქმული წამოაგონდა, ნამეფარ-ნაბატონარნი ელისეს მინდორთა შინა აგრე და აგრე არიანო.
    16.     ერთი ლუკმა პურისა გულისთვის სუყველა რაღაცა საკდემელსა და სააუგო ხელობასა მისდევსო.
    17.     წამოაგონდა და, არცა აცია, არცა აცხელა, ადგა და ეგრევ მოკლე ახალუხი ჩააცვა მეფესა, ცისფერი ატლასისა, ალბანურ ქუდსაებრ ჩაქიანი, მერმე ზღვაზედ სახმარი საწმერთული მოარგო, საფსმელად საადვილო, ფეხნი კი შეუმოსავნი დაუტოვა,
    18.     არ მოგიხდებაო, უთხრა და კიდევ ლურჯი თავსაბურავი დაადგა, ყვერულისა დიდი ფრთითა გაწყობილი, უნდა მომიტევოთ, ამერია, ერთი კი არა, მგონი, ორი ფრთა ამშვენებდა, და მწვანე სრელ-ზოლიანი ლურჯივ ქამარი შემოარტყა.
    19.     ესეგვარად გამოკანკლული მეფე მიჰგვარა პანურგმა პანტაგრუელსა და დაეკითხა: - იცნობ ბრანგვსა ამასა?
    20.     - არცროდის არა მიხილავს, - მიუგო პანტაგრუელმა.
    21.     - თქვენთა თვალთა წინარე უპირველესი გვირგვინოსანია.
    22.     უკეთუ დამყვა, რიგიან კაცად ვაქცევ.
    23.     ეს ვირიშვილნი, ესენი, სააქაოში, დედამიწაზედ, პირწავარდნილნი მუტრუკნი არიან, არცრა იციან და არცრად უქნია ღმერთსა,
    24.     ერთადერთი, რაიცა ხელეწიფებათ, ის არის, რომა უბედურ ქვეშევრდომთ სისხლსა უშრობენ და, როცა კი მოეპრიანებათ, ოღონდაც თავიანთი უსამართლო და ბილწი ჟინი მოიკლან, ჩხუბსა ჩამოაგდებენ ხოლმე ქვეყნიერებაზედ.
    25.     უნდა საქმესა რასმე მივაჩვიო, სულაც ხირხიტონისა გამსყიდველსა გავხდი.
    26.     აბა, ერთი შეჰყვირე: „ვის გინდათ ხირხიტონი, ვის გინდათ- თქო?“ და იმა საცოდავმაც შეჰყვირა.
    27.     - ხმადაბლა მოგივიდა, - მიუთხრო პანურგმა და ყურში სწვდა, სწავლება დაუწყო: - უფრორე ხმამაღლა წართქვი, სოლ- რე- დო მისწრება იქნება! ეგრე, ეგრე!
    28.     მე შენ გეტყვი, ყანყრატო არ გივარგა!
    29.     სვიანსა ცხოვრებასა აწღა მოეწევი, რამეთუ მეფე აღარა ხარ.
    30.     პანტაგრუელსა ამან დია კმაყოფილება მოჰგვარა, რადგანც, გავბედავ და დაგარწმუნებთ, დიდი გულკეთილი ვინმე იყო.
    31.     აგრე და ამგვარად დადგა ანარქისგან ფარსაგი გამსყიდველი ხირხიტონისა.
    32.     ორიოდ დღისა შემდგომ პანურგმა მავანი და მავანი ძველი კახპა შერთო მეფესა და ქორწილიც თავადვე გარდაუხადა,
    33.     ქორწილსა კი არა აკლდა არცა ცხვრისა თავ-ფეხი, არცა შემწვარი ღორისა ხორცი, თავისი მდოგვითა, და არცა კიდევ დანივრული შიგანური, თანაც ხუთი ურემი ეგევე ჭამადი პანურგმა პანტაგრუელსა აახლა, და იმასაც ისერიგად ეგემრიელა, ყველაყა მიირთვა;
    34.     ღლევითა მექორწილენი მსხლისა და ცირცელისა იყსა ღლევდნენ, და იყო ერთი როკვა-შუშპარი, დამკვრელად უშტარი ვინმე მეჭიანურე ჰყავდა პანურგსა დაქირავებული.
    35.     სუფრიდან ამდგარნი ახალჯვარდაწერილნი პანურგმა სასახლესა შინა მიიყვანა, მიჰგვარა პანტაგრუელსა და პატარძალზედ მიუთხრო: - აი ესა უკვე არღა გატყვრება!
    36.     - ვითომ რადაო? - დაეკითხა პანტაგრუელი.
    37.     - რადა და, მრავალგზის ნაჩხვლეტია, - მიუგო პანურგმა.
    38.     - რასა მიმანიშნებ? - ჩაეძია პანტაგრუელი.
    39.     - დასტურ უნდა უწყოდე, - განაგრძო პანურგმა, - წაბლსა ოდესცა ცეცხლში მთელ-მთელსა სწვავენ, მეხსაებრ ტყვრება, და რათა არ გატყვრეს, წინ-წინ ჩხვლეტენ.
    40.     ეს ჩვენი პატარძალიცა ძირშიგან გვარიანად ტუტუა-დანაჩხვლეტია და ამად არცროდისღა გატყვრება.
    41.     მაშინ ადგა პანტაგრუელი და ახალნაქორწილევთ ერთი ქუჩაბანდისა ბოლოს პატარა სახლი რამ მიუბოძა და ზედ ფილთაქვაც მიაყოლა, დადექით და სახირხიტონე ნიგოზი ნაყეთო.
    42.     და ისინიც მიდგნენ-მოდგნენ, ოჯახი ნელ-ნელა მოაღონიერეს, და თუ ვინმე იყო უტოპიასა მართლა ყოჩაღი მეხირხიტონე, ანარქ ნამეფარი არცვისა არ ჩამოუვარდებოდა,
    43.     თუმცაღა კი შემდგომად ამბავი მომივიდა, ცოლი შავსა დღესა აყრის, თავში უჩაჩქუნებსო, მაგრამ ის უბედური იმისთანა აბუეტია, თავდასაცველად ხელი ვერ გამოუღიაო.


34

    1.     XXXII. ვითარ გადააფარა პანტაგრუელმა ენა სრულად ლაშქარსა, და რა დაუნახა იმას პირშიგან ამა წიგნისა მთხზველმა
    2.     ოდეს პანტაგრუელი დიფსოდთა ქვეყანასა შინა შეუძღვა თავის სპასა, მუნებურთ დია გაიხარეს და დანებებასა დაეჩქარნენ;
    3.     რომელ ქალაქთანაც კი მოიხილავდნენ პანტაგრუელსა, მიდიოდნენ და თავადვე აბარებდნენ იმა ქალაქის გასაღებსა.
    4.     ერთნი ოდენ ალმიროდნი გაჯიუტდნენ, ეშმაკისა ცხენზედ შემსხდარნი დაუხვდნენ პანტაგრუელისა შუაკაცთ და მიუთხრეს, მხოლოდ და მხოლოდ მაშინღა დაგნებდებით, უკეთუ ჩვენთვის ფრიად ხელსაყრელსა პირობასა არ წაუხვალთო.
    5.     - რა პირობა, რის პირობა! - შეჰყვირა პანტაგრუელმა, - თავი ხომ არ მოჰბეზრებიათ?
    6.     რახან აგრეა, მაშ, ეხლავ იავარვყოთ!
    7.     ბრძანება და ლაშქრისა დაწყობა-დაძვრა ერთი იყო.
    8.     დაღათუმცა, გზად ტრიალსა მინდორში დელგმამ მოუსწროთ, და მოლაშქრენი სიცივემ ისერიგად შეაჭირვა, ერთმანეთსღა ეკვროდნენ, ეგების ცოტა გავთბეთო.
    9.     პანტაგრუელმა მხედრობა შეცივნული რა დაინახა, ჯართუფროსთა პირით ხმა მიაწვდინა, ნუ გეშინიათ, არაფერიაო, ღრუბელსა ცხადლივ ვატყობ, სადაც არის, ჩამოიჟურებაო, მაგრამ მაინც მწკრივ-მწკრივ დაეწყეთ და შეგიფარებთო.
    10.     ლაშქარიც წამერთ დამწკრივდა, პანტაგრუელმა მხოლოდ ნახევრად გამოყო ენა და ყველანი შეიფარა, ვითარცა კრუხმა წიწილნი.
    11.     ამაობაში ავდექი მეცა, ამა უტყუარ ამბავთა მათქვამი, და იქავ ახლორე ოროვანდისა ფოთოლსა შევეფარე, რომელი ფოთოლიცა არცათუ ნაკლებად განიერი იყო, ვინემ მონტრიბლის ხიდისა თაღია.
    12.     და როს იმათ უფროისად უკეთ თავშეფარებულთ შევავლე თვალი, წაველ, ვიფიქრე, შევეკედლები -მეთქი, გარნა ზედიზედ მიწყობილთ მისადგომი ვერ მოვუკვლიე.
    13.     ბევრი ვუარე თუ ცოტა ვუარე, ბოლოს პანტაგრუელსა ენაზედ შევაცოცდი, ორიოდ ეჯი გავიარე და პირშიგან შევუბრძანდი.
    14.     შევუბრძანდი და, ჰოი, ღმერთნო და ქალღმერთნო, არ იტყვით ახლა, რა დავუნახე?
    15.     დიამც მუშთარმან განმგმიროს თავისი მეხმფრქვეველი სამკაპითა, უკეთუ ნაცილსა ვუბნობდე!
    16.     ვითომც კონსტანტინოპოლში სოფიასა შინა ვყოფილიყავ, ისე ვიდოდი და აქეთ-იქით სულ კლდეთა ვჭვრეტდი, მაღალთა, ვითა დანიაში მთანია, როგორცა ჩანს, კბილ-ღოჯთა შუა მოვხვდი,
    17.     და მრავალი ჩანდა აგრეთვე თვალუწვდენელი ველ-მინდორიცა, ღურღუმი ტყეცა და ბევრი მოვიხილე დიდ-დიდი გამაგრებული ციხე-ქალაქიც, ჩვენი ლიონისა და პუატიეს დარი.
    18.     პირველსა ვისაც შევხვდი, ერთი ვინმე გულკეთილი კაცი იყო, კომბოსტოს ჩითილსა რგავდა.
    19.     ამან ძალიან გამაკვირვა და დავეკითხე:
    20.     - შენა, ძმავ, რასა შვრები- მეთქი?
    21.     - რასა ვშვრები და, კომბოსტოსა ვრგავო.
    22.     - მერედა, რად გინდა- მეთქი?
    23.     - ეჰ, ჩემო ბატონო, ყოველნი კაცნი პოვნიერნი არ არიანო, - მომიგო, - სუყველა თუ გამოძღა, პურიც გამოილევაო.
    24.     მე ამა კომბოსტოთი ვშოულობ ლუკმა-პურსაო, აგერა უკან რომ ქალაქი მოჩანს, ბაზარი ადგილია და იქ დამაქვს გასასყიდადო.
    25.     - დიდება შენდა, ღმერთო! - წამოვიყვირე.
    26.     - აქა მთელი ახალი ქვეყანა ყოფილა- მეთქი.
    27.     - არამც და არამც ახალი არ არისო, - პირში მწვდა კაცი იგი.
    28.     - ვითარ უბნობენ, ახალი მზიან-მთვარიანი ქვეყანა სადღაც ახლორე მდებარეობს და იქა თურმე ათასი რამ დიდი ამბავი ხდება, სოფელი ესე ჩვენი უფროისად ძველიაო.
    29.     - კეთილი და პატიოსანი, ძმავ, - ვუთხარი.
    30.     - სახელსა ხო ვერ მეტყვი იმა ქალაქისასა, სადაც კომბოსტო დაგაქვს გასასყიდადა- მეთქი?
    31.     - რატომაც ვერ გეტყვი, ასფარაგი ჰქვიანო, იქა სულ ქრისტიანები სახლობენ, დია კარგი ხალხია, თუკი მიხვალ, არცა სასმელსა დაგიჭერენ, არცა საჭმელსაო.
    32.     რაღა თავი შეგაწყინოთ, ბარემ წავალ- მეთქი, გარდავწყვიტე და ავიკარ გუდა-ნაბადი.
    33.     გზად მავანსა და მავანსა ყრმასა გადავეყარე, მტრედთა სდევდა დასაჭერად, და შევეკითხე:
    34.     - ძმავ, აქა მტრედნი საიდან სადა- მეთქი?
    35.     - საიდანა, ბატონო, და საიქიოდანაო, - მომიგო.
    36.     ვიფიქრე, ალბათ, პანტაგრუელი ოდესცა ამთქნარებს, მტრედთ ხახა მისი სამტრედე ჰგონიათ და შიგან გუნდ-გუნდ უფრინდებიან- მეთქი.
    37.     მერმე ქალაქსა შეველ და ქალაქი ისა ფრიად გამაგრებული მეჩვენა, მდებარეობაც უზადო ჰქონდა, და გუშაგთ, ჩემდა გასაკვირად, ჭიშკართან მიმდგარსა ჯანისა სიმრთელისა ქაღალდი მომთხოვეს.
    38.     - აქა უფალნო, ჟამიანობა ხო არ არის- მეთქი? - ვიკითხე.
    39.     - ეჰ, ბატონო, - მითხრეს, - ჩვენსა მხარეში იმოდენი ხალხი იხოცება, სულ ურმითა ვეზიდებით და მაინც ვერ გაგვიტანიაო.
    40.     - ღმერთო კი მომკალი, სადა, რა ადგილას ხდება ეგა- მეთქი?
    41.     სადა და, თურმე ლარინგსა და ფარინგში ხდებოდა, რუანსაებრ და ნანატსაებრ დიდთა და მდიდარ სავაჭრო ქალაქთა შინა,
    42.     ჟამიანობისა მიზეზი კი ისი მყრალი და მავნე ოხშივარი იყო, ბოლო ჟამსა უფსკრულთაგან რომ ამოდიოდა, რისა გამოც ერთსა კვირაში ორი მილიონ ორას სამოცი ათას თექვსმეტ კაცზედ მეტსა დაჰყროდა ვალალა.
    43.     ვიფიქრე, ვიფიქრე, ჭკუასა ძალა დავატანე და, როგორც იყო, ჩავხვდი, რომ პანტაგრუელსა უყარდა სტომაქი, რამეთუ დანივრული შიგანური ჰქონდა მირთმეული, და თუ როდის მიირთვა, უკვე მოგახსენეთ.
    44.     შემდგომ ჭიუხ-ჭიუხ ვიარე და როს ერთერთსა თავზედ მოვექეცი, ირგვლივ ყოვლისა უფრორე ლამაზი ადგილი დავკვლიე: არ აკლდა არცა უცხოდ გამართული საბურთალი მოედანი, არცა გალერეა, არც მდელო, არცა ბაგა-ვენახი,
    45.     საცა ერთი ლამაზი კორდიანი იყო, ყოველგან კოკროჭინა ოდა-სახლები იდგა, იტალიური ყაიდისა, და დავრჩი ოთხი თვე, ვიყავი და ისე მაძღრისად, როგორცა იქა ვჭამდი, ჯერეთ არცსად არ მიჭამია.
    46.     მას უკან ქვედა ლაშისკენ დავეშვი და ის იყო საძირისა კბილთ გავცდი, რომა გზად ერთსა უღრანსა და ყურთამდის ატეხილსა ტყეში ყაჩაღთ გამძარცვეს.
    47.     მერმე რომელიღაც სოფელში მიველ, ფერდობზედ იყო შეფენილი, სახელი არღა მახსომს;
    48.     ჭამა-სმა აბა იქა მქონდა, თუ მქონდა და თანაც კიდევ ცოტა ფულიც მოვიშოვე. თუ იცით, რითა?
    49.     რითა და, ძილითა, იმსოფლელნი დიაღაც საძინებლად ქირაობენ ხალხსა, ფულსა დღიურ უხდიან და დღეში, სულ ცოტა, ხუთი-ექვსი სუს შოვნა შეიძლება, ვინაც ძალიან ხვრინვა იცის, იმასა შვიდნახევარი სუ ეგრევე ზედა აქვს.
    50.     სენატორთ რომ ვუამბე, ესე და ესე იყო, გზაში გამღვარსლეს- მეთქი, იმათ მაშინვე ის მითხრეს, კბილთიქითელნი დასტურ ყაჩაღნი და ბოროტისა მყოფელნი არიანო, და ჩავვარდი გულისხმასა:
    51.     ვითარ ჩვენში უბნობენ, პირიქითელნი და პირაქეთელნიო, იქა კბილთიქითელნი და კბილთაქეთელნი იციან, და „კბილთაქეთა“ ქვეყანასა შინა გულსაც უფრორე უხარის, ჰაერიც უმჯობესია.
    52.     და აწღა ვირწმუნე, რაოდენ მართალნი არიან ისინი, ვინაცა უბნობს, კაცთა მოდგმისა ნახევარმა არცრა უწყის მეორე ნახევრისაო, რამეთუ ჯერეთ არცვისა აღუწერია „კბილთაქეთა“ ქვეყანა, იქა კი, უდაბნოთა და დიდროვანსა სრუტესა თუ არ ჩავთვლით, ოცდახუთი კაცრიელი სამეფოა.
    53.     და აი ამას წინათ დავჯექ და დავწერე კარგა მოსქელო წიგნი, რომელ წიგნსაცა აქა ამბავი ყიელთა დავარქვი, და მუნებურთ ყიელნი იმად ვუწოდე, რაკიღა ისინი ჩემისა ბატონისა, ანუ პანტაგრუელისა ყიასა შინაგან სახლობენ.
    54.     ბოლოსა და ბოლოსა კვალად უკან წამოსვლა მომინდა და წინაპირველად პირისა თმასა ჩამოვყევი პანტაგრუელისასა, მერმე მხარზედ დავახტი, იქიდან კი ძირსა ჩამოვცურდი და ფეხთა ქვეშე ჩავუვარდი.
    55.     - საიდგან გაჩნდი, ალკოფრიბას, აქაო? - დამეკითხა პანტაგრუელი, ოდესცა შემამჩნია.
    56.     - საიდან, ბატონო, და შენი ყრონტიდანა- მეთქი, - მივუგე.
    57.     - მერედა, რაოდენი ხანი იყავი იქაო?
    58.     - რაცა რომ ალმაროდთ შეუტიე, იმჟამიდან იქა ვარ- მეთქი, - ვუთხარი.
    59.     - მაშ აბა, ნახევარ წელიწადზედ მეტი ყოფილხარო, - წართქვა პანტაგრუელმა.
    60.     - რასა ღლევდი? რასა მიირთმევდიო?
    61.     - რასაც შენა ღლევდი და მიირთმევდი, მეფე-ბატონო, მეცა იმასა გეახლებოდი- მეთქი, - ვუთხარი.
    62.     - რაოდენიც ყელშიგან გემრიელი ლუკმა ჩაგსვლია, ყველასა ბაჟსა ვადებდი- მეთქი.
    63.     - სკორესა რასღა უშვრებოდიო? - მკითხა.
    64.     - რასა და, პირდაპირ ყრონტსა შიგან გიშვრებოდი- მეთქი, - მივუგე.
    65.     - ჰა-ჰა-ჰა! - გადაიხარხარა პანტაგრუელმა. - კარგა ცოტამატა ჩანხარო.
    66.     ღვთისა შეწევნითა ჩვენა უკვე მთელი დიფსოდთა ქვეყანა დავიპყარითო, შენთვის სამადოს ციხისთავობა მომიბოძებიაო.
    67.     - მადლსა გწირავ, მეფე-ბატონო, - ვუთხარი.
    68.     - ეგევითარი წყალობა სულაც არ დამიმსახურებია- მეთქი.


35

     1.     XXXIII. ვითარ გასატკივარდა პანტაგრუელი და რარიგ გამოიავადმყოფა
    2.     მცირე ჟამისა შემდგომ ქველი პანტაგრუელი სალმობიერ იქმნა, გვრემა აუტყდა მუცლისა, და ვერცაღა იხმია, ვერცაღა ჭამა.
    3.     და რადგანაც ერთსა ჭირსა მეორე მოსდევს, ზედა შარდისა ხუთვა დაერთო, და წარმოდგენაც არა გაქვთ, რაგვარ იტანჯებოდა, დაღათუმცა, მკურნალთა ათასი რამ საფაღარათო და საშარდველი წამალი შეასვეს, და წამლობა ესე ფრიად მოუხდა: ფსმად იქცა, ფსა, ფსა, და ტკივილიც დაუცხრა.
    4.     ოღონდ შარდი იმისთანა ქაფქაფა ჰქონდა, დღესაქამომდის არ განელებულა, და სადაც კი იდინა და იმდინარა, იქა ალაგ-ალაგ ცხელმან ფშა-წყარომან ამოხეთქა, მაგალითადრე, საფრანგეთსა შინა: კოდრეში, ლომონსში, დასტში, ბალრუკში, ნერიკში, ბურბონ-ლანსიში და სხვაგანაცა.
    5.     იტალიასა შინა: მონტო-გროტოში, აპონოში, სან-პიეტრო-დი-პადუაში, სანტა-ელენაში, კაზანოვაში, სან-ბართოლომეოში.
    6.     ბოლონიისა საგრაფოსა შინა: პორეტაში, და კიდევ ბევრსა სხვა ადგილასა.
    7.     და მიკვირს და დია გამკვირვებია, რატომ არის, რომა მრავალნი ცალტვინა ფილოსოფოსნი და მკურნალნი დროსა იმის ცილობაში ჰკარგავენ, არა ბორაკი ანიჭებს ზემორეჩამოთვლილ ფშა-წყაროთ სითბოსა, არა გოგორდიო, ვიეთნი შაბსაც ასახელებენ, ვიეთნი კიდევ წიაღისეულსა გვარჯილასა,
    8.     და სხვასაც ათას რასმე მიედ-მოედებიან, უფრორე უმჯობესი კი ის იქნებოდა, ენისა ნაცვლად სასკორენი ეფხანათ და რისა წარმომავლობისა ამბავიც არა უწყიან, იმაზედ დავაში დრო არცა დაეკარგათ, რამეთუ საქმისა ახსნა სულ ადვილად ეგების:
    9.     ზემორეხსენებულნი ფშა-წყარონი ცხელნი იმად არიან, ვინადგან ქველისა პანტაგრუელისა ცხელისა შარდისა გაჩენილია.
    10.     აწღა ბარემ იმასაც გაუწყებთ, რაგვარ განიკურნა თვისისა უმთავრესისა სატკივრისგან პანტაგრუელი, და აქავ ჩაგიწიგნავთ, რომ მარტოოდენ ტანში გასაყვანად მიირთვა:
    11.     ოთხი კვინტალი კოლოფონური სკამონიუმი.
    12.     ას ოცდათვრამეტი ურემი ფუთფუთა, თერთმეტი ათას ცხრაასი გირვანქა რევანდი, დანარჩენ წამალწუმალზედ რო აღარა ვთქვათ რა.
    13.     მაგრამ საშველი მაინც არ დაადგა, და მკურნალთ კვალად ისიბრძნეს, ფაშვი სრულად უნდა განეწმინდოს და გვრემაც მაშინღა გაუვლისო.
    14.     ამა ამბისთვის მალიად თექვსმეტი დიდრონი ქობინი დაამზადეს სპილენძისა, იმაზედ უფრორე მოზრდილნი, რომსა შინა ვერგილიუსისა ძეგლსა რომ ამშვენებს, და ყოველსა ზამბარიანი ბჭე დააყოლეს, რომელი ბჭეცა შიგნიდან იღებოდა და იხურებოდა.
    15.     ერთსა ქობინსა შიგან ხელჭრაქიან-კერეონიანი კაცი შევიდა, და დასწვდა პანტაგრუელი მას ქობინსა, გადაყლაპა, ვითარცა ქაშთაჯი.
    16.     ხუთსა სხვა ქობინსა შიგან ხუთნი ვაჟკაცნი შევიდნენ, ბარებგადებულნი.
    17.     სამსა სხვა ქობინსა შიგან სამნი გლეხკაცნი შევიდნენ, ნიჩბებგადებულნი.
    18.     დარჩენილ შვიდსა ქობინსა შიგან მეგოდრენი შევიდნენ, გიდელებმოკიდებულნი, და სუყველანი პანტაგრუელისა ყლაპმან ჩაიტანა, ვითა აბნი.
    19.     და ფაშვში რა თავი ამოყვეს, განახვნეს ყოველთ ბჭენი და გადმოვიდნენ თავ-თავიანთ ხულათგან;
    20.     პირველი ჯერ ხელჭრაქიანი გადმოვიდა, მერმე სხვანი მოჰყვნენ და, პირდაპირ თვალჩაუწვდენელსა უფსკრულსა ჩაცვივდნენ, უფროისღა მყრალსა და სნებოვანსა, ვინემ მეფიტისია, კამარინისა ჭაობნი და აშმორებული სორბონისა ტბაა, რომელსა სტრაბონი აღწერს,
    21.     და კიდევ კარგი, ჩაშვებისა წინარე სიმაგრისა წამალი მიაშველეს გულსა, სტომაქსა და ხაპირსა (იგივ გოგრასა), თორემ აუცილებლივ გაიგუდებოდნენ, ისეთგვარი ხაშმიანი ოხშივარი ტრიალებდა იქა.
    22.     ნეტავი ერთი, ღმერთმა ქნას, ჩვენთა ტურფა ასულთა პირბადენი აესუნებინა იმისთანა უცხო რამ სურნელება-ფშვიერობასა!
    23.     ბევრი ვლეს თუ ცოტა ვლეს, ცეცებ-ცეცებითა და ყნოსვა-ყნოსვით ერთსა დიდსა სკორისა მთასა მიადგნენ უფსკრულსა მოარულნი,
    24.     და მესკორეთ მას მთასა მალე ძირი გამოუთხარეს, სხვათ კი ნიჩაბნი მოივარგეს და გიდელნი ფუნითა პირთამდის დაავსეს, და ოდესცა იქაობა გულდაგულ მიწმინდ-მოწმინდეს, ყველა კვლავ თავ-თავის ქობინსა შინა მიბრუნდა.
    25.     მას უკან პანტაგრუელმა გული აირია და ყოველნი კაცნი ეგრევე ამოაღებინა, რამეთუ იმის ყიასა შიგან იმათ იმდენივე ადგილი ეჭირათ, რაოდენსაცა თქვენსაში ერთი, ამობოყინება დაიჭერდა,
    26.     და როს ამოღებინებულნი უკლებლივ მხიარულნი მოვიხილე, ბერძენთაგან ტროელთა ცხენისა დატევების ამბავი მომაგონდა.
    27.     აი, აგრე გამოიავადმყოფა პანტაგრუელმა და გამოსაღდა.
    28.     და ერთ-ერთსა იმა სპილენძისა ქობინსა, ანუ ქაშთაჯსა დღესაც ჯერეთ კიდევ ნახავთ ორლეანსა შინა წმინდა ჯვრის ტაძრისა სამრეკლოსა ზედა.


36

     1.     XXXIV. დანასკვნი ამა წიგნისა და ავტორისა, ანუ მათქვამისა ბოდიშობა
    2.     ესრეთ და ამრიგად, უფალნო, ესმა ყურთა თქვენთა დასაბამი ჩემის ხელმწიფისა და მბრძანებლის პანტაგრუელის შესაზარი ჟამთააღწერისა.
    3.     აქა აწ ვასრულებ იმაზედ შეთხზულსა ამა პირველსა წიგნსა, რამეთუ ჭაჭანურმა თავისი მიყო, ცოტა თავი მტკივა.
    4.     ოხჭანსა, ანუ დაბოლოებას ჟამთააღწერისასა უახლოესი ფრანკფურტის ბაზრობისთვის მიიღებთ და იმცნობთ: ვითარ შეუღლდა პანურგი და ქორწილისა შემდგომ პირველსავ თვესა რაგვარ გამოასხა ცოლმან რქანი;
    5.     ვითარ აღმოაჩინა პანტაგრუელმა სიბრძნისა ქვა და რარიგ ეგების პოვნა-მოხმარება იმისი, ვითარ დალახნა პანტაგრუელმა მთანი კასპიისანი, ვითარ შეეჭიდა ატლანტიკისა წყალთა შესაკრებელსა, ვითარ სძლია კანიბალთ და ვით დაიპყრო მარგალიტისა ჭალაკნი;
    6.     ვითარ შეირთო ასული ინდოეთის მეფისა, პრესვიტერ იოანედ სახელდებულისა;
    7.     და კიდევ იმასაც იუწყებთ, როგორ შეება იგი ეშმაკთ, როგორ განძარცვა ჯოჯოხეთისავ სეფე-დარბაზი, როგორ მისცა პროზერპინა ცეცხლსა, როგორ ჩაუმტვრია ლუციფერსა ოთხნი კბილნი და როგორ მოატეხა უკანალისა რქა;
    8.     შეიტყობთ, რაგვარ იმოგზაურა მან მთვარესა ზედა, რათა გაეგო, მართლა დიაცთა თავსა შიგან იბუდებს ხოლმე თუ არა მცხრალი მთვარისა სამი მეოთხედი, და კიდევ ბევრსა მოგიყვებით დია დასაჯერსა და შესაქცევარ ამბავ-ხაბარსა.
    9.     სუყველა დასტურ საიშვიათო რამ ტექსტია ფრანგული სახარებისა.
    10.     მშვიდობით გნახეთ, მოწყალენო ხელმწიფენო, pardonnante my.
    11.     და შეცდომილებათა ჩემთა განსაკუთრებულად ნუ გამოედევნებით, რამეთუ თქვენთა საკუთართ, ალბათ, არცრად აგდებთ.
    12.     და თუ მეტყვით: „ოსტატო, გეტყობა, დიდი ჭკუისა პატრონი ვერ ბრძანებულხარ, თორემ ემაგ გულისა საფხან არაკმარაკთ და იგავმიგავთ არცა აღგვითქვამდიო“, ავდგები და, მეტი რა ჩარაა, გიპასუხებთ, სათქვენჭკუოდ თქმულსა უნდა დასჯერდეთ, იკითხოთ და ისიამოვნოთ- მეთქი.
    13.     ისე, კაცმან რომ თქვას, შენდობისა ღირსნი უფრორე ჩვენა ვართ - თქვენ, ვინაც დროისა გასატარებლად ღიღინ-ღიღინ იცით კითხვა და მე, ვინაც დროებისავ ტარებისთვისა ვთხზავ,
    14.     ვიდრე დუნდგო და დუნდგო ფარისეველნი, ტრელნი, მოთნენი, თაღლითნი, მატრაბაზნი, ლოთ-მებრუვენი, მუსუსნი, ლირფნი, ლირწნი და სხვანიც მრავალნი მამაძაღლნი სექტელნი, რომელთაც ათასნაირი ნიღაბი აქვთ აფარებულნი, რა არი თვალი აუხვიონ ხალხსა.
    15.     ისინი ოდენ იმის ფიცილში არიან, არცარა გვახსოვს თვინიერ ლოცვისა, მარხვისა და გვემისაო, ხოლო საზრდელსა თუ გემოსა ვუსინჯავთ, ვითმე უნდა გავაძლებინოთ ცოდვილსა ნასხამსა ჩვენსაო, სინამდვილეში, ღმერთმან უწყის, რაგვარ ღორმუცელაობენ.
    16.     Et Curios simulant, sed bacchanalia vivunt.
    17.     და ბევრიც რომ დააბოლონ გოგირდი, ყოველივე ესა ცხადლივ აწერიათ ჩაჯიგრებულ თავ-პირთა და ღიპ-ღენდერთა ზედა.
    18.     გონებასა კი პანტაგრუელურ წიგნთა კითხვასა ავარჯიშებინებენ, თუმცაღა, უფრორე იმად კითხულობენ, ვის რა უხიმანონ და რა ავნონ ნამალევად, ვინემ იმისთვის, რომ დრო გაატარონ და შვებასა მიეცნენ,
    19.     რამეთუ დროებისა ტარებასა მიწყივ ენისა ტარება ურჩევნიათ, უკლებლივ მედროვენი, მჩურჩნელნი, მოყურიადენი, ანუ მაბეზღებელნი და სხვათა სასკორავთა შიგან მაცქერალნი არიან და აი ამას უხმობენ თავიანთ განსწავლულობასა.
    20.     და ყოველნი იმა უპოვარ კაცთ მიაგვანან, ალუბლობასა ყმაწვილთა სკორესა რომ ქექავენ ხოლმე და რაერთსა კურკასაც პოულობენ, მიარბენინებენ და ბალღოჯისა ზეთისა გამომხდელთ ასყიდებენ.
    21.     განერიდენით, ახლორე არ გაიკაროთ ისინი, ჩემებრ შეიძულეთ და შეიძაგეთ თვალისა დასანახავად, და პატიოსანი პანტაგრუელელობა, ანუ სიამტკბილობა, დალხინებული ყოფნა, ჯანისა სიმრთელე და თარიარალე თუ გსურთ, მსტოვართ ნუ მიენდობით.
    22.     მომიტევეთ (იტალ.). კურიუსნი ვართო, ბახუსისა მიმდევარნი უბნობენ (ლათ.).
    23.     აქა დასრულდა ქრონიკა, ანუ წელთაღწერა ესე პანტაგრუელისა, დიფსოდთა მეუფისა, მთელი თავისი შესაზარი მექმეობითა და საგმირო ღვაწლით უტყუვრად წარმოჩენილისა, რაიცა აწ განსვენებულმა მაგისტრმა ალკოფრიბასმა შეთხზა, კვინტესენციისა გამომხდელმან.

1

     1.     წიგნი პირველი
    2.     ამბავი პანტაგრუელის მამის დიდი გარგანტუას საზარელი ცხოვრებისა, შეთხზული როსმე მაგისტრ ალკოფრიბას ნაზიესაგან, რომელიცა იყო კვინტესენციისა გამომხდელი წიგნი, აღვსილი პანტაგრუელიზმითა
    3.     წამკითხავთა მიმართ
    4.     მკითხველო ჩემო, ავსა და ბოროტს ნუ ეძებ რასმე ამ წიგნსა შიგან, ყველაფერს წვლილად შეიტყობ ბოლოს, უკეთუ მართლად ჩახვდები იგავს.
    5.     ხინჯსაც უპოვნი, მსაჯული იყავ, ოღონდ, უწყოდე, გულით გაცინებს და გაგიქარვებს ჭმუნვას აწინდელს, ყურთ არ დაგიღლის ფიცით და მტკიცით.
    6.     სიცილის ძაფით იმად ავკინძე, დანატრული ხარ რამეთუ სიცილს.
    7.     ამა წიგნისა მომღვაწებლისგან
    8.     სახელმორჭმულნო მემთვრალენო და ღირსად პატივცემულნო ცუდჭირშეყრილნო (რამეთუ თქვენდა ძღვნად და არა ვინმე სხვისად დამიწერია წიგნი ჩემი),
    9.     სილენე უწინ იმისთანა კიდობანაკსა, ანუ გვადრუცსა ერქვა, აწ მეაფთიაქეთ რომ უდგათ;
    10.     ზედ სუყველასა ათასნაირი ხიბალიკი, ესე იგი საცინარი და საამოვნო რამ ეხატა: ჰაი ჰარპიაო, სატირიო, ჰაი დალაგმული ღერღეტიო, რქიანი კურდღელიო, ჰაი პალნიანი იხვიო, ფრთიანი ვაციო, ჰაი უღელდადგმული ირემიო,
    11.     სამაგიეროდ ამა კიდობანაკთა შიგან დია ჩინებულ სუნელ-საკურნებელთ ინახავდნენ, სახელდობრ კი: მექურ ბალზამსა, ამბრსა, ამომსა, მუშკსა, ციბეტსა, სპეკალთ ნაფხვენ-ნუფხვენსა და მისთანათა.
    12.     ალკიბიადეს თქმითა, ამნაირი იყო სოკრატეცა: თურომ მარტო თვალტანად მიაქცევდით ყურადღებასა და ნაქვთად შეაფასებდით, ერთ ჭიან ტყემლადაც არა ღირდა ‒ ისეთი პირნასი ვინმე იყო და ისე სასაცილოდ იქცეოდა.
    13.     ცხვირი პაჭუა ჰქონდა, ჩაჭყლეტილი, ცქერა ქვეშ-ქვეშ იცოდა, გამოხედვა აბუეტს უგავდა, ზნე მდაბიური მოსდგამდა, ტანთ ჯვალო ემოსა, სული სიღარიბეში ამოსდიოდა, დიაცთ თავსა ვერ აწონებდა, საურავ-სამსახური სახელმწიფოსი არცრა ხელეწიფებოდა;
    14.     ჩაკუჭკუჭება გულიანი უყვარდა, ღვინოსა პირზევით არ იცილებდა, მიწყივ ვიღაცას აქიაქებდა, ბასრავდა და ამა თავსაცილში თავის ღვთაებრივსა სიბრძნესა მალავდა.
    15.     მაგრამ აბა, მოდით, ახადეთ კიდობანაკსა ამასა ‒ შიგნიშიგან უცილოდ მოიხილავთ საკვირველსა და აუწონელსა საკაზმ-სანელებელსა: აზრისა სიმკვირცხლესა ზებუნებურსა, სათნოებასა საოცებელსა, სიმამაცესა უდრეკსა, სიფხიზლესა სახელდაუდებელსა,
    16.     მაინც რა იაზრეთ, რას უკაკუნებს ეს წინასიტყვა და პირველსათქმელი ჩემი?
    17.     რას უკაკუნებს და, ეხლავ ჩაგიწიგნავთ ჩემთა კეთილთა მოწაფეთ და სხვა ოხერ-მამაძაღლთ.
    18.     უკეთუ ჩემგან შეთხზული რომელიმე წიგნისა ლათაიური სათაური წაგიკითხავთ, მაგალითადრე:
    19.     სხვარიგად თუ ვიტყვი, მხოლოდ გარეგნულ ნიშანსა რასმე (ანუ აბრასა) უყურებთ, არსსა არა სწვდებით საქმისასა და ეგრევე ჩვეულებითად იცინით და ილხენთ.
    20.     გარნა კაცისა ხელით ქმნილსა ესრეთ ქარაფშუტულად ნუ შეხედავთ.
    21.     აკი თავად თქვენგანა თქმულა, ხუცესი ჭილოფშიაც იცნობაო, ზოგ-ზოგსა კაცსა სამოსელი ბერისა შეუმოსავს, ბერობისა კი არა სცხია რაო, ანდა რამდენია, მოსასხამი ესპანური ასხია, მაგრამ ესპანური გულოვნობისა ნატამალიც არ ატყვიაო.
    22.     მაშ, აბა გადაშალეთ წიგნი ჩემი და გულისხმაჰყავით წაკითხული.
    23.     აი მაშინ, ალბათ, ჩახვდებით, აქ სულ სხვა რამ სანელებელი ყოფილა, ვინემ კიდობანაკი გვეპირებოდაო, და არცა ისე უსაზმნო საგანთ დაინახავთ, ვაითუ ვისმე სათაურისა წაკითხვისას რომ გეგონათ.
    24.     და უკეთუ ბევრსა თავშესაქცევსაც იპოვნით, პირდაპირ ვიტყვი, თუნდაც სათაურისა შესაფერსა, სირინოზისა ხმა მაინც ნუ წარგიტაცებთ, უმჯობესია, რომ უფრორე ღრმად ახსნათ ყოველივე, რასაცა იბედივ მწერლისა ალალ ნათქვამად მიიჩნევთ.
    25.     პირდაცობილი ბოთლი გაგიხსნიათ როსმე? ძაღლუმადური საქმეა!
    26.     მაგრამ აბა ერთი გაიხსენეთ, რა ამო რამა მდგარა შიგან!
    27.     ან არადა, ძაღლი არ გინახავთ, ტვინით გატენილ ძვალსა ჩაფრენილი?
    28.     მოგეხსენებათ, პლატონი (De rep. II წიგნი) ძაღლსა დედამიწისა ზურგზედ ყოვლისა უფრორე ფილოსოფიურ ცხოველად იტყვის.
    29.     და თუკი გინახავთ, ალბათ, შეამჩნევდით კიდეცა, რარიგ დაჰღრინავს, რარიგ დაჰკანკალებს, რარიგ უპყრია, რარიგ ფრთხილად ჰკიდებს პირსა, რა გემრიელადა ძგნარავს და ხრავს, რა გულდაგულ სწუწნის იმ ძვალსა.
    30.     რა არი, რა ატანს ძალასა, ეგრე მოიქეციო? რის მოიმედეა? რა სწადს, რას გამოელის?
    31.     რასა და, სრულებით არცრასა, თვინიერ ერთი ბეწო ტვინისა.
    32.     თუმცა ის ერთი ბეწო სხვა ბევრადბევრ რამეზედ უტკბილესია, რამეთუ, გალენოსის თქმისა არ იყოს (Facu. natural,. III წგნ. და De usu parti, XI წგნ.), ტვინი უებარი რამ საზრდელია ბუნებისაგან ბოძებული.
    33.     ზემორეხსენებულ ძაღლსავითა თქვენცა ბრძნულად უნდა მოიქცეთ, რათა ალღო აართვათ, გემო გაუგოთ და ფასი დასდოთ ამა ჩინებულ, მაწიერ წიგნთა, დასატანებელსა ისრისა უმალესად უნდა დაეტანოთ და შესაბმელსა თავდათავ უნდა შეებათ.
    34.     შემდგომად ბეჯითი კითხვისა და გრძელჟამიერი განსჯისა ადექით და გამოხარით ძვალი ესე, გამოსწოვეთ ტვინისა სუბსტანცია, ანუ რასაცა ამა პითაგორული სიმბოლოთი ვგულისხმობ,
    35.     და სრულიად დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ, რომა ესეთნაირი კითხვა კიდევ უფრორე ქველსა შეგქმნით და ჭკუაში ჩაგაგდებთ,
    36.     რამეთუ წიგნსა ჩემსა შიგან ჰპოვებთ ერთობ უჩვეულო აზრსა და ოდენ რჩეულთათვისა მისაწვდომელ უცხო რამ სწავლასა,
    37.     რომელიცა მრავალსა საიდუმლოსა გაზიარებთ დაუჯერებელსა და მრავალსავე დაფარულ საქმესა შესაზარსა, რელიგიას რომ ეხება ჩვენსასა, აგრეთვე პოლიტიკასა და სახლოსნობასა.
    38.     თქვენ რა, მართლა ხომ არა გჯერათ, რომ ილიადასა და ოდისეას გამოთქმის ჟამსა ჰომეროსი სულ იმ ალეგორიათა ფიქრში იყო, რაიცა პლუტარქემ, ჰერაკლიდე პონტოელმა, ევსტათიმ, კორნუტუსმა მიაწერეს და რაიცა მერმე ამათვე ამოარიდა პოლიციანომ?
    39.     თუ მართლა აგრე გჯერათ, მაშ ერთი გზა არა გვქონია, რამეთუ ჰომეროსი, ვგონებ, ისევე იყო ამ ალეგორიათა ფიქრში, ვითარცა ოვიდიუსი წმინდა რამ ქრისტიანულ საიდუმლოს დასტრიალებდა თავის მეტამორფოზათა შინა,
    40.     და თუკი სხვარიგადა სჯით, კაცმა რომ თქვას, ვითომ რატომ ესრეთვე არ უნდა შეხედოთ ჩემგან შეთხზულ გამორჩეულ და სამხიარულო ამბავთაც, თუმცა, როს ვთხზავდი, ამაზედ
    41.     იმოდენსავე ვფიქრობდი, რაოდენიცა თქვენ გიფიქრიათ, და თქვენ კი, უკეთუ ჩაღლევაზედ მიდგა საქმე, დავიჯერო, ჩემდენსა ვერ ჩაღლევთ?
    42.     ჯერ არს გამოტეხილადა თქმა, რომ ამა იგავმიუწვდომელი წიგნისა შეთხზვასა სწორედ ის ხანი და ჟამი მოვანდომე, რა ხანიცა და ჟამიცა ჯან-ღონისა შესანარჩუნებლადა, ანუ ჭამაზედ და სმაზედ დამეხარჯა.
    43.     დრო-ჟამი ესე პირდაპირ მისწრებაა ეგზომ დიდ-დიდ ამბავთა და არცთუ მცირე საქმეთა აღსაწერად, რაც უკვე მშვენივრად ესმოდათ ჯერ იყო და ჰომეროსსა, მისაბაძველსა ყოველთა ფილოლოგოსთათვისა,
    44.     მავანმა ქეციანმა ეგევე წართქვა ჩემთა წიგნთა გამოც.
    45.     ჯანდაბას იმისი თავი, ერთხელაც იქნება, კუკუს უჭერენ კუკუზნაქში!
    46.     წართქვა, თორემ სუნი ღვინისა უფრორე დამათრობელი, დამატკბობელი, გამათბობელი, გამართობელი და ამო არ არის, ვინემ სუნი ზეთისა!
    47.     და უკეთუ ჩემზედ იტყვიან, ღვინოზედ იმოდენსა ხარჯავს, რაოდენსაცა ზეთზედ არაო, თავს მოვიწონებ და ისეგვარად ვიამაყებ, ვითარცა დემოსთენე ამაყობდა, ოდეს ასმენდნენ, ეგ ზეთზედ უფრო მეტსა ხარჯავს, ვიდრე ღვინოზედაო.
    48.     რაჟამსა ჩემზედ ლათაიობენ და უბნობენ, სმის ჭირია, საღვინეში შიგა ძვრებაო, სხვა რამ ქება არცრა მწადს.
    49.     სწორედაც ამ ჩემის სახელოვნობის ბრალია, პანტაგრუელელნი უჩემოდ არსად სუფრას რომ არა შლიან.
    50.     ერთმა მოლალე მამაძაღლმა დემოსთენეს წასძახა, შენგან თქმული სიტყვა ზინზლიანი მეზეთის არდაგსავითა ყარსო.
    51.     თქვენ კი ადექით და ჩემი სიტყვა-პასუხი და ნაქმნარი სულ კარგი და კარგი აზრით გაიგეთ, პატივი ეცით ახაჭოებულსა ტვინსა ჩემსა, რამეთუ ამ ნაირ-ნაირი შესაქცევარი ამბითა გართობთ, და შეძლებისამებრ ესდენ მხიარულ გუნებაზედ მამყოფეთ.
    52.     მაშ, გაერთეთ, გენაცვალოთ ჩემი თავი, გართობა ჯანსაც უხდება და ჭაჭებსაცა, აბულბულეთ წიგნი ესე, იღიღინეთ და ილხინეთ.
    53.     ოღონდ უდღეგრძელებელი არ დამაგდოთ, თქვე ვირისთავნო, თქვენა, მე კი აბა ისე რას გაგიშვებთ!
    54.     ახსნა-განამრტებითურთ (ლათ.). „სახელმწიფოსათვის“ (ლათ.). „ბუნებისა ძალთათვის“ (ლათ.). „გვამისა ნასხამის დანიშნულებისათვის“ (ლათ).


2

     1.     I. გარგანტუას მეგვარტომობისა გამო და მოდგმისა სიძველისათვის
    2.     ვის გარგანტუას მეგვარტომობისა და მოდგმის სიძველისა გაგება სწადს, უნდა დიდ პანტაგრუელისეულ ქრონიკას, ანუ წელთაღწერასა ჩახედოს.
    3.     იქ დია წვლილად არის ნაამბევი, რარიგ გაჩნდნენ ქვეყნად ბუმბერაზნი და ვითარ წარმოიშვა იმათგან გარგანტუა, მამა პანტაგრუელისა.
    4.     და ნუ დამძრახავთ, უკეთუ აწ ამაზედ სიტყვასა არღა გავაგრძელებ, თუმცაღა ამისთანა რამ ამბავსა რაც ხშირ-ხშირად გავიხსენებდი, მით უფრორე ეამებოდა მოწყალე გულსა თქვენსა.
    5.     ნათქვამისა საბუთად პლატონის ფილებოსსა და გორგიას მოვიშველიებ, და აკი ფლაკუსიც ბრძანებს, ზოგ-ზოგსა ნაუბარსაო, ამ ჩემი ნაუბრისა არ იყოს, მალიმალ განმეორება ფრიად საამოვნოსა ხდისო.
    6.     ღმერთმა ნეტამც ყოველსა კაცსა ესდენ დანამდვილებით აცოდინოს ძვალ-გვარი თვისი და გასაგისი ნოეს კიდობნითა დღესაქამომდე!
    7.     ბევრად ბევრნი აწინდელნი იმპერატორნი, ხელმწიფენი, დუკა-ჰერცოგნი, თავადნი და მღვდელმთავარნი, ვგონებ, ვიღაც-ვიღაცა მკრეხელთა, ვაჭრუკანათა ანდა მეგოდრეთა ჩამომავალნი არიან,
    8.     ხოლო სამადლო სახლთა შინა შეყრილ მრავლისუმრავლესთა გლახაკთა და უპოვართა წინაპარნი დიდ-დიდნი ხელმწიფენი და იმპერატორნი იყვნენ,
    9.     ‒ საკმარია გახსენება, რა ხაფად შეენაცვლნენ ჟამთა ტრიალში ასირიელთ ‒ მიდიელნი, მიდიელთ ‒ სპარსნი, სპარსთ ‒ მაკედონელნი, მაკედონელთ ‒ რომაელნი, რომაელთ ‒ ბერძენნი, ბერძენთ ‒ ფრანგნი.
    10.     და თუ ჩემსა ამბავსა იკითხავთ, უსაცილოდ რომელისამე მორჭმული მეფისა ანდა ძველთუძველესი შემძლე მთავრისა მისხის მისხი ვარ, რამეთუ მზისა ქვეშე ჯერეთ არცვინ დაბადებულა ჩემზედ მეტად მოსურვე გამდიდრებისა და გამეფებისა;
    11.     აი, მოგეცეთ ჭამისა მადა, მე მაშინ ჩავღლევდი და მივირთმევდი, თითსაცა არ გავანძრევდი, ჩხირსა არ გადავაბრუნებდი, ყელამდე ავავსებდი ჩემთა მოყვარე-მეგობართ და ყოველსა პირწყლიანსა და განსწავლულსა კაცსა.
    12.     გარნა თავსა იმითღა ვინუგეშებ, იმქვეყნად მაინც ჩავიგდებ ტახტსა და, ტყუილია, სხვა ჩემებრ დიდი ხელმწიფე სადმე მყოფობდეს.
    13.     მოდით, შეჭირვებისა ჟამსა თქვენცა მოიგონეთ ესეგვარი ანდა უკეთესი რამ გულისა დამაამებელი, და ყელი თუ გიშრებათ, გადაჰკარით, ღმერთმა შეგარგოთ.
    14.     აწღა კვალად ჩვენი ცხვრისა ამბავსა ზედა მოვალ და გეტყვით, რომა ძველთაგან მოაქჟამამდე ყოვლისა უფრორე სრულად ღვთისა წყალობითა ერთი მარტო გარგანტუას გვარტომობისა ნუსხა-დავთარი შემოგვრჩა, მესიისა საგვარტომო ნუსხასა თუ არ ჩავაგდებთ სათვალავში,
    15.     ხსენებული გვარტომობისა ნუსხა-დავთარი გარგანტუასი ჟან ოდომ იპოვნა თავის საკუთარ სათიბსა შინა გალოს მახლობლად, ოლივის ცოტა ქვემოთ, ნარსეს მხარესა.
    16.     მიწისა მთხრელთ ლამიან არხთ აწმენდინებდა, და იბედივ ისინი ერთ უზარმაზარსა აკლდამასა წააწყდნენ, თხარეს, ატრიალეს ბარ-ნიჩაბნი, მაგრამ იმსიგრძე იყო, ბოლო ვერა და ვერ მიუკვლიეს ‒ ნაგებ-ნაშენი სადღაც მდინარე ვიენის ჯებირთ იქით იკარგებოდა.
    17.     ბევრი უარეს თუ ცოტა უარეს, ბოლოს ადგნენ და ზედ იმ ადგილას შეტეხეს, სად სასმისი იყო გამოსახული და გარშემო კი ეტრუსკულ ასოთა დასხმითა ეწერა: Hic bibitur.
    18.     შეტეხეს და ცხრა ჭინჭილა ერთიმეორეზედ ისერიგად მიწყობილი ნახეს, ვითარ გასკონელთ კეგლთა ჩარიგება იციან.
    19.     შუალა ჭინჭილისა ქვეშე წიგნი რამ იდო ვეებერთელა, თვალთმიმზიდველი, ქვედამზიდველი, მწვირიანი, კოხტა, კოკროჭინა და ობიანი, სუნი ვარდის უმეტესად სდიოდა, ოღონდ, ვაგლახ, ვარდისა სუნი არ იყო.
    20.     აი სწორედ ამა წიგნსა შინა მოიხილეს ჩართული ზემორეუწყებული ნუსხა-დავთარი გვარტომობისა, სულ ერთიანად მრგვალი ხელითა ჩამოწერილი არა ეტრატზედა, არა ქაღალდზედა, არა ცვილოვანზედა,
    21.     და მიხმეს მრავალცოდვილსა, მოდი, აღმოგვიკითხეო.
    22.     მეც მოვივარგე სათვალე, მოვიმარჯვე ხერხი წარხოცილ ასოთა აღმოკითხვისა, არისტოტელე რო გვასწავლის, და ყოველივე გავარჩიე, რასაცა თავად ირწმუნებთ, უკეთუ უმალ ხელსა მიჰყოფთ პანტაგრუელობასა, ანუ ჭაჭანურისა წრუპვასა და პანტაგრუელისა საზარო ამბავთა კითხვასა.
    23.     წიგნისა ბოლოში საკურნებელ წიკომაკოდ სახელდებული მცირე რამ პირობისა წერილი მოიძიეს.
    24.     წერილისა თავი მღილთა და სხვათა და სხვათა ქვემგოგველ მავნებელ სულდგმულთ წაეღრღნათ.
    25.     დანარჩენსა კი, საბუთისა სიძველის პატივდებისა გამო, აქავე ვურთავ. აქა ღლევენ (ლათ.).


3

     1.     II. საკურნებელი წიკომაკო, ნაპოვარი ძველთუძველეს ნაოხართა შიგან
    2.     ეგ არი, ეგა, ვინცა კიმვრნი შემუსრა ხაფად, ...აგრამ აწ უკვე ცვარს გაურბის, შეჰყრია ფეთი.
    3.     ...ალხმა რა თვალი მოატანა ჰაერში ჯაბანს, ...უყველა ორე და ქვაფორე დაავსო ზეთით.
    4.     ...უა შარაზედ გამომდგარა ბებერი ერთი და გაიძახის: „დაიჭიროთ, ისა სჯობია, კიბე შეუდგით ან არადა ესროლეთ კეტი, წურწურით გასდის, ჩასვრილია, ნეხვის გობია“.
    5.     ზოგმა სამთხვევლად მიაშურა, ზოგი გარბოდა, ზოგსაც წურწურში ულოდნელად დაუდგა ხსნილი;
    6.     და საიდანღაც, სად ბევრია ტბაში ნაფოტა, მოვიდა კაცი ცრუპენტელა, აღაღო პირი, ისიტყვა: „ზეცამ აგაშოროთ, უფალნო, ჭირი!
    7.     ჩანს, უწმინდურმა მოგაღორათ, ჭკუა დაგტყუათ, რამეთუ ავად ამოსვრილხართ მახვრალნი მწვირით და ბოროტეულს დაუხურავს ნოქრის ბარტყულა“.
    8.     და მაშინ ერთი ჩაიკითხეს ბოლომდე კარი, რომელს არ აკლდა აზრთა სიღრმე, ვით რქანი ქოლიკს, და მან იყვირა: შემომხსენით ტიალი კრკალი, თავი გამისკდა, გამეყინა, წამერთვა გონი“.
    9.     უეცრად იქავ მოიხილა მცირე რამ ბოლი და სუნი ეცა შემოდგმული ცეცხლზედ თალგამის, რა დასთბა, ფრიად გაიხარა მოსულმა შორით, რაკი უგუნურთ პირთა უდევთ კვალად ლაგამი.
    10.     მერმე ნაპრალი გაიხსენეს წმინდა პატრიკის, გიბრალტარისა და სხვაც ბევრი ახსენეს ხვრელი, ბრალი ეძებეს დედამიწის ამა სატკივრის და გამთელება ხვრეტილთაგან დაასკვნეს ხმელის.
    11.     უფსკრულთა გმინვა მიწის შვილის ჯავრია ძველი, აფორიაქებს, არ ასვენებს არცროს ის ჯავრი, უკეთუ სადმე ამოივსო ჯურღმული ბნელი, წამერთ ეგრევე ნაწილ-ნაწილ გასცემს იჯარით.
    12.     და თითქოს ქარმა გადმოაგდო, ჰერაკლე უმალ გაჩნდა ლიბიით, ცოცხლად გაბდღვნა, აჩხავლა ყვავი.
    13.     ვაჰ!“ ‒ დასცდა მინოსს. ‒ მასპინძელი არ მინდა სტუმარს?
    14.     ვიღაცამ, ვიცი, მწარედ უნდა წააგოს თავი;
    15.     მაშ, ზედ შემახმეს, ნურც მქონია ამიერ მკლავი, თავად ეშმაკი დამემოყვროს, გამიხდეს სვინად, თუ გველ-ბაყაყით არ აგავსოთ, არ დაგცეთ ზვავი და ნართიანად საჩეჩელთან არ დაგსხათ შინა“.
    16.     მავანმა კოჭლმა, რომელს ქან.ბან. ერქვა სახელად, დააცხრო ხალხი, თვით შაშვთაგან მომაქვსო საშვი.
    17.     ციკლოპის ქვისლი ძველმა ბოღმამ რა გაახელა, მოსრა ყოველნი და უკლისად გაგზავნა ცაში.
    18.     ვინცა სათრიმლავს მაკინტალი მიადგა მაშინ, გააქიაქეს, განაქიქეს პირუტყვთმავლობა;
    19.     ერთხმივ დაჰკივლეთ სოდომელთა ცოდვიან კავშირს, კარგი არცარა მოჰყოლია იმათ მრავლობას.
    20.     იუპიტერის მოევლინათ არწივი უცებ, ნაძლევს დავდებო, მიმოავლო მიდამოს მზერა და სამოთხისა შემუსვრილი ეჩვენა ფუძე, რაჟამს გარშემო მოიხილა სიბილწის კერა.
    21.     და მეთევზენი სად ქაშაყით ვაჭრობენ ველად, იქით გაიჭრა, მოინატრა ცეცხლი ციური, ვით მასორეტნი ქადაგებდნენ ოდესმე ძველად, ლაჟვარდში ნახა მეუფება მარადიული.
    22.     პირობა დადეს, გარიგების იმძლავრა ნიჭმა, ბორგნეულ ატას შეუტიეს, შეჰკადრეს ბაყი, და დედაბერი, რომელიცა ჰყიდიდა წიწმატს, პენთესილეას მიამგვანა სუყველამ სახით.
    23.     მისცვივდნენ საწყალს და დასჭყივლეს: ახია, ახი!
    24.     აწ არც იფიქრო, თვალად ნასო, კვალად არამი, შენა ხარ, ვინცა რომაელნი ეშმაკის მახით აცდუნე ფიცხლივ და წარსტაცე ტყავის ალამი!“
    25.     და იუნონამ მიმოხედა ცად გარემოსა, ხელთ ბუ ეჭირა, მეჩიტია, ფრინველთა ზარად, არ გიხდებაო, დაუწუნეს, რაც გარემოსა, ჯერ ექილიკნენ, ბოლოს სულაც ჩააგდეს არად.
    26.     თუ პროზერპინას წაართმევდა ორ კვერცხსა ძალად, პირიანობა უსაცილოდ დია არგებდა, არადა მთის წვერს დააკრავდნენ ზოგ-ზოგთა დარად და ქვეშ კი კუნელს დაუგებდნენ ტურფა საგებლად.
    27.     ოდეს თხუთმეტი თვე გამოხდა, იჩქითად მზისით გამოჩნდა კაცი, კართაგენი რომელმან სძლია, სამკვიდრებელი მოითხოვა, ქონება თვისი, სიტყვას უბნობდა კანონიერს, ნაღდსა და გზიანს, არცარვის ცუდსა უპირებდა, არცარვის ზიანს,
    28.     თანახმა იყო გაყოფისა თანაბრად, სწორად, ვით მებარგულნი შუადღისას იყოფენ წვნიანს და რარიგ წუღის ლიანდაგი ლიანდაგს შორავს.
    29.     მაგრამ ერთხელაც არნახული დადგება ხანა და ქვეყნად დედის არ შერჩება ხორციელს ხსენი, ყარყუმის ბეწვქვეშ აუტყდება ხელმწიფეს ფხანა, სირცხვილეულთა საშინელი დაალპობს სენი.
    30.     ვაი იმ დღესა!
    31.     ნუთუ ერთი პირფერის ენით ამდენმა უნდა ჩაიაროს ნაოფლმა ფუჭად? ნიღაბს მოეშვით, გაიქეცით!
    32.     ძმა მოგდევთ გველის, ქვეწარმძრომელსა ალესილი ნესტარი უჩანს.
    33.     და როს წელიწადს გასავლელი გაუვა ყავლი, მზის ქვეშ მშვიდობა იზეიმებს, იხარებს გული, აღარ იქნება მძულვარება, ტაცება, ჯავრი, პატიოსნების დამკვიდრდება სუფევა სრული,
    34.     ვინცავინ სოფლად ცოდვის შვილი ვიდოდა კრული და ვინცა გუშინ უბედობამ ატარა რღვნაში, თავს დაადგება შარავანდის სხივთაგან წნული, თავისუფლებას მიანიჭებს მეუფის რაში.
    35.     და გაგრძელდება ჟამი ესე, სანამდის მარსი ჯაჭვით აბია და არ ძალუძს არცვისი ვნება.
    36.     შემდგომ კი მოვა გმირთა გმირი, ლომგული, ხასი, რომელს ფოლადის უმტკიცესი ექნება ნება.
    37.     არა და არა, არ მოიკლო ლხინი და შვება, სულ იღიღინე, მეგობარო, მწუხარე ნუ ხარ, დედისა მუცლით გაჩენილი სუყველა კვდება, დაბრუნებული ჯერეთ არვინ უნახავთ უკან.
    38.     ბოლოს იმასაც შეუკრავენ ანაზდად ხელ-ფეხს, ვის კაცობისა არა სცხია, ცვილისგან ქმნილა.
    39.     მუსუს მეზარეს აღარავინ შერაცხავს მეფედ და დამქაშობა დაუჯდება თანამდგომს ძვირად, სატევარს ვინმე თუ აართმევს თავისდა წილად, იცოცხლე, არცა ხერხი გვინდა, არცაღა ფანდი, მაშინ ხელდახელ მივიყვანდით სიკვდილის პირას და ერთი თოკით შეიკვროდა სუყველას დარდი.


4

     1.     III. ვითარ დაშთა გარგანტუა თერთმეტი თვე დედისა წიაღში
    2.     გრანგუზიე ერთსა დროსა დიდი დარდიმანდი ვინმე იყო, იმჟამინდელ ადათ-წესისამებრ უსაცილოდ ძირამდე სვამდა და ზედ მარილიანსა რასმე აყოლებდა.
    3.     ამად მიწყივ შაშხსა ქვეყნისასა ინახავდა, მაინცურსაცა და ბაიონურსაცა, არცა ბოლში გამოყვანილსა ხარისა ენასა გამოილევდა, საზამთროდ უზღვავსა ინაგრებდა ძეხვეულსა და მარილში ჩადებულსა ძროხისა ხორცსა თავის მდოგვიანად.
    4.     თუ ვინიცობაა დაეჭირვებოდა, ხიზილალა და კუპატიცა ბლომად მოეძევებოდა, ოღონდ ბოლონიური კი არა (რამეთუ ლომბარდიული სამსალისა ეშინოდა), ბიგორული, ლონგონეური, ბრენული და რუარგული.
    5.     უკვე კარგად მოწიფული ვაჟკაცი ეთქმოდა, ოდეს საპეპლეთისა ხელმწიფისა ასული შეირთო, თვალმშვენიერი, დოყდოყა გარგამელა.
    6.     იმა დღიდან მოკიდებული ისინი მალიმალ ორზურგა ხვადაგად გადაიქცეოდნენ ხოლმე, ეხახუნებოდნენ, ეფშვნიტ-ექლიშებოდნენ ერთმანეთსა, და არ გასულა ჟამი მრავალი, გარგამელამ მუცლად იღო, თერთმეტი თვე მიდგომილმა იარა და წიაღითა ატარა კოხტა ბიჭი.
    7.     თუმცა თერთმეტი თვე რა სათქმელია, როცა დედანი ხან მეტსაც ვლიან პირმუცელმიდგმულნი, მეტადრე თუ იმისთანა ვინმე უნდა გაჩნდეს, ვისაცა საქმეთა საგმიროთა ქმნა უწერია.
    8.     აკი თავად ჰომეროსიცა ბრძანებს, ნიმფამ რა ნეპტუნისაგან მუცლად იღო, ყრმა იგი სრულიად ერთი წელიწადისა, ანუ თორმეტი თვისა მერმე იშვაო.
    9.     როგორაც ავლუს გელიუსი ნათელყოფს (III წგნ.), ესევითარი ჟამგრძელობა ზუსტად შეჰფერის ნეპტუნისა სიდიადესა, ვინათგან ნეპტუნისა ყრმასა მხოლოდ ესდენ მყოვრად ძალედვა ხორცისა შესხმა ტერფით თხემამდე.
    10.     ამავე მიზეზითა იყო, იუპიტერმა ორი დღე-ღამის ოდენი რომ გახადა ალკმენესთან გატარებული ერთი ღამე, რადგან სხვაგვარად ვერ გამოსჭედავდა ჰერკულესსა, ურჩხულთაგან და მტარვალთაგან ქვეყნიერებისა დამხსნელსა.
    11.     უფალნი ძველნი პანტაგრუელელნი დასტურსა ჰყოფენ ნათქვამსა ჩემსა და აცხადებენ, სავსებით შესაძლოა, რომ დედაკაცმა ბავშვი დღიდან მამის სიკვდილისა თერთმეტი თვისა უკან შობოსო და, უსაეჭვოა, სჯულიერ, თავხსნიერ შვილად მიიჩნევენო:
    12.     ჰიპოკრატე, De alimento, პლინიუსი, წგნ. VII, თავი V, პლავტუსი, Cistellaria, მარკუს ვარონი ანდერძნამაგად წოდებულ სატირაში არისტოტელეს შესაბამისი დამოწმებითა,
    13.     ცენსორინუსი, De die natali, არისტოტელე, Da nat. Animalium, გელიუსი, წგნ. III, თავი XVI, სერვიუსი ეკლოგათა თარგმანებაში, როს ვერგილიუსისა ლექსს განმარტავს: Matri longa decem... და ა. შ.
    14.     და ბევრიცა სხვა დამთხვეული, რომელთა სათვალავი დია გამრავლდებოდა, უკეთუ სჯულისა მეცნიერთაც დავუმატებდით: ff. De suis et legit., I. Intestato § 13, აგრეთვე: Autent... De restitut. et ea que parit in undecimo mense.
    15.     ამისა თაობაზედ ერთი მამაძაღლური კანონიც შეითითხნა: Gallus ff. De lib. et posthu et I. septimo ff. De stat. homin, და კიდევ ზოგ-ზოგ სხვა კანონსაც მოვიშველიებდი, ოღონდ ჯერხნობით რაღაც გული არ მიშვებს.
    16.     ესევითარი სამართლისა წყალობით ქვრივ დედაკაცთ უშიშად ძალუძთ თავიანთ ნებისად თავისა აშვება მთელი ორი თვე ქმრისა მიცვალებისა შემდგომ.
    17.     მისმინეთ აჯა, ნუ დამზარდებით, კეთილნო ნაბოზარნო, და უკეთუ სადმე ქვრივ დიაცთა გადაეყრებით, ვისი გულისთვისაც ხვანჯრისა გახსნა ღირდეს, ჯერეთ თავად გაიხსნიდეთ და მერმე მეც მომგვრიდეთ.
    18.     მესამე თვეზედ რომც ისამსეოს, ბავშვი მაინც გამოტირებულ მამისად ჩაითვლება, და ქვრივი დიაცი რაკი ერთხელ მუცლად იღებს, გათავდა, მერე გზა უკვე ხსნილია!
    19.     ესეგვარად იქცეოდა, მაგალითადრე, იულია, იმპერატორ ოქტავიანეს ასული: თავიანთ კარისა მედაფდაფეთ ფეხთ მხოლოდ მაშინ აუშვერდა ხოლმე, ოდეს თავსა მძიმედ იგრძნობდა,
    20.     ვითარცა მეხომალდეთ იციან ‒ წინ-წინ დაგმანავენ ხომალდსა, კარგა მაგრად დაუდებენ და იალქანს მას უკან აუშვებენ.
    21.     თუ ვინმე გამოვა და დასძრახავს ქვრივ დედაკაცთ, ფეხმძიმობისა ჟამსა თავს არ უნდა იბაყლიანებდეთო, ძუკნა რომ ძუკნაა, მაკე ისიც კი არ იკარებს ხვადსაო, დედანი უმალ პირში ბურთსა ჩასჩრიან, ძუკნა სხვაა, მდედრი სხვაა,
    22.     რომელმან კარგად უწყის ფასი სუპერფეტაციისაო, და პოპულიამაც ხომ ოდესღაც ეგევე წართქვა მაკრობიუსის სატურნალიის II წიგნსა შინა.
    23.     და უკეთუ ეშმაკი მუცელქმნილსა დიაცსა არ გადაგყრის კაცსა, ჯერ არს, რომ სარგილი ადგილსა მოარგო და კრინტი არ დასძრა არცსად.
    24.     „ჭამადისა გამო“ (ლათ.). „კომედია კიდობანაკისა“ (ლათ.). „დაბადების დღისა გამო“ (ლათ.). „პირუტყვთა ბუნები[სათვის]“ (ლათ.). „დედას ხანგრძლივმა ათმა...“ (ლათ.).
    25.     [დიგესტები] საკუთართა და სჯულთ [იერთათვის], კა[ნონი] „უანდერძოდ გადაგებულთათვის“ (ლათ.).
    26.     ნოველები [უფლებათა კვალად მინიჭები]სათვის და აგრეთვე მეთერთმეტე თვეზედ გაჩენისათვის (ლათ.)
    27.     გალუსი [დიგესტები], შვილთათვის და სიკვდილი[სა შემდგომ დარჩენილ მემკვიდრეთათვის] და [დიგესტები], ადამიანის ქონებისათვის კა[ნონი] „მეშვიდე [თვეზედ]“ (ლათ.)


5

     1.     IV. ვითარ ამოიყორა გარგამელამ შიგანურითა მუცელი, ოდეს მიდგომილი იყო გარგანტუაზედ
    2.     ქვემოთ ყოველივესა წვლილად გაუწყებთ, რაგვარ მოიყარა მუხლი გარგამელამ, და უკეთუ არ ირწმუნებთ, უკანტანიმც გადმოგბრუნებიათ!
    3.     გარგამელას კი ზედ თებერვლისა სამსა გადმოუბრუნდა უკანტანი.
    4.     გადმოუბრუნდებოდა, აბა, რა კეთილი დაეყრებოდა, ქვეყნის გოდბიიო მიირთვა სადილად.
    5.     გოდბიიო შიგანურია ნაპატივარი კუაროსი.
    6.     კუარო ბაგეზედ და გიმოზედ ნასუქი ხვასტაგია.
    7.     გიმო სათიბია, ზაფხულში ორგზის ითიბება.
    8.     ესერიგად დაკლეს სამას სამოცდაშვიდი ათას თოთხმეტი საკლავად გასუქებული უსხი და ყველიერისა სამშაბათს მარილად ჩადება დაასკვნეს,
    9.     რა არის გაზაფხულზედა ულევად ჰქონოდათ ყაღი, რომ ღვინო მლაშე რამ მისაჭმელითა ესვათ და წყურვილაღძრულთ დრო-ჟამი ნადიმობათა შინა განცხრომაში გაეტარებინათ.
    10.     საკლავთა შიგანურ-გუჯაბისა, თავად უწყით, მთა დადგა, და თანაცა კიდევ ისეთი გემრიელი იყო, ჭამდნენ და ძღომასა ვერ იკიდებდნენ.
    11.     ოღონდ ვაი რომ მალიად სუნი შეეპარა, და იმოდენსა გრძელჟამიერ რა შეინახავდა!
    12.     არადა, გადასაყრელად ენანებოდათ.
    13.     ბოლოს, გაოხრებასა ისევ ერთბაშად შეჭმა ამჯობინეს და უხმეს ახლომახლო მსახლობელთ.
    14.     მოვიდნენ, მოჯარდნენ სენეელნი, სეელნი, ლაროშკლერმოელნი, ვოგოდრიელნი, კუდრემონპანსიელნი, ვედისფონელნი და არცა სხვა მეზობელნი დაჰკლებიათ.
    15.     ყოველნი სულ დარჩეულნი, ტალიკ-ტალიკნი, დოგა-დოგანი, მოლხინენი და დიაცთა კუდში მადევარნი იყვნენ.
    16.     ზნექველმა გრანგუზიემ დია გაიხარა და ბრძანა, ჭამა ძღომამდისაო და ღვინო თრობამდისაო, თანამწოლსა კი წასჩურჩულა, ნამეტურსა ნუ იზამ, რამეთუ თვეში ხარ და გუჯაბშიგანი ძნელად მოსანელებელიაო.
    17.     მერმე ისიც უთხრა, ემანდ უწმინდურსა რასმე კბილი არ გაჰკრაო, მაგრამ გარგამელამ არცრა შეისმინა, თექვსმეტი კარგა მოზრდილი კასრი, ორიც მომცრო კოდი და ექვსი ხალანი შიგნეული ეგრევე შექანქლა.
    18.     შექანქლა და, მოგეცათ ლხენა, იმას მუცელი დაადგა!
    19.     და ქეიფ-ხადილსა როს მორჩნენ, სოსეს მიაშურეს, ტკბილად ააჟღერეს ფლაჟოლეტი, გაბერეს სტვირისა გუდა და აბიბინებულ მოლსა ზედა იმისთანა ცეკვა-თამაში გაახურეს, ასი თვალიც ცოტა იყო საცქერლადა.


6

     1.     V. სიღოდა, ანუ მთვრალთაგან უბნობა
    2.     როკვითა რა გული იჯერეს, მერმე კვალად სუფრა მოესურვათ, ბარემ პური აქავე ჰაერზედა ვჭამოთო.
    3.     თქმა და სუფრისა გაშლა ერთი იყო.
    4.     შეიქმნა ბოთლთა ბზრიალი, ფრთა-კურტუმ ბარკალთ ტრიალი, სასმის-საწდეთა წკრიალი.
    5.     ‒ დამისხი, დამალევინე! ‒ სული ნუ დამალევინე! ‒ სუფრას არ აგარევინებ! ‒ არცა წყალს გაგარევინებ! ‒ წყლიანი აქეთ დაასხი! ‒ ეგრე იყოს, მომე სასმისი! ‒ ჰა, მიდი, ჩემსაში კლარეტი ჩამოუშვი! წვეთი არ დამაკლო, იცოდე!
    6.     ‒ ვისაცა სწყურის, ღმერთმა შეარგოს! ‒ თავსა აქაც არ გამანებებ, ციებასავით რო ჩამაცივდი! ‒ რა ვქნა, რაღაც ყელში არ ჩამდის, რა ჩემი ბრალია! ‒ ვითომ რა, უქეიფოდა ხარ, გენაცვალე? ‒ შენმა მზემა, კარგად ვერა ვარ.
    7.     ‒ თარალალი, თარანანო, ღვინის ჭირიმეო! ‒ პაპის ჯორისა არ იყოს, ვიცი, როდის უნდა ვსვა და დავლიო.
    8.     ‒ მე კი იმ ჩვენი ბერივითა ვარ, გინდა ღვინო ჩამირაკრაკებია, გინდა ჟამნი.
    9.     ‒ ნეტავი მაცოდინა, რა უფრო ადრეა გაჩენილი: მწყურვალება თუ სამწყურვალო?
    10.     ‒ მწყურვალება თუ არა, ისე ვინ დალევდა, როცა უწინდელი ხალხი ბალღსავით უმანკო იყო?
    11.     ‒ სამწყურვალო, ვუწყი, უსწრებდა, ვითარმედ privatio presupponit habitum. მღვდელთაგანი ვარ.
    12.     Foecundi calices quem non fecere disertum?
    13.     ‒ ჩვენცა ბალღნი ვართ, უმანკონი, უმწყურვალოდა ვყლურწავთ.
    14.     ‒ თქვენი არ ვიცი და მე, ცოდვილი, ღმერთმან დამიფაროს მაგისგან.
    15.     ეგების არცა მწყურის ხოლმე, მაგრამ ცოტა-ცოტაობაში მინდება კიდეცა.
    16.     თუ არ დალევ, რა მოგწყურდება? გამიგე, გენაცვალე?
    17.     სიფხიზლე უჭკუობაა, სიცოცხლე ღვინოშია!
    18.     ‒ მაშ, დაასხი დავლიოთ! ჩვენი წუთისოფელი სულ ღიღინში გავლიოთ!
    19.     ‒ დაიცა, ძმაო, ყანწი რა მექნა, ვინ ამაწაპნა?
    20.     ‒ ყანწსა ვინა ჩივის, მე ღვინოსაც აღარ მისხამენ!
    21.     ‒ შენა ყელისა სიმშრალე ხო არა გჭირს?
    22.     მაგას სისველე მოუხდება, ნაღდია.
    23.     ‒ მაგდენი არღა მესმის, ოღონდ სმა თუა, სმა იყოს! ‒ მიდი, დაასხი, მიდი! ‒ სიკვდილი ჩავკლათ ჯამშია, არ შემოვუშვათ ჯანშია! ‒ ვინცა ცოტა სვა, ისიც მოკვდა!
    24.     ‒ გინა სიკვდილი ყოფილა და გინა უღვინობა, ერთი მაგრა ჩავბუჟბუჟდეთ. მოკლას ხარი თივამა.
    25.     ‒ აბა, ჰა, მერიქიფენო, ჩვენი ხელობისა დავლიოთ, მსმელობისა! ვინცა არა ღლევს, კისრით დაალევინეთ!
    26.     ‒ კუჭნაწლავისა გვალვა მჭირს, ერთი კარგა უნდა დავიჟიო.
    27.     ‒ ეგ რაღაც იპრუნწკება. ჰაი, დედასა, ვირმა რა იცის, ხურმა რა ხილია!
    28.     ‒ ღვინო, გენაცვალე, სუ სისხლში მიდის, ფეხსადგილისთვის სად არი!
    29.     ‒ დილას გაწმენდილნი ნაწლავნი თუ არ გავალაღლაღე, ისე არ გამოვა. ‒ ღმერთმანი, უკვე ფაშვი დამედო!
    30.     ‒ ე ჩემი სათამასუქე ქაღალდნიც რო ჩემსავითა სვამდნენ, აი მაშინ გენახათ სეირი, ნაყლურწნი ასონი, გიყვარდეს, ყირა-ყირა გადავიდოდნენ და სასამართლოსაც ავცდებოდი.
    31.     ‒ რაკი ხელი ღვინისკენ გაგირბის, ცხვირიც იმად გიწითლდება!
    32.     ‒ ამდენ ღვინოსა დალევა არ უნდა! ‒ რაღა სათითით ხმევა და რაღა ბეღურისა ზიარება!
    33.     ‒ ბარემ ბოთლიანად მოვიყუდებ. ‒ აბა თუ მეტყვი, რა განასხვავებს ლამაზმანისგან ბოთლსა?
    34.     ‒ სხვაობა დიდია: ერთნაირად ვერ დაუცობ.
    35.     ‒ რაც სწორია, სწორია! ‒ სმა ძველებისა გენახა, ჩაღლევა იმათ იცოდნენ.
    36.     ‒ ძველებურად ვიღიღინოთ, არ მოვიკლოთ ცივი ღვინო!
    37.     ‒ წყალზედ რა მინდა? ნაწლავთ ამისთანად რა წყალი გარეცხავს!
    38.     ‒ კი არ ვსვამ, ღრუბელივითა ვსრუტავ! ‒ მე ტამპლიერივითა მივირთმევ. ‒ მე შენი ჭირიმე, tanquam sponsus. ‒ მე კი ‒ sicut terra sine aqua.
    39.     ‒ არა, მაინც რა არი შაშხი? ‒ რა არი და, სუფრისა ცხონებაა, მარნისა კიბეა, ზედ ღვინისა კასრთ რო აგორებენ, აბა სტომაქში ისე რა ჩაიყვანს!
    40.     ‒ მაშ დავლიოთ, დავლიოთ, ჯერ ტვინში არ ასულა! Respice personam; pone pro duos; bus non est in usu.
    41.     ‒ ყოყინიცა რო ისე ვიცოდე, რარიგ ბოყინი ვიცი, მე და ჩემმა მზემან, კარგი ყოყინა ვიქნებოდი.
    42.     ‒ ჩვენი ჟაკ კერი უღმერთოდ სვამდა. ‒ ჩვენც ისერიგად გვეხმია, ჰხამდა.
    43.     ‒ ბახუსმა სუფრა გაშალა ინდთან. ‒ ღლეულმა ჯარმა დასცა მელინდა.
    44.     ‒ სადაცა წვიმს, ჩვენც იქა ვართ, გვიყვარს კოკისპირული!
    45.     ‒ აბა, მიდი, აზნაურიშვილო, ერთი კიდევ ჩამოასხი, თორემ საჩივარი წამოვიდა!
    46.     ‒ თქვენ დალევა შეიძელით, ღვინო ბევრია.
    47.     ვისხდეთ დილამდე და ვცალოთ ძირამდე.
    48.     ‒ შენ რა გინდა, მე ჩემსა მწყურვალებასა ვუჩივი. ნაჩივარი არ გამომიყვანო, აზნაურიშვილო!
    49.     ‒ ერთი, თუ ძმა ხარ, ა ეგ ნაჭერი გადმომაწოდე!
    50.     ‒ დაცლითა წინათაც ვცლიდი, აწ წვეთსა არღა ვუშვებ.
    51.     ‒ შინ ბავშვი არცვის გვიტირის, ვჭამოთ, რაც შესაჭმელია!
    52.     ‒ ი ჭრელი მოზვრისა ჯიგარი რო იყო, ტყუილია!
    53.     კარგა მოგისუფთავებია, ძმავ, პირისა გემოც ეგრეთი უნდა!
    54.     ‒ ჰა, გადაუშვი, არადა… ‒ დაძალება არ იყოს! ‒ კი არ გაძალებ, გვედრი!
    55.     ‒ მაშ, სანამ მაგრა არ შემეხვეწები, წვეთს არ ჩავუშვებ. თავპატიჟი მიყვარს, რა ჩემი ბრალია!
    56.     ‒ Lagona edatera. ორი დღეც რო მასხა, ამ ღვინითა მაინც ვერ გავძღები.
    57.     ‒ მეც რაღაცა უფრო მწყურდება.
    58.     ‒ მე კი გამოვიბრუჟე და თქვენი არ ვიცი.
    59.     ‒ ღვინო თუ არღა გწყურის, შენსა თავსა უნდა დააბრალო, წარამარა ნუნუას ოყნა სად გაგონილა!
    60.     ‒ ღმერთმა შექმნა ხმელი, ფეხთდასადგმელი, მარამ ვაი ამ დგომასა!
    61.     ‒ ნუმც მომშორებია ბაგეთაგან სიტყვა უფლისა: Sitio.
    62.     ‒ ალბათ ქვას უფრორე ადვილად მოერევა კაცი, ქანსელად სახელდებულსა, ვინემ მე მწყურვალებასა, რასაცა ეგზომ განიცდის მაღალღირსება ჩემი.
    63.     ‒ მადა ჭამაში მოდისო, უთქვამს ანჟე მანელსა. მაშ, წყურვილი სმაში გაივლის.
    64.     ‒ არი რამე წამალი მწყურვალებისა?
    65.     ‒ არი, ოღონდ ძაღლისა კბენასა რო გადაგარჩენს, იმის საპირისპიროა.
    66.     უკან ადევნებულსა თავის დღეში ძაღლი კბილსა ვერ გაგკრავს, მოწყურებამდისა წინწინ თუ დალევ, წყურვილსა რაღა ჭირი გაგიჩენს!
    67.     ‒ მერიქიფევ, ჩანჩალაო, ჩამოასხი ჩქარ-ჩქარაო!
    68.     მწდე ხარ, მწედ გვექმენ, საწდე არ დააშრო!
    69.     არგუსსა სიფხიზლისთვისა ასი თვალი ესხა, მერიქიფეს კი, ბრიარევსისა არ იყოს, ასი ხელი უნდა, აბა ისე სუფრასა რა აუვა!
    70.     ‒ რაც მეტსა დავლბებით, უფრო ჩავტკბებით!
    71.     ‒ თეთრი დაასხი, თეთრი! სულს ჩამოასხი, გულ-მუცელი მეწვის, გაალიცლიცე!
    72.     ‒ ჰა, არ მივუჭახუნოთ, რას იტყვი, მოსაგრევ?
    73.     ‒ მივუჭახუნოთ და მივუჭახუნოთ! შენი გამარჯვებისა იყოს!
    74.     ‒ გავიტენე, გავიჭყიპე, შენმა სიცოცხლემან, გავტყვრები! ‒ O‘lacryma Christi!
    75.     ‒ ეს დევინიერია, ეგ პინოა! ‒ ღმერთივით ღვინოა! ‒ ღვინო კი არა, ნამდვილი ხავერდია!
    76.     ‒ ოჰ, ოჰ, ოჰ, ამისთანა ტყუილია! ჩადის, მაგრამ რა ჩადის!
    77.     ცალყურაში ჩამოასხი, იმაში ბევრი ჩადის!
    78.     ‒ მიდი, რაც არი, არი, ერთიც შევუტიოთ, ბიძაშვილო!
    79.     ‒ შენ მარტო გვითხარ, დანარჩენი ჩვენ ვიცით!
    80.     ‒ Ex hoc in hoc! გადასხმა-გადმოსხმა და მამაძაღლობა ნუ იქნება.
    81.     ხალხია მოწმე, ჩემდენი არცვისა არ დაულევია!
    82.     ‒ წინა ვართ, წინა, შენ სმაში, მე სიმღერაში.
    83.     ‒ მსმელნო, ძველნო, მწყურვალენო, მაგ წყურვილში გენაცვალეთ!
    84.     ‒ აბა, ჰა, აზნაურიშვილო, ისე ჩამოუშვი, სასმურსა გვირგვინი დაადგეს!
    85.     ‒ კარდინალის სკარამანგსავითა წითლისა დაასხი! ‒ Natura abhorret vacuum!
    86.     ‒ ფრჩხილზედ დავიწურე, ისიცა შევსვი, მეტი რაღა ვქნა!
    87.     ‒ ეგრე, ეგრე, ბრეტონულადა ვყლუპოთ!
    88.     ‒ მოყუდება და დაცლა ერთი იყოს!
    89.     ‒ დალიე, დალიე, პირდაპირ მალამოა!
    90.     რაცა არა გვაქვს, ის გვინდა (ლათ.). ვისაცა უსვამს ბევრიო, ვინ არ გამხდარა მჭევრიო? (ლათ.).
    91.     დანიშნულსავითა (ლათ.). ვითარცა მიწა ურწყული (ლათ.). ნუ გავიწყდება, ვისთანა გაქვს საქმე, ორისა ჩამოასხი (ლათ.). დავლიოთ, ძმაო (ბასკ.). მწყურის (ლათ.). ქრისტეს ცრემლია (ლათ.). პირდაპირ გადაუშვი (ლათ.). ბუნება ვერ იტანს სიცარიელესა (ლათ.).


7

     1.     VI. ვითარ გასაოცრად იშვა გარგანტუა
    2.     მთვრალნი ჯერეთ ისევ ჯაჯღანებდნენ, გარგამელას მუცელმა რომ დაჰგვრიმა, და გრანგუზიე მსწრაფლ ზეწამოიჭრა, ჰგონებდა, ჟამი შობისა დაუდგაო.
    3.     მიეფერა, მიელაციცა, ემანდ სადმე ტირიფთა ქვეშე მოლზედ წამოწექი, სულ მალე ახალი ფეფები წამოგეზრდებაო, ოღონდ ახალშობილსა ყოჩაღად უნდა მიეგებოო.
    4.     ეგ საქმე, უწყოდე, გაგამწარებს, სამაგიეროდ ჩვილისა სიხარული ძველსა სიმწარეს დაგავიწყებსო.
    5.     ‒ გითხრობ და დასტურვყოფ კიდეცა, ‒ გულზედ ხელი დაიდო გრანგუზიემ.
    6.     ‒ იოანეს სახარებისა XVI თავსა შინა მაცხოვარი ჩვენი ბრძანებს: დედაკაცი რაჟამს შობს, მწუხარეა, რამეთუ მოიწია ჟამი მისიო, ხოლო რაჟამს შვის ყრმაი, არღარა მოეხსენოს ჭირი იგიო“.
    7.     რა კარგად უბნობ, შენსა ენა-პირს კი ვენაცვალე, ‒ მიუგო გარგამელამ.
    8.     ‒ სახარებისა მოსმენა უფრორე მიყვარს, სულსაც არგია და გულსაცა, ვინემ წმინდა მარგარიტას ცხოვრებისა ანდა სხვა რამ სათნევისა.
    9.     ‒ ნუ შიშნეულობ, შე შაქო, შენა!
    10.     ‒ გაამხნევა გრანგუზიემ, ‒ მიდი, განთავისუფლდი, მალე უკვე ახლისა შექმნა გვმართებს.
    11.     ‒ ვაჟკაცთ რა გენაღვლებათ რა! ‒ გაეპასუხა გარგამელა.
    12.     ‒ ღვთისა შეწევნითა აწ როგორმე გავირჯები შენის გულისათვისა.
    13.     ისე კი, დამბადებელსა ვფიცავ, შიგ ძირში უნდა მოგაჭრას კაცმა.
    14.     ‒ მაგას რაზედ უბნობ? ‒ ჰკითხა გრანგუზიემ.
    15.     ‒ აბა, აბა, თავს ნუ იკატუნებ, ‒ უთხრა გარგამელამ.
    16.     ‒ ძალიანაც კარგად უწყი, რაზედაც ვუბნობ.
    17.     ‒ რახან ეგრე გაუჯავრებიხარ ამა მგლის ლუკმასა ამასა, თუგინდ ეხლავ მოატანინე სატევარი, ‒ თავი არ დაიზოგა გრანგუზიემ.
    18.     ‒ უწინამც დღე არ გამითენდეს! ‒ ამწვიტინდა გარგამელა.
    19.     ‒ მომიტევე, უფალო, რამეთუ შეგცოდე.
    20.     ჭირი ენასა ჩემსა, მართალი არ გეგონოს.
    21.     ღვთისა იმედითა ვარ, თორემ, ვუწყი, რა შავი დღეცა მომელის, სულ ემაგის ბრალია, ძაან ანებივრებ.
    22.     ‒ ფიქრი ნუ გაქვს, თოლიგე! ‒ დააიმედა გრანგუზიემ, ‒ ნუღარაფრისა გეშინის, საძნელო უკვე განვლილია.
    23.     წავალ, ერთსაც გადავკრავ. უკეთუ გასატკივარდე, აქავ ახლოს ვიქნები.
    24.     ტაში შემოჰკარ, და წამერთ შენთანა ვარ.
    25.     პატარა ხანსა უკან გარგამელას კვნესა-კივილი მეცხრე ცასა მისწვდა.
    26.     მოცვივდნენ უმალ სრულიად იმა ქვეყნისა დედათმოურავნი, ანუ ამქმელნი ყრმათა, დაუწყეს ტლოყთა შუა სინჯვა, უფათურეს, უტრიალეს და სინჯვა-ფათურში ხელთ დია მქისე ნაგლეჯი მოხვდათ ტყავისა;
    27.     ის იყო პირი დააღეს, ვაშობინეთო, უნდა ეყვირათ და ყიტაწელი კი შერჩათ: ვითარცა ზემოთ იუწყეთ, სულ იმ შიგანურისა ბევრმა ჭამამ უყო, პირმუცელმიდგმულსა ფაღარათი შეჰყარა და უკან დიდი ნაწლავიცა იმად გამოუვარდა.
    28.     ადგა მაშინ ერთი უწმინდური დედაბერი, პირველ ჯანაოზად სახელქებული, იმა მხარეში ბარე სამოცი წლის წინათ ბრიზჰაილიდან ჩამოთესლილი, სენ-ჟნუს ახლო რომ არი, და რაღაც საშინლად შემკვრელი რამ წამალი შეასვა.
    29.     უნდა გენახათ, რა დღეში ჩავარდა საწყალი დედაკაცი!
    30.     მთელი უკანა ტანი მოეფხუწა და მოეპრუწა, ტყუილია, გინდ კბილითაც ჩაჰფრენოდით, პირსა მაინც ვერა და ვერ უჩენდით.
    31.     რაღა თავი შეგაბეზროთ, სწორედ ისევე მოხდა, ეშმაკს რომ მოუვიდა, როს წმინდა მარტინის პარაკლისისა ჟამსა ორი მეჭორე დედაკაცისა ნაჭორალი იწერა და მერმე კი ეტრატი კბილითაც ვერ გაშალა.
    32.     ამა ერთსა უბედურებასა მეორეცა ზედ დაერთო ‒ ჭინთვა-ჭიფხვაში მშობიარესა საშვილოსნოს ძარღვთა შესართავნი დაებერა და ყრმამან შიგ სისხლძარღვში დურთა თავი.
    33.     კარგა ხანსა აღმა-დაღმა იძვრინა, გაიარა შუასაძგიდსა შიგან და, რაჟამს იქ მიაღწია, სად ხსენებული სისხლძარღვი ორად იტოტვის, ხელმარცხნივ გაუხვია და ყურში გაძვრა.
    34.     აქაოდა ქვეყნად გავჩნდიო, სხვა ჩვილთა დარად კი არ ჩაბჟირებულა: აღუუ! აღუო!“
    35.     პირიქით, კაი ლაზათიანი ღრიალი მორთო: ნუ-ნუა! ნუნუა! ნუ-ნუაო!“
    36.     თითქო ქვეყანასა სასმელად უხმობსო, და ძახილი მისი ბიოსიდან ვივარემდე ისმოდა.
    37.     ვინ იცის, ეგებ არცა გეჯერებათ ამისთანა რამ დაბადება.
    38.     ნება თქვენია, საშუღარი რა მაქვს, ოღონდ არ დაგავიწყდესთ, წესიერთა და კეთილად განმსჯელთ ყველაკა სჯერათ, რასაცა გაიგონებენ ან წაიკითხავენ.
    39.     განა თავად სოლომონი არ გვაუწყებს იგავთა წიგნის XIV თავსა შინა: Innocens credit omni verbo და ა. შ.?
    40.     ანდა განა მოციქულმა პავლემ არა ბრძანა კორინთელთა მიმართ პირველი ეპისტოლეს XIII თავსა შინა: Charitas omnia credit?
    41.     მაშ, ვითომ თქვენ რატომღა არ უნდა დაიჯეროთ?
    42.     იმიტომაო, ალბათ იტყვით, რომა ამბავსა ამასა სიმართლისა ნატამალი არა ეტყობა რაო.
    43.     მეც სწორედ მანდა ვარ, და აი მაგიტომაც უნდა მერწმუნოთ, რამეთუ სორბონელნი პირდაპირ აცხადებენ, რწმენა უჩინო საგანთა გამჟღავნებააო.
    44.     ნუთუ აქა რამეა საწინააღმდეგო ჩვენი სჯულ-კანონისა, ჩვენი სარწმუნოებისა, საღი აზრისა, საღმრთო წერილისა?
    45.     თქვენი არ ვიცი და, ჩემის ჭკუით კი, ამგვარსა დაბადებაში სრულიადაც არა არის რა საპირისპირო დაბადებისა.
    46.     უკეთუ ესეგვარი იყო ნება ღვთისა, რომელი თქვენგანი მოჰყვება მტკიცებასა, უფალსა არ ძალედვა ეგევითარი საქმისა ქმნაო.
    47.     ნუ, ნუ აიტკივებთ, თუ ხალხნი ხართ, აუტკივარსა თავსა.
    48.     უფლისათვისა არცრა არს შეუძლებელი და თუ მოინებებდა, დედანი სულ ყურთაგან შობდნენ ყრმათა.
    49.     ბახუსი რა, იუპიტერის თეძოდან არ იშვა?
    50.     როკტალიადი განა დედის ქუსლიდან არ დაიბადა?
    51.     კროკმუში ძიძისა ფეხსაცმლიდან არ გაჩნდა?
    52.     მინერვა განა იუპიტერის ტვინსა შიგან არ ჩაისახა და ყურიდან არ გამოუძვრა?
    53.     განა ადონისი მირონმდინარი ხისა ლოპოდან არ გამოვიდა?
    54.     ხოლო კასტორი და პოლუქსი რა, ლედას კვერცხითა არ გამოიჩეკნენ?
    55.     და განცვიფრება და გაკვირვება თქვენ მერე გენახათ, რომ ავმდგარიყავ და ეხლავ ბოლომდისინ ჩამებულბულებინა პლინიუსის ის ერთი წერილი, სად წვლილად არის თქმული ამბავი უჩვეულო და არაბუნებური მშობიარობისა!
    56.     მაგრამ იმასავით წარამარად ლაპარაკსა ვერ დავიწყებ, აიღეთ, თავად წაიკითხეთ ბუნებისმეტყველება იმისი, VII წიგნის III თავი, და დამეხსენით, გული ნუ გამიწვრილეთ.
    57.     უმანკო სარწმუნოდ მიიღებს ყოველსა სიტყვასაო (ლათ.). სიყვარულსა ყოველი სწამსო (ლათ.).


8

     1.     VII. ვითარ დაარქვეს სახელი გარგანტუას და რარიგ იწყო მან წრუპვა ღვინისა
    2.     ქველი გრანგუზიე შუა ქეიფში იყო, საშინელი რამ სხავილი რომ შეესმა ახალშობილი შვილისა.
    3.     ნუნუა! ნუნუა! ნუნუაო!“ ქვეყანას აქცევდა ახალდაბადებული.
    4.     კე გრან ტუ ა!“ შესძახა მაშინ გრანგუზიემ, ე რამხელა გქონიაო, ყანყრატო, შვილო, შენ დაიტრაბახეო.
    5.     ამისი თქმა იყო, და მეინახენი ერთხმივ აყაყანდნენ, ძველთა ისრაელთა დარად და მაგალითებრ ყრმასა უცილოდ გარგანტუა უნდა დავარქვათ, რამეთუ ძისა გაჩენასა მამა ამა სიტყვითა შეხვდაო.
    6.     გრანგუზიე თანახმა გაუხდა, დედასაცა ფრიად მოეწონა პირმშოს სახელი, მერმე, ეგების ცოტა დაშოშმინდესო, კარგა ბლომად ნუნუა გადააყლურწეს და მოიღეს ემბაზი, ჩასვეს და დალოცვილი ქრისტიანული წესისამებრ მირონი სცხეს.
    7.     მას უკან პოტილიდან და ბრეემონიდან ჩვიდმეტი ათას ცხრაას ცამეტი რქა მეწველი ფური მორეკეს, რადგან მთელ იმოდენა ქვეყანაში არცვინ არ იყო იმისთანა მეძუძური, ვინცა ყრმისა მარჩენლად გამოდგებოდა.
    8.     თუმცაღა ზოგ-ზოგან სკოტელნი მწიგნობარნი იტყვიან, დედა აწოვებდაო, ერთ ჯერზედ ძუძუთაგან ათას ოთხას ორი კასრისა და ცხრა კოჭობი რძისა გამოწველა ძალედვაო,
    9.     და რა გამოხდა წელიწადი და ათი თვე, ექიმთა რჩევა ჭკუაში დაუჯდათ და ბავშვისა გარეთ გაყვანა იწყეს.
    10.     შეაბამდნენ აზავერთ კოხტა ოჭიორაში, რომელიცა მავანმა ჟან დენიომ გამართა, ზედ ყრმასა წამოასკუპებდნენ, და დაჰქროდა ისიცა აღმა-დაღმა, გამვლელსა და ჩამვლელსა სუყველას თვალსა სტაცებდა: ღაბუა ბიჭი იყო, ტოტყი, ღაბაბი რატო ორი ცხრა ნაკეცი მაინც არ ეკიდა!
    11.     ჩხავილითა იშვიათად ჩხაოდა, ჩასვრით კი, ღმერთმან იცის, წამდაუწუმ ისვრებოდა.
    12.     აბა რას არ ჩაისვრებოდა, მთელი უკანტანი ვაგლახად მოლორწოებოდა საცოდავსა.
    13.     რისი ბრალი იყო, და ჩემი ჭირიმც შეგყრიათ, ცოტა აგებულებისა, ცოტაცა კიდევ სხვა გარემოებისა, ანუ ჭაჭანაურის ნამეტანი ყლურწვისა.
    14.     დაღათუმცა, მართალი თუ გინდათ, უმიზეზოდ და უსაბაბოდ არცროს პირში წამლად არ ჩაუშვებდა.
    15.     უკეთუ გააჯავრებდნენ, აწყენინებდნენ რასმე, გამიზეზდებოდა ანდა კრუსუნებდა და ვიშვიშებდა, როს აღარა ესმოდა რა, იჭაჭებოდა და იკვლანჭებოდა, აი მაშინ ეგრევე მოაწაფებინებდნენ, და დაცხრომაც ზედ იყო, კვალად ისევ უწყინარი და ხალისიანი ხდებოდა.
    16.     ერთმა დედამძუძემ პირისწყლისა ფიცილითა მითხრა, წრუპვა-ყლურწვაში სმასა ისერიგად მიეჩვია, ჩაფი ან ჭაფრუკა თუ გაჟღარუნდა, ტარაბუა ესხმის და აღარცრა ახსოვს, იტყვი, სამოთხისა კარი გაეხსნაო.
    17.     ძიძა-გამდელთ დია მოსწონდათ ყრმისა ესეგვარი ღვთაებრივი ზნე-ხასიათი და ამა ვითარებისა გამო დილდილითა მართოდენ იმით ართობდნენ, რომა კულასა დანითა აკაკუნებდნენ, საწდესა საწდითა აწკარუნებდნენ, ჭინჭილასა ჭინჭილაზედ აჭახუნებდნენ


9

     1.     VIII. ვითარ შემოსეს გარგანტუა
    2.     მამამ ჯერეთ ისევ ყრმა შვილისთვის შეაკერინა სამოსელი საგვარეულო ფერისა: თეთრმორეული ცისფერი.
    3.     შესამოსელსა ამასა დიდი დავიდარაბა დასჭირდა, ვინემ გამოსჭრიდნენ და შეჰკერავდნენ შესაბამისად იმჟამინდელი მოდისა.
    4.     ქალაქ მონსოროს წერილთსაცავსა შინა შემონახულ ძველისძველ სიგელ-გუჯართა მოწმობითა, ნიშანდობლივ ვიტყვი, რათაცფრად შემოსეს გარგანტუა.
    5.     პერანგსა იმისას ცხრაასი წყრთა შატელროდის ტილო მოუნდა, ხოლო იღლიათა ქვეშე ჩაკერებულ ორ პერანგის ბარტყსა ‒ ორასი.
    6.     კვართი იგი ნაოჭაუსხმელი იყო, რამეთუ ნაოჭასხმული მხოლოდ მას უკან მოიგონეს, ოდეს თეთრეულისა მკერვალნი ნემსისა ყუნწში ძვრებოდნენ თავწვერიანისა საძებნელად.
    7.     ქუქუნაკსა იმისას რვაას ცამეტი წყრთა თეთრი ატლასი დაახარჯეს, თასმა-კოპი კი ათას ხუთას ცხრანახევარი ძაღლის ტყავისა დაჭრეს,
    8.     საწმერთულსა, არცა მეტი, არცა ნაკლები, ათას ას ხუთი წყრთა და კიდევ წყრთისა მესამედი თეთრი შალისა ნაჭერი დასჭირდა.
    9.     ტოტნი სვეტებრ გამოუყვანეს და უკან, ზედ წელთან, აქეთ-იქით ორ-ორი ჩაქი დააყოლეს, რათა ყმაწვილსა თირკმელნი არ ჩაჰხურებოდა.
    10.     ამა ერთი ხელისდადება გახსნილ ადგილთ სულერთიანად ცისა ფერი დამასკური ხრა ამშვენებდა შესაფერი ზომისა.
    11.     არ დაგავიწყდეთ, ბარე ერთსა და ორსა შეშურდებოდა ლამაზად ჩამოსხმულნი და ტანისა ტოლფარდნი ბარკალნი ყრმა გარგანტუასი.
    12.     ნიჯგორ-საბიძალსა, ანუ დუქან-საჭუჭუესა თექვსმეტი წყრთა და წყრთისა მეოთხედი მოუნდა იმავ შალის ნაჭრისა, ესე იგი სკლატისა, და ოდრიკალსავითა გამოჭრილი კოხტად იყო ორი ენამინანქრიანი ოქროს მამალი დუგმითა დამაგრებული.
    13.     იმა ორსავ დუგმაში ორი ფორთოხლისოდენა ზურმუხტისა ქვა ჩაესვათ, ზურმუხტისა ქვა კი, ვითარ ორფევსი De lapidibus და პლინიუსი libro ultimo იტყვიან, დიდად აღძრავს და აქვარკინებს ივ-სარცხვინელსა კაცისასა.
    14.     ბუდე დუქან-საბიძლისა წყრთანახევრითა წინ იყო გამოწეული, და საწმერთულსავითა ამისთვისაც ალაგ-ალაგ ჩაქი დაეყოლებინათ სულ ისევ დატალღებული, ცისფერი დამასკური ჭიჭნაურითა დამშვენებული,
    15.     და უკეთუ თვალსა შეავლებდით ნაოქროხელარ ოქრონემსულსა და ოქროქსოვილსა, ხალასი ლალ-ანდამატით, ზურმუხტ-ფირუზითა და სპარსული მარგალიტით გაწყობილსა,
    16.     საბიძალსა მას უცილოდ იაჯავარ სიუხვისა კოკასა შეადრიდით, ძველთა ხელფურჩთაგან ნაოსტატარსა, რომლისა დარი და მსგავსიცა ქალღმერთმა რეამ ორსა ნიმფასა უბოძა, ადრასტეასა და იდას, იუპიტერისა გამომზრდელთ.
    17.     და მართლაც რაღა კოკა უხვებისა და რაღა ოქრომოთვალული საბიძალი იგი,
    18.     მიწყივ აყვავებული, გალაღებული, გათქვირებული, მიწყივ პოხიერი, მიწყივ ნოყიერი, მიწყივ ღონიერი, ნაყოფმდიდარი, სიტკბოჩამომდინარი, მიწყივ მცინარი, სიკეთითა და სიამით აღვსებული, თავად ღმერთია მოწმე, რა დიდებული რამც იყო!
    19.     თუმცა უფრორე წვლილად ამასა წიგნი ჩემი ‒ ღირსებანი დუქან-საბიძალისანი მოგითხრობთ.
    20.     ერთი კია, საბიძალი ისი მარტო უმეტეს ზომისა წარზიდული და ბლომი როდი იყო, შიგნიშიგაც ბლომად მოიძევებოდა ყოველივე და სულაც არა ჰგავდა პრანჭვასა გადაყოლილთა პირფერ დუქან-საბიძალთ, დიაცთათვისა დია დასაკლისად ოდენ ნიავქარითა გამოტენილთ.
    21.     წაღა-წუღასა გარგანტუასას ქაფალად, ანუ საპირედ ოთხას ექვსი წყრთა ცისფერი ხავერდი მოუნდა.
    22.     ხავერდისა ნაჭერი ზუზივ-წუწივ შუაზედ გაჭრეს და ცალ-ცალკე მრგვლად ამოკერეს.
    23.     საძირეზედ ათას ასი ძროხისა ტყავი დახარჯეს, მუქი წაბლისფერი, და ჭვინტნი ნემსებრ წაუწვეტიანეს.
    24.     ახალუხსა ათას რვაასი წყრთა ღია ლურჯი ხავერდი მოანდომეს.
    25.     ფათანაკერ ხავერდსა გარეშემო ფოთოლგამოტანილი ვაზისა რქალერწი ჰქონდა შემოვლებული, შუაგულში კი ფრიად შვენოდა ვერცხლისა კლაპიტონის სამწდეურნი, შემკულნი ურიცხვი პეტალითა და მარგალიტითა.
    26.     მთელსა ამა ბილიხტონში გადაკრულად ის აზრი იყო, რომა ოდესმე გარგანტუა უაღრესი მსმელი დადგებოდა.
    27.     სარტყელი სამასნახევარი წყრთა აბრეშუმისებრი სარჟისა შეუკერეს.
    28.     სარჟი იგი ნახევრად თეთრი და, უკეთუ არ მეშლება, ნახევრად ცისა ფერი იყო.
    29.     დაშნა ვალენსიური არა ჰქონია, არცა ხანჯალი სარაგოსული, რამეთუ მამამისსა თვალისა დასანახად სძაგდნენ იქაურნი შებრუჟებულნი იდალგონი, ესპანელთა და წყეულ ურჯულოთა ნარევნურევნი.
    30.     დაშნა-კალდიმი გარგანტუასი ხისა იყო, ოღონდ ჩინებული, ხანჯალიცა გაპოხილი ტყავისა ეკიდა;
    31.     ორივ ერთად კი, ფერადოვანი და ოქროცურვებული, ავისა თვალითა არა ინახვოდა.
    32.     ქისა სპილოს ჭანჭლისა ჰქონდა, ჭანჭალი ესე ლიბიის პროკონსულსა ჰერ პრაკონტალს ებოძებინა.
    33.     ლაბადასა იმისას ორ მესამედ ნაკლები ცხრა ათას ექვსასი წყრთა მხიარული ლურჯი ხავერდი დასჭირდა.
    34.     ხავერდსა ზედა გეზად და ალმაცრივ მრავალი რამ სახე იყო მალათითა ამოქარგული, და თუ უჭვრეტდი, უცხოდ ლივლივებდა და ბზინავდა, ვითა გვრიტისა ყელი, თვალგასახარად მნახველისა.
    35.     ქუდი თეთრი ხავერდისა შეუკერეს, სულ სამას ორი წყრთა და ორი გაბაჯანი მოუნდა.
    36.     ფართო და მრგვალი კიდარი იყო, შესაფერი თავის მოყვანილობისა.
    37.     ხოლო ყანასაებრ აბიბინებულ თავსარქმელთ, ყოველთა გამავრებულ ძაღლთა და მამაძაღლთ რომ ახურავთ, მამამისი კარგი თვალითა არ უცქეროდა.
    38.     მაგათ უბედურება მოაქვთო, იტყოდა ხოლმე, თვისთა შუბლაპარსულ პატრონთათვისაო.
    39.     თომარ-ჯიღად უშველებელი ლამაზი ცისა ფერი ფრთა შვენოდა ვარხვისა, რომლისა ჯიშიცა ჰირკანიის უდაბურ ადგილთა შინა ბუდობს.
    40.     ფრთა იგი ზედ მარჯვენა ყურთან დია კოხტად გადმოჰფენოდა.
    41.     ქუდისა ნიშანი ოქროსი ეკეთა სამოცდარვა მარკის წონისა და ზედ კუკი იყო მიკრული მინანქრისა.
    42.     მას კუკსა თავი ორი ება, ერთმანეთისკენ პირმიქცეული, ხელი ოთხი ესხა, ფეხიცა ოთხი და საჯდომი ორი უჩანდა, რამეთუ, ნადიმსა შინა პლატონისა თქმულისა არ იყოს, ესეგვარია ბუნება კაცთა დასაბამიერი იდუმალი არსითა.
    43.     კუკისა ამის გარშემო იონურ ასოთა დასხმით ეწერა: H AΓAPH OΥ ZHTEI TA EAΥTHΣ
    44.     ყელზედ ოქროს ფარღული ეკიდა წონითა ოცდახუთი ათას სამოცდასამი მარკა ოქროსი და სულ მუშტისოდენა თვალსა და თვალს შუა უცხოდ ელავდნენ დიდრონ-დიდრონი მწვანე იასპის გველეშაპნი, რომელთა დარნი ესხა ოდესღაც თვით მეფე ნეჰეფსსა.
    45.     ფარღული იგი გულისა კოვზამდე სწვდებოდა, რისა მარგებლობაც, რაიცა კარგად უწყოდნენ ბერძენ მკურნალთ, მთელი სიცოცხლე არ მოჰკლებია გარგანტუასა.
    46.     თათმანთათვის ოთხში ამოღებული თექვსმეტი ჭინკისა ტყავი დახარჯეს, ხოლო ქობისთვისა სამი დევქაჯი გაატყავეს და ყოველივე ისე აღასრულეს, ვითარ სენლუანელნი კაბალისტნი ბრძანებდნენ.
    47.     ბეჭედნიცა უხვად აესხათ (ვინათგან მამასა სწადდა გვარისშვილთა ამა ძველისძველი ჩინებულებისა აღდგენა): მარცხენა ხელის სალოკსა თითზედა ოფაზისა კოხტა ქულიჩიანი წითელი ლალი ჰქონდა წამოცმული, სირაქლემას კვერცხისა ოდენა;
    48.     იმავ ხელისა არათითსა უცხო რამ ბეჭედი უმშვენებდა ‒ ჯერაქამომდე არნახული და გაუგონარი ოთხთა ილეკროთა შენადნობი,
    49.     რომელსა შიგან ფოლადი ოქროსა არა სთხრიდა, ვერცხლი კი სპილენძსა არა ბინდავდა, იშვიათი რამ ნაოსტატარი იყო კაპიტან შაპუისა და იმისი დარბაისელი მოსაქმის ალკოფრიბასისა;
    50.     მარჯვენა ხელისა არათითზედ თვალედი ბეჭედი შვენოდა, ბეჭედში ბადახში იყო ჩასმული, ღია მოწითალო ფერისა, აგრეთვე თავგამწვეტებული ბრილიანტი და ზურმუხტი ფიზონური,
    51.     რომელთაც უღირალი ფასი ედო, რამეთუ ჰანს კარველი, მელინდისა მეფისა უებრო ოქრომჭედელი, სამოცდაცხრა მილიონ რვაას ორმოცდათოთხმეტი ათას თვრამეტ „გრძელმატყლიან სადგამად“ აფასებდა, ამავ ფასსა სდებდნენ აუგსბურგელნი ფუგერნიცა.
    52.     „ახსნანი“ (ლათ.) ‒ შუა საუკუნეების ლოგიკის ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც გარკვეული ტიპის მსჯელობათა ანალიზს ახდენს.
    53.     „სპეკალთათვის“ (ლათ.). ბოლო წიგნში (ლათ.). სიყვარული არა ეძიებს სარგებელსა (ბერძნ.).


10

     1.     IX. გარგანტუას შესამოსლისა ფერთა გამო
    2.     ვითარცა ზემოთ იუწყეთ, გარგანტუა თეთრცისფრად იყო შემოსილი.
    3.     მამამისი ამითა ხალხსა გულისხმაში აგდებდა, შვილი ზეგარდმო სიხარულად მომევლინაო, რადგან თეთრი ფერი იმის თვალში სიხარულსა, სიამესა, შვებასა და ლხენასა ნიშნავდა, ხოლო ფერი ცისა ‒ ყოველსავე ციურსა.
    4.     ვიცი, ამა ადგილსა წაიკითხავთ თუ არა, თავსაცილსა დამაყრით ძველსა ლოთ-მებრუვესა, სად გაგონილა ფერთა ესერიგად უფერული და უსაზმნო წართქმაო, და სიტყვას გამიტრიზავებთ, თეთრი ფერი იგივ მორწმუნეობააო, ცისა ფერი კი ‒ გულმოუდრეკლობაო.
    5.     უკეთუ გსურთ, გამიტრიზავეთ, რა ვქნა, ოღონდ გულსა ნუ გადმოიბრუნებთ, ნუ გაჯავრდებით, დინჯად, გაუბრაზებლად იუბნეთ (სხვა არა იყოს რა, საფრთხილო დროში ვართ!).
    6.     ღმერთი, რჯული, სულაცა არ ვაპირებ ვინმეს დათათბირებასა.
    7.     თუ კაცნი ხართ, სველი საღვინე არ დაგავიწყდეთ.
    8.     და ერთი კი უნდა გკითხოთ: არა, მაინც რა ცეცხლი წაიკიდეთ? რას გაცოფდით?
    9.     ვინ ჩაგჩიჩინათ ეგ აზრი, თეთრი ფერი იგივ მორწმუნეობაა და ცისა ფერი ‒ გულმოუდრეკლობაო?
    10.     ვინა და, ერთმა არღა საკითხავმა წიგნმაო, მეტყვით, ფერთა ჰერალდიკად სახელდებულმაო, ფერეზიკნი და მეწვრიმალენი რომ ჰყიდიანო.
    11.     მერედა, ვინ შეთხზა წიგნი იგი?
    12.     ვინაც გინდა იყოს, დედა ვაცხონე იმისი და მამა, ძაან წინდახედულად კი მოქცეულა, ოდეს ზედ სახელი არ წაუწერია თვისი.
    13.     დაღათუმცა, დაბეჯითებით ვერ ვიტყვი, ცუდმედიდობით მოუვიდა თუ სიბრიყვითა.
    14.     ჩანს, უფრორე ცუდმედიდობა სჭირდა, რამეთუ არცა საფუძველსა იშველიებს რასმე, არცა საბუთსა და მიზეზსა, მარტოდენ ვარაუდსა ეფუძნება თვისას და ადგენს, ამა ფერსა ესე უნდა განვმარტავდეთ, იმა ფერსაო ისეო.
    15.     ამგვარია წესი და ჩვეულება მტარვალთა, ისინი საღ აზრსა უმალ თავიანთ ნება-წადილსა ანაცვალებენ და არა უგავთ რა მეცნიერთ, საბუთიანი აზრისა ფრიად პატივისმდებელთა.
    16.     ან ეგებ სიბრიყვემაც უყო, რადგან ჰგონია, უსაფუძვლოდაც და უსაბუთოდაც მერწმუნებიანო, კვალში არცვინ არ ჩამიდგება და ყოველთა კაცთ მარტო ცარიელი ჩაგონებით შევათხზვევინებ ზედწერილთა, ანუ დევიზთა თვისთაო.
    17.     და აკი (მართალი თქმულა, ალხანას ჩალხანა არ დაელევაო) იპოვნა კიდეცა ვიღაც-ვიღაცა ჟამგარდასულნი მოლაყრუნი, რომელნიცა ერწმუნნენ, მართლა კარგი რამ დაგიწერიაო.
    18.     მერმე ადგნენ და იმის წიგნისდა კვალად მრავლისმრავალი ბრძნადნაკაზმი ლექსი და შეგონება შეაკოწიწეს,
    19.     ზოგითა თავიანთ ჯორთა აღკაზმულობა და შინაკაცთა სამოსი მორთეს, ზოგითა საწმერთულნი მოიხატეს, ზოგი ხელთათმანთა ზედა ამოაქარგინეს,
    20.     გავალაკთა ზედა ამოანემსინეს, გერბთა ზედა წაგლისეს ანდა სიმღერათა შიგან თაფშურმად ჩატმასნეს და ზოგითაც (სათქმელადაც კი მიჭირს) ცოტანი როდი შებღალეს ალალმართალნი ოჯახისა დედანი.
    21.     აი, რარიგ აერიათ ჟამკარი სასახლისა კარის სალუქთა და მზმელ-მოლაყბეთ!
    22.     უკეთუ ზედწერილად ნადიმსა ირჩევენ, უსაცილოდ ნადირსა ახატვინებენ, ბედსა აბედს უთანადებენ, ქირასა ‒ ქილასა, ქორწილსა ქორისა წილად წარმოიდგენენ, სირაქლემასა ‒ სირად და აქლემად, ბერკვიცასა ‒ ბერად და კვიცად, ენასა და ძელსა კი ენძელად სახავენ.
    23.     ვინცა ამა ყოვლად უკბილოსა და ყოვლად უგვანსა, ყოვლად ბედითსა და აბდაუბდა მაჯამა-შეყრილთ იხმარს, ოდეს კაზმული სიტყვა კვალად აღორძინდა ფრანგთა ქვეყანასა შინა, იმას მელის კუდი უნდა მიაკეროს კაცმა საყელოზედ და თავპირსა ზედა ძროხისა პატივი უნდა დასდოს.
    24.     მეცა ესერიგად რომ ვსაზრავდე (თუმცა, რა საზრი, რის საზრი, აქა აზრი რა მოსატანია), ავდგებოდი და ხერხსა დავახატვინებდი ნიშნად ჩემის ხერხიანობისა, მოლხენა თუ მენდომებოდა, მაშინ მოლი და ხენი ზედგამოჭრილი იქნებოდა,
    25.     ხოლო ძაღლნიორათი ქვეყანას ვამცნობდი, ძაღლმა ნიორი შემიჭამა- მეთქი, ვარშამანგითა ფარშავანგსა ვიგულვებდი, დევატაფითა ‒ ტაფიან დევსა,
    26.     ოფოფსა ფიალას დავაჭერინებდი, ოფიციალად მოვნათლავდი, ხვანჯარსა ხანჯალს დავარქმევდი და ჩემსა მყვარსა, ანუ მყვარებელსა მყვარად მოგაჩვენებდით.
    27.     ძველეგვიპტელნი ბრძენკაცნი კი სრულიად სხვარიგ იქცეოდნენ.
    28.     ისინი აზრთა თვისთა საცნობებლად სახეთა და ნიშანთ რასმე იყენებდნენ, იეროგლიფად წოდებულსა.
    29.     წერა იგი ძნელად მისახვდომი იყო და მხოლოდ იმას გაეგებოდა, ვისაც იეროგლიფით გამოსახული საგნისა თვისება, თავისებურება და ბუნება ესმოდა.
    30.     ამა სახე-ნიშანთა გამო ჰორუს აპოლონმა ორი წიგნი დაწერა ბერძნულად, ხოლო უფრორე წვრილად შეეხო პოლიფილი სატრფიალო ზმანებათა წიგნში.
    31.     ფრანგთა ქვეყანასა შინა მსგავსი რამ ბატონ ადმირალის ზედწერილშია თქმული, რაიცა მან თავის მხრივ ოქტავიანე ავგუსტუსისგან გადმოიღო.
    32.     აწღა კვლავ იმავ ნავსაყუდელსა უნდა მივაშურო, საიდანაც დავიძარ, თორემ ესდენ საშიშარი ბრაგა-ალალუღი კარგსა არას გადამყრის.
    33.     ოდესმე, ალბათ, ზედმიწევნითა გადმოგცემთ და რარიგადაც ფილოსოფიურ სიტყვათა დამტკიცებით, ისე სახელგანთქმულ ძველთა ბრძენთა თანხმობით, უსაეჭვოდ ნათელვყოფ, რაოდენია ფერი ბუნებაში, რა არს ფერთა არსი და რისა აღნიშვნა ეგების თვითეულისა ფერითა,
    34.     ოღონდაც, მაღალსა ღმერთსა ვენაცვალე, მხრიდან არ ჩამომვარდეს შესადგმელი არახჩინისა, ანუ ჩარექიანი, ვითარცა ცხონებული დიდედაჩემი წარიტყოდა.


11

     1.     X. თეთრისა და ცისა ფერისათვის
    2.     დიახ, უსაეჭვოდ სიხარულსა, შვებასა და ლხენასა ნიშნავს თეთრი ფერი, და არცრასა ვაზვიადებ, ყოველივე სინამდვილეა, რასაცა თავად ერწმუნებით, უკეთუ წინაზრახვაზედა უარსა იტყვით და ეხლავ სასმენელთ მომაპყრობთ.
    3.     არისტოტელე ამტკიცებს, ერთმანეთისა მოპირისპირე ცნებანიო, ვთქვათ, სიკეთე და ბოროტება, სათნოება და უკეთურება, ცივი და ცხელი, თეთრი და შავი, ნეტარება და ტანჯვა, სიხარული და მწუხარება და მისთანანი,
    4.     თუ მრჩობლად, ანუ წყვილ-წყვილად ისე რიგად შევაერთეთ, რომ ერთი წყვილისა საპირისპირო ცნებათაგანი აზრით შეესაბამება მეორე წყვილისა ცნებათაგანსა, მაშინ პირველი წყვილისა მეორე საპირისპირო ცნებაც შეეფარდება მოსაზღვრე წყვილისა მეორე ცნებასაო.
    5.     მაგალითი: სათნოება და უკეთურება საპირისპირო ცნებანია ამა წყვილისა;
    6.     ესეგვარია სიკეთე და ბოროტებაც;
    7.     უკეთუ ზედა წყვილისა პირველი ცნება ეთანადება მოსაზღვრე წყვილისა პირველ ცნებასა, როგორაც სათნოება და სიკეთე,
    8.     რამეთუ სათნოება თავისთავად კეთილად მიჩნევაა, ეგრეთვე ზედმიწევნითა შეეფარდება ერთმანეთსა ორი დანარჩენი ცნებაცა, ანუ ბოროტება და უკეთურება, რადგან უკეთურება იგივ ბოროტისა ქმნაა.
    9.     და თუ ლოგიკური დასკვნა ესე ნათელია, მაშინ აიღეთ ჯერეთ ორი საპირისპირო ცნება: სიხარული და ნაღველი, მერმე კიდევ ორი: თეთრი და შავი, ვინაიდან თავიანთი ბუნებითა ესენი ერთმანეთისა მოპირისპირე ცნებანია;
    10.     მაშასადამე, უკეთუ შავი მწუხარებასა ნიშნავს, თეთრიცა, იმავე მიზეზითა, ნიშნავს სიხარულსა.
    11.     ამა მნიშვნელობათა დამსაფუძვლებელი მავანთა და მავანთა თვითნებური ახსნა-თარგმანება არ გეგონოთ, რამეთუ ესეგვარია ყოვლად საზოგადო აზრი, რასაცა ფილოსოფოსთა ენითა jus gentium, საყოველთაო, ყოველგან მოქმედი კანონი ჰქვია.
    12.     სუყველამ კარგად უწყით, ყოველი ხალხი, ყოველი ქვეყანა (ძველთა სირაკუსელთა და ზოგ-ზოგ ტვინგადაბრუნებულ არგიველთა გარდა) და ტომი ყოველი ძაძ-ფლასითა იმოსებიან,
    13.     ოდეს ნაღვლისა და კაეშნისა გამოხატვა გარეგნული რამ ნიშნითა სურთ, რამეთუ შავი ფერი ძაძისა სამგლოვიარო ფერია.
    14.     ამა წეს-ჩვეულებამ ფეხი ყოველგან მხოლოდ და მხოლოდ იმად მოიკიდა, რაკი თვით ბუნება განმარტავს და ასაბუთებს ამგვარსა საქციელსა, რასაცა სულ ადვილად ჩავხვდებით სხვათა შეუწევნელად, და აი სწორედ ამას ვეტყვით ბუნებურ უფლებასა.
    15.     ბუნებისა ამავ შეგონებითა მიიჩნიეს ყოველთა კაცთა თეთრი ფერი ნიშნად სიხარულისა, ლხენისა, სიამისა, ტკბობისა და ნეტარებისა.
    16.     ძველთაძველ დროში თრაკიელნი და კრეტელნი ბედნიერსა და სასიხარულო დღესა თეთრისა ქვითა სდებდნენ ნიშანსა, სამჭმუნვაროსა და უსიხარულოსა ‒ შავითა.
    17.     განა ღამე ბედითი, მჭმუნვარე და მახვრალი არ არის?
    18.     მერე რა ბნელია, რა ლუსკუმია. განა ბუნება ერთიანად ნათელს არ შესტრფის?
    19.     ნათლისა უქათქათეს-უსპეტაკესი ხომ არა არის რა.
    20.     ნათქვამისა დასტურად ლორენცო ვალას წიგნსა მოვიშველიებდი, ბარტოლისა წინააღმდგომ დაწერილსა, მაგრამ, ვგონებ, მახარებლისა დამოწმებაც იკმარებს.
    21.     მათეს სახარებისა XVII თავსა შინა, სადაცა თქმულია ფერისცვალება მაცხოვრისა წინაშე მოციქულთა თვისთა, ვკითხულობთ:
    22.     V estimenta ejus facta sunt alba sicut lux, სამოსელი მისი იქმნა სპეტაკ, ვითარცა ნათელიო, და ამა თვალისა მომჭრელი სისპეტაკითა წარმოიდგინეს მისთა სამთა მოციქულთ საუკუნო ნეტარება.
    23.     ნათელსა შეჰფრფინავს და შეჰხარის ყოველი სულდგმულ- მშვინვიერი.
    24.     და, ალბათ, გეხსომებათ დედაბერი იგი, ‒ კბილი არც ერთი არღა შერჩენოდა და მაინცა გაიძახოდა: Bona lux!
    25.     ხოლო დაბრმავებულმა ტობიამ (თავი V), რაფაელი როს მიემშვიდობა, მწარედ შესძახა: „რა გამახარებს, თუ ვერა ვხედავ ნათელსა ცისასა?“
    26.     ამავ სპეტაკი ფერითა გამოხატეს ანგელოზთ სიხარული სრულიად ქვეყნიერებისა ქრისტეს აღდგომისა დღესა (სახარება იოანესი, თ. XX) და ამაღლებისა დღესაც (საქმე, თ. I).
    27.     სპეტაკი სამოსლითვე შემოსილნი იხილა წმინდა იოანე ღვთისმეტყველმა ყოველნი მორწმუნენი მიუწვდომელსა და სანატრელსა ქალაქსა იერუსალიმსა (გამოცხადება იოანესი, თ. IV და VII).
    28.     აიღეთ და წაიკითხეთ უძველესი ჟამთააღწერანი, მატიანე საბერძნეთისა, რომისა.
    29.     წაიკითხეთ და შეიტყობთ, რომა ქალაქი ალბალონგა (ამჟამინდელი რომის პეპერა) თავის გაჩენასა თეთრსა დედაღორსა უნდა უმადლოდეს.
    30.     და კიდევ იმასაც შეიტყობთ, რომა ძველთა რომაელთ წესად ჰქონიათ: ოდეს ძლევამოსილსა ვინმესა რომს ტრიუმფით შესვლა ელოდა, იგი უცილოდ თეთრცხენიანსა ეტლზედ უნდა ყოფილიყო ამხედრებული.
    31.     ეგრევე იქცეოდნენ მცირე რამ ზეიმისა ჟამსაცა, რამეთუ გამარჯვებულთა გამოჩენის სიხარულსა სხვა ვერავითარი ნიშანი, ანუ ფერი ვერ გამოხატავდა უფრორე ცხადად სითეთრისა.
    32.     შეიტყობთ, რომ პერიკლეს, ათენისა მთავარსა, უბრძანებია: ჯართაგან ჩემთა რომელსა წილისყრით თეთრი ცერცვი ერგოს, მთელი დღე ილხინოს, გაიხაროს და განისვენოსო, ხოლო დანარჩენთ იბრძოლონო.
    33.     მაგალითსა კიდევ უამრავსა ვიტყოდი და წიგნსაც ბევრსა დავიმოწმებდი, გარნა აქა ამის ადგილი არ არის.
    34.     ესეოდენი ცოდნისა წყალობითა სულაც არ გაგიჭირდებათ გადაჭრა იმისა, რაიცა ალექსანდრე აფროდისიელსა გადაუჭრელად მიაჩნდა: რისთვის თრთის და კანკალებს ლომი მართოდენ წინაშე თეთრი მამლისა, ოდეს შიშისა ზარსა სცემს ყოველთა ცხოველთ?“
    35.     ვითარცა პროკლე ბრძანებს De sacrificio et magia, თურმე თვისება მზისა, სრულიად ამქვეყნიური და ზეციური ნათლისა სათავისა და დასატევნელისა,
    36.     უფრორე უმეტესად უდგება და ეშესაბამების თეთრსა მამალსა, ვიდრე ლომსა, უკეთუ ანგარიშსა გავუწევთ ფერსა, თავისებურებასა და ზნესა მამლისასა.
    37.     და იგი კიდევ იმასაც გვამცნობს, ეშმაკნი ხშირად ლომისა ტყავითა იმოსებიანო, მაგრამ თეთრი მამლისა დანახვისასა მსწრაფლად ქრებიანო.
    38.     დიაღაც სითეთრისა სიყვარულისა ბრალია, რომ Galli (ანუ ფრანგნი, რომელთაც ესე იმად უხმობენ, რაკი რძისებრ თეთრნი იბადებიან, და რძესა კი ბერძნულისა ენითა gala ჰქვია) თავსარქმელთ თეთრი ფრთითა იმშვენებენ,
    39.     რამეთუ ბუნებითა გულმხიარულნი არიან და სიმბოლოცა თვისი ყვავილთაგან უთეთრეს ყვავილში, სახელდობრ შროშანში უცვნიათ.
    40.     უკეთუ მკითხავთ, ბუნება რარიგ გვახვედრებს, თეთრი ფერი სიხარულსა და ლხენას რომ ნიშნავსო, მეც ავდგები და გეტყვით, შესაბამისობა და შესატყვისობაა ამგვარი მეთქი.
    41.     როგორაც თეთრი რამისა დანახვისა ჟამსა ადამიანსა თვალი უჭრელდება, უკრთის და უციმციმებს, რადგან თეთრი ფერი თვალისმომჭრელია, რასაცა ჯერ კიდევ არისტოტელე აღნიშნავს თავის პრობლემათა წიგნში,
    42.     და უნარსა მხედველობისასა ასუსტებს (თოვლიანი მთა თუ გადაგივლიათ, თავად გამოსცდიდით, აზმაით-ძმაითისაგან რარიგ უფუჭდება კაცსა თვალთახედვა;
    43.     აგრე დამართნიათ ქსენოფონტეს მოსაგრეთაც, რაიცა თვითონვე აღუწერიათ, და ამასვე წვლილად გადმოგვცემს გალენოსი ‒ (De usu partium, წგნ. X),
    44.     სწორედ ეგევე მოსდის ადამიანის გულსა, რაჟამს დიდი სიხარული შეემსჭვალვის: კრთის, ციმციმებს, უნარი სიცოცხლისა ერთმევა, ძალა არღა ჰყოფნის საძგერლად და ხან ჩერდება კიდეცა;
    45.     რაღა გავაგრძელო, დიდსა სიხარულსა ჟამითი ჟამად ხორცთაგან სულისა განშორება მოსდევს, რასაცა გალენოსიცა აღნიშნავს (Metho, წგნ. XII, De locis affectis და De symptomaton causis წგნ. II),
    46.     ხოლო ესევითარი რამ ძველადაც რომ ხდებოდა, ცხადსა ხდიან მარკუს ტულიუსი (იხ. Quaestio Tuscul. წგნ.), ვერიუსი, არისტოტელე, ტიტუს ლივიუსი (კანის ბრძოლისა შემდგომ), პლინიუსი (წგნ. VII, თავი XXXII) და ა. გელიუსი (წგნ. III, XV და სხვ.),
    47.     აგრეთვე დიაგორე როდოსელი, ქილონი, სოფოკლე, დიონისე, სიცილიელი ტირანი, ფილიპიდე, ფილემონი, პოლიკრატე, ფილისტიონი, მ. იუვენციუსი და სხვანი მრავალნი, დახოცილნი სიხარულისაგან,
    48.     ანუ, ვითარცა ავიცენა ბრძანებს სჯულდების II ტრაქტატსა და გულისა ძალთათვის (de viribus cordis) დაწერილ წიგნსა შინა, ზაფრანისაგან, რომლისა დიდი დოზაც ისერიგად აღაგზნებს ადამიანსა, რომ უმალ გული უსივდება, უსკდება და კვდება.
    49.     ამავ აზრსა უნახავთ ალექსანდრე აფროდისელსაც (Problematum, წგნ. I, თ. XIX) და ცხადსაყოფელი, ვგონებ, აღარა დარჩა რა.
    50.     ისე კი, თავდაპირველად სულაც არ ვაპირებდი ამდენ ლაპარაკსა.
    51.     აწღა მართლა უნდა დავუშვა აფრა, სჯას მერმე გავასრულებ, ოდეს წიგნსა დავწერ საგანგებოსა და ორიოდ სიტყვითა ნათელვყოფ, რომა ცისა ფერი ნიშნავს ცასა და ყოველსავე ციურსა
    52.     და აქაც იმგვარივე კავშირია სიმბოლური, როგორიცა, ერთისა მხრივ, თეთრსა ფერსა და, მეორეს მხრივ, სიხარულსა და ტკბობას აკავშირებს.
    53.     ხალხთა უფლება (ლათ.). ჩემო სინათლევ! (ლათ.). „ზორვისა და გრძნობისათვის“ (ლათ.).
    54.     Galli ლათინურად ნიშნავს მამლებსაც და გალებსაც. ‒ რედ.
    55.     „ხერხ[თათვის მკურნალობისა]“ (ლათ.). „მოწყლულთა ადგილთათვის“ (ლათ.). „ნიშანთა და მიზეზთათვის“ (ლათ.). „ტუსკუ[ლისა] სწავლანი“ (ლათ.). „გულისა ძალთათვის“ (ლათ.). „პრობლემათა გამო“ (ლათ.).


12

     1.     XI. სიყმაწვილე გარგანტუასი
    2.     სამიდან ხუთ წლამდე, ნებისამებრ მამისა, გარგანტუას ყოველი წესითა და რიგითა ზრდიდნენ და წვრთნიდნენ.
    3.     და დროსა ისიცა იქაურ ყრმათა დარად ატარებდა, სამი რამ ახსოვდა და სამი რამ უწყოდა: სმა, ჭამა და ძილი; ჭამა, ძილი და სმა; ძილი, სმა და ჭამა.
    4.     ყოველჟამ ტალახში გორაობდა, რაც ხელთ მოხვდებოდა, ცხვირ-პირზედ ისვამდა, წაღაწუღა გვერდ-გვერდ დაჰქონდა გადაღრეცილ-გადაბრეცილი, ხან ბუზთა ჭერაში იყო და ხანაცა მამისა ქვეშევრდომ პეპელთა სდევდა ენაგადმოგდებული.
    5.     შარდვითა ფეხთსაცმელსა ზედა იშარდავდა, დღენიადაგ შარვალში ისვრებოდა, ცხვირსა სახელოთი იწმენდდა, მოხოცვითა დასხმულ ჯამში იხოცავდა, წუმპესა და გუბესა არ ერიდებოდა, შიგ დატანტალებდა, სმა ხამლითა უყვარდა, მუცელი თუ ექავებოდა, გოდრითა იქავლებდა,
    6.     კბილთ ჭოპოსნის ტარითა ილესავდა, ხელსა შეჭამანდითა იბანდა, თმასა ჭიჭლითა ივარცხნიდა, დაჯდომითა ორ სკამსა შუა ძირსა ჯდებოდა, საბნად სველ ტომარასა იხურავდა, წვნიანსა კერძსა ზედ წყალსა აყოლებდა, რასაცა ჩასძახებდნენ, ქვევრსავითა იმას ამოიძახებდა,
    7.     სიცილ-სიცილში იკბინებოდა და კბენა-კბენაში იცინოდა, ჭასა ჩაუფურთხებელსა არ გაუშვებდა, ქონი ყელში აწვებოდა, ტყვრებოდა და სკდებოდა, შინაურთ ზედ აჯდებოდა, წვიმასა წყალში ემალებოდა,
    8.     სიზმარსა ძილისა წინ ნახულობდა, ცად ციხე-კოშკთ აგებდა, თავი მამა- აბრამისა ბატკნად მოჰქონდა, სიმღერითა, მტერს, ის რომ მღეროდა, ლოცვითაც ცხვირში ჯიჯღინებდა, წამსა და წამსა თავიანთ ცხვართ ახსენებდა;
    9.     რწყილსა აქლემსა აშობინებდა, ძაღლსა სცემდა, ლომსა ასმენდა, ცხენზედ იჯდა და ცხენსა ეძებდა, რძისა შეშინებული დოს უბერავდა, საცა არა ესაქმებოდა რა, ცხვირსა იქა სჩრიდა, არამკითხედ უბნობდა, ერთჟამიერად ორი კურდღლისა მადევარი იყო,
    10.     დღევანდელი კვერცხი ხვალისა ქათამსა ერჩივნა, იწვა მხართეძოზედ და ყვერებში მახათსა იყრიდა, სხვამ რად უნდა მიღუტუნოსო, თვითონვე იღუტუნებდა, ჯამში გამკეთებელი ამოჰყავდა, ორივ ყბითა იღმურძლებოდა, ღვთისთვისა ჭიანი ტყემალიც არ ემეტებოდა,
    11.     იანვარში მარწყვსა ნდომობდა, მწიფესა ესროდა და მკვახესა აყრევინებდა, მიწყივ პაპლაყვერაობდა, იდგა და როდინში წყალსა ნაყავდა, ქაღალდი ფხეკა-ფხეკაში სიქაზედ გაჰყავდა, ეტრატზედ ვირსა აგორებდა, დაჰკრავდა ფეხსა და ფხაჭასა გაადენდა, საღვინესა ეგრევ იყუდებდა,
    12.     ჯერ წყალში შედიოდა, ფონსა მერმე კითხულობდა, ბევრჯერ მშრალზეცა რჩებოდა, შაშვსა ლაგამსა სდებდა, ბულბულსა უნაგირსა ადგამდა, თითო ხარსა ორპირ ტყავსა აძრობდა, მშვილდსა მალავდა, ისარსა ისე ისროდა, დღეში ცხრა პარასკევი ჰქონდა,
    13.     წყალსა საცრითა ეზიდებოდა, ხორბალსა ქათამსავით კენკავდა, ნაჩუქარ ცხენსა უცილოდ კბილსა უსინჯავდა, ტაშსა ცალი ხელითა უკრავდა, ერთხელ ზომავდა და ათჯერა სჭრიდა, არცა ფიცი სწამდა, არცა ბოლო აკვირვებდა,
    14.     მთვარესა ყარაულად ედგა ‒ მგელთ არ შეჭამონო, სულ იმასა ჩიოდა ‒ რასაცა ჩემი კბილი არ მოხვდა, ჩემსა მუცელში არ მოხვდაო, საბანი როგორცა სწვდებოდა, ისე იფარებდა, ხელზედ თუ რასმე უსხამდნენ, წვერზედ ისიცა იმას უსვამდა, ცა ქუდად არ მიაჩნდა და დედამიწა ქალამნადა,
    15.     დილდილითა ყურთასმენა მიჰქონდა, მამისა ლეკვნი ჯამში დრუნჩსა უყოფდნენ, იგი იმათ ყურთა ზედა ჰკბენდა, ისინი კი ცხვირსა აკაწრიდნენ, ისა კუდქვეშ სულსა უბერავდა, ისინი თავ-პირსა ულოშნიდნენ.
    16.     და იცით, რა გითხრათ, შვილნო ჩემნო?
    17.     ისემც გიქნიათ, ღვინოში ჩამხრჩვალხართ!
    18.     პატარა მემრუშესა იმასა თვალი მიწყივ სიძვაზედ ეჭირა, ძიძათ ხან წინ უყოფდა ხელსა, ხან უკანა.
    19.     მიტრიალებულსა ვისაცა დაინახავდა, ზედ ჩოჩორსავითა მიადგებოდა და მიაღირებდა დუქან-საბიძალსა.
    20.     ძიძანი მიწყივ ამა საბიძლისა რთვაში იყვნენ, გარშემო თაიგულთ, ბაბთააბრეშუმთ, ნაირ-ნაირ ყვავილთა და ლამაზლამაზ ფუნჯთ ავლებდნენ შესამკობად,
    21.     თანაცა ხელში ჭუჭულასა ათამაშებდნენ, ვითარცა სალბუნისა ჩხირსა რასმე, და როს იგი თავსა წამოსწევდა, სიცილ-კისკისითა იჟუჟებოდნენ, ვითომც იმის უკეთესი სათამაშო არცა რამ უნახავთო.
    22.     ზოგ-ზოგი ჭინჭილაქსა უხმობდა, ზოგი ‒ მარჯნისა შტოსა, ზოგიცა ‒ ცუცურასა, კუტალსა, ციბრუტასა, სარგილსა, კიტრანასა, ჭიპრანასა, კონკილასა, პოლორჭიკსა, პოჭოჭოკსა, ჩილიკასა, ჭიპლიკასა ანდა თავწითელა სირ-ჩიტისა სახელსა სდებდნენ.
    23.     ჩემიაო, ჩემულობდა ძიძათაგან ვინმე, ‒ შენი კი არა, ჩემია!
    24.     ‒ არ ანებებდა მეორე. ‒ მე რა, აღარასა მახვედრებთ?
    25.     ‒ წიკვინებდა მესამე. ‒ თუ ეგრეა, სულაც ძირში მოვჭრი.
    26.     ‒ რას მოსჭრი? ხო გაგიჟდა ბიჭი, ბატონო! უიმისოდ ვიღას რად უნდა!
    27.     აქაოდა სხვა ყრმანი, ტოლ-სწორნი გარგანტუასი, დღეყოველ ქარწისქვილაობენო, ადგნენ და მირბალეს ქარისა წისქვილისა ფრთათაგან იმასაც ჩინებული ქარწისქვილა გაუმართეს.


13

     1.     XII. გარგანტუას სამღერალ ცხენთათვის
    2.     მერმე, ზეითობასა სიყრმითგანვე მიეჩვიოს და ცხოვრებაში უჯობნელი მოჯირითე დადგესო, ზორბა, ჯავარსრული ხისა ცხენი მოჰგვარეს,
    3.     და ისიცა აღმა-დაღმა დააჯირითებდა, დააგელვებდა, დააჭენებდა, ადგილზევე ატრიალებდა, ტლინკთ აყრევინებდა, აკუნტრუშებდა და ყოველსავე ერთჟამიერად ახერხებდა;
    4.     წამსა ნაბიჯით დაჰყავდა, წამსა ‒ ჩორთითა, ტარებითა, ქევქევითა, წამსა ფერხთ აარევინებდა, წამსა დააოთხებდა, თოხარიკსა გაარევინებდა, გაანავარდებდა, გააოგმანებდა, გზასა აქლემისაებრ შეუყენებდა, ვირსაებრ ააჩაქჩაქებდა.
    5.     ფერსაც თავის გუნებისად უცვლიდა, ვითარცა მწირველნი ბერნი იცვლიან კვართსა შესაბამისად უქმე-დღესასწაულისა,
    6.     და აჩუა იგი ხან ქურანი იყო, ხან ყომრალი, ხან აბრაში, ხან ლეგა, ხან რახსი, ხან ლურჯა, ხან ლუში, ხან ზერდაგი, ხან საღარი, ხან ამლაკი, ხან შავრა და ხანაც თეთრონი.
    7.     თავად გარგანტუამ თავისი ხელითა გაიმართა სანადირო რამ ბედაურად უშველებელი ძელი და თვალთა ზედა შეაყენა, საწნახლისა მორი საჯაგავ ცხენად დაიგულა, ხოლო ვეებერთელა თელა შინ სათამაშო ჯორად აქცია და ასალ-ყაჯრითა მორთო.
    8.     ამათ გარდა, კიდევ ათამდე ფეხმაგარი სინიბი მარქაფად ჰყავდა, შვიდსაც ფოსტისად ინახავდა, და სუყველასა თავისთან იწვენდა.
    9.     ერთხელ ჰერცოგმა დე ჭამპურამ და გრაფმა დე ჯამლოკიამ შემქმნელი მამა გარგანტუასი ზედ იმა დღეს მოინახულეს, ოდეს რიცხვმრავალი ამალითა სენიორ დე წუწურაქაც სწვეოდა.
    10.     სტუმარნი მრავლად მოგროვდნენ და, რაღა დაგიმალოთ, ხალხისა დატევაც გაჭირდა, არათუ თავლა-საჯინიბონი ჰყოფნოდათ.
    11.     ამა ვითარებისა გამო ზემორეხსენებულ სენიორ დე წუწურაქას სახლთუხუცესმან და მეჯინიბეთუხუცესმან ცარიელ ხინდახორთ დაუწყეს ძებნა და, უსუარ გარგანტუას რა მოჰკრეს თვალი, დია გაუხარდათ;
    12.     ბავშვი არცარასა დაგვიმალავს, მართალსა გვეტყვისო, იფიქრეს და სიტყვა შეაპარეს, ჩვენთა ტაიჭთათვისა ეგებ სადგომი რამე გვაპოვნინოო.
    13.     გარგანტუაც ადგა და სეფე-კიბით გაუძღვა, აატარა ზევითა დიდი სასტუმრო დარბაზი, ანუ წანულეთი, გაჭიმული დერეფანი და ერთსა უზარმაზარ კოშკში მიიყვანა.
    14.     როს გზასა მერმე ისევ ზევითა და ზევით გაუყვნენ, მეჯინიბეთუხუცესმან სახლთუხუცესს მიუთხრო, ყმაწვილსა ამასა ტყუილი სცოდნია, აბა ზემოთ თავლასა რა უნდაო.
    15.     ‒ შემცდარი ხარ, ‒ შეესიტყვა სახლთუხუცესი, ‒ დასტურ ვიცი, ლიონში, ბამეტში, შინონში და სხვაგანაც, სახლთ ისე აგებენ, თავლა მაღლა ჰყვება.
    16.     აქაც, ალბათ, სადმე უკანა მხრიდან ექნება საგანგებო რამ გასავლელი ცხენთა ზედა აღსაჯდომელად.
    17.     აი კიდევ ვკითხავ, ვნახოთ, რას იტყვის.
    18.     და სახლთუხუცესმან ხმა დაადევნა წინწასულ გარგანტუასა:
    19.     ‒ მაინც სად მიგყევართ, ყმაწვილო? ‒ სადა და, რაშნი სადაც მიყენია. აქავ ახლოა, ერთი-ორ კიბეს ავივლით და მივალთ.
    20.     გარგანტუამ კიდევ ერთ დიდ დარბაზსა შინა გაატარა ისინი, თავის ოთახსა მიაყენა, კარი შეაღო და უთხრა:
    21.     ‒ ამ თავლაზედ გეუბნებოდით.
    22.     აგერ ისა ჩემი ესპანური ულაყია, ცოტა გვერდზედ ინგლისური მერანი მიბია, მერმედ ‒ დაღდასმული გასკონური აჯილღაა, აქეთა კი თოხარიკმაჭენებელია.
    23.     ამისა თქმა იყო, და გარგანტუამ ვეება ნამორი მიაჩეჩა სტუმართ, ფრიზული დოღისა ცხენი ესე თქვენთვის მიჩუქნიაო, ფრანკფურტიდან ჩამომიყვანეს, მაგრამ თქვენი ფეშქაში იყოს, კეთილმოსიარულეა და დია მუხლმაგარიაო.
    24.     ბოლოს მიაყოლა: ბარემ სონღულიც გაიჩინეთ, ხუთიოდ ესპანური მეძებარი და ორიოდ მწევარი დაგეშეთ, გადით და საკურდღლეთსა და კაკაბეთსა სრულად ამოაგდებთო.
    25.     ‒ წმინდაო იოანე! ‒ შესძახეს შეჭირვებულთ.
    26.     ‒ ვაი ჩვენსა თავსა! ეგ რა მიედ-მოედე, ყმაწვილო?
    27.     ‒ განა ვისმე მოგედეთ? ‒ კითხვითვე მიუგო გარგანტუამ.
    28.     თავად განსაჯეთ, რა დღეშიაც ჩაცვივდებოდნენ ამა ამბისა გამო სახლთუხუცესი და მეჯინიბეთუხუცესი.
    29.     არღა იცოდნენ, რა უფრორე უჯობდათ: სირცხვილითა მიწა გასკდომოდათ თუ გულიანად ეცინათ.
    30.     და როს თავრეტდასხმულნი კიბე-კიბე დაბლა დაეშვნენ, გარგანტუამ ხაფად გასძახა:
    31.     ‒ ნელა, არ დაგიცდეთ ფეხი!
    32.     ‒ რაო? ‒ ერთხმივ იკითხეს იმათ.
    33.     ‒ რაო და, წაიჭამეთ ნეხვი, ‒ გაელაზღანდარა გარგანტუა.
    34.     ‒ მეტი აღარცა ხმევა გვწადის და აღარცა ჭმევა, ყელამდე ვართ, ‒ ჩაიქირქილა სახლთუხუცესმან, ‒ ყოჩაღ, ვეჟო, ყოჩაღ, კარგად მოგვაღორე!
    35.     შენგან ოდესმე უწმინდესი საჭეთმპყრობელი დადგება!
    36.     ‒ ეგ მეცა ვუწყი, ‒ თავი მოიწონა გარგანტუამ.
    37.     ‒ მაგრამ ჩემი უწმინდესობა შენსა უწმინდურესობასა ვერას უშველის!
    38.     ეგ კი რაღაც ქვეშქვეშ იცქირება, დიდი ქვეშქვეშა იქნება.
    39.     ‒ კაცნი ვართ, ‒ მიუთხრო მეჯინიბეთუხუცესმა.
    40.     ‒ აბა, მაშ ერთსაც გეტყვით, ოღონდ, გატყობ, საპასუხოდ არა ხარ მზადა, ‒ თავს არ ანებებდა გარგანტუა.
    41.     ‒ არა, მზადა ვარ, არცა ეგრეა საქმე, ‒ იხტიბარსა არ იტეხდა მეჯინიბეთუხუცესი.
    42.     ‒ კიდევ კარგი, შენის პირითა წართქვი, არამზადა ვარო, ‒ სიტყვა მოუჭრა გარგანტუამ.
    43.     ‒ რაო, რაო? ‒ ჰკითხა მეჯინებეთუხუცესმა.
    44.     ‒ რაო და, სასკორავში ქვაო, ‒ გაილექსა გარგანტუა.
    45.     ‒ არცა ჩემი დაგავიწყდეს, საცა შენი თქვაო.
    46.     ‒ ღმერთო, შენ გვიშველე, ვის გადაგვყარე ამასა!
    47.     ‒ შეიცხადა სახლთუხუცესმან, ‒ რა ლაზღანდარა ვინმე ფისონი ყოფილხარ, ვეჟო, რა კვიმატი!
    48.     და ფათიფუთში მეჯინიბეთუხუცესსა და სახლთუხუცესსა კიბეზედ დაუგორდათ გარგანტუას ნაბოძვარი მორი.
    49.     ‒ ვაი თქვენისთანა მხედართ კი რა ვუთხარი! ‒ ქოქოლა მიაყარა გარგანტუამ.
    50.     ‒ ჯაგლაგზედ უნდა ისხდეთ, მეტის ღირსნი არა ხართ.
    51.     კაიუზაკში რო მიდიოდეთ, ნეტავ რასა იზამდით: ბატსა ზედა ამხედრდებოდით თუ თოკმობმულ ღორსა წარიქცევდით?
    52.     ‒ რას ვიზამდი და, ერთი კარგა ჩავღლევდი, ‒ წართქვა მეჯინიბეთუხუცესმან.
    53.     და ამა ლაპარაკ-ლაპარაკში ქვედა სეფედარბაზსა მიადგნენ, სად ამხანაგნი ნახეს თვისნი, ყველაფერი წვლილად უამბეს, რაცა გარდახდათ, და ლამის სიცილითა დაიხოცნენ ყველანი.


14

     1.     XIII. ვითარ საცნაურყო გრანგუზიემ უებრო ჭკუა გარგანტუასი, ოდეს მან გამოსაწმენდი მოიგონა
    2.     გრანგუზიემ, კანარიელთა ძლევისა შემდგომ შინმობრუნებულმან, მეხუთე წლისა თავზედ მოიხილა ძე თვისი გარგანტუა.
    3.     მოიხილა და დიდად გაიხარა, ვითარცა უნდა გაეხარა ეგევითარ მამასა ესევითარი შვილისა ხილვითა: ამბორსა უყოფდა, გულში იკონებდა და ამბავთა ჰკითხავდა.
    4.     თანაც კიდევ ხელად იქავ ხელადითა ღვინო მოატანინა, შესვა და იმასაც შეასვა, ძიძა-გამდელთ უხმო, იმათაც დაალევინა, მერმე კი წვლილად გამოჰკითხა, რასა იქმთ, რარიგ უვლით ძესა ჩემსაო, სისუფთავესა და სიფაქიზესა აჩვევთ თუ არაო.
    5.     ამისა გამო პასუხი გარგანტუამ სხვათ არღა დააცალა და მიუთხრო, მე თავად ისეთი რამ ვიღონე, დედამიწისა ზურგზედ ჩემისთანა პეწენიკი ვინმე არცვინ დადისო.
    6.     ეგ როგორაო, გაიკვირვა გრანგუზიემ.
    7.     როგორა და, შემდგომად მრავალი ცდისა და რუდუნებისა დასტურ იშვიათი ხერხი მოვიღონისძიე გამოწმენდისაო, მიუგო გარგანტუამ, რომლისა უმჯობესი და მეფეთა უფრორე საკადრისი ქვეყნად სხვა არცა მეგულვისო.
    8.     რა არი, მაგისთანა მაინც რა ხერხიაო, დაეკითხა გრანგუზიე.
    9.     ‒ რა ხერხია და, ეხლავ გიამბობ, ‒ უთხრა გარგანტუამ.
    10.     ‒ ერთხელობასა, სხვა რომ ვერა ვიპოვნე რა, ერთსა შენსა სეფექალსა რიდეში წავწვდი და, რის რიდი, რა რიდი, ეგრევე ჩამოვგლიჯე, ურიდად გამოვისვი.
    11.     სწორე გითხრა, დია მეამა საკუარ-სახსენეში რბილი ხოირისა გამოსმა.
    12.     მეორედ მეორე სეფექალისა საბურავითა გამოვიწმინდე და მაშინდელსავით კვალად ჟრუანტელმა დამიარა.
    13.     მერმე საბლარდნელი მოვივარგე.
    14.     სტავრისა მანდილმა კი მთლად გადამაყვლიფა ტრაკი, შენ თუ გინდა საჯდომი თქვი.
    15.     რა ვიცოდი, თურმე ოქროსკილიტიანი ყოფილიყო ის ოხერი.
    16.     ხორცთა მძოვარი სენიმც შეჰყრია უკანტანში, ვინცა ოქროს კილიტა მოიგონა და ვისაც მანდილყამჩი ეხვია იგი ჩემდა გასამწარებლად!
    17.     კინაღამ გამაგიჟა, ისერიგად მეწვოდა, სანამ მავანი და მავანი პაჟისა ქუდი არ გამოვისვი, შვეიცარიულად სულ ფრთითა გაწყობილი.
    18.     მერმე, ერთხელაც მარტი იდგა, ერთ ჯაგქვეშ მივჯექ, ხელთ ამძუვნებული კატა მომხვდა და იმით გამოვიწმინდე, მაგრამ ვაი იმ გამოწმენდასა, დამკაწრა და დამასისხლიანა.
    19.     მეორე დღესა ძლივს დამიამდა ნაკაწრ-ნაკბენი დუმანი და ცოტა სულიც მოვითქვი, ოდეს დედიჩემისა თათმანი გამოვისვი, სუნელსაკმელნაკმევი.
    20.     და გამომიწმენდია კიდევ სალბითაც, კამითაც, ანისულითაც, მაიორანითაც, ვარდითაც, გოგრისა კავითაც!
    21.     ჭარხლისა ძირითაც, კომბოსტოსა თუ ვაზის ფოთლითაც, ტუხტითაც, ხან მუზარადა ბალახიც შემხვედრია, გამომისვამს და გავა დამდაგვია.
    22.     გამოსასმელად არც ღორისა ქადა დამიწუნია, არცა ისპანახი, ოღონდ ხეირი კი არა მინახავს რა.
    23.     ბევრჯერ ტყისურაც მიხმარია, ჟალტამიც, ჭინჭარიც, დეზურაც და ამდენ გამოსმა-გამოწმენდაში ტაბასტა, ანუ სისხლისა დენა ამიტყდა.
    24.     კიდევ კარგი, საბიძალი გამოვისვი და იმან მიშველა.
    25.     გამოსასმელად ჩარსავიც გამომდგომია და საბანიცა, თუ კრეტსაბმელი, თუ ბალიშ- მუთაქა, თუ სუფრა, თუ ფარდაგი, ჩვარი, ხელმანდილი, ჩითმერდინი და ღამისა პერანგი.
    26.     გამომდგომია და, რაცა სიამე მე მიგრძნია, ალბათ მუნიანსა ფხანა ისე არ ეამება.
    27.     ‒ კარგია, კარგი, ‒ მოუწონა გრანგუზიემ.
    28.     ‒ მაგრამ ყოვლისა უმჯობესი გამოსაწმენდი, შენისა ფიქრითა, მაინც რომელია?
    29.     ‒ მეცა სწორედ მანდა ვარ, ‒ მიუგო გარგანტუამ.
    30.     ‒ აწ ყოველსავე წვლილად შეიტყობ.
    31.     გამოსმითა თივაც გამომისვამს და ჩალაცა, ხელთ ხან ძენძი მომხვედრია, ხანაც ბალანი, მატყლი, ქაღალდი, ანუ ქარტა, ოღონდ ვინც გამოისვამს ქაღალდსა, ახად მოჰყვება ღაღადსა.
    32.     ‒ ერიჰაა! შაირსიტყვითაც უწყი ლაპარაკი, შე ეშმაკისა ფეხო, შენა? ‒ დაიბაყბაყა გრანგუზიემ.
    33.     ‒ რა გაქლესილხარ, გალექსილხარ!
    34.     ‒ ცოტა-ცოტასა ვახერხებ, მამავ-ხელმწიფევ! ‒ თავი მოიკატუნა გარგანტუამ.
    35.     ‒ შაირი ხან შარად მექცევა ხოლმე და ზმა-სიტყვაობასა მაინც არ ვიშლი.
    36.     უკეთუ ინებებ, ფეხსალაგში ზედაწარწერა როა, იმასაც ვიტყვი:
    37.     ქვეშაფსიავ, ქვეშაქციავ, ქვეშა გცვივა უკანაც, აგრუხუნებ, აბრუხუნებ, არუხრუხებ უკანალს.
    38.     მთვრალო, მყრალო, ვა საბრალოვ, გნახავ უჭმელ-უსმელსა!
    39.     სრსვილი, ჭირი, გასაჭირი გჭირდეს გამოუსმელსა!
    40.     ‒ კიდევ ხომ არა გწადს? ‒ ძალიანაცა მწადს, ‒ უთხრა გრანგუზიემ.
    41.     ‒ მაშ, გეტყვი, ‒ კვალად გაილექსა გარგანტუა:
    42.     რონდო სასკორავი, ვითა სტვირი, ბუნების ხმას ავაყოლე, არემარე ავაყროლე, სულ არ მებას ნეტავ ცხვირი, იმას ველი, მისთვის ვსტირი, ვისას თვალი გავაყოლე გავასა!
    43.     მოიხილავს მტილსა სირი, დავავანებ, დავაყოვნებ;
    44.     ალერსს ამბორს დავაყოლებ, როს გამომწმენდს ვარდად შლილი გავასა.
    45.     ‒ არა იცის რაო, აწ ჩემზედ, მგონი, ენა არცვის მოუბრუნდება!
    46.     ლუსკუმისა მადლმა, ამა ლექსთა მალექსებელი მე არა ვარ, ერთსა ბანოვანსა უკითხავდნენ და ყურითა მოვინადირე, მახსოვრობისა ამბავია.
    47.     ‒ მოდი, კვალად წეღანდელსა საგანსა მივუბრუნდეთ, ‒ წართქვა გრანგუზიემ.
    48.     ‒ რა საგანსა? ‒ ჩაჰკითხა გარგანტუამ, ‒ მოსკორვასა?
    49.     ‒ არა, გამოსაწმენდსა, ‒ უთხრა გრანგუზიემ.
    50.     ‒ ერთსა გოზაურ ბრეტონულსა ხო არ გაექცევი, ორთავ ბეჭზედ თუ დაგდე?
    51.     ‒ ეგრე იყოს, ‒ დაჰყაბულდა გრანგუზიე.
    52.     ‒ გამოწმენდა მოსკორვისა მერმე ეგების, ‒ ისევ აიმყრალა პირი გარგანტუამ.
    53.     ‒ თუ არ მოსკორე და სასკორავი სკორითა არ გამოგეგლისა, არცა გამოწმენდა გმართებს.
    54.     ‒ ცარიელი ჭკუა ხარ, შე მალხაზო, შენა! ‒ გულზედ ხელი დაირტყა გრანგუზიემ.
    55.     ‒ სწორედაც სასკორავში გატყობ, მალე სორბონში გამომიხვალ შეყრილობაზედ და ეგრევ ჭკუამხიარულობისა დოქტორობასა გამოჰკრავ ხელსა.
    56.     ერთხელ დაბერებულხარ და მეორედ გაჯეილებულხარ, შე ბებერუავ, შენა!
    57.     დაღათუმცა მიდი, ბოლომდე ჩადი, გამოსაწმენდისა სჯა გაასრულე და ამა წვერ-ულვაშისა მზემან, ერთი გოზაურისა წილ სამოც კოკა სულ სათავითაო ბრეტონულსა ჩამოვატანინებ, ოღონდ ბრეტანიდან კი არა, დალოცვილ ვერონაში დაწურულსა და დაყენებულსა.
    58.     ‒ რა ვიცი, რიღათი არ გამომიწმენდია, ‒ უბნობდა გარგანტუა.
    59.     ‒ დოლბანდითა, ყურთბალიშითა, კარაჭინითა, მონადირისა აბგა-ფარაგითა, და კიდევ გიდელ-კალათითა, მაგრამ, გამოტეხილად გეტყვი, გამოსაწმენდად არ უქნია ღმერთსა!
    60.     ბოლოს თავსაბურავთაც მივდექ. მოგეხსენება, ზოგი გლუა, უმქისო, ზოგიცა მქისეა და ხაოიანი, ანდა აბრეშუმისა, ან ფარჩისა.
    61.     ყოვლისა უმჯობესი მაინც მქისე თავსაბურავია, შალისა, გამოისვამ და გამოგაკრიალებს.
    62.     ჟამ-ჟამად დედალიც გამომისვამს და მამალიც, ვარიაც, ხბოს ტყავიც, კურდღელიც, მტრედიც, თევზიყლაპიაც, ვექილისა გუდა-ნაბადიც, ყაბალახიც, ჩაჩიც, ჩიტისა თავრიელიცა.
    63.     ბოლოში კი ერთი რამ უცილოდ უნდა ვთქვა: გამოსაწმენდად ბატისთანა, ტყუილია, ქვეყნიერებაზედ არა არის რა, ოღონდ გამოსმის ჟამსა ლაჯთა შუა თავით უნდა გეჭიროს.
    64.     დახუჭულ თვალსა იმჟამად დია ეამება, რაკი, ჯერ ერთი, ბატისა გერმა ნაზი რომ არის და, მეორეცა, თვითონ ბატია თბილი და უკანტანითა თუ კუჭ-ნაწლავითა სითბო პირდაპირ გულსა და ტვინში გარბის.
    65.     ტყუილად ჰგონებთ, რომა ელისეს მინდორთა გმირნი და გმირთა გმირნი თავიანთ ნეტარსა ყოფნასა ასფოდელოს, ამბროზიასა და ნექტარსა უნდა უმადლოდნენ, ვითარცა ჩვენებურნი დედაბერნი ჩმახავენ.
    66.     ჩემისა ჭკუითა, ბატსა რო ისვამენ და იმით იწმინდებიან, სულ იმის ამბავია და სხვა არაფერი, და აკი ამავ აზრისაა მრავალმეცნიერი იოანე სკოტიცა.


15

     1.     XIV. ვითარ ასწავლიდა გარგანტუას მავანი ღვთისმეტყველი ლათინურსა
    2.     უსმინა ზნექველმა გრანგუზიემ, უსმინა გარგანტუას ესევითარსა სიტყვა-პასუხსა და, რა ყოველი მოისმინა, ცათაფრენა შეუდგა, ისერიგად გაიხარა შვილისა დიდგონიერებითა და საოცებელი გულხმიერებითა.
    3.     მერმე ძიძათ მიუბრუნდა და უთხრა:
    4.     ‒ ფილიპემ, მაკედონიისა მეფემ, თავისა ძესა, ალექსანდრესა, ჭკუა და გამჭრიახობა ცხენისა მარჯვე ტარებაზედ შეატყო.
    5.     ცხენი იგი ფიცხი იყო და ავზნე, ზედშემჯდომი აღარცავინა ჩანდა, რამეთუ კაცი არ დარჩა გადმოუგდებელი;
    6.     ზოგსა კისერი მოსტეხა, ზოგსა ‒ ფეხი, ზოგსაცა კიდევ თავი გაუპო ან არადა ყბა უღრძო.
    7.     ალექსანდრე ყოველსავე ამას იპოდრომზედ უცქერდა (ესრეთ უხმობდნენ ცხენთსარბიელსა, ანუ საჭენებელსა ასპარეზსა, სად ცხენთ წურთნიდნენ და ხედნიდნენ) და ბოლოს გულისხმაში ჩავარდა, ცხენსა უცილოდ თავისავე ჩრდილი აფრთხობს და აგიჟებსო.
    8.     გაქანდა, ფიცხლად ზურგზედ მოექცა და იცხენმალითა, დოსტოღრივ მზისკენ წაიყვანა, ჩრდილი უკან აადევნა და მანამ არბენინა, სანამ არ დაიურვა.
    9.     და აი მაშინ ირწმუნა მამამისმან, ძე ჩემი დასტურ ღვთიური მადლითა ყოფილა მოსილიო, და მოძღვრად ვინმე სხვა კი არ აუყვანა, არამედ ‒ თავად არისტოტელე, რომლისა უმჯობესი ფილოსოფოსი ბერძენთაგან იმჟამად არცავინ იყო.
    10.     მე კი, უნდა გითხრათ, რაიცა ეხლა თქვენისა თანდასწრებითა შვილსა ჩემსა, გარგანტუას, ველაპარაკე, მარტო ამ ერთმა ლაპარაკმაც დამაჯერა, რომ ჭკუა-გონი ზეგარდმო ძალითა გაალმასებია, ისე სხარტია, ენამეტყველი, ხერხიანი და საზრიანი;
    11.     აწ ჯერ არს, რომ სწავლასა დავაწაფო და განსწავლისა შემდგომად უსაეჭვოდ ბრძენთა უბრძნესი დადგება.
    12.     ამად მსურს, ვითარმედ მწიგნობარსა ვისმე მივაბარო, რათა ყველაგვარ ცოდნასა აზიაროს, რისი შეთვისებისაც ძალი შესწევს, და არას ამისთვის არ დავიშურებ.
    13.     და მართლაც ერთი კეთილად სწავლული ღვთისმეტყველი, მაგისტრი ტუბალ ოლოფერნი აუყვანეს ყმაწვილსა დასამოძღვრებლად.
    14.     და მაგისტრმაც ისერიგად ასწავლა ანბანი, რომ იგი სულ სხაპასხუპითა უბნობდა წინაუკმო, ანუ ბოლოუკუღმა და ამას ხუთი წელიწადი და სამი თვე მოუნდა.
    15.     მერმე წერილთ ოსტატმან დონატი წააკითხა, აგრეთვე ფაცეტი, თეოდოლე და ალანუსისა პარაბოლანი, რასაც ცამეტი წელიწადი, ექვსი თვე და ორი კვირა დაეჭირვა.
    16.     ბარემ აქავე ვიტყვი, ოსტატი იგი ერთჟამიერად გოთურ ასოთაც ასწავლიდა გარგანტუასა, და ისიცა იდგა და იწერდა, რაცა კი რამ სასწავლო წიგნი ჰქონდა, ვინათგან ხელოვნება წიგნთა ბეჭდვისა იმჟამად ჯერეთ არ უწყოდნენ.
    17.     ვეება საწერელი გარგანტუასი, ჩვეულებითად გაკვეთილზედ რომ დაჰქონდა ხოლმე, წონით შვიდი ათას კვინტალსა აღემატებოდა, საკალმე სიდიდითა ენეს სააბატოს ბოძ-სამყართ არ ჩამოუვარდებოდა, ხოლო სამელნე მსხვილი რკინისა ჯაჭვითა ეკიდა და დატევით ერთი კასრისოდენსა იტევდა.
    18.     შემდგომ ტუბალ ოლოფერნმა De modis significandi წააკითხა თარგმანება-განმარტებითურთ ტარატურასი, აფრაკელისა, ხოხონიკასი, ჟან ბოჩოლასი, ჩირადარაღირელისა და მრავალთა სხვათა, რასაცა თვრამეტი წელიწადი და კიდევ თვრამეტ თვეზედ მეტი დრო-ჟამი მოუნდა.
    19.     გარგანტუამაც ყოველივე ისე კარგად გაიგო და შეისმინა, რომ გამოცდისა ჟამსა ერთიც არა შეშლია რა, ადგა და ბოლოდან დაიწყო, ზეპირად წააყარა და წინაშე დედისა თვისისა ხუთი თითივითა ცხადყო,
    20.     ვითარმედ De modis significandi non erat scientia მას უკან ტუბალ ოლოფერნმა სათვეო აღრიცხვათა წიგნი წააკითხა, რამაცა სრული თექვსმეტი წელიწადი და ორი თვე მოითხოვა, და აღესრულა კიდეც ხსენებული ოსტატი, რამეთუ წელსა ათას ოთხას ოცსა სიძვის სენმა ავნო ხორცსა.
    21.     იგი კვალად ერთმა გადაყრუებულმა მაგისტრმა შეცვალა, აბუეტო ბენტერამ, და მან ყმაწვილსა წააკითხა ჰუგუციო, ბერძნული ენა ებერარისა, დოქტრინალი, ნაწილნი მეტყველებისანი,
    22.     Quid est, Supplementum, სააბდაუბდო, მარმოტრე, De moribus in mensa servandis, სენეკას De quatuor virtutibus cardinalibus, პასავანტისა cum commento.
    23.     დღესასწაულისა ჟამსა კი Dormi secure და კიდევ ცოტამატა ესევითარი რამ, რისა გამოც გარგანტუა ისერიგად ჩავარდა ჭკუაში, რომ, ტყუილია, იმასთან სუყველას კოჭი მოგვისხლტება.
    24.     „აღნიშნულობისა ხერხთათვის“ (ლათ.). „აღნიშნულობისა ხერხთათვის“ არა არს მეცნიერება (ლათ.).
    25.     აქ ჩამოთვლილია იმდროინდელი სასკოლო სახელმძღვანელოები: ჰუგუციო პიზელის (XIII ს.) ლათინური ლექსიკონი;
    26.     ებერარ ბეტიუნელის (XII ს.) „ბერძნული ენა“, ალექსანდრე ვილდიელის (XIII ს.) „სწავლანი ვაჟთათვის“ („დოქტრინალი“) ‒ გრამატიკული თხზულება;
    27.     „ნაწილი მეტყველებისანი“, „რა არს?“ (ლათ.) ‒ კატეხიზმოსებური რომელიღაც სახელმძღვანელო;
    28.     „დამატებანი“ (ლათ.). სულპიციო დევეროლის ტრაქტატი (XV ს. მეორე ნახევარი) „რაგვარ უნდა გვეჭიროს სუფრაზედ თავი“ (ლათ.); „ოთხი მთავარი სიქველისა გამო“ (ლათ.).
    29.     ფლორენციელი იაკოპო პასავანტის (XIV ს.) კალამს ეკუთვნოდა წიგნი „სარკე ჭეშმარიტი მონანიებისა“;
    30.     dormi secrure „იძინე მშვიდად“ (ლათ.) ‒ ქადაგებათა კრებული (სახელწოდება ნიშნავდა, რომ ამგვარი კრებულის პატრონს, მღვდელსა თუ მოძღვარს, ქადაგებათა შეთხზვით თავი არ უნდა შეეწუხებინა და მშვიდად სძინებოდა).


16

     1.     XV. ვითარ მიაბარეს სხვა გამზრდელთ გარგანტუა
    2.     ამაობაში მამამ ისიბრძნა და გულისხმაყო, რომ ძე მისი სწავლითა მართლაც ბევრსა სწავლობდა, მაგრამ ცოდნისა ბევრი არა ეტყობოდა რა, და ის კი არა, გაშტერდა, აზრი წაერთვა, თანდათან სულ უფრორე ბნდუ და ჭკუადაფანტული ხდებოდა.
    3.     გრანგუზიემ ამისა გამო დონ ფილიპე დე მარეს შესჩივლა, პაპელიგოსას ქორიკოზსა, ანუ ხელმწიფის მონაცვლესა, და იმანაც სიტყვა არ დაუჭირა, სჯობს კაცმა სწავლაზედ სულაც ხელი აიღოსო, უთხრა, ვინემ ემაგისთანა წიგნთ ჩასჩიჩინოს და ეგევითარ მოძღვართ დაემოწაფოსო,
    4.     ‒ რახან საქმემ მოიტანა, ‒ განაგრძო ქორიკოზმა, ‒ უხმე აწინდელთაგან რომელსამე ჭაბუკსა, ვისაც ორ წელიწადზედ მეტი არ უსწავლია
    5.     გრანგუზიეს ჭკუაში დაუჯდა, კარგი აზრიაო, ჰრქვა და თანხმობა განუცხადა.
    6.     საღამოთი, ვახშმობისა ხანსა, მოვიდა ზემორეხსენებული დე მარე, თან ერთი ყმაწვილი მოიყვანა, თავისი პაჟთაგანი, ვილგონჟიელი ევდემონი, კოხტად თმადავარცხნილი, მორთული, ვარაყადწმენდილი, ზრდილი, ადამიანიშვილზედ მეტად ანგელოზსა შენამსგავსი,
    7.     ‒ ყრმასა ამასა რომ უყურებ, ჯერეთ თორმეტისაც არ გამხდარა.
    8.     ვნახოთ ერთი, ვის მეტი გაეგება, იმ ძველ ცრუპენტელა გამზრდელთ თუ აწინდელსა ყმაწვილობასა.
    9.     გრანგუზიე ყაბულს გაუხდა და პაჟსა უბრძანა, დაიწყეო.
    10.     მაშინ ევდემონმა დასტური სთხოვა თავის ბატონსა, ხელმწიფის ნაცვალსა, ქუდი დაბღუჯა და წამოდგა, სახეგაბადრულმა ალალი მზერა მოწიწებრივ მიაპყრო გარგანტუასა, გახსნა მეწამულნი ბაგენი და ბალღური კრძალვითა აქო და ადიდა, ცათამდე აიყვანა იგი;
    11.     ჯერ ერთი, სიქველისა და სიმშვიდისათვის, მეორეც, განსწავლულობისათვის, მესამეც, კეთილშობილებისათვის, მეოთხეც, თვალტანადობისათვის, და თანაც ტკბილი სიტყვითა ჩააგონებდა, მამასა გამორჩეული პატივი უნდა მიაგო, რამეთუ შესაძლებელი არა დაგაკლო რა და გასწავლაო.
    12.     ევდემონმა მუდარითა შესთხოვა გარგანტუასა, შენს უერთგულეს მსახურად მიგულეო, რადგან ზეცასა აწ სხვასა არას ვევედრები, ოღონდაც ღვთისა შეწევნითა გაამო რამე და გასიამტკბილოო.
    13.     ამასა ყოველსავე კაფიად და ხმამაღლა წარმოთქვამდა ფრიად ნატიფი ლათინურისა ენითა და ხელთ ისერიგად იქნევდა, თითქოს თავად ზნეწვრთნილი ძველი გრაკქუსი, ციცერონი ანდა ემილიუსი ლაპარაკობსო და არა ნინველი ვინმე აწინდელი.
    14.     გარგანტუამ კი თავისა ჯერად ერთი ძროხასაებრ დაიბღავლა, თავ-პირი ქუდში ჩარგო, და ვით მკვდარსა სახედარსა არა დასძვრება რა, იმასაც კრინტი არ დაუძრავს.
    15.     გრანგუზიე ისე განრისხდა, კინაღამ იქავ სული გააფრთხობინა მაგისტრ აბუეტოსა.
    16.     მაგრამ ზემეორეხსენებულმან დე მარემ მჭევრი სიტყვითა დაითათბირა, და ისიც დაცხრა.
    17.     გასამრჯელოსა ნუ დაუჭერთო, ბრძანა, ღვთისმეტყველისა საკადრად ჩააცეცხლეთო, და ჯანდაბამდისაც გზა ჰქონიაო.
    18.     ‒ ისემც უქნია, ინგლისელსავითა გალეშილა და გამტყვრალა, ‒ წარმოთქვა გრანგუზიემ. ‒ მაშინ სულ იაფად გამოვალთ!
    19.     ოდეს მაგისტრი აბუეტო იქაურობას განშორდა, გრანგუზიემ ქორიკოზსა ჰკითხა, რას იტყვი, გარგანტუას მოძღვრად ვის მირჩევო, და ერთმანეთში მოილაპარაკეს, რომ საქმესა ამას პონოკრატე გაუძღვებოდა, გამზრდელი ევდემონისა,


17

     1.     XVI. ვითარ გაამგზავრეს პარიზსა გარგანტუა, უზარმაზარსა ფაშატზედ ამხედრებული, და იმა ფაშატისგან ბოსეთისა ბუზანკალთა გაჟლეტა
    2.     ზედდატანებით ფაიოლმა, ნუმიდიისა მეოთხე მეფემ, გრანგუზიეს აფრიკით აახლა ერთი საზარლად დიდი და უშვერად მაღალი, აყლაყუდა ფაშატი, რომლისთანაც ჯერეთ არ გაჩენილა ქვეყნად და, სასწაულიაო, სწორედაც იმაზედ ითქმოდა (მოგეხსენებათ, აფრიკაში ყველაყა დია უჩვეულოა).
    3.     ტანითა ექვსი სპილოსოდენა იყო, ფეხთ თითნი ესხა, ვითარცა იულიუს კეისრისა სინიბსა, ყურთაც ისე აპარტყუნებდა, ვითა ლანგედოკურნი ვაცბოტნი და გავაზედ კი მცირე რამ რქა ამოსვლოდა.
    4.     ფერითა ამლაკი იყო, თეთრ-რუხად დაწინწკლული.
    5.     მაგრამ ყოვლისა უსაზარლესი მაინც კუდი ება: ლანჟეს ახლორე რომ წმინდა მარსის სვეტია, უმეტნაკლებოდ იმსისხო და იმასავით ოთხკუთხედი, და აწეწილი ძუა პურისა თავთავთ უგავდა.
    6.     უკეთუ კუდმა ამან გაგაკვირვათ, მაშ, აბა უფრორე გაჰკვირდებოდით, რომ გენახათ რამხელა დუმანი ჰკიდიათ სკვითურ ერკემალთ, თითოსა ოცდაათ ფუნტზედ მეტი, ანდა სირიულ ვერძთ,
    7.     თქვენ კი არცარა კუდი გიჩანთ და არცარა დუმა, თქვე უკუდო ამპარტავანნო, თქვენა!
    8.     ჰოდა, ფაშატი იგი სამ ხომალდსა და კიდევ ერთ ზარბუნაზედ შეესვათ და, ტალმონდუაში რომ ოლონია, იმა ნავთსაყუდელში ჩამოიყვანეს ზღვითა:
    9.     გრანგუზიემ თვალი შეავლო თუ არა, შესძახა:
    10.     ‒ როგორც გვენატროს, ისეა! ძე ჩემი მაგით წაბრძანდება პარიზსა და, ღმერთმანი, საქმე დამში მოვა, თავისა დროზედ ფრიად საჩინო მეცნიერი დადგება.
    11.     სწავლასა დიდი თავი უნდაო, სწორი უთქვამს პატარათავიან ხალხსა.
    12.     მეორე დღესა გარგანტუამ, მოძღვარმა იმისმა პონოკრატემ თავიანთ ქულფათიანად, და აგრეთვე ყმაწვილმა პაჟმა ევდემონმა თითო-თითო წასვლისა წრუტო კი არა, თხლაშო გადაჰკრეს, ვითარ წესია, და დამგზავრდნენ.
    13.     ამინდი კარგი დაუდგათ, მზიანი.
    14.     გრანგუზიემაც ამად თადარიგი დაიჭირა, და გარგანტუას ფერხთ მოგვი ჩააცვეს ყვითელი ფერისა, ბაბენი წუღას, ანუ სამოგვისა ფეხსაცმელსა რომ უხმობს.
    15.     მთელი გზა ორლეანამდის ღიღინ-ღიღინითა იარეს და სულ ჭამა-ყლაპვაში იყვნენ.
    16.     მერე ერთ ღურღუმ ტყეზედა ვლეს, სიგრძითა ოცდათხუთმეტი მილი იყო და სიგანითა ჩვიდმეტი მაინც იქნებოდა.
    17.     მას ტყესა შიგან ბუზანკალთა და ბუზალაკთ დაედოთ ბუდე, ავად ირეოდნენ, შავად გაჰქონდათ ბუვილი და გამწარებულნი ჰყავდათ საბრალო ფაშატნი, კარაულნი და ულაყნი.
    18.     გარნა გარგანტუას ფაშატმა სრულად თავისი ჯილაგისა ჯავრი სახელოვნად ამოიყარა და თან ისეთი რამ ხერხი იხმარა, რასაცა სულ არ ელოდნენ მწერ-მწურნი.
    19.     როგორც კი უწყებულ ტყესა მისცეს თავი და ბუზანკალნი დაეხვნენ, ფაშატმა კუდისა ქნევა ატეხა და იმდენი იქნია, ამა ქნევა-ქნევაში ბუზანკალთაც შავი დღე აყარა და ტყეც ზედ მიაყოლა.
    20.     გაუსვა და გამოუსვა კუდი, ხან წაღმა იქნევდა, ხან უკუღმა, ხან აღმა, ხან დაღმა, ხან სიგრძივ, ხან გარდიგარდმო და, ვით მთიბველმა ბალახი, იმოდენა უღრანი სულ ძირსა დასცა.
    21.     მრავლად რაღა თავი გაწყინოთ, ტყეც ამოაგდო და საბუზანკლოცა, იქაურობა კი გაატრიალმინდვრა.
    22.     გარგანტუას დია ეამა ხილვა ამისა, მაგრამ არ გაყინჩულა, ისე უთხრა თანამყოლთ, მორჩა, ამოწყდა ბუზეთ-ბოზეთიო, და იმ დღისა მერმე შეერქვა მხარესა მას ბოსეთი.
    23.     ჭამა-სმის საქმეც იქავ გაარიგეს, რწყილნი დახოცეს და სულ მწვადად ააგეს, დანაყრდნენ და დალაღდნენ.
    24.     ამა ამბისა კეთილმოსაგონრად აზნაურნი მოაქჟამამდე მიირთმევენ რწყილსა, გემრიელად ახრამუნებენ, აკნატუნებენ და ჭამითა ვერა ძღებიან.
    25.     მგზავრნი ბოლო-ბოლო ჩავიდნენ პარიზსა, და გარგანტუა ერთ-ორ დღესა განცხრომაში იყო, ტოლ-ამხანაგში ილხენდა, განისვენებდა და ჰკითხავდა, ვინა არიან აქა მეცნიერნი და თქვენებურნი უმეტეს პატივსა რომელ ღვინოსა სდებენო.


18

     1.     XVII. რარიგ მიაგო გარგანტუამ პარიზელთ დახვედრისათვისა და რაგვარ წარიტანა მან ღვთისმშობლისა ტაძრისა დიდ-დიდნი ზარნი
    2.     ორიოდ დღე რა განისვენეს, გარგანტუა ქალაქისა მოსახილავად გავიდა გარეთ, და ყველანი დიდისა განცვიფრებითა უჭვრეტდნენ,
    3.     რამეთუ პარიზში იმისთანა ხეტნი, ცეტნი და მოლაყრუნი სახლობენ, რომა მაოცარი ვინმე, მეძველმანე, ეჟვანასხმული ჯორი თუ მესაკრავე უფრორე მეტ ხალხსა შეჰყრიან იქა, ვინემ კარგი მქადაგებელი.
    4.     გარგანტუასაც ეგრევე აედევნენ და იმდენი სდიეს, გაიძულებულდა, რომ ღვთისმშობლისა ტაძრის კოშკთა ზედა ჩამომჯდარიყო და როს ძირსა თვალი გარდმოავლო ზღვასაებრ მოზიმზიმე ბრბოსა, ყოველთა გასაგონად დაიბაყბაყა:
    5.     ‒ ამ ოხერ-მამაძაღლთა ჰგონიათ, ჩამოსვლისასაც მოგვაგებს და დახვედრისასაცაო.
    6.     რახან აგრეა, ეხლავ სულ სასმელში ვაყურყუმელავებ, რა დროს დარიდება და ფარიზია!
    7.     და ჩაიცინა, თავისი უებრო საბიძალი გაიხსნა, ამოაძვრინა საფსმური და გადაახევა, მაგრამ რა გადაახევა: ორას სამოცი ათას ოთხას თვრამეტი კაცი, დიაც-ყმაწვილთ უკეთუ არ ჩავთვლით, ერთობლივ ამოახრჩო.
    8.     მუხლისა სიმკვირცხლისა წყალობითა მხოლოდ ზოგ-ზოგიღა გადაურჩა დიდროას, ანუ ფსელდიდობასა იმასა,
    9.     და ოდეს ისინი უნივერიტეტისა ზედა მხარესა განშორდნენ პირზედ ოფლგადამდინარნი, გულამოვარდნილნი და სულთქმაშეკრულნი, ფურთხვა-ქოშინით მოჰყვნენ ზენაარსა და ფიცილსა, ვიეთნი ‒ წყრომით, ვიეთნი კიდევ ‒ სიცილითა:
    10.     ‒ პირდაქცეულმა მიყოს პირი, თუ კოკა არ იყოს ჭეშმარიტი, ზედაც შეჰხმობია, ვინცა ტყუილი წართქვას, ლუსკუმისა მადლმა, po cab de bious, das dich gots leiden shend, pote de Ghristo,
    11.     წმინდა კენეს წიაღსა ვფიცავ, ღმერთო, შენი სახელისა ჭირიმე, წმინდა ფიაკრ ბრიელისა ლხენამა, წმინდა ტრენიანს ვენაცვალე, წმინდა ტიბოა მოწმე, საუფლო დღისა და შობისა მადლმა, ჩემი თავი ჯანდაბას, წმინდა მორსა ვფიცავ და წმინდა ქროდეგანგსა,
    12.     რომელსა შემწვარი ვაშლი დაუშინეს, წმინდა მოციქულსა ვფიცავ, ბილწელად სახელდებულსა, წმინდა ნასხამსა ვფიცავ გვამისასა, ტურფა სათნომყოფელსა შემოვევლე, კარგა მაგრა კი დაგვალტო ეგ რაღაც ოხრობა ფარიზია.
    13.     ის დღე იყო, და ქალაქსა მას შეერქვა ფარიზი, ანუ პარიზი, მანამ კი, ვითარცა სტრაბონი ბრძანებს (IV წგნ.), ლევკოთია რქმევია, ესე იგი, ბერძნულისა ენითა ფერთოვლა, ვინაიდან იქაურ დიაცთ ფერთოვლად უქათქათებთ ბარძაყნი.
    14.     და რადგან ქალაქის გარდარქმევისა ჟამსა ყველანი თავიანთ სამწყსოსა წმინდანთ იფიცებდნენ, რამეთუ პარიზელნი ჭრელი და არეული ხალხია, ბუნებით მარტო ჩინებულნი მერჯულენი კი არა,
    15.     ჩინებულნი ურჯულონიცა არიან და არცა ცუდმზვაობრობა აკლიათ, იოანინუს დე ბარანკოც იმიტომ ამტკიცებს (წგნ. De copiositate reverentiarum), სიტყვა პარიზელნი ბერძნულ პარეზიანესაგან წარმოდგება და ენაჭარტალობასა ნიშნავსო.
    16.     შემდგომ გარგანტუამ ტაძრისა კოშკთა ზედა ჩამობმულნი დიდრონნი ზარნი გასინჯა და დია ხმატკბილად ჩამორეკა.
    17.     ამა რეკვარეკვაში კი ფიქრმა გაჰკრა, მოდი, რაც არი, არი, ჩამოვხსნი და ფაშატსა ჩემსა ზარაზინთა წილ დავკიდებო;
    18.     ფაშატი სწორედ იმჟამად მამასთან უნდა გაეგზავნა არცათუ მცირე ბრიული ყველითა და ნედლი ქაშაყითა დასაპალნებული, და რაკი ერთი იაზრა, ზარნი უნდა ჩამოვხსნაო, ქმნაც არ გასჭირვებია, ადგა და თან წარიტანა.
    19.     სად იყო, სად არა, ზედ იმხანად პარიზსა წმინდა ანტონის ორდენის შაშხ-აპოხტისა კომანდორი ეწვია ღორისა ხორცისა მოსაშოვებლად.
    20.     ჩუმ-ჩუმად ზართა ხელში ჩაგდებასა ისიცა ეპირებოდა, რათა შორითვე აეტეხა ხოლმე რეკვა და ემცნო, მე მოვდივარ, კომანდორიო, და გლემურძი საოსტიგნოში შიშითა წინწინ ათიმთიმებულიყო, ვაჰმე, ჩემდა წასაღებად მოდიანო;
    21.     მაგრამ კაცი იგი პატიოსანი იყო და ზართ ხელი აღაღო, და იმად კი არა, რომ ნამუსმა არ გაუჭრა, არამედ ფრიად ემძიმა და ვერ მოერია.
    22.     ოღონდ ამა კომანდორსა ნუ აურევთ ბურგელ კომანდორში, რომელიცა ოჩხუმია ჩემი.
    23.     და ქალაქი სრულად ფეხზედ დადგა, აირდაირია, რამეთუ კარგად იცით, რა მაშფოთარნიც არიან აქაურნი:
    24.     სხვაგნებურთ ტყუილად როდი უკვირთ მრავლისა მოთმინება, ანუ, მართალი თუ გინდათ, სიყეყეჩე ფრანგთა ხელმწიფეთა, რომელთა თვალწინაც დღეყოველ ათასი რამ ოხრობა ხდება და ისინი მაინც ბევრსა არასა ღონობენ ავისა და ბოროტისა აღსაგველად.
    25.     ოჰ, ნეტავი ერთი მაცოდინა, სად იყრიან თავსა მწვალებელნი და ბოროტგანმზრახნი ესე, ავდგებოდი და ყოველსა ვამხილებდი წინაშე ჩემისა მრევლისა ძმათა ერთობისა!
    26.     ჰოდა, ტყვია მომხვდეს, თუ ტყუილსა ვამბობდე, იხუვლა ამოდენა გაცოფებულმა ხალხმა და მიაწყდა სორბონსა, სად მაშინ მისანი იდგა (აწ უკვე იქ არღა მყოფობს) ლევკოთიასი.
    27.     მისანსა მას ყოველივე წვლილად აუხსნეს და მოახსენეს უჯეროვნება ზართა მიმძლავრებისა.
    28.     მერმე, როს ყველაფერი pro და contra აწონდაწონეს შესაბამისად Baralipton-ის ფიგურისა, ადგნენ და გადაწყვიტეს,
    29.     მოდით, გარგანტუას საღვთისმეტყველო ფაკულტეტისა უხუცესი და ღირსებული წარმომადგინებელი წარვუგზავნოთ და ვაუწყოთ, რა უაღრესი უჯეროვნებაც მოჰყვა ზართა დაკარგვასაო.
    30.     და თუმცა ზოგ-ზოგნი მოღვაწენი უნივერსიტეტისა ამტკიცებდნენ, რწმუნება ესე ღვთისმეტყველზედ მეტად რიტორს შეშვენისო, მაგრამ არჩევანი მაინც ღირსადპატივდებულ მაგისტრ იანოტუს დე ბრაგმარდოზედ მიიტანეს.
    31.     თავო ღვთისაო (გასკ.), უფლისა ვნებავ, არრისა გრცხვენის (გერ.), ქრისტეს თავო (იტალ.).
    32.     „უმეტესი კრძალვა- მოწიწებისა გამო“ (ლათ.). ასეც და ისეც (ლათ.).


19

     1.     XVIII. ვითარ წარუგზავნეს გარგანტუას იანოტუს დე ბრაგმარდო დიდრონ ზართა გამოსართმევად
    2.     მაგისტრმა იანოტუსმა ქოჩორი იულიუს კეისრისდა დარად გადაივარცხნა, თავზედ ღვთისმეტყველისა სარქმელი დაირქვა, ღენდერსა, ანუ სტომაქსა კარგაძალი კომშისმურაბიანი ღვეძილი ჩააყარა, მარანში ნადგომი ნაკურთხი წყალი დააყოლა და გარგანტუასკენ მიმავალ გზასა გაუდგა,
    3.     თანაც წინ მანდატრუნი გაიძღოლა, სამნი, თავპირწამოჭეხებულნი, რომელთა გადაკიდებასა მტერთაც არ ვუსურვებ, უკან კი ხუთიოდ ცალმოგვი მაგისტრი აიდევნა, არცარა დიდსაჩინონი და ერთი-ერთმანეთზედ მურდალნი.
    4.     შესავალთან პონოკრატე გამოეგებათ, და იგი ფრიად განაცვიფრა ამა ხალხისა შესახედაობამ;
    5.     ბოლოს იფიქრა, ალბათ ბერიკებრ საცთური სამოსელი აცვიათო, და ზემორეხსენებულ მაგისტრთაგან ერთ-ერთ ბელადსა ჰკითხა, რა არის, რას ნიშნავს სახიობა ესეო.
    6.     რა არი და, ზარნი დაგვიბრუნეთო, მიუგო იმან პასუხად.
    7.     ამისა თქმა იყო, და პონოკრატე გარგანტუას გასაფრთხილებლად გაეჩქარა, რათა იმას წინწინ სცოდნოდა, რა პასუხიც უნდა გაეცა, და საქმნელიცა მყისვე გადაეწყვიტა.
    8.     ყოველივე რა იუწყა, გარგანტუამ განზედ გაიხმო მოძღვარი თვისი პონოკრატე, სახლთუხუცესი თვისი ფილოტომიუსი, მეჯინიბეთუხუცესი თვისი გიმნასტი, მერმე ევდემონსაც მოუწოდა და სუყველას ერთად რჩევა ჰკითხა, რა ვქნა, რა ვიღონო ან რა მივუგოო.
    9.     ცოტა ითათბირეს თუ ბევრი, ყველანი ერთ აზრზედ დადგნენ, ჯერ არს, რომ სტუმარნი საოსტიგნოში დავსხათ და ღვინო საკადრად ვასხათო.
    10.     ხოლო რა არი იმ ყრანტ ბებერსა არ ეტრაბახნა, თუ მე არა, ზართ არავინ მოგვატიელებდაო, ადგნენ და, ვინემ ის განცხრებოდა, ქალაქისა პრეფექტისა, ფაკულტეტისა მოძღვართმოძღვრისა და ქორეპისკოპოსისა მოსაყვანად კაცი აფრინეს,
    11.     შემდგომ კი ნება ვუბოძოთ და დიდებული სიტყვა თვისი ხსენებულ პირთა წინაშე წარმოთქვასო.
    12.     მართლაც, როს ყველანი შემოკრბნენ, ღვთისმეტყველი ხალხით გაჭედილ დარბაზში შეაბრძანეს და იმანაც ხველებ-ხველებითა მოხსნა გუდასა პირი.


20

     1.     XIX. სიტყვა მაგისტრ იანოტუს დე ბრაგმარდოსი, ოდეს მან ზართა დაბრუნება სთხოვა გარგანტუასა
    2.     ‒ უჰუ, უჰუ, ჰმ! Mna dies, მოწყალეო ხელმწიფევ, mna dies, et vobis, მოწყალენო ხელმწიფენო!
    3.     რა კარგი იქნებოდა, ზართა ჩვენთა რომ დაგვიბრუნებდეთ, რამეთუ დია გვიჭირს უმაგათოდ!
    4.     უჰუ, უჰუ, ქხჰ! დრო იყო, დიდძალ ფულადაც არ დავუთმეთ ეგენი კაორელ ლონდონელთ, აგრევე არცა ბრიელ ბორდოელთ, რომელნიცა წარმატებულნი იყვნენ მაგათი ელემენტური ანაგობისა სუბსტანციური ღირსებანითა,
    5.     რაიცა დაფუძნებულია თავად სარეკელთა კვიდიტატიური ბუნებისა ქვეყნიურობაზედ, და შემძლებლობა, ამა ღირსებათაგან შობილი, განფანტავს ჰალოს მთვარისასა და განარინებს სტიქიონსა ვენახთა ჩვენთა, ანუ არა ოდენ საკუთრივ ჩვენთა, არამედ გარემომდებარეთა.
    6.     არადა, ჩასაცეცხლავი თუ გაწყდა, მამულსაცა თვალი დაუდგება და ნამუსსაცა.
    7.     უკეთუ აჯასა ჩემსა შეისმენთ, როჭიკად ორ ადლ კუპატსა და ერთსაცა ჩინებულ საწმერთულსა მოვიბოჭავ საამებლად ბარკალთა ჩემთა.
    8.     სხვაგვარ, ვუწყი, ცარიელზედ დამსვამენ პირუმტკიცნი, ვინაც წარმომავლინა.
    9.     კარგ საწმერთულსა, domine, ღმერთმანი, არა სჯობიან რა et vir sapiens non abhorrebit eam!
    10.     ვაი, ვაი, რომ საწმერთული, ჩემი არ იყოს, ყოველსა კაცსა როდი აცვია!
    11.     ჩვარში ნუ გამომკრავთ, domine, თვრამეტი დღე ვირუდუნე, ვინემ ამა საბრძნოსა სიტყვასა ვისიბრძნებდი.
    12.     Reddite que sunt Cesaris Gesari, et que sunt Dei Deo. Ibi jacet lepus.
    13.     ღმერთთან სწორი სჯობს, დომინე, უკეთუ ვახშამსა ჩემთან ერთად მიირთმევთ in camera, ფუ ეშმაკსა, charitatis, nos faciemus bonum cherubin.
    14.     Ego occidi unum porcum, et ego habet bon vino.
    15.     კაი ღვინისაგან კი უხეირო ლათინურსა ვერ დააყენებ.
    16.     ესრეთ, de parte Dei, date nobis clochas nostras.
    17.     სრულად ჩვენი ფაკულტეტისა სახელითა ძღვნად მოგართმევთ sermones de Utino, utinam, დაგვიბრუნეთ სარეკელნი ჩვენნი.
    18.     Vultis etiam pardonos? Per Diem, vos habebitis et nihil poyabitis.
    19.     მოწყალეო ხელმწიფევ, o domine, clochidonnaminor nobi!
    20.     ჭეშმარიტად est bonum urbis, ყოველნი ისაკლისებენ.
    21.     უკეთუ ფაშატმა თქვენმა მოიხდინა ეგენი, მაშ ფაკულტეტიცა მოიხდენს ჩვენი, que comparata esi jumentis insipientibus et similis facta est eis psalmo nescio quo...
    22.     სადღაც ქარტისა ნაგლეჯზედ უნდა მეწეროს, et est unum bonum Achilles.
    23.     უჰუ, უჰუ, ქხჰ! ეხლავ დავაჭეშმარიტებ, რამეთუ უცილოდ უნდა გამატანოთ.
    24.     Ego sic argumentor: Omnis clocha clochabilis, in clocherio clochando, clochans clochativo clochare facit clochabiliter clochantes.
    25.     Parisius habet clochas. Ergo glus.
    26.     ჰა-ჰა-ჰა! თქმა უნდა, ბატონო, თქმა! სწორედ in tertio prime.
    27.     გამოდის, შესაბამისად Darii. ანდა კიდევ სხვამებრ.
    28.     დრო იყო, ღვთისა მადლმა, ენაზედ ჭალი არ წამომედებოდა, კაცი ვერ მაჯობებდა დავა-კამათში, ახლა კი, რა ვქნა, ვატყაჭუნებ, ძველი წისქვილივითა ვროხავ, და, მიწამ მიყოს პირი, უკეთუ რამის მოწადინე ვიყო, თვინიერ კაი ღვინისა და რბილი ლოგინისა.
    29.     ზურგსა ცეცხლი ეცხუნება, მუცელსა ‒ ტაბლა, ზედ ჩაყრილი ჯამი და იმისი ჯანი!
    30.     ეჰ, domine, გეაჯებით, in nomime Patris et Filii et Spiritus Sancti amen, დაგვიბრუნეთ სარეკელნი ჩვენნი, და აგრემც მამაზეციერმა და დედაზეციერმა გიხსნათ ყოვლისა სენისაგან,
    31.     verum enim vero, quando quidem, dubio procul, edepol, quoniam, ita certe, meus Deus fidus.
    32.     რაღა უზარო ქალაქი და რაღა უარგნო ბრმა, საძუეამოუდებელი კარაული, ანდა უზანზალაკო ფური.
    33.     ვინემ არ მოგვცემთ ზართა ჩვენთა, დღენიადაგ ღაღადვყოფთ, ვითარცა ბრმა არგანდაკარგული, ვიყროყინებთ, ვითარცა კარაული უსაკუდრო, ვიზმუვლებთ, ვითარცა ფური უზანზალაკო.
    34.     ერთმა მავანმა მელათინურემ, სასნეულოსა ახლორე მსახლობელმა, ერთხელ შაირთამთხზველ პანტანუსისა ლექსნი მოიშველია, ერისკაცისა, ‒ დასწყევლის ეშმაკი, პონტანუსი უნდა მეთქვა, ‒
    35.     და ინატრა, ნეტავი თავად ზარნი ბუმბულისა ქნა, ხოლო დასარეკი ენანი მელისა კუდისაო, ვინათგან ზართა ზრიალი თურმე ტვინსა სტკენდა, ოდეს თვისთა შაირლექსთა თხზავდა.
    36.     ინატრა და, დედაც ეტირა. რის ბუმბული, რა მელიაო, მწვალებლისა მყვარებელიცა მწვალებელიაო, სარწმუნოებისა განმწვალებლად შერაცხეს.
    37.     ეგრეა, ბატონო, ჩვენში სარეკელთ ვრეკავთ, ვრეკავთ და მწვალებელთ წიწილებსავითა ვჩეკავთ.
    38.     ამისა შემდგომ კი, ვითარ ნათქვამია: თავისუფალი ბრძანდებით, მოწმეო!“
    39.     Valele et plaudite. Calepinus recensui.
    40.     დილა მშვიდობისა (ლათ.). მშვიდობისა, თქვენცა აგრეთვე (ლათ.). უფალო ჩემო (ლათ.). და კაცი ბრძენი არა მოიძულებს (ლათ.).
    41.     მიეცით კეისარსა კეისრისა და ღვთისა ღმერთსა. აი ყოვლის უკეთესი საბუთი (ლათ.).
    42.     სამადლო ვანსა შინა, ფუ ეშმაკსა, ერთი გემრიელად შევუბერავთ, ღორი უკვე წავასაკლავე, კაი ღვინოსაც ვიშოვნი (შერყვნილი, მაკარონიკული ლათინური შუა საუკუნეებისა ‒ რედ.).
    43.     იწამეთ ღმერთი, დაგვიბრუნეთ ზარნი ჩვენნი (შუა სკ. ლათ.). ქადაგებათა წიგნსა უდინისას, ოღონდაც (შუა სკ. ლათ.)
    44.     განტევება გსურთ? ღმერთმან იცის, შეგინდობთ და თანაც ფასისა გამოურთმევლად (შუა სკ. ლათ.)
    45.     უფალო ჩვენო, გაგვაზარიანე (ლათ.). ქალაქისა საკუთრებაა (ლათ.).
    46.     რომელიცა შეიმსგავსეს ჭაკთა უგუნურთა და იგიცა გაუტოლდა იმათ. იხილე ფსალმუნი, არკი ვუწყი, რომელი (ლათ.). რაიცა დიდებული აქილევსია (შუა სკ. ლათ.).
    47.     ისე არ გეგონოთ, საბუთიანად ვსჯი: ყოველი სარეკელი დასარეკელი, რეკვა-რეკვით გასასარეკლებელი, სამრეკლოზედ ისარეკლებს და გასასამრეკლოებელ სამრეკლოსაცა გაასამრეკლოებს.
    48.     პარიზსა შინა არს სარეკელნი, რაიცა უნდა ცხადმეყო (შუა სკ. ლათ.). პირველი ფიგურისა მესამე მოდუსისამებრ (ლათ.).
    49.     სახელწოდება ამ მოდუსისა. სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმიდისაითა, ამინ! (ლათ.). ნუმც დასრულებულა მეუფება უფლისა, ამინ! (ლათ.).
    50.     გარნა სხვებრ, ვინათგან, უსაეჭვოდ, პოლუქსისა მზემან, ოღონდ, ვინიცობაა, ღმერთია მოწმე (ლათ.). მშვიდობით და დაგვიტაშდით. მე, კალეპინო, შესწორებასა მოვრჩი (ლათ.).


21

     1.     XX. ვითარ წარიტანა ღვთისმეტყველმა თვისი სკლატი და ვით წაედავა დანარჩენ მაგისტრთ
    2.     რა გაასრულა ღვთისმეტყველმა სიტყვა თვისი, პონოკრატესა და ევდემონსა იმისთანა გულიანი ხარხარი აუტყდათ, ფეხზედ ძლივს იდგნენ და მუცელნი ხელითა ეჭირათ ჩაბჟირებულთ, ‒
    3.     სწორედ ისევე, ვითარცა კრასუსი ჩაბჟირდა, ოდეს კუროსთავისა მკვნეტელი ვირი იხილა, ანდა ფილემონი რომ კინაღამ სიცილით გაიგუდა, რაჟამსა სადილზედ დასაყოლებელი ლეღვი სახედარმა შეუთქვლიფა.
    4.     იმათ შემყურესა, მაგისტრ იანოტუსსაც სიცილი წასკდა, თანაც არავინ უწყის, ვინ უფრო ხაფი ხმითა იცინოდა, ‒ და, ბოლოს, სუყველას ცრემლი მოერია, რამეთუ ესდენ ლაყლაყში ტვინისა ნივთიერებას თვალისა წყალი წარმოსდინდა, იდინა და სახედველთა მგრძნობელ ძარღვთ მიადგა.
    5.     რაღა ბევრი გავაგრძელო, ზედგამოჭრილი გაჰერაკლიტებული დემოკრიტე და გადემოკრიტებული ჰერაკლიტე დაგიდგრებოდნენ თვალწინ.
    6.     როს ყოველთ სიცილითა გული იჯერეს, გარგანტუამ შინაკაცთ რჩევა ჰკითხა. აწ როგორღა მოვიქცეო.
    7.     როგორ უნდა მოიქცე და, პირმეტყველსა მაგასა ერთხელ კიდევ ჩავაცეცხლოთო, განსაჯა პონოკრატემ, მერმე კი, რახან თავად სონჟეკრეს უკეთესად შეგვაქცია და გაგვართოო,
    8.     ჩვენცა ავდგეთ და წეღან რო თავის მხიარულ სიტყვაში ახსენა, ვუწყალობოთ ის ორი ადლი კუპატი და კიდევ საწმერთულიო, სამასი დიდრონი მორი, ოცდახუთი კასრი ღვინო, ქვეშაგები თავისი სამი ხელი ყურთუკის დოშაკითა და ერთიცა კარგა დიდი, უძირო ფილჯამიო,
    9.     მოკლედ, ნურაფერს ნუ დავუჭერთ, რისა დამჭირნეობაცა ამ სიბერისა ჟამსა გასჩენია, როგორაც თავად უბნობსო.
    10.     მართლაც, ადგნენ და ყოველივე უწყებული უკლებლივ უწყალობეს, თვინიერ საწმერთულისა, რამეთუ გარგანტუა საგონებელში ჩავარდა, აბა ეგრე იჩქითად სად მოვუძიოთ საწმერთული შესაფერი ზომისა ამ სიტყვამშვენიერსა და კაი დედმამიშვილსაო.
    11.     თანაც გარგანტუამ კარგად არცა უწყოდა, რანაირი უფრო ეკადრებოდა მაგისტრსა:
    12.     უკან ჩასახსნელი, ასაწევ-დასაწევი ხიდისნაირი, რაიცა კარში გასვლასა უადვილებს ადამიანსა, თუ ზღვაზედა ჩასაცმელი, საფსმელად საადვილო, ანდა შვეიცარიული, პაღვისა სათბუნებელი, თუ ჩაქიანი, წელისა საგრილებლად.
    13.     აკი ამად ბრძანა კიდეც საწმერთულისა წილ მჭევრსა ამას შვიდი წყრთა შავი სკლატი და სამი წყრთაც თეთრი სასარჩულე მიუბოძეთო.
    14.     შეშა შინ მებარგულთ წაუღეს;
    15.     კუპატი და ფილჯამი იმ ცალმოგვ მეცნიერ-მაგისტრთ დაიჭირეს;
    16.     მაუდი თავად მაგისტრმა იანოტუსმა წარიტანა.
    17.     ამის დამნახავმა ერთმა ხსენებულმა მაგისტრთაგანმა, სახელად ჟუს ბანდუიმ, ლამის თავი მოიკლა ‒ ღვთისმეტყველსა არცა უხდება და არცა შეშვენის სკლატისა ხელთ ჭერაო, და მიუთხრო, ჩვენ მოგვეცი, ბატონო, ჩვენ წამოგიღებთო.
    18.     ‒ ჰაი, შე ჩუტრუკო, შენა! ‒ შეუძახა იანოტუსმა.
    19.     ‒ განსჯისა თავი არა გაქვს in modo et figura, გეტყობა, სულ წყალში ჩაგეყარა წინათგანზრახვანი და Parva logicalia! Panus pro quo supponit? ‒ Confuse et distributive, ‒ მიუგო ბანდუიმ.
    20.     ‒ მე იმას კი არ გეკითხები, ჩუტრუკო, quo modo supponit, არამედ pro quo.
    21.     რაღა თქმა უნდა, ჩუტრუკო ‒ pro tibiis meis, მაშასადამე, სკლატიანი ამად გახლავარ, egomet, sicut suppositum portat adpositum ‒ და მან ქურდულად წააცუხცუხა სკლატი, ვითარცა პატლენმა.
    22.     თუმცა საქმე ამით არ გასრულებულა.
    23.     ყრანტმა ბებერმა ერთხელ კიდევ გულმარიხიანად მოითხოვა სირცხვილეულთა საფარველი და კუპატი სორბონისა საერთო სხდომაზედ, მაგრამ ეგრევე მტკიცე უარი სტკიცეს, ვითარ ვიუწყეთ, გარგანტუასგან უკვე ყოველი გებოძაო.
    24.     მაგისტრმა იანოტუსმა ქვა ააგდო, უკეთუ მებოძა gratis.
    25.     მებოძა გარგანტუას გულუხვობისა წყალობითა, რაიცა სორბონელთ აღთქმულისა აღსრულებისგან არ განთავისუფლებთო.
    26.     არცა ისინი დაბნეულან, რაღა ვირისა თავ-ფეხი გინდა, ძალიანაც მართალი სამართლითა გაგსწორებიანო, უთხრეს, ჩვენგან ტყუილად ნუღა-რას მოელიო.
    27.     ‒ მართალი სიმართლითა გამსწორებიან? ‒ შეჰბღავლა იანოტუსმა.
    28.     ‒ ვაი თქვენი სამართალი კი რა ვთქვი, თქვე ფლიდნო, თქვენა!
    29.     არა, თქვენებრ მზაკვარნი და ბილწნი სხვა არცვინ მეგულვის ქვეყანაზედ.
    30.     თქვენი მოსაღორებელი რა მჭირს?
    31.     ერთად მაინც არ გვეოხრა და არ გვემამაძაღლა!
    32.     წავალ და, ტყირპი შემახმეს, თუ თავად ხელმწიფესთან არ დაგასმინოთ, რაც განგიზრახავთ და რა უსჯულოებასაცა სჩადიხართ.
    33.     აი ნახავთ, თუ არადა, კეთრსაც შევუჭამივარ, ცოცხლად დაგბუგავენ, ვითა მამათმავალთ, ბოროტისა შემამთხვეველთ და მაცთუნებელთ, თავად ღვთისა და სათნოებისა მგმობელთ!
    34.     ამა სიტყვათა გამო ადგნენ და უჩივლეს, გაგვლანძღა, თავლაფი დაგვასხაო.
    35.     იმან კი, თავის მხრით, იმდენი ქნა, საქმე არ გაარჩევინა და გადაატანინა.
    36.     რაღა ბევრი გავაგრძელო, დავა-კრტიმლობა გაჯანჯლდა და დღესაქამომდე გაცუდმადდა;
    37.     სორბონელთ პირი შეკრეს, რახან ესევითარი რამ შეგვემთხვა, პირი აღარ დავიბანოთო, ხოლო იანოტუსმა და ძმათა მისთა ერთმანეთს შეჰფიცეს, ცხვირსა მანამ ნუ მოვიხოცავთ, სანამ საბოლოო მსჯავრსა არ გამოიტანენო.
    38.     აღთქმისაებრ ისინი მოაქჟამამდე პირუბანელნი და ცხვირმოუხოცელნი ვლიან, რადგან განსამართლებულ საქმესა ჯერაც ბოლო არ უჩანს.
    39.     განჩინებასა, ეტყობა, უახლოეს ბერძნულ კალანდებსა, ანუ როდინობისა კვირას
    40.     მოაყოლებენ, ‒ აბა, რა გესწავლებათ, უჩემოდაც კარგად უწყით, მსაჯულნი გინა ბუნებაზედ იმძლავრებენ და გინა თავიანთ საკუთარ სჯულთა ზედა.
    41.     პარიზულ სამართლისა წიგნთა თანხმობით მხოლოდ ღმერთია ერთი შემძლებელი უსაზღვროობისა.
    42.     ბუნება თავისდათავად არასა ქმნის უკვდავსა და ყოველსავე მოვლინებულსა ქვეყნად თავადვე უდებს ზღვარსა და განასრულებს, რამეთუ omnia orta cadunt, და კიდევ ბევრისა თქმა შეიძლება.
    43.     მაგრამ დასტურ უსასრულო და უკვდავია გუნებათაღლითიან კაცთაგან განსასჯელი დავა.
    44.     ესრეთ ისინი ამტკიცებენ ჭეშმარიტებასა ქილონ ლაკედემონელისა ნათქვამისასა, რაიცა ანდაზად იქცა დელფოელთა შორის: სიღატაკემ დავა იცის, ყოველნი მოდავენი კი ღატაკნი არიანო.
    45.     და, ალბათ, იმათ უფრორე მალე მოეღებათ ბოლო, ვინემ დავა დაუბოლოვდებოდეთ, და მართალი და მტყუანი გამოჩნდებოდეს.
    46.     შესაბამისად მოდუსისა და ფიგურისა (ლათ.).
    47.     მცირე ლოგიკალიები! რას შეიძლება მივუყენოთ სკლატი? ‒ უთავბოლოდ და არაპიროვნულად (ლათ.).
    48.     რარიგ მივუყენოთ, არამედ რას მივუყენოთ-მეთქი (ლათ.). ჩემთა წვივ-ბარკალთ (ლათ.).
    49.     ისევე, ვით სუბსტანციას ახლავს აქციდენცია (ლათ). უანგაროდ (ლათ.). რაცა გაჩენილა, უნდა მოისპოს (ლათ.).


22

     1.     XXI. ამბავი, თუ რასა იქმოდა გარგანტუა თვისთა სორბონელ მოძღვართაგან შედგენილი ცხრილისდა კვალად
    2.     ორიოდ დღისა შემდგომ ზარნი კვალად თავთავიანთ ადგილზედ დაჰკიდეს, და ესოდენი სულგრძელობისათვისა მადლიერებისა ნიშნად პარიზელთ კალთანი დააგლიჯეს გარგანტუასა, რაოდენსა ხანსაცა ინებებ, ფაშატსა შენსა ჩვენ შეგინახავთ და მოვუვლითო.
    3.     გარგანტუასა დიაღაც ეამა ესევითარი აზრი.
    4.     ისინიც ადგნენ და ბიერისა ტყეში წაიყვანეს ფაშატი იგი.
    5.     აწღა, ვგონებ, იქ აღარ უნდა ჰყავდეთ.
    6.     ამისა უკან გარგანტუა ფრიად წადიერი შეიქმნა გულმოდგინე სწავლისა პონოკრატეს ზედამდეგობითა, მაგრამ პონოკრატემ თავდაპირველად ისევ უწინდელი წესისა და რიგისა მიყოლა ურჩია:
    7.     შეტყობა სურდა, გარგანტუას ძველთა მოძღვართ ესდენ გრძელჟამიერად რა მოიღონისძიეს და რარიგ გახადეს იგი ახვირაკი, რეგვენი და უგბილიო.
    8.     ჟამი გარგანტუასი ისერიგად იყო განწესრიგებული, რომ გარეთ ნათელი იდგა თუ ბნელოდა, ჩვეულებითად მაინც დილის რვასა და ცხრა ჟამსა შუა იღვიძებდა,
    9.     ძალ-ღონისა მოსაკრებად მცირე რამ ხანსა ხელ-ფეხთ იქნევდა, ბუტრაობდა, კოტრიალობდა ლოგინში, მერმე წამოდგებოდა და, წელიწადის რა ჟამიცა იდგა, იმისდა კვალად შეიმოსებოდა,
    10.     მას უკანით თმასა ალმენის წმინდაკბილათი, ანუ თითებითა ივარცხნიდა, ვინათგან მოძღვარნი ნიადაგ ჩასჩიჩინებდნენ, სხვარიგად დავარცხნა, ბანება და გასუფთავება ფუჭად დროის დაკარგვააო.
    11.     შემდგომად კარში გადიოდა, შარდავდა, ახრანტალებდა, აბოყინებდა, აქუხილებდა, ამთქნარებდა, აპურჭყებდა, ახველებდა, ასლოკინებდა, აცხიკვებდა, ცხვირსა მთავარდიაკვანსავითა იხოცავდა და ბოლოს საუზმედ მოიკალათებდა.
    12.     საუზმეზედ კი, რათა არცა ნესტსა ევნო და არცა ქარჭვალსა განეწონა, მოჰქონდათ და მოჰქონდათ შეგბოლვილი გულ-ღვიძლი, მოხრაკული ხორცი, უებრო შაშხი, თითთა ჩასაკვნეტი ციკნისა მწვადი და კარგა ბლომად პურჩაბუჟბუჟებული შეჭამანდი.
    13.     პონოკრატემ სიტყვა შეაპარა, რაჟამსა საწოლიდან ადგები, ცოტადრე უნდა გაივარჯიშო, პირდაპირ საჭმელსა ნუ ეცემი ხოლმეო, გარგანტუას არ მოეწონა და გაუტრიზავა:
    14.     ‒ რაო? მე კიდევ გავარჯიშება მინდა?
    15.     სანამ ავდგებოდე, გვერდსა შვიდჯერ მაინც ვიცვლი.
    16.     ვითომ რა, ცოტაა? პაპი ალექსანდრეც ესევე იქმოდა ერთი ვინმე ებრაელი მკურნალისა რჩევითა და მტრისა ჯიბრზედ სიკვდილამდე იცოცხლა.
    17.     მე ესრეთ ჩემთა ძველთა მოძღვართ მიმაჩვიეს.
    18.     დილისა ლუკმა მახსოვრობას უხდებაო, უბნობდნენ ხოლმე, და როს საუზმედ დასხდებოდნენ, არცვის არ უცდიდნენ, ასხამდნენ და ეგრევე სვამდნენ.
    19.     რა ვქნა, ნუნუა არცა მე მწყინს და უფრო მადიანად გეახლებით.
    20.     მაგისტრი ტუბალი, უპირველესი ლიცენციატი პარიზისა, ბრძანებდა, საქმე ჩქარად რბენა როდია, საქმე ის არის, დროით გამოიქცეო.
    21.     ადამიანსაც უკეთუ ჯანისა სიმრთელე სწადის, მიწყივ იხვსავით კი არ უნდა სვას, საკმარისია, რომ სისხამზედვე გადაყლურწოს: Unde versus: მიდი, დილაადრიანად გადაუშვი მადიანად.
    22.     კარგა გამობუსკნული გარგანტუა ადგებოდა და ეკლესიისკენ გასწევდა.
    23.     უკან ვეება გოგროხათი მყის კონდაკსა დაადევნებდნენ, სქელსა, გაქონილსა საცალოში გამოკრულსა, რომელიცა ქონიან-საკინძურიან-ეტრატიანად, სულ ცოტა, თერთმეტ კვინტალსა და ექვს გირვანქას იწონიდა.
    24.     ეკლესიაში გარგანტუა ოცდაექვს ანდა ოცდაათსა წირვასა მოისმენდა.
    25.     ამაობაში თავიანთი კარისა მღვდელიც წამოადგებოდა, ერთობ ჩაფუთნული, ქოჩორა ფრინველსა მიმსგავსებული, რომელსა ფრიად ეხერხებოდა ზედაშეთი ყელისა ჩაწმენდა.
    26.     ყოველ ეკტენიასა იგი გარგანტუასთან ერთად ჩაარაკრაკებდა და თან ისერიგად დამარცვლავდა, ერთი რა არი, ერთ მარცვალსაცა ძირს არ დააგდებდა.
    27.     ოდეს გარგანტუა ეკლესიიდან გარეთ გამოვიდოდა, იქავ ერთ ურემ წმინდა კლავდიუსისა სავარდსა, ანუ კრიალოსანსა დაახვედრებდნენ.
    28.     სათვალავად ასხმული თვითეული მძივი სავარდის კაცის თავისა ოდენა იყო.
    29.     გარგანტუაც ვიდოდა წინ და უკან, შემოივლიდა სამზრუნველოს ეზო-ყურესა, დერეფანთა და მტილთა, ხელთ კრიალოსანსა აწკრიალებდა, და ამ სეირნობა-სეირნობაში იმდენ ლოცვასა ჩაითვლიდა, რაოდენსაცა თექვსმეტი მესენაკეც ვერ წარიტყოდა.
    30.     ამის უკან მცირედ უმცირეს ხანსა წიგნში ჩაიცქირებოდა, მაგრამ, იმ ერთი მასხარა-მახიობლისა არ იყოს, სული მისი სამზარეულოში ტრიალებდა.
    31.     მერმე დასათხევსა დაათხევდა და სადილად დაჯდებოდა,
    32.     ხოლო ბუნებითა რაკი ერთი ეჩემფეხება ვინმე იყო, გაგება აღარა ჰქონდა, ისე დააცხრებოდა ფელიკ-ბარკალთ, ბოლსა შიგან გამოყვანილ ენასა ხარისასა, ხიზილალასა, ძეხვსა და კიდევ ბევრ სხვა ჭამადსა, ღვინისა დასალევ-მოსანდომებელსა.
    33.     იქავ მუდამ ოთხნი მსახურნი იდგნენ და ოთხი ციცხვითა მდოგვსა აყრიდნენ პირში.
    34.     მას უკანითა, ჭაჭა-თირკმელნი არ გავიმიზეზოო, სულსა არ მოითქვამდა და წყალთაწყე თეთრ ღვინოსა შესვამდა.
    35.     შემდგომად ხორცსა მიირთმევდა, თანაცა წელიწადისა დროისდა კვალად არჩევდა, რაჟამსა რა ნაჭერი იყო გემრიელი, და ყბასა მანამ არ გააჩერებდა, სანამ მუცელი არ შემოებერებოდა.
    36.     სამაგიეროდ სმა წართვით იცოდა, არცარა წესსა უყურებდა რასმე და არცარა რიგსა.
    37.     მსმელისა საზღვარიო, იტყოდა ხოლმე, ის არისო, ოდეს თვალისა ჩინსა დაჰკარგავს, დაჟივდება და ფერხთსაცმლისა კორპისა ღაბაშნი შვიდი თითისა დადებაზედ დაუჯირჯვდებაო.
    38.     ამაო არს ადგომა უთენებლივ (ლათ.). ლექსადაც თქმულა (ლათ.).


23

     1.     XXII. თამაშობანი გარგანტუასი
    2.     მერმე გარგანტუა ძლივს წაილუღლუღებდა სამადლობელი ლოცვისა ორიოდ სიტყვასა, საყველაწმინდაოს გადაჰკრავდა, კბილთ ეშვისა ტანტრაბეჩით გამოიჩიჩქნიდა და, ღიზღიზისა გუნებაზედ დამდგარი, მსახურთ გაელაზღანდარავებოდა.
    3.     მსახურნი ძირსა მწვანე სკლატ-მაუდსა დაჰფენდნენ, ზედ მრავალთა უმრავლეს სათამაშო ქაღალდსა გაშლიდნენ, უთვალავ კამათელსა დაჰყრიდნენ და უამრავ დაფა-ფიცარსა ჩაარიგებდნენ კოჭთა სამორინოდ.
    4.     გარგანტუაც იდგა და თამაშობდა:
    5.     თულფობანასა, პირველობანასა, აღებობანასა, ქურდობანასა, გამარჯვებობანასა, გარჭობანასა, ასობანასა, ეკლობანასა, უბედურქალობანასა, მზაკვრობანასა, ათიანისა-გასვლასა, იწილო-ბიწილოსა, თაგვ-ფიშიგსა, გადაბრუნებულსა, გულნაკლულობანასა, კარისკაცობანასა, ქმარობანასა,
    6.     ყბედობანასა, ფულობანასა, ქორწილობანასა, კოჭინჭარასა, ეშმაკობანასა, ხელგაშლილობანასა, ოცდათერთმეტსა, პატიოსნობანასა, სამასობანასა, უბედურკაცობანასა, საჭივარასა, ტყუილობანასა,
    7.     ჭაპანწყვეტასა, დოყლაპიობანასა, ყომარსა, ბაყაყაობასა, ტომრაობასა, ძროხუჭაობასა, გურზაობასა, კეგლსა, ეკრა-ბეკრა-ხელსგაეკრასა, გაქვავებულსა, ორმოობასა, ვყიდი-შვრიასა, შეუბერე-მუგუზალსა, კუკუმალობასა,
    8.     ცოცხალ-მსაჯულსა და მკვდარ-მსაჯულსა, შამფურდაუწველობასა, მწყერობანასა, ცრუმასხარაობანსა, ცხრა-ცხრა-ქვაობასა, კუზლარა-კარისკაცსა, წრებურთსა, ქერიჭამიანობასა, ღორობანასა, ხახუნობანასა, რკალობანასა, სალაობასა, კეჭნაობასა, ქუდმურაობასა, ბორბალასა, ომობანასა,
    9.     ვადიდებთ-წმინდა-კოსმასა, ლაფტსა, თოკქვეშ-გახტომასა, გერობანასა, გამურვასა, ბატონობანასა, გამოცნობანასა, დავლაობასა, მკითხაობანასა, მისნობანასა,
    10.     წაგებით-მოგებასა, გასაღებობანასა, ხურდაობასა, ლუწ-კენტაობასა, ჩილიკაობასა, ცალხაზაობასა, ზემყრელოსა, ხოჭოობანასა, დიდმარხვასა, ფუნდურაობანასა, დაჰკა-ბურთსა, წრებურთსა,
    11.     იფრინდას-დაფრენასა, ქრცვინობანასა, ჩამოყაჭესა, ციხე-კოშკობანასა, კომბლობანასა, ბერობანასა, მგელობანასა, გრძელ-ჯორსა, მრგვალ-ჯორსა, ლახტაობასა, ჩალიჩსა, ციბრუტობანასა, აიწონ-დაიწონასა, საფრთხობელობანასა, კურკობანასა,
    12.     დედავმიშველაობასა, მშვილდოსნობასა, თავდარბენასა, დამფაობასა, შიგჭიდილასა, ძერაკორკოტასა, კუტლაობასა, ჯინკრაობასა, ანაკუა-ბანაკუასა, კურდღლაობასა, მეორე მეტიასა, მესამე მეტიასა, განჯაფასა, მარსელურ-ბრანწობანასა, კენჭაობასა, ჭადრაკსა,
    13.     მელა-ბატობანასა, ქალაქობანასა, ყურთბალიშობასა, თეთრ-ქალბატონობანასა, იღბლობანასა, ალჩუ-თოხანსა, ტაბლაობასა, მურაბობანასა, კოჭობანასა, ბორა-ბორასა, ნარდსა, ქორობანასა,
    14.     წრე-კაკუნაობასა, კოზალ-მოზალსა, უღმერთობანასა, ალაფობანასა, შაშსა, აპრუწუწუნსა, primus, secundus, დანაობასა, როგორც-მოხვალ-სვინაო-ისე-წახვალ-შინაოსა,
    15.     გაკვრა-ბურთსა, ხელი-ხელი-პრასუნასა, ხაზბურთსა, ციხისა-აღებასა, კედელბურთასა, გომბეშობანასა, ორკაპ-მუხასა, ოთურმასა, მგლისა-კუდსა, წაკუილობანასა, ჰილმენ-შუბი-მომაწოდესა, საქანელობანასა, თვალხუჭელასა,
    16.     კაკუნაობასა, ბუზობანასა, ბაწარმალვასა, ხამლობანასა, ბუობანასა, ბაჭიობანასა, ყლუპობანასა, გოჭობანასა, კაჭკაჭობანასა, მგელ-ჯიხვაობასა, მოზვრობანასა, ქინძისთაობანასა, აგანგალა-განგალასა,
    17.     ძიძგი-ძიძგი-მამალასა, თოხმათხოვესა, ვირს-ნალები-აჰყარესა, ჩხირაობასა, აჩუ-აჩუსა, ჩაქუქულასა, დახუჭობანასა, წვერ-ნეხვობანასა, წუღობანასა, დორბლიანობანასა, დაჭერობანასა, დოი-დოისა, ჩხირზედ-გადახტომასა, მალაყსა, რიკ-ტაფელასა,
    18.     ვირიღლეტაობასა, ჯუჯუმახეობასა, ქუდობანასა, ბინაბურთსა, მიპარვასა, ღორმუცელობანასა, შვრიისა-თესვასა, ქარწისქვილობანასა, სიკინჭილასა, ჭიტაკუკუსა, თავხტომელასა, ცხენსა-ვყიდი-ვინ-იყიდისა, გუთნისდედობანასა,
    19.     თოხობანასა, ჭოტობანასა, შეხლა-ბურთსა, გოთაობასა, სკუპდა-სკუპდა-გადასკუპდასა, ცხრახელაობასა, ხიდობანასა, მიზნობანასა, ყვავობანასა, მაძებრობანასა, მათხოვრობანასა,
    20.     ყავარჯნობანასა, ქულაობასა, კორაობასა, კოშლაობასა, თოხსაობასა, წკიპურტობანასა, საცრობანასა, ხიბლიხვანჯარასა, წვიმა-მოდის-თავს-უშველესა, დახლა-ბურთსა, ჰკა-მაგასა, ბრანწობანასა, ქუხილობანასა,
    21.     მდოგვობანასა, შეჯდომბურთსა, ჭაკუნსა, ქორაჯინჯილაობასა, კაკანათობანასა, ავადმყოფობანასა, ცოცხობანასა, მკვდარ-ნადირსა, ასკინკილასა, კიბეობანასა, უსულადო-გოჭსა, მტრედობანასა, მარილობანასა,
    22.     აფრინდა-აფრინდასა, საბან-ბუმბულაობასა, გუდურაობანასა, ჯაგსურბინასა, ყაჩაღობანასა, ზედადგრობასა, კაკლაობასა, ზარობანასა, იღირღილოსა, ყოჩაღობანასა, გატანბურთსა, ჯოხბურთსა, გვიმრობანასა, თულასა, წეროობანასა, ყვანჩალობანასა, ტოროლაობანასა.
    23.     თამაშობითა რა გაძღებოდა და ჟამსა თავისა გუნებისად გააცხავებდა, გაჰფიწლავდა და გაცხრილავდა, გარგანტუა ცოტაოდენსა კიდევ გადაყლურწავდა,
    24.     ‒ ერთბაშად თერთმეტსა ჩაფსა ჩაისხამდა, ‒ მერმე კი იქავ საბან-გობანზედ ანდა რბილ საგებელზედ გემრიელად წამოგორდებოდა და ორ საათსა ფეხსა აღარ გაანძრევდა, გულიანად ეძინა.
    25.     როს გამოიღვიძებდა, იდგა და მცირე რამ ხანსა თვალთ იფშვნეტდა.
    26.     ამაობაში ცივ-ცივ ღვინოსა მოურბენინებდნენ და ისიც ეგრევე მოიყარყარებდა.
    27.     ნამძინარევზედ ნუ სვამო, ჯანსა ვნებსო, შეაგონებდა პონოკრატე.
    28.     მე კი არა, წმინდა მამანიცა ესეგვარად ცხოვრობდნენო, სიტყვას შეუბრუნებდა გარგანტუა, თანაც იმთავითვე რაღაცნაირი მლაშე ძილი ვიცი, თითქო მთელი ღამე შაშხსა ვჭამდეო.
    29.     ამისა უკან იგი უნდომანდოდ ჩაუჯდებოდა გაკვეთილთ და უწინარესად ლოცვასა მოჰყვებოდა.
    30.     საქმეში ხელი არ მომეცაროსო, აურაცხელ კრიალოსანსა მოიმარჯვებდა, მოაჯდებოდა თავიანთ ბებერ ჯორსა, რომელიცა ცხრა დიდხელმწიფისა კარზედ იყო ნამსახური, და წავიდოდა, ჯიჯღვინითა და თავისა კანტურითა გასწევდა მახეში გაბმული კურდღლისა ამოსაყვანად.
    31.     შინმობრუნებული კი უცილობლად სამზარეულოში შეივლიდა, აბა, ვნახო, ერთი, შამფურზედ რა იწვის, რა შიშხინებსო.
    32.     იმან რო ვახშმობა იცოდა, იმისთანა, ღმერთმანი, ტყუილია!
    33.     მერე მარტო არ დაჯდებოდა, მოუხმობდა მეზობელთაგან თავისა ამფსონთ, მოისხამდა გვერდითა და სვამდნენ, ლათაიობდნენ;
    34.     ზოგსა ძველსა იგონებდნენ, ზოგსა ახალსა მოუბნობდნენ.
    35.     სახლისა წულნი და შინაკაცნი მისნი იყვნენ უფალნი დიუ ფუ, დე გურვილი, დე გრინიო და დე მარინი.
    36.     ვახშმისა შემდგომ კვლავ უანგარიშოდ მოჰქონდათ ხისა სახარებანი, ანუ კოჭთა სამორინე ფიცარნი, ანდა დასტა-დასტა სათამაშო ქაღალდი, თუ არადა, სადმე შორიახლო გოგოებში გაძვრებოდნენ და გზა-გზა არცა იქითობასა იკლებდნენ პურმარილსა, არცა აქეთობასა.
    37.     მერმე დაწვებოდა გარგანტუა და რვა საათამდის გვერდსა არ იცვლიდა. პირველსა, მეორესა (ლათ.).


24

     1.     XXIII. ამბავი, თუ რა იღონა პონოკრატემ, ოდეს გარგანტუასა არც ერთ ჟამსა უქმად არ აკარგვინებდა
    2.     უყურა პონოკრატემ, უყურა და რა ნახა, გარგანტუას ზნე-ქცევა არ უვარგაო, გარდაწყვიტა სხვარიგ, კეთილმეცნიერებითა განსწავლა იმისი, თუმცაღა პირველჟამად თავისა ნებაზედ მიუშვა, რამეთუ ჰგონებდა, ბუნება შეუძრწუნებლად ანაზდეულ ცვალებასა ვერ იტანსო.
    3.     საქმე რათამც წაღმა დატრიალებულიყო, ადგა პონოკრატე და ერთ იმჟამინდელ მკურნალსა, მაგისტრ თეოდორს მიადგა, ვინძლო გარგანტუა ჭეშმარიტ გზაზედ შეაყენოო;
    4.     მაგისტრმაც, წესისამებრ სამკურნალო სწავლისა, მიაღებინა გარგანტუას ანტიკირული შხამა, ანუ აპუნტრაკი და წამლითა ამით განუკურნა უდები ტვინი და განწმინდა ყველაგვარი სიბილწისაგან.
    5.     ესევითარივე ღონისძიებითა პონოკრატემ დაავიწყებინა გარგანტუასა ყოველი, რაც რამ უწინდელ მოძღვართ ესწავლებინათ, ‒ სწორედ ესეგვარად ექცეოდა ტიმოთეც იმ თავის მოწაფეთ, რომელნიცა წინათ სხვა მესაკრავეთაგან იწვრთნებოდნენ.
    6.     დასტურ მისაღწევად მიზნისა, პონოკრატემ იქაურ სწავლულთა და მეცნიერთა საზოგადოებას აზიარა გარგანტუა, რათა გვაჯითა და ბაძვითა სულიერად ამაღლებულიყო იგი და გასჩენოდა წადილი რუდუნებისა და გამოჩინებისა.
    7.     მერმე მან ისერიგად გაარიგა დრო საწვრთნელად, რომ გარგანტუასა ერთი ჟამიც უქმად არ ეკარგებოდა, დილით დაღამებამდისა დია გამოსადეგ ცოდნასა იყო დაწაფებული.
    8.     ადგებოდა გაცისკრებულისა ოთხ საათზედ და, სანამ გვერდებსა უზელდნენ, რამოდენიმე გვერდი უნდა მოესმინა საღმრთო წერილისა.
    9.     კითხვითა ხმიანად და მისახვდომად უკითხავდნენ გამორჩეული კაფია გამომეტყველებითა, რისთვისაც ერთი ყმაწვილი პაჟი ჰყავდათ დაქირავებული, სახელად ანაგნოსტე, ჩამომავლობით ბაშელი.
    10.     შინაარსი წაკითხულისა ხშირად ისე ზედმოქმედებდა გარგანტუაზედ, რომ იგი უცხო რამ მოწიწებითა და სიყვარულით იმსჭვალებოდა უფლისა მიმართ, ადიდებდა და ულოცავდა, რამეთუ საღმრთო წერილი თვალთა წინაშე უყენებდა ღვთის სიდიადესა და სიბრძნესა გამოუთქმელსა.
    11.     შემდგომ გარგანტუა კარში გადიოდა მოსასაქმებლად და, ვინემ ჩაცუცქული იყო, მოძღვარი ერთხელ უკვე წაკითხულსა ხელახლა უმეორებდა, უხსნიდა, რასაცა ვერ ჩაჰხვედროდა ანდა რაიცა გასძნელებოდა.
    12.     შინ გამობრუნებულნი ცისა სარტყელსა უთვალთვალებდნენ, რა დღეშიაო, ვითარ წუხელ იყო, ისეთივეა თუ არაო, და განსაზღვრავდნენ, მზე აწ რა ბურჯზედ აღმობრწყინდებაო და მთვარე რა ეტლს ამოჰყვებაო.
    13.     ამისა უკან გარგანტუასა ტანთ აცმევდნენ, თმასა უვარცხნიდნენ, უკეკავდნენ, უხუჭუჭებდნენ, სურნელთ აპკურებდნენ და სრულად ამ ხნისა განმავლობაში წინადღისა გაკვეთილთ ამეორებინებდნენ.
    14.     იგი ზეპირ უპასუხებდა და თან სულ იმის ცდაში იყო, შემთხვეულობამაგალითი რამ ცხოვრებისა მოემარჯვებინა.
    15.     ყველაფერსა ამას ორი-სამი ჟამი უნდოდა და ჩვეულებითად მაშინ თავდებოდა, ოდეს გარგანტუა უკვე გამოიკვანწებოდა.
    16.     მას უკანით სამ საათს უკითხავდნენ, ისიც იდგა და უსმენდა.
    17.     მერმე ჰაერზედ გადიოდნენ, გზა-გზა წაკითხულსა სჯიდნენ და სატანვარჯიშოდ ბრაკს მიაშურებდნენ ანდა სადმე გაიმინდვრებდნენ, ბურთსა გაიგდებდნენ, ჩოგანსა ამოჰკრავდნენ,
    18.     ძალასა აროდეს იტანდნენ, უნდოდათ ‒ ითამაშებდნენ, უნდოდათ ‒ არა, და უკეთუ ოდნავ გაიოფლებოდნენ ანდა დაიღლებოდნენ, უმალ თავსა ანებებდნენ ფუნდრუკსა.
    19.     ტანსა გულდაგულ შეიმშრალებდნენ, გამოიცვლიდნენ პერანგთ და სეირნობა-სეირნობითა სადილისა ამბისა გასაგებად გასწევდნენ, უკვე მზად არი თუ არაო.
    20.     საჭმლისა მოლოდინში კაფიეტად და გამომეტყველად ზეპირ უბნობდნენ, რაც კი იმ დღისა გაკვეთილით დახსომებოდათ.
    21.     უკანისად უფალი მადაც მობრძანდებოდა, და ყოველნი შესაბამჟამად მიუსხდებოდნენ ტაბლასა.
    22.     თავში ჯერეთ გარდასულ საგმირო საქმეთა ამბავსა რასმე ხმამაღლა წაიკითხავდნენ შესაქცევრად, და მანამ იკითხავდნენ, სანამ უფლისწული ღვინოს არ დაისხამდა.
    23.     უკეთუ მოინებებდნენ, კითხვასა მერმედაც განაგრძობდნენ, არადა მხიარულ ლაპარაკსა გააბამდნენ ერთმანეთში.
    24.     პირველ ორ-სამ თვესა თან იმის ახსნაში იყვნენ, რას რა თვისებრობა ჰქონდა, რა თვითება-თავისებურება, რა მარგებლობა და რისგან შექმნილიყო ყველაკა სუფრაზედ მირთმეული: პური, ღვინო, წყალი, მარილი, ხორცი, თევზი, ხილი, მწვანილი, ბულღო,
    25.     და არცა ის გამორჩებოდათ, რა კერძი რაგვარ უნდა განემზადებინათ.
    26.     გზა-გზა გარგანტუამ მცირე რამ ხანში დაისწავლა პლინიუსის, ათენეოსის, დიოსკორიდოსის, იულიუს პოლუქსის, გალენოსის, პორფირიოსის, ოპიანეს, პოლიბიოსის, ჰელიოდორეს, არისტოტელეს, ელიანეს და სხვათა წიგნთაგან შესაბამისად გამოკრეფილნი მუხლნი.
    27.     ემანდ რამე არ შეგვეშალოსო, მეინახენი ესეგვარი სჯა-ბაასისა ჟამსა უცილოდ ზემორეხსენებულ მომღვაწებელთა წიგნთ ჩასცქეროდნენ
    28.     და გარგანტუას ყოველივე ისე ცხოვლად აღებეჭდებოდა ტვინში, რომ იმჟამად არ იყო არავინ მკურნალი, ვისაც იმის ნახევარი მაინც ეცოდინებოდა, რაც იმან უწყოდა.
    29.     შემდგომად ისევ იმდილანდელ გაკვეთილსა მიუბრუნდებოდნენ, მას მერმედ კი, კომშის მურაბითა ყელჩაკოკლოზინებული, გარგანტუა დანამასტაკის ტოტითა კბილთ გამოიჩიჩქნიდა,
    30.     ხელ-პირსა ცივი წყლით გადაიბანდა და უფალსა მადლსა შესწირავდა უცხო ქებისა გალობითა, განადიდებდა კეთილმოწლეობასა და მოწყალებასა მისასა.
    31.     მერე ქაღალდი მოჰქონდათ. ოღონდ სათამაშოდ არა შლიდნენ, სულ რაღაც შესაქცევარ ოინთა იგონებდნენ და მახვილგონებიანად რიცხვთათვისა სწავლაზედ, ანუ არითმეტიკაზედ აგებდნენ.
    32.     ამისა წყალობით გარგანტუა დია კეთილად განიმსჭვალა რიცხვთა მიმართ, და დღეყოველ, ნასადილევსაც და ნავახშმევსაც იმგვარად გატაცებული ჩაუჯდებოდა ხოლმე არითმეტიკასა, ვითარცა უწინ კამათელსა და ქაღალდსა თამაშობდა.
    33.     ბოლო-ბოლო ისე გაიწაფა და გავარჯიშდა ხედვითად თუ საქმითად, რო თავად ინგლისელი სწავლული ტუნსტალიც კი, ვინაც ფრიად ვრცელი შრომა შესძღვნა არითმეტიკასა, გაიძულებულდა და გამოტყდა,
    34.     გარგანტუასთან შედარებით არითმეტიკისა იმოდენივე გამეგება, რაერთიცა ზემორეგერმანული ენისაო.
    35.     მხოლოდ სწავლა რიცხვთათვისა კი არა, გარგანტუას სხვა სამათემატიკო მეცნიერებანიც ემარჯვებოდა, სახელდობრივ: გეომეტრია, ანუ სწავლა ადგილისა მზომელობისა, ასტრონომია, ანუ ვარსკვლავთმრიცხველობა, და მუსიკა-სახიობა.
    36.     ვინემ იმათი კუჭ-ნაწლავი საზრდელსა შეირგებდა და მოინელებდა, ისინი მრავლისმრავალ გასართველ ნაკვთსა ხაზავდნენ და ზედაც ვარსკვლავთმრიცხველობისა კანონთ შეისწავლიდნენ.
    37.     მას უკან ოთხ-ხუთ ხმად დაყოფილნი მუსიკობდნენ, ან არადა ერთი ვინმე იხმატკბილებდა.
    38.     დაკვრითა გარგანტუა უკრავდა ბარბითსა, სპინეტსა, ებანსა, ცხრასარქვლიან გერმანულ ფლეიტასა, ვიოლასა და ტრომბონსა.
    39.     საქმეთა ესევითართა ბევრი-ბევრი ერთ ჟამსა ანდომებდნენ.
    40.     ამ ერთსა ჟამში სტომაქიც უკვე ინელებდა მოსანელებელსა, და გარგანტუა კარში გადიოდა მუცლისა მოსაოხებლად, მერმე კი სამიოდ საათსა ან ცოტა მეტსაც თავის უმთავრეს სამეცადინოსა მეცადინეობდა,
    41.     ესე-იგი იმდილანდელ კითხვისა გაკვეთილსა იმეორებდა, კვალად კითხულობდა და ანტიკურ თუ ახალრომაულ ასოთა ლამაზად და სწორად გამოყვანასა სწავლობდა.
    42.     როს მეცადინეობასა მორჩებოდნენ, ყველანი გარეთ გაიკრიფებოდნენ და თან მეჯინიბესაც გაიყოლებდნენ, ჯიელ ტურენელ აზნაურსა, გიმნასტად წოდებულსა, რომელიცა ცხენოსნობაში წვრთნიდა ბატონიშვილსა.
    43.     გარგანტუა ტანთ გამოიცვლიდა და მოახტებოდა აღკაზმულ ტაიჭსა, ამხედრდებოდა საჯაგავზედ, ესპანურ ანდა არაბულ ბედაურზედ, არადა სინიბსა მოაყვანინებდა, ხან დააოთხებდა, ხანაც გაჭენებულზედ ვარჯიშობდა,
    44.     მთხრებლთა და თარჯთა ზედ ახტუნებდა ან, რაც ძალი და ღონე ჰქონდა, კისერსა ჟამ-ჟამად მარჯვნივ მოუღრეჯდა, ჟამ-ჟამად მარცხნივ და კალოს ხარსავითა დაარბენინებდა, ერთის სიტყვით, თვალმომტაცად ენიოტობდა.
    45.     ამაობაში იდგა და კი არ კენწლაობდა და კინკლაობდა, არამედ ლეწავდა, ოღონდ არა ლახვართ, ანდა ვინ სულელი იტყვის, ათი ლახვარი დაცავლეწე ჟამსა ასპარეზობისასა, გინა ბრძოლაშიო, ოდეს ქმნა ამისა ხუროთაც არ გაუძნელდებათ, ‒
    46.     და შესხმისა ღირსიც იგია ოდენ, ვინცა ლახვრითა ერთითა მტერსა დალახვრავს ათსა.
    47.     გარგანტუაც თავისი მაგარი, ბურნუკფოლადიანი, გაუღუნავი ლახვრითა დიდთა კარიბჭეთ ლეწავდა, ჯაჭვ-ჯავშანსა მუსრავდა, ხეთა ძირსა სცემდა.
    48.     ჰაერში ასროლილ რგოლთა ეგრევე აასხამდა, ერთსა დაჰკრავდა და აუტაცებელსა არ გაუშვებდა არცა ანჩახუნაგირსა, აბჯარსა თუ ხელჯაგსა.
    49.     მერედა ყველაყასა ამას სრულიად შეჭურვილი იქმოდა.
    50.     უკეთუ ჯირითსა ვიტყვით ანდა ცხენმალეობასა, გარგანტუას ბადალი არა ჰყავდა.
    51.     თავად ფერარელი ცხენოინბაზი მოჯირითეც კი ქია და ციდამტკაველა იყო იმასთან შედარებით.
    52.     მეტადრე ცხენიდან ცხენზედ ხტებოდა სხარტად, თვალისა დახამხამების უმალ და მიწაზედ ფეხისა დაუკარებლად (ცხენთა ამათ სწორედაც სახტომთ უხმობდნენ),
    53.     სულ ერთი იყო, რომელი მხრიდან შეახტებოდა თუ ჩამოხტებოდა ხელშუბიანი, თანაც უზანგ-ავჟანდაში ფეხსა არა ჰყოფდა, არცა აღვირსა ხმარობდა და მაინც თავისა ჭკუაზედ დააჭენებდა, რასაცა ცოტაოდენი მნიშვნელობა როდი აქვს სამხედრო ხელოვნებაში.
    54.     ზოგჯერ ტარგრძელი აფთითა ხელმარჯვეობდა, ისეთნაირად იქნევდა და ატრიალებდა, ყოველთა კაცთ მხარ-მკლავი უქეს და რაინდად შერაცხეს, ტყუილია, სხვა მინაგვანი მეომარი და მოასპარეზეო.
    55.     და კიდევ ოროლსა ხმარობდა, ორი ხელითა დასაჭერ ორლესულსაც ფრანგულსა, ესპანურ დაშნასა თუ მზეველსა, ხანჯალსა და სატევარსა;
    56.     ბრძოლა აბჯრიანადაც იცოდა და უაბჯროდაც, მარჯვენას ლაბადითა იბლარდნიდა და ხან ფარიანი იყო, ხან დარაკიანი.
    57.     ნადირობითა ცხენდაცხენ ნადირობდა ირემზედ, შველზედ, დათვზედ, ქურციკზედ, ტახზედ, კურდღელზედ, კაკაბზედ, ხოხობზედ, სავათზედ.
    58.     თუ არადა, ბურთაობდა, შეისროდა ტოტოჩინა ბურთსა, ფეხსა გაჰკრავდა ან მუშტსა ამოჰკრავდა.
    59.     ჭიდაობდა, რბოდა, ხტოდა, ოღონდ არ გამოქანდებოდა, არცა იასკინკილავებდა, არცა გერმანულად ისკუპებდა, ‒ რამეთუ (გიმნასტისგან სმენოდა) აგრე ხლტომა უსარგებლოა და ომში გამოუსადეგარიო, ‒
    60.     იშვერდა ფეხსა და საცა ხნარცვსა და ორმოს დაინახავდა, გადააფრინდებოდა, ღობე-ყორესა გადაევლებოდა, კედელსა ექვსიოდ ნაბიჯზედ აირბენდა და შუბისა ტარის სიგრძეზედ დატანებულ სარკმელსა მისწვდებოდა.
    61.     ცურაობითა ღრმაში ცურაობდა პირდაღმა, გულაღმა, მხართეძოზედ წამოწოლილი და სრულად გვამისა ნასხამთ ამოძრავებდა ანდა მარტოდენ ფეხთ იქნევდა.
    62.     სენას ხელწიგნიანი გადაცურავდა, და ერთი ფურცელი რა არის, ერთი ფურცელიც არ დაუსველდებოდა, თან კიდევ კბილითა ლაბადა ეჭირა, ვითარცა იულიუს კეისარსა.
    63.     ხომალდზედ ცალი ხელითა აებღოტებოდა, იქიდან კი თავითა ისევ წყალში გადაეშვებოდა, ძირამდე ჩავიდოდა, სპონდიოთა და ბრაგათა, ჯილე-ნაპრალთა თუ ბელღოჯთ ცურვა-ცურვით დაივლიდა, ღურღუმელთა და მორევთ ჩაუყურყუმელავებდა.
    64.     მერმე გემსა შეატრიალებდა, ხან ნელა წაიყვანდა, ხან გააჩქარებდა, ხან აღმა შეუყვებოდა, ხან დაღმა დაჰყვებოდა, სადაც რაბი შემოხვდებოდა, იქ შეაყენებდა, ზედ შუაგულ ადგილას გაიტოქებოდა, ცალი ხელითა აფთიონსა მართავდა, მეორეთი უშველებელ ნიჩაბსა უსვამდა,
    65.     წამსა იალქანთ შლიდა, წამსა გემსართავთ ააცოცდებოდა და ანძათ თავზედ მოექცეოდა, ქანდარათა, ანუ კესთა ზედა რბოდა, ბუსოლსა აყენებდა, ბულინსა ქარისა წინააღმდგომ ატრიალებდა, საჭე უცთომლად ეპყრა.
    66.     ანაზდეულად წყლით ამოიჭრებოდა და გვერდას აირბენ-ჩამოირბენდა, ხეთა ზედ კატასავით გაძვრებ-გამოძვრებოდა, ციყვსავით იხტუნებდა და, ვითარცა მეორე მილონი, ტოტთა სულ ლაწალუწსა აუყენებდა.
    67.     აიღებდა ორ ბასრსა ხანჯალსა და ორსაც ტარმაგარ სადგისსა და ვირთხასავითა მკვირცხლად ბანისა ბანზედ აძვრებოდა, დაშვებით კი ისეთნაირად დაეშვებოდა, რომც ჩამოვარდნილიყო, არა დაუშავდებოდა რა.
    68.     იდგა და ტყორცნიდა ხელშუბსა, რკინის ძელსა, ლოდიანსა, ოროლსა, ზუფინსა, წათსა;
    69.     მშვილდ-ისარსა წამზედ მოზიდავდა; საალყო სამალსა მარტო გამართავდა, სხვათა შეუწევნელად; სიათასა რასმე დაუმიზნებდა; ზარბაზანსა ზედსადგომზედ შეაყენებდა;
    70.     სანიშნედ ქმნილ ფრინველსა მოარტყამდა და ისროდა და ისროდა აღმა-დაღმა, აქეთ-იქითა, პირპირ, გვერდზედ და ხელუკუღმა, ვითა პართელნი.
    71.     ცადაწვდილ კოშკზედ ბაგირსა ჩამოაბამდნენ, ძირამდის ჩამოუშვებდნენ, და ჩააფრინდებოდა გარგანტუა ბოლოში ბაგირსა მას, ჩააფრინდებოდა და ხელდახელ თავში აცოცდებოდა, მერე კი ისე მარჯვედ და იჩქითად ჩამოხოხდებოდა, თავად ვაკე-მინდორზედაც ვერ გახოხდებით იმნაირად.
    72.     ხესა და ხეს შუა ვეება კოჭსა გასდებდნენ, ჩაავლებდა ხელთ იგი, ზედ ჩამოეკიდებოდა და ფეხებჩამოკონწიალებული შურდულსავით გადი-გამოდიოდა წინ და უკან, სიმარდეში მჯობნელი არა ჰყავდა.
    73.     გულის ფიცრისა და ფილტვთა გასავარჯიშებლად ისერიგად დაიბუბუნებდა და დაიბაყბაყებდა, ათასი ბაყბაყდევი შემირცხვენია იმასთან.
    74.     ერთხელ, თავად შევესწარი, ევდემონს უხმობდა წმინდა ვიქტორისა კარიბჭესთან მდგომარე, და ხმა იმისი მონმარტრზედ ისმოდა.
    75.     სტენტორი რომ სტენტორია, იმასაც კი არ უყივლია ტროისა ბრძოლაში ეგრერიგ ხაფად და მჭექარედ.
    76.     ხმელ ძარღვთა, ანუ თმისაზრდელთა გასამაგრებლად ორი ვეება ბრპენისა ზოდი ჩამოუსხეს, თვითეული რვა ათას შვიდასი კვინტალი წონისა, რომელთ იგი სახელად საწონთ ეტყოდა.
    77.     ერთის ხელითა ერთსა დასწვდებოდა, მეორეთი მეორესა, აიტაცებდა და თავზევით გაუნძრევლად ეჭირა სამი მეოთხედი ჟამისა, ანდა ცოტა მეტი, რაიცა ცხადსა ხდიდა უსაზომო ძალ-ღონესა იმისასა.
    78.     ძელობანაში უპირველეს ფალავანთ ერკინებოდა და, ჯერი რა მოუწევდა, კლდესავით დადგებოდა, ერთ ადგილას გაქვავდებოდა, გასალდებოდა და, ვით ოდესღაც მილონი, ისიც მხოლოდ იმას დაუვარდებოდა, ვინცავინ ჩაუქი იყო და ძვრასა უზამდა, ფეხს მოაცვლევინებდა.
    79.     იმავ მილონისებრ დაიჭერდა მერე ხელთ ბროწეულსა და მოუწოდებდა, თუ ბიჭები ხართ, გადმოდით და წამართვითო.
    80.     შემდგომად ესევითარი სწავლა-ვარჯიშისა უნდა დაეზილათ, გაეღვრიჭათ, ტანთ სამოსი გამოეცვალათ, და წავიდოდა შინა, ნელინელ მოუსვამდა, ფეხსა არ ააჩქარებდა.
    81.     უკეთუ წინ მდელო ედო, ჟიჟო, ანუ ახლად თავჩენილი მწვანითა აბიბინებული, ან მინდორ-მინდორ ვლიდა, ან ლიხნარსა თუ ბუსნარსა დაერეოდა, იდგა და ხეთა და მცენარეთ გულდაგულ უღირღიტებდა, თანაც უდარებდა, აბა ერთი ძველთუძველესნი მეცნიერნი რას უბნობენო,
    82.     ვით, მაგალითებრ, თეოფრასტე, დიოსკორიდოსი, მარინე, პლინიუსი, ნიკანდრე, მაკრიუსი, გალენოსი, და ოდეს იგი და თანამეგზავენი მისნი შინ მივიდოდნენ, ხელთ ბღუჯა-ბღუჯა ბალახბულახი, ანუ არიოთი ეპყრათ,
    83.     და ეგრევე უკლებლივ აბარებდნენ ერთსა რიზოტომად სახელდებულ ყმაწვილ პაჟსა, რომელსაც ებარა აგრეთვე სამარგლავ-შალთანი, თოხ-ბარნიჩაბ-ციღვი და სხვა საჭირო იარაღნი ჰერბარიზაციისა.
    84.     უკვე შინმისულნი, ვინემ სადილისა მოლოდინში იყვნენ, ჯერეთ წაკითხულსა რასმე გაიმეორებდნენ და მერმე მიუსხდებოდნენ ტაბლასა.
    85.     ჯერ არს აქავ წართქმა, რომ უცვალებლად მცირე და უბრალო სადილზედ გარგანტუა ცოტასა წაიკიკნებოდა, პირსა გაისველებდა.
    86.     სამაგიეროდ ვახშამი უყვარდა უხვი და გრძელი, სერისა კუდად გადაქცეული, და მაშინ უკვე იმდენსა ცოხნიდა, სანამ ერთი კარგა არ გამოიბუსკნებოდა და არ მოღონიერდებოდა,
    87.     რამეთუ დასტურ ესეგვარია სწორი წესი პურისა ჭამისა, ჭეშმარიტი და გონივრული სამკურნალო სწავლისდა კვალად, ხოლო ცრუბრძნობით ჭკუანაღრძობნი მკურნალნი წინააღმდგომ ქადაგებენ ამისა.
    88.     სერისა კუდზედ კვალად განაახლებდნენ სამხრისჟამინდელ გაკვეთილსა, და ვიდრე არ გაბეზრდებოდნენ, თავსა არ გაანებებდნენ.
    89.     დანარჩენსა დროსა და ჟამსა ტკბილად ხადილობდნენ მარგებლად და საამოვნოდ სულისა.
    90.     და რა წართქვამდნენ სამადლობელ ლოცვასა, იმღერ-იგალობებდნენ, სამუსიკო საკრავთ ჩამოჰკრავდნენ, რაგინდარა გულისა გადასაყოლებელსა მოიგონებდნენ, სულაც ქაღალდსა ან კამათელსა,
    91.     ხან კი ისე გადაჰყვებოდნენ სუფრასა და ლხინსა, ძილიცა ავიწყდებოდათ, ხანაც პურისმტენი ერთად წავიდოდნენ და ეწვეოდნენ მეცნავ-მეცნიერთ ანდა მოგზაურთ, რომელთაც უცხო მხარენი მოეხილათ.
    92.     უკუნ ღამეში, სანამ დაიძინებდნენ, გავიდოდნენ ყოვლისა უფრორე საბუსუნო ადგილას და ცასა გახედავდნენ, უთვალთვალებდნენ კუდიან ვარსკვლავთ, უკეთუ სადმე ჩანდნენ, ანდა მთიებთა მდებარეობასა, განლაგებასა, პირისპირ დგომასა და თანამთხვევასა აკვირდებოდნენ.
    93.     შემდგომად გარგანტუა მოძღვარსა თვისას პითაგორელთა წესისამებრ მოკლედ უამბობდა, რაც კი რამ იმა დღეს წაეკითხა, ენახა, შეეტყო, ექმნა და გაეგონა.
    94.     მას უკანით შემოქმედ ღმერთსა ლოცვასა და სიყვარულსა აღუვლენდნენ, რწმენასა განიძლიერებდნენ, განადიდებდნენ უსასრულო წყალობასა უფლისასა, გარდასულისა გამო მადლსა შესწირავდნენ და მომავალსაც ღვთისავე სახიერებასა მიანდობდნენ. მერმე დაწვებოდნენ და დაიძილქუშებდნენ.


25

     1.     XXIV. ამბავი, თუ რასა იქმოდა გარგანტუა ავდრიან ამინდში
    2.     უკეთუ ავდრობდა და ცრიატი დღე იდგა, სამხრამდე წინანდებურად იქცეოდნენ, ოღონდ ეგ არი, კარგა მაგარ ცეცხლსა ააგიზგიზებდნენ ხოლმე,
    3.     უამინდობამ არ დაგვზაფროსო, ნასამხრევს კი სატანვარჯიშოდ აღარ მიდიოდნენ, შინა რჩებოდნენ და, აქაოდა ცუდად ჯდომასა ცუდად შრომა სჯობიანო, აპოთერაპიული მიზნით უცილობლად საქმესა იჩენდნენ:
    4.     ან თივას აბულულებდნენ, ან შეშას აპობდნენ, ხერხავდნენ, არდგმულში პურსა ლეწავდნენ, ანდა ხატავდნენ, აქანდაკებდნენ, ან სულაც ისევ კამათელსა აგორებდნენ ძველებურად,
    5.     აღწერისამებრ ლეონიკუსისა და ვითარცა აწ აგორებს პირისა ზიარება ჩვენი ლასკარისი, თამაშისა ჟამსა ძველთა მთხზველთაგან იმ ადგილთ იგონებდნენ, სად ისინი კამათელზედ უბნობენ, ანუ შემსგავსებულსა რასმე ახსენებენ.
    6.     ან არადა წავიდოდნენ და უცქეროდნენ, ვითარ ადნობდნენ ლითონსა, ვითარ ასხამდნენ ზარბაზანთა და ქვემეხთა საჭურველთ, იქავ ახლო შეუვლიდნენ მეწახნაგეთ, ოქრომჭედელთ, სპეკალთა მთრაშველთ, ალქიმიკოსთ და თეთრისა მჭრელთ, მეხალიჩეთ, ანუ მეხოლოეთ, ფეიქართ და მეაბრეშუმეთ,
    7.     ინახულებდნენ მესაათეთ, მესაკრავეთ, მესტამბეთ, მეორღანეთ, მღებართ და სხვა მუშა-ხელოსანთ,
    8.     ცოტ-ცოტა ღვინისა ფულსა სუყველას ჩაუდებდნენ და სანაცვლოდ ხელობასაც ასწავლებინებდნენ და რაც რამ ამა საქმეში ახლად შემოღებული, ნარუქი ხელთმოქმედება იყო, ყველაყას წვლილად შეიტყობდნენ.
    9.     საცა სადმე საჯაროდ ვინმე რამესა კითხულობდა, ისინიცა იქ იყვნენ დარჭმულნი, არცარა ზარ-ზეიმსა, ანუ გამოჩინებასა დააკლდებოდნენ, არცარა ენამჭევრთა პაექრობასა,
    10.     დია უყვარდათ სხვათა სიტყვისა მოსმენა და დადიოდნენ, უსმენდნენ სახელგანთქმულ ვექილთ და ოთხთავისა მქადაგებელთ.
    11.     მივიდოდნენ შეაღებდნენ საფარიკაო ციხეკოშკთ და სრა-დარბაზთ, და შეებმოდა გარგანტუა ყოველთა მსპარაზნობელთ.
    12.     შეებმოდა, შეერკინ-შეეჭიდებოდა და ცხადლივ დაანახვებდა კიდევაც, რა ბიჭიც იყო და იარაღსაც რარიგ უფრო მარჯვედ ხმარობდა.
    13.     ჰერბარიუმთ გულსა ვეღარ უდებდნენ და ადგებოდნენ, მიაშურებდნენ ბაზარსა, აუვლ-ჩაუვლიდნენ მეშეშუდეთ და მეზეთ-მემუშკამბრეთ, მეარიოთელ-მებალახბულახეთ, მეწამლეთ,
    14.     მუშტრისა თვალით სინჯავდნენ ხილხულთ, ძირფესვთ, ფოთოლთ, აგრეთვე უცხო ქვეყნისა ცნდალ-მალამოთ და იქავ სწავლობდნენ, ვითარ უნდა შეეზავებინათ რიოშად.
    15.     დადიოდნენ ჯამბაზთა, მეოინეთა და მაოცართა მოსახილველად, მოიხილავდნენ, და გარგანტუას თვალსა არ გამოეპარებოდა მცირედი მიმოხრაც ვინმესი, ილეთი რამ, ხრიკი თუ ეშმაკობა.
    16.     და ყურსა უტკბობდა ენადღეობა იმათი, მეტადრე პიკარდიელ შონიელთ უყურყურებდა, რამეთუ სალაზღანდაროდ იყვნენ ისინი შექმნილნი და კაცთ კი არა, ეშმაკსაც მოაღორებდნენ.
    17.     შინმობრუნებულნი ვახშმად დასხდებოდნენ, ჭამით კი შეუდარებლივ ცოტასა მიირთმევდნენ, ვინემ ჩვეულებითად დარიან ამინდში, და კერძსაც მშრალსა და უმსუქნოს ეტანებოდნენ,
    18.     ვითარმედ განექარვებინათ გვამსა ზედა ნესტიანი ჰაერისა ზედგავლენა და არცა იმა დღის უვარჯიშობა დასტყობოდათ ჯანისა სიმრთელეზედ.
    19.     და ესეგვარად იზრდებოდა გარგანტუა, დღითი დღე წარემატებოდა და, რაღა თქმა უნდა, მიწყივ დაუშრომლად წვრთნაში იმოდენა კარგსა და სარგოსა ინაგრებდა, რაოდენისა მონაგრებაც ძალედვა თავისი ასაკისდა კვალად გულხმიერ ყმაწვილსა.
    20.     პირველ ჟამად კი დია ეძნელებოდა და ენაჯიშებოდა კიდეც ესევითარი წვრთნა-ვარჯიში, მაგრამ მერე და მერე ისერიგად გაუადვილდა, გაუტკბა და ეამა, უფრორე ხელმწიფისა ნებივრობასა იფიქრებდა იმის შემყურე კაცი, ვინემ მოწაფისა მეცადინეობასა.
    21.     თანვე, ეგების მაშვრალი ტვინი ცოტა შეასვენოსო, პონოკრატე თვეში ერთხელ კარგ, დარიან დღეს გამოარჩევდა ხოლმე, და წაიყვანდნენ გარგანტუას, დილაადრიან გასწევდნენ ქალაქგარეთ;
    22.     წინ გზა ედოთ დიდი, სულ უნდა მოევლოთ შანტიი, ბულონი, მონრუჟი, პონ-შარანტონი, ვანვი თუ სენკლუ.
    23.     იმა დღესა სრულად იქ დაიღამებდნენ და გულისა გასახარელსა არასა დაიკლებდნენ, დალევითაც ბლომად დალევდნენ, ჩაბუჟბუჟდებოდნენ, იფუნდრუკებდნენ, იმღერდნენ, იბუქნავებდნენ,
    24.     მწვანეზედ იკოტრიალებდნენ, ჩიტისა ბუდეებსა დაერეოდნენ, მწყერთა, მყვართა და კიბორჩხალთ შეიპყრობდნენ.
    25.     დაღათუმცა მლაღობელნი მთელ დღესა არას წაიკითხავდნენ, მაგრამ დროსა უსარგებლოდ მაინც არა ფლანგავდნენ, რამეთუ სადმე მოლზედ წამოგორებულნი ზეპირ უბნობდნენ სასიამოვნოდ გასაგონ ტაეპთ,
    26.     ვერგილიუსისა გეორგიკათაგან, ჰესიოდედან, პოლიციანოს „მდაბიონიდან“ გამოკრებილ მცირე საგიობელ შაირთ ჯერ ლათინურად თხზავდნენ, მერმე კი რონდოდ ან ბალადად თარგმნიდნენ, ანუ ფრანგულზედ გადმოაენებდნენ.
    27.     პურობისა ჟამსა არაოდეს არ ავიწყდებოდათ სწავლა-რჩევანი კატონისა (De re rust.), აგრევე პლინიუსისა,
    28.     და რაღა ჭყაპურტა ვსვათო, ადგებოდნენ და შუაღვინოსა ფათალოს წბილათი გაწურავდნენ, დასაწმინდავებლად წყლიან კასრში გადაიღებდნენ, მასუკან კი ძაბრიან-ყალფაღიან გოზაურში ჩაუშვებდნენ;
    29.     წყალსა ერთი ჭურჭლიდან მეორეში ასხამდნენ, თუ არადა, მცირე რამ თვითმიმდრეკსა მერატაფა-გადასასხმელსა ააგებდნენ, და მოწყობილობა იგი თავისითა იძვროდა და ასხამდა. „სოფლისა საქმეთათვის“ (ლათ.).


26

    1.     XXV. ვითარ აუტყდათ ლერნეელ მეპურეთ და გარგანტუას ყმათ ვაი-უშველებელი დავიდარაბა, რასაცა დიდი ომიანობა მოჰყვა
    2.     იმხნად, ოდეს რთველი უკვე კარზეა, ანუ შემოდგომისა დამდეგსა, მწყემსნი გარგანტუასი ვენახთ უდგნენ და თითოსა ასი თვალი და ასი ყური ება, ემანდ შოშიებმა ყურძენი არ გაგვიკენკონო.
    3.     სად იყვნენ, სად არა, სწორედ ამ დროს, არ ვიცი, ათი თუ თორმეტი ურმითა ლერნეელ მეპურეთ იქავ შარაგზაზედ ქადა-ნაზუქი ჩაატარეს გასასყიდად.
    4.     ხსენებულთ მწყემსნი წინ გადაუდგნენ და ტკბილი სიტყვითა სთხოვეს, რაც ბაზარში უნდა მოგცენ, ჩვენცა იმდენი გამოგვართვით და ბარემ აქავე მოგვყიდეთო.
    5.     ჯერ არს თქვენდა უწყებად, რომ ტანში შეკრულთათვის პირდაპირ მისწრებაა ახალი ნაზუქი და ყურძენი, მეტადრე კი პინო, ფიერი, მიუსკადო, ბიკანი ანდა ფუარარი, რომლისა თბილ პურთან ჭამა და გაფაღარათება ერთია;
    6.     ისინიცა ისეთ დღეში ჩაცვივდებოდნენ ხოლმე, ფეხსადგილამდე ვეღარ ასწრებდნენ, წურწურით გასდიოდათ, ქვეშ ისვრებოდნენ და აკი იმიტომაც ქვეშასვრიათ უხმობდნენ.
    7.     მეპურეთ არათუ ყურად არ იღეს მწყემსთა სიტყვა, არამედ დალანძღეს, ძაღლთან დააბეს და სულ გადმოუტრიალეს ყველაყა,
    8.     აი თქვე ასეთებო და ისეთებოო, ქარაფშუტებოო, კრეჭიებოო, წუნკლებოო, წუწკებოო, წელმოწყვეტილებოო, ცივოფლებოო, წელანგარებოო, ხელთუპყარნო და ხელთუძრავებოო, ალოღლეტიებოო, ვირეშმაკებოო, ვირიშვილებოო, ხეპრეებოო, გაგრიებოო, ტეტიებოო, ლოთებოო, შფოთებოო, ბოთეებოო,
    9.     სკლინტიანებოო, ტურტლიანებოო, თავპირწაჭმულებოო, გველაძუებოო, ნაბიჭვრებოო, ნატრიკვლებოო, ტრიკიანებო, ტაკიმასხარებოო, ტურღუნებოო, მატრაბაზებოო, გაღლეტილებოო, სულკატიანებოო,
    10.     ნიფხავგამოხეულებოო, დოყლაპიებოო, ლაყეებოო, ოხრებოო და ოხრისმეტებოო, დაუქშიებოო და, ვინ იცის, კიდევ რა არ უთხრეს და რაღა არ აკადრეს.
    11.     თან ისიც მიაძახეს, ქადანაზუქი ყელზედ დაგადგებათ, ქატოს კუტმატსაც კარგა ლამაზად მიირთმევთო.
    12.     ამა ლანძღვა-თრევისა პასუხად ერთმა მწყემსმა, სახელად ფროჟიემ, სახელოვანმა და ჩინებულმა ჭაბუკმა, დინჯად მიუგო:
    13.     ‒ რა იყოთ, რა დაგეტაკათ, თქვე კაი ხალხო?
    14.     პური წინათაც გვითხოვია და უარი არ გითქვამთ, დღეს რა ფეხზედ ხართ ამდგარნი, რადა დიდგულობთ?
    15.     სირცხვილია, მეზობელნი ვართ. აბა, თუ როსმე მოსულხართ, ხორბალი მოგვყიდეთო, და სულ დარკვეული თავთუხი არ წაგიღიათ!
    16.     ეგრე არ მოქცეულიყავით, სართად ყურძენსაც გაგატანდით.
    17.     არ გინდათ და ნუ გინდათ, ღვთისმშობლისა მადლმა, ბევრსა ინანებთ.
    18.     კიდევ მოხვალთ, დაგჭირდებით და მერე მომიგონებთ.
    19.     რაო, რაოო, სიტყვა გაუტრიზავა მარკემ, მეპურეთა ამქრისა დიდმა კვერთხისმპყრობელმა, და უთხრა:
    20.     ‒ ვითომ რას ყვინიზობ, რას მამლაყინწობ, ყმაწვილო?
    21.     გეტყობა, წუხელ ფეტვით გამაძღარხარ, ცოტა მეტი მოგსვლია.
    22.     ერთი აქეთ მოდექი, ნაზუქი როგორი უნდა, გაჩვენებ!
    23.     ფროჟიემაც მართლა დაიჯერა, ალალად იფიქრა, მაჩვენებს და კიდეც მომყიდისო, სარტყელში ჩაჭედილი თეთრი მოიძია და წინ წადგა.
    24.     მარკემ კი, არც აცივა და არც აცხელა, შიგ ფეხებში ისე მწარედ უშუშხა მათრახი, საწყალსა იმავ წამსა აებებრა და აებურცა ხორცი;
    25.     ერიჰაა, აქა დგომა არღა ეგებისო, გაივლო მეპურემ და გაპარვა დააპირა, მაგრამ ფროჟიემ გიჟსავით იღრიალა, დაიჭით, არ გაუშვათო;
    26.     მერმე, იღლიაში რო კომბალი ჰქონდა ამოჩრილი, ეგრევე შუბლისა ძვლის ნაკერავში სთხლიშა, მარჯვენა საფეთქლისა სასისხართან, და მარკე ცოცხალ-მკვდარი გადმოვარდა ჭაკიდან.
    27.     ამაობაში მოცვივდნენ მდაბიონი, რომელნიცა იქავ ახლომახლო კაკალთ ბერტყავდნენ გრძელ-გრძელი ხალებითა, და სულ ფეხით გაიტან-გამოიტანეს, ერთმანეთში ასვრიმეს მეპურენი, ვითარცა ნედლად გალეწილი ჭვავი.
    28.     ფროჟიეს ძახილზედ მალე სხვა მაძოვართაც მოირბინეს, მამათაც და დიაცთაც, მისდგნენ მეპურეთ, ქვა და გუნდა სეტყვასავით მიაყარეს და დაიფრინეს.
    29.     ბევრი სდიეს თუ ცოტა, ბოლოს დაეწივნენ და რატო სამოცი ცალი ნაზუქი მაინც არ გაამეტებინეს, დაღათუმცა, უფულოდ არ წაურთმევიათ, ჩვეულებრივ ფასად უანგარიშეს, ზედაც ცოტაოდენი კაკალი და სამი გოდორი თეთრი ყურძენი გაიღეს.
    30.     შემდგომად ამისა მეპურეთ ძლივძლივობით შესვეს ცხენზედ კომბალნაკრავი, მიმკვდარუნებული მარკე და წავიდნენ, ოღონდ პარელიეში კი არა, უკან ლერნეში გაბრუნდნენ.
    31.     თანაც ერთი მაგრისა შეუთვალეს სეელ და სინეელ მწყემსთ და მდაბიოთ, მუშტი შეკრეს და დაექადნენ, ესე და ისე გვიქენით, თუ დედა არ გიტიროთო.
    32.     მწყემსნი კი არხეინად მიაძღნენ ნაზუქსა და მტევან-მტევან მორჩეულ ყურძენსა, მერე გუდასტვირსა ჩაჰბერეს, მოილხინეს და ჟამჟამად სიცილითა იგუდებოდნენ, რომ გაახსენდებოდათ, რა დღეში ჩაყარეს ის თავპირწაჭმულნი მეპურენი;
    33.     ეეჰ, ალბათ დანავსულნი იყვნენ და ბედმაც ამად უმტყუნათო, ჰკილავდნენ გულიანად ჩაკუჭკუჭებულნი.
    34.     ხოლო ფროჟიეს ამბავსა თუ იკითხავთ, ნამათრახალნი ჩიტისთვალას წვენითა ნებისად მოჰბანეს, და ისიცა უმალ ჩიტსავით გახდა.


27

     1.     XXVI. ვითარ განუცხადებლად დაესხნენ ლერნეელნი გარგანტუას მწყემსთ, მძღვანელობისა ქვეშე პიკროშოლ მეფისა
    2.     მეპურეთ ლერნეს მიაღწიეს თუ არა, არც კი დამსხდარან, ისევე უსმელ-უჭმელნი გაცვივდნენ კაპიტოლიუმში და ცხებულ პიკროშოლ მესამესა შესჩივლეს, აი რა გვიყვესო.
    3.     მიიტანეს და წინ დაუყარეს დამტვრეულ-დამუსვრილნი გოდორნი, დაღეჭილ-დასრესილნი თავსარქმელნი, დაგლეჯილ-დაფხრეწილნი საწვიმარნი, სულ ერთმანეთში არეულ-დარეული, ალუფხული ქადა-ნაზუქი,
    4.     დაკოდილი მარკე ხო, ცოტას გაწყდა, კალთაში არ ჩაუსვეს, ნახე, რა დღეშია კაციო, და აუწყეს, კინაღამ ცემით დაგვხოცეს გრანგუზიეს მწყემსთ და მდაბიორთ, შარაგზაზედ დაგვიხვდნენ სეს იქითაო.
    5.     ყოველივე ამან ლამის გააგიჟა ხელმწიფე, და განრისხებულმან მიზეზიც არ იკითხა, რა უნდოდათო, მთელს სამეფოში ხალხის დაგზავნა და ბუკისა კვრა ბრძანა,
    6.     რათა შიშთვილისა შიშითა ქუდზედ კაცი გამოსულიყო და სრულად შეჭურვილი შუადღისას დიდ ფორემოედანზედ სამეფო ციხე-გოდოლთან მოეყარათ თავი.
    7.     დასაჭეშმარიტებლად ამა ბრძანებისა მეფემ ქალაქისა შუკა-ფოლორცნი მედაფდაფეებით მოაფენინა,
    8.     თავად კი, სანამ სადილსა უმზადებდნენ, თადარიგისა დაჭერას შეუდგა, რომ ზარბაზან-ქვემეხნი ზედსადგომთა ზედან შეეყენებინათ, დროშა და ორიფლამი გაეშალათ და ბლომად მოემარაგებინათ ყოველი, საჭურველიცა და ნუზლ-საგზალიცა.
    9.     სადილზედ მეფე-ბატონმა ბეჭედი დაასვა ბრძანებასა და დანიშნა მეთაურნი.
    10.     უფალ ლუპუსტაკსა მეწინავე ლაშქარი ჩააბარეს თავისი თექვსმეტი ათას თოთხმეტი მესიათეთი და ოცდათხუთმეტი ათას თერთმეტი მოხალისე მოსაგრითა.
    11.     ცეცხლსასროლნი საჭურველნი მეჯინიბეთუხუცესს მიანდეს, გვარად შატაბუტასა,
    12.     რომელსა ხელთა ჰქონდა ცხრაას თოთხმეტი დიდი ბრინჯაოს თოფ-იარაღი, ანუ ზარბაზანი, ქვემეხი, ფილთამეხი, ალისკუდა, კულევრინი, საშავცეცხლე, ზამბულაკი, პასვოლანი, სპიროლი და სხვაცა კიდევ ბევრი რამ.
    13.     მეუკანავე ლაშქარსა მეთაურად ჰერცოგი ჭახრაკა დაუყენეს.
    14.     დანარჩენთ, უმთავრესთ და რჩეულ სპათ, თვითონ ხელმწიფე და უფლისწულ-სეფეწულნი ჩაუდგნენ.
    15.     ლაშქართაყრასა რა მორჩნენ და ჯარი ხელჩქარად გააწყეს, ადგნენ და, ვინემ საომრად გზასა გაუდგებოდნენ,
    16.     ასისთავ ღმურძლას მეთავეობითა მსუბუქად აღჭურვილი რაზმი გაგზავნეს სამასი ცხენოსნისა, რომელთ ადგილისა მდებარეობა უნდა მოეთვალიერებინათ, გაესინჯათ და ენახათ, სადმე სადარნო ხომ არ იყო მტრისა.
    17.     იმათაც მოათვალიერეს, გასინჯეს, მიზვერ-მოზვერეს და ამბავი მოიტანეს, არსად ჩამიჩუმი არ ისმის და მხედრობისა ჭაჭანი არ გვინახავსო.
    18.     რახან აგრეაო, პიკროშოლმა წინსვლა უბრძანა ყოველთ.
    19.     და აირ-დაირივნენ, ერთბაშად მოსწყდნენ ადგილსა, წინ გაიჭრნენ და, სადაც კი ხელი მიუწვდებოდათ, სპობდნენ და იავარჰყოფდნენ ყველაფერსა, არცა ღარიბსა და უქონელსა ინდობდნენ, არცა მდიდარსა და მქონებელსა.
    20.     ღვთისა სახლთაც აქცევდნენ და კომლეულთაც აჩანაგებდნენ.
    21.     სულ გაირეკეს და წაასხეს, საცა ერთი ხარი იყო ან ძროხა, აზავერი, მოზვერი, უზვი, უშობელი, ნერბი, ერკემალი, თხა, ვაცბოტი თუ ფაჩა, დედალი და ყვერული, ვარია, ბატი, ღერღეტი, ჭუჭული, ქოსმენი, ქუბი, ბურვაკი და გოჭი,
    22.     მტერსა, რასაცა ისინი იქმოდნენ!
    23.     მაგრამ გამკითხავი არვინ იყო და არცა წინააღმდგომი ჩანდა ვინმე, ყველანი ქედსა უხრიდნენ ძლევაშემოსილთ და ყელგადაგდებითა ეაჯებოდნენ,
    24.     კაცნი არა ხართ, სიბრალული იქონიეთ, ზედ ნუ გადაგვივლითო, გრანგუზიეს ყმანი ძველთაგან კეთილისმნდომელნი მეზობელნი ვიყავით თქვენი და აკი აროდეს არა დაგვიშავებია რა და არა გვიწყენინებია რაო, თქვენ კი სამტროდ მოსულხართ, ჩვენ მაგივრად ღმერთი დაგსჯითო.
    25.     მარბიელნი აინუნშიაც არ აგდებდნენ იმათ ლაპარაკსა და თავიანთსას გაიძახოდნენ, ნაზუქისა ჭამა უნდა გასწავლოთო.


28

     1.     XXVII. ვითარ იხსნა მტრისგან მავანმა სეელმა ბერმა მამული სააბატოსი
    2.     ესე რბევა-რბევითა და ძარცვა-გლეჯითა მიადგნენ ისინი სეს და დაერივნენ, მამანიც დაღვარსლეს და დედანიცა, რასაც თვალი შეასწრეს, გაიტაცეს, არცრა უთაკილიათ.
    3.     ზედ იმჟამად იქა დიდი ჟამიანობა იყო, შავი ჭირი სრავდა ყოველთა სახლ-კარსა.
    4.     იმათ კი ფეხებზედ დაიკიდეს, ვითომც არაფერიაო, ხალხსა შინ ეჭრებოდნენ, აწიოკებდნენ, მძლავრობდნენ, ყველგან ხელსა ურევდნენ და მაინც ერთ ვინმესაც არა შეჰყრია რა და არ გადასდებია, რაც ფრიად საკვირველია,
    5.     რამეთუ ჭირმა სულ გააწყო, ვინცავინ სადმე მღვდელი, ვიკარი, ქადაგი, მკურნალი, ჯარა და მეწამლე ვიდოდა მოსახილველად, საკურნებლად, სალბუნებლად, სააღსარებოდ და სანუგეშებლად დასნებოვნებულთა.
    6.     ამ ოხერ-მამაძაღლ მეჯურმუცეთ და კაცისმკვლელთ კი არა ჭირი არ მიეკარა.
    7.     რას იტყვით, რა უნდა იყოს მიზეზი, უფალნო?
    8.     მაშ, აბა ერთი ცოტა თქვენებურად ჩაუფიქრდით.
    9.     სოფელი რა აიკლეს და აიალაფეს, ახლა სააბატოსა მიაწყდნენ ზრიალითა და ზრინვითა, მაგრამ დახშულ-დაკლიტული დაუხვდათ.
    10.     და უპირველესნი სპანი ამად წინ წავიდნენ, ვედისა ფონსა მიაშურეს, ხოლო შვიდი რაზმი ქვეითი ჯარისა და ორასიცა მეშუბარი იქავ დარჩნენ, რათა გალავანი გაენგრიათ და ბაღვენახი აეოხრებინათ.
    11.     საბრალო ბერნი თავგზააბნეულნი იყვნენ, აღარ უწყოდნენ, რომელ წმინდანსა მინდობოდნენ.
    12.     დადგნენ და რეკვა იწყეს ad capitulum capitulantes.
    13.     ამავ საბჭოზედ გარდაწყვიტეს სავედრებელი ლოცვისა გარდახდა, აგრეთვე დიდებითა სიარული contra hostium insidias და უცხოდმშვენიერი ქებისა გალობა pro pace.
    14.     სწორედ იმჟამად იქავ სააბატოში ერთი ვინმე ბერი ძმა ჟანი შეესწროთ, მეტსახელად ბდღვირისმდენელი,
    15.     მართლა ვაჟკაცი, ჩაუქი, მოხდენილი, ლაღი, ხერხიანი, გულოვანი, მხნე, დაურიდალი, მაღალ-მაღალი, ხმელხმელი, ომახიანი, ცხვირკეხიანი, ჟამნისა ჩამბულბულებელი, წირვისა ჩამრაკრაკებელი და მწუხრისა ჩამკაკანებელი.
    16.     რაღა გავაგრძელო, ყოვლისა უფრორე ნამდვილი ბერი იმ მოწესეთაგან, ვინაც ოდესმე აღკვეცილა, გაბერებულა, უბერია და ბერობაში დაბერებულა.
    17.     ყველა-ყველა, მაგრამ მეორე იმისთანა მეცნავი თუ მცოდინარე კონდაკისა, ტყუილია.
    18.     და შეესმა თუ არა გნიასი, მომხდურთაგან ატეხილი, ბერი იგი გარეთ გავიდა, ნეტავ რა ამბავიაო;
    19.     მეტი რა უნდა ყოფილიყო, ჭურ-მამულსა მტერი შესეოდა, ავად გაეკრა ხელი, აებუტულავებინა.
    20.     და, როს დაინახა ესდენ ნაავკაცარი მტრისა, ბერსა გულ-მუცელი დაეწვა, ვაი წლისა მოსავალო, ვაი უღვინოდ დარჩენილო ძმანოო, დაიგმინა გამწარებულმა
    21.     და გაქანდა სამგალობლოში, სად მონაზონნი შეკრებილიყვნენ და თითქო მეზარეთ ყალიბი დამსხვრევიათო, თავპირჩამომტირალნი მოთქვამდნენ ავაჯითა:
    22.     ‒ I-im-pe-e-e-e-e-e-tu-um i-ini-i-imi—co-o-o-o-o-o-ru-um... ‒ ზოგი მერე იღიღინეთ! გნახავთ, რა თქვენი ყველაყისასა მიირთმევთ! ‒ დასჭყივლა ბერმა.
    23.     ‒ მიკვირს, რატო ერთი მაგრა არ შემოსძახებთ: მორთვლილა მოსართვლელიო?
    24.     ეშმაკისა კერძიმც გავმხდარვარ, უკეთუ ჩვენსა ვენახში არ იყვნენ უკვე, სულ ჩხად ასჭრეს, ვაზიანად მიაქვთ.
    25.     მორჩა! რა ყურძენი, რის ყურძენი, ბარე ოთხი წელიწადი წალამი უნდა ვაგროვოთ.
    26.     ამას რას შეგვასწარი ბეჩავნი, უფალო? რაღა ვსვათ, რა დავლიოთ?
    27.     შენი სახელისა ჭირიმე, მოწყალე მექმენ, da mihi potum!.
    28.     მაშინ წინამძღვარმა აღაღო პირი თვისი:
    29.     ‒ ამ ლოთ-მებრუვესა აქ რა უნდა?
    30.     ეხლავ ბნელში გამოამწყვდიეთ, მზე არ დაანახვოთ!
    31.     ვითარ ბედავს და ღვთისა შესხმასა არ გვანებებს?
    32.     ‒ უღვინოდ არცა შესხმა იქნების და არცა ჩასხმა, ‒ პირში სწვდა ბერი, ‒ კარგ ღვინოსა, ვიცი, თავადაც არ იწუნებთ, მამაო, ვითარცა ყოველი პატიოსანი კაცი.
    33.     ზნეკეთილთ ღვინისა ძვირი არცვის არ დაგვცდება, წესად მოგვდგამს ბერმონაზონთ.
    34.     აწღა, ღმერთმანი, უჟამოა ეგ თქვენი შესხმანი!
    35.     რატო არი, რო ჟამსა მკა-ნამგალობისასა თუ ნამჯობისასა და სთვლისასა ჟამნობა მოკლედ ვიცით, ხოლო ზამთრობითა გრძლად?
    36.     რატოა და, ნეტარხსენებული ძმა ჩვენი მასე პელოსი, ჭეშმარიტი ქომაგი კეთილმსახურებისა (მუხლებზეით ჩამოვხდე, უკეთუ გატყუებდეთ), მახსოვს, მეტყოდა ხოლმე:
    37.     ესე იმად ვიქცევით, რაკი ზაფხულში და შემოდგომაზედ ყურძენი მოგვყავს, ვწურავთ, ღვინოსა ვაყენებთო, ხოლო ზამთარში ვსვამთო.
    38.     მაშ, ყურად იხვენ, სხვათაც შეასმენინე, და მომყევით, ტრფიალნო ჭაჭანურისაო!
    39.     ცეცხლიმც წამკიდებია ანტონისა, თუ წვეთი გაგასინჯოთ, ვინცა არ ამომიდგებით და ვენახსა არ გადამარჩენინებთ.
    40.     ეკლესიისა ქონებაა, თქვე მამაცხონებულნო!
    41.     ოღონდ ერთი რამ უწყოდეთ: წმინდა თომა ინგლისელისა არ იყოს, ‒ ფუ ეშმაკსა!
    42.     ‒ მეც რო ეკლესიის ქონება-მამულსა შევეწირო, ვითომ რა, წმინდანთა მოდასედ არ შემრაცხვენ?
    43.     დაღათუმცა, სიკვდილსა ჯერეთ ჟამად არ ვაპირებ, წინ სხვანი მყვანან გასაძღოლნი.
    44.     ამის თქმა იყო, და გაიძრო ანაფორა, მალიად იფნისა ჯვრისა ძელი მოიმარჯვა, შუბისებრ გრძელი და მჯიღისებრ მომსხო, რომელსა აქა-იქ ოდნავღა ეტყობოდა დახატულნი ზამბახნი,
    45.     და რა შეკრა აშურმად ანაფორა თვისი, მსწრაფლ მხარიღლივ, ანუ ალმედად მოიგდო და გაიჭრა, ახალუხისა ამარა გავარდა, ჯვრისა ძელისა ქნევა-ქნევითა იჩქითად მიუხდა მომხდურთ.
    46.     მტერი მტრულად ისთვლიდა ვენახსა მოსასთვლელსა, ცოდვისა რთველი გაეჩაღებინა და არცა დროშასა აფრიალებდა ვინმე, არცა მებუკე და მედაფდაფე ჩანდნენ,
    47.     რამეთუ დროშისა მტვირთველთ დროშა-ალამნი კედელზედ მიეყუდებინათ, მედაფდაფენი ცალგვერდჩაგლეჯილ დაფდაფთა შიგან ყურძენსა აგროვებდნენ, მებუკეთაც კიმპალ-კუფხალმტევნით გამოეტენათ ბუკ-ტაბლაკნი და ღოროტოტონი;
    48.     მოკლედ, არღა გავაგრძელებ, ძალისა მომტანთ გაგება არა ჰქონდათ, რასა სჩადიოდნენ, ‒ აოხრებდნენ, ატიალებდნენ, ავერანებდნენ იქაურობასა.
    49.     და ძმა ჟანსა ერთი უშმი სიტყვა არ დასცდენია, გაშმაგებულმა შეუტია, საცა მოხვდა, დასცხო და დაუშინა ძველებურად, სულ ვაი დედა“ აძახებინა, დაკუნტა და მიყარ-მოყარა, ვითარცა კატისა კნუტნი.
    50.     ზოგსა კინკრიხო გაუპო, ზოგსა ხელ-ფეხი მოამტვრია, ზოგსა კისერი მოსტეხა, ზოგსა წელი მოსწყვიტა, კინწიცა ზედ მიაყოლა, ვის ცხვირი ბუკივით გაუხადა,
    51.     ვის თვალნი ჩაულურჯა, ვის ყბანი გვერდზედ მოუქცია, ვის კბილნი აღარ შეარჩინა, ანდა ლავიწი ულეწა, ან წვივ-ბარკალნი შეუმუსრა, თეძონი უღრძო და იდაყვისა ძვალი ამოუგდო.
    52.     თუ ვინმე სადმე ფოთოლშერჩენილ ვაზთ მიეფარებოდა და თავსა იპარავდა, იმასა იქავ ძაღლსავითა წელსა აათრევინებდა და კუდუსუნსა ჩაუნაყავდა.
    53.     თუ ვინმე გაქცევას დააპირებდა, ვაი ოტებულისა ბრალი, უმალ საქოჩრეში სდრუზავდა და ცხავისა ძვალსა დაუჩენჩხავდა.
    54.     თუ ვინმე ხეზედ აძვრებოდა, ეგებისა აქ მაინც გადავრჩეო, იფნისა ძელსა შიგ ყიტაწელში შესთხრიდა.
    55.     თუ ვინმე ძველ ნაცნობთაგან შეჰღაღადებდა: ჰეი, ძმაო, ჟან, შენი ვარ, ძმაოსან, გბარდებიო“, პასუხად მიახლიდა: მეტი რა ჩარაა, ბარემ ეგ ეშმაკის სულიც ჩამაბარეო“, და განგმირავდა.
    56.     მავან და მავან შეუპოვარსა, ვინაც გაბედავდა და პირისპირ შეებმოდა, უცილობლად მხარ-მკლავისა ძალასა ამსხვერპლებდა თვისასა, ანუ ეგრევე გულ-მუცელსა შეუნგრევდა.
    57.     უკეთუ ვინმე ნეკნებჩაუმტვრეველი გადაურჩებოდა, იმას კუჭ-ნაწლავსა გადმოუბრუნებდა და იმავე წამსა სულსა გააფრთხობინებდა.
    58.     ზოგზოგსა ჭიპში აძგერებდა და სულ ნაჭყაპურტებს გამოადენდა, თუ არადა წყვილში გაუყრიდა ან უკან გაუქანებდა.
    59.     ღმერთი, რჯული, ესდენ საშინელი რამ ქვეყნად ჯერ არ მომხდარა და, ალბათ, არცა მოხდება!
    60.     ბევრნი ღაღადებდნენ: წმინდაო ბარბარეო! ბევრნი მოუწოდებდნენ: წმინდაო გიორგიო! ბევრნი გაიძახოდნენ: წმინდაო კარგუნახავოო! ბევრ-ბევრნი ვისღა არ უხმობდნენ: ღვთისმშობელო კიუნოსისაო! ლორეტისაო! ბონნუველისაო! ლენუისაო! რივიერისაო!
    61.     ბევრნი წმინდა იაკობსა ავედრებდნენ თავსა!
    62.     ბევრნი მსასოებელნი იყვნენ შამბერისა გარდამოხსნისა, რომელსაცა სამი თვის თავზედ, ვგონებ, ცეცხლი გაუჩნდა და სულ ფერფლად იქცა.
    63.     ზოგთ კადუინისა გარდამოხსნა ეკერათ პირზედ.
    64.     ზოგნი იოანე ნათლისმცემელსა მინდობოდნენ ანჟერიელსა.
    65.     ზოგ-ზოგნიცა ხელაპყრობილნი ევედრებოდნენ წმინდა ევტროპი ქსენკტელსა, წმინდა მესმ შინონელსა, წმინდა მარტინ კანდელსა, წმინდა კლოდ სინეელსა, შეუწუხებლად არა რჩებოდათ ჟავარზეულნი სიწმინდენიცა და სხვა უფრორე მცირე წმინდანთაც შესთხოვდნენ შველასა.
    66.     ვინ სულსა ლევდა და ლაპარაკისა თავი არა ჰქონდა, ვინ ენად იყო გაკრეფილი და სიკვდილსა მაინც არ მიჰყავდა.
    67.     ვის ლაპარაკი ჰკლავდა, ვის კიდევ სიკვდილი ალაპარაკებდა.
    68.     ვიეთნი ხაფად გაჰყვიროდნენ: აღმსარებელი! აღმსარებელიო! Confiteor! Miserere! In manus!.
    69.     მოწყლულთა კვნესა-გოდება ცად ადიოდა, და წინამძღვარმან ჩქარ-ჩქარა გაიყოლა მოძმენი, ვენახსა მიაშურა.
    70.     როგორც კი მივიდნენ და იხილეს ის უბედურ დღეზედ გაჩენილნი, ძირსა დამხობილნი, სიკვდილისა პირად მისულნი, ეცნენ ზოგნი იმასა, ზოგნი ამასა და აღსარებისა სათქმევინებლად დააღებინეს პირნი.
    71.     რახან ხუცეს-მონაზონთ საქმე გამოიჩინესო, გაცვივდნენ შეღერებულნი მორჩილნი და ძმა ჟანსა მიეახლნენ, რა ვქნათ, რით შეგეწიოთო.
    72.     რა ქნათ და, მიუგო იმან, ვინცავინ ჯერ არ ჩაძაღლებულა, მიდით და ჩააძაღლეთო.
    73.     მაშინ მორჩილთ ღობე-ყორეზედ გადაჰკიდეს თავიანთი ჩაფართხუნებულნი კაბანი, მიესივნენ და მიასაკლავეს ისეც უკვე წუთისოფელდაღამებულნი.
    74.     ახლა არ იტყვით, რაგვარ იყვნენ შეჭურვილნი და შეიარაღებულ-ჩასილაღებულნი?
    75.     ხელთ მხოლოდ სასხლავნი ეპყრათ ანდა ხანჯლისა შვილნი, რომელთ ჩვენებურნი ყმაწვილნი წენგოიანი კაკლისა საკუჭავად ხმარობენ.
    76.     მერმე დაადო თავი ძმა ჟანმა და თავისა ძელიანად ზედ იმ ადგილას გამოიჭიმა, სად იგი დუშმანსა შეენგრია.
    77.     ამას-იმასობაში ზოგიერთსა მორჩილსა დრო ეხელთა და დროშაალამნი წაეღო, სენაკში დაეგროვებინა, სალეკვერთხედ და საწვივსაკრავედ გამოგვადგებაო.
    78.     ოდეს ვინმე დაჭრილთაგანი, ვისაცა აღსარებისა თქმა მოესწრო, გამონგრეულ კედელსა მიადგებოდა, ეგების გავძვრე და თავს ვუშველოო, ძმა ჟანი მაშინვე საიქიოში გაგზავნიდა და თან მიაძახებდა:
    79.     ‒ ეგრე პირდაპირ სამოთხეში მიხვალ.
    80.     ეგ არი გზა განდობილთა, მონანიებულთა და შენდობილთაო.
    81.     უსწორესია, ვითარცა ნამგალი და ძაღლისა კუდიო.
    82.     იმისა ვაჟკაცობისა წყალობითა ესრეთ მოისრა ვენახში შეჭრილი მტერი და ამბისა მთხრობელიცა აღარავინ გადარჩა.
    83.     სულ ერთიანად ცამეტი ათას ექვსას ოცდაორი კაცი გაწყდა, უკეთუ, წესისამებრ, ბალღ-დიაცთ სათვალავში არ ჩავალთ.
    84.     თავად მეუდაბნოე მოჟისი რომ მოჟისია, რომლისა ამბავი ემონის ოთხთა ძეთა გმირობისა წიგნშია მოთხრობილი, ისიც კი თავისი არგან-კვერთხითა ესეგვარად არ შეჰბმია სარკინოზთ და არცა იმოდენა არა უქნია რა, რაოდენიცა ჩვენმა ბერმა ქნა მტერზედ ჯვრისძელმომარჯვებულმან.
    85.     მისახმობად წევრთა კაპიტულისა კაპიტულზედ (ლათ.). წინააღმდგომ მანქანებისა მტერთა (ლათ.). სადიდებლად მშვიდობისა (ლათ.).
    86.     ე-ი. Impetum imimicorum ne ne timueritis ‒ მტრისა ძალადობასა ნუ შეუშინდებითო (ლათ.).
    87.     მიბოძე დასალევი! (ლათ.). ვინანი! შემინდე! შენ გაბარებ [სულსა ჩემსა!] (ლათ.).


29

     1.     XXVIII. რარიგ დაიპყრო პიკროშოლმა იერიშითა ლაროშ-კლერმო, და კიდევ ვითარ ესიკვდილებოდა გრანგუზიესა ჩხუბისა ატეხა.
    2.     როგორც უკვე იუწყეთ, ბერმა სულ ბდღვირი ადინა მოძალადეთ, და ვინემ იგი იმათ უსწორდებოდა, პიკროშოლმა ამაობაში თავის ლაშქრიანად ფხოჭა-გლეჯით გაიარა ვედისა ფონი და ხელთ იგდო ლაროშ-კლერმო, სად არცვინ წინაღსდგომია, არცვინ გასძალიანებია.
    3.     და რადგან კარგა დაღამებული იყო, ჯარიანად იქავ დადგომა გარდაწყვიტა ღამისა თევითა, ჯავრიანი გული ცოტა ხნით დაიცხრო.
    4.     ძაღლისა ძილის ჟამსა პიკროშოლმა ქალაქისა ქავ-ციხეს შეუტია, იერიშით შევიდა და ფრიად გაამაგრა, საჭურველიცა ბლომად მოიმარაგა, რამეთუ ჰგონებდა, ვინიცობაა თავსა დამესხან, სხვა ამაზედ უკეთეს ადგილსა ვერსად ვიპოვნიო.
    5.     და მართლაც არა ოდენ კაცისა ხელს ექცია ისი ქავ-ციხე მიუვალად, არამედ თავად იყო ბუნებითი მდებარეობით მტერშეუვალი.
    6.     თუმცა რაც იყო, იყო, აწღა ამას თავი გავანებოთ და მივხედოთ კეთილსა ჩვენსა გარგანტუასა, მეცადინსა და მოვარჯიშესა, ყოველი სარგო მეცნიერებისა გულმოდგინებითა მსწავლელსა.
    7.     მოვიხილოთ აგრევე მამამისი, ჟამნახული, ქველი გრანგუზიე, რომელსა ეს არი უვახშმია და საყვარლად აგიზგიზებულ ყვერბთან მიმჯდარა,
    8.     სად იყო, სად არა, თითქო მიწიდან ამოძვრაო, ზედდატანებაზედ მოიჭრა და დიდ ბატონსა წინ გამოეჭიმა მეზვრე მწყემსი პილო, რომელმან წვლილად ჩაუკენჭა,
    9.     სრულად შენსა სამკვიდრო-საბრძანებელში პიკროშოლ მეფე დაფარფაშებს, ლერნეელიო, ქვეყანა თვალით არღა ინახვის, ერთობ გაატიალა, დააქცია და მოითარეშაო, ერთი მარტო სეს ბაღ-ვენახიღა გადარჩა მცირედ და ისიცა თავისი ვაჟკაცობითა ძმა ჟანმა გადაარჩინა, ბდღვირისმდენელმაო.
    10.     ამჟამად მეფე იგი ლაროშკლერმოშია და რაოდენადაც შესაძლოა, ციხითა ჯარსა ამაგრებს და ჯარითა ციხესაო.
    11.     ‒ ვაი ვაი! ‒ დაიბუბუნა გრანგუზიემ. ‒ ამას რას მოვესწარ, ხალხო? სიზმარია თუ ცხადი?
    12.     პიკროშოლი დამსხმია, ძმად შეზრდილი მეგობარი და მოყვარე, თვისტომი, ჩემიანი!
    13.     ვის უნდა ექნა, ვინ ამიმხედრა ნეტავ? ვინ აასხმევინა იარაღი? ვინ შემიგულიანა? ვის დაუჯერა, იმ ჩემი ცოდვით სავსესა.
    14.     ოჰ! ოჰ! ოჰ! ოჰ! ოჰ! ღმერთო, მაცხოვარო, მწედ მექმენ, განმანათლე და განმასწავლე ხედვად ჭეშმარიტებისა!
    15.     ზენარობით ვიტყვი და შენი თანადგომისა ნატრულიმცა გამხადე, უკეთუ ან თვითონ განმერისხებინოს როსმე, ანდა საყმო შემეჭირვებინოს იმისი.
    16.     ჯერეთ არ მახსოვს, რამეზედ უარი მეთქვას, არცა ლაშქარი დამიჭერია აროდეს და არცა ფული, მუდამჟამ ხელსა აღვუპყრობდი, ნაღდსა ვურჩევდი, მხარში ვედექ და მხარსა ვუჭერდი.
    17.     დასტურ არაწმინდასა აურევია თავგზა, რახან ესდენ გამიმეტა და დამაღონა.
    18.     უფალო ღმერთო ჩემო, კარგად უწყი, რა გულისა ზრახვაცა მალაპარაკებს, რამეთუ არა არის რა შენთვის დაფარული!
    19.     ვატყობ, ჭკუაზედ შეშლილა და თუ გონს მე უნდა მოვაგო, მაშ შემაძლებინე კიდეც, რომ მშვიდობით დავუმორჩილო კვალად წმინდა ნებასა შენსა!
    20.     ოჰ! ოჰ! ოჰ! ხალხნო და ჯამაათნო, შინაურნო და შინაყმანო!
    21.     ნუთუ ხელი ხმალსა უნდა ვიკრათ?
    22.     ვაჰმე! სიბერე ტკბილი მეწადა, წუთისოფლით უჩხუბრად წავალ-მეთქი, ვფიქრობდი, მაგრამ, ჩანს, მეც უნდა მოვიგდო იალმაგი ამ ჩემსა საცოდავ და ჯანმიხდილ, დაქანცულ მხართა ზედან;
    23.     ხელთ კი, ამ აცახცახებულ ხელთ, გოგუთსა და ლახვარსა დავაჭერინებ, რათამც დავიცვა და დავიფარო საბრალო ქვეშევრდომნი ჩემნი.
    24.     მეტი რა ჩარაა! იმათით მიდგას სული, ისინი გვაჭმევენ, გვასმევენ და გვაცმევენ.
    25.     ისინი ინახავენ მთლად დედაწულ-სახლეულსა ჩემსა.
    26.     თუმცაღა, შებმით მანამ მაინც არა შევებმი პიკროშოლსა, სანამ სუყველაყას არ მოვიღონისძიებ სამშვიდობოსა და საზავოსა. რაცა ვთქვი, წყალი არ გაუვა.
    27.     მერმე დარბაზსა უხმო, უამბო ვითარება საქმისა და, რა განბჭობასა მორჩნენ, ერთპირ დათქვეს, ვინმე განგებიანი ვნახოთ და პიკროშოლსა ვაწვიოთო, ვითარმედ გამოჰკითხოს და შეიტყოს, რა ეცა, რამ აფიქრებინა სხვათა მიწა-წყლისა დალაშქვრა და რა უფლებისა ძალით გვარბევსო.
    28.     თანვე ისიც ითქვა, გარგანტუასაც გავუგზავნოთ კაცი და მოვუწოდოთ, თავის ქულფათ-მხლებლებიანად მოხედოს სამამაპაპოსა და ჭირსა განარიდოსო.
    29.     გრანგუზიე თანახმა გაუხდა დარბაისელთ და ჯეროვნად განაგო განსაგებელი.
    30.     მსწრაფლ მოაყვანინა თავისი ბასკი ფარეში, ეხლავ გარგანტუასთან უნდა ფრინდეო, უთხრა, და ძესა ქვემორე უსტარი მისწერა.


30

     1.     XXIX. რა ამცნო გრანგუზიემ ავთრათ-წერილითა გარგანტუასა
    2.     ისერიგად მუყაითობ სწავლაში, შენმან მზემან, კიდევ კაი ხანსა არ მოგიშლიდი მაგ სიბრძნისა მოყვარებაში მყოფობასა, გარნა ვაი რომ ჩემთა ძველთა მოძმეთა და მოსაგრეთ მომაღორეს და სიბერე გამიმწარეს.
    3.     და უკეთუ ბედმა მარგუნა იმათი ღალატი, ვისაცა ყოვლისა უფრორე ვენდობოდი, შენს იქითა გზა არღა დამრჩენია და ამად მოგიწოდებ, მოდი, მოჰხედე ყმათა შენთა და ბუნებისა ძალითა ბოძებულსა სამკვიდრებელსა.
    4.     რამეთუ ვითა სახლსა არას არგია გარეთ გატანილი საჭურველი, ოდეს თავად სახლ-სამყოფელსა შინა ჭკუა არვის ეკითხვის, აგრევე მსგავსად სწავლაც უქმია და რჩევაც ფუჭი, თუ რომ დროთი არ შეესხმით ხორცი და ფარსაგად არ მოიხმარ.
    5.     მე ჩხუბი კი არა მწადს, დაზავებასა ვმცდელობ;
    6.     თავსა არ ვესხმი, ოღონდ ზედაც არ გადავიტარებ;
    7.     ბრძოლასა ვერიდები, მაგრამ ვერცა ჩემთა ერთგულთა ქვეშევრდომთ დავაჩაგვრინებ და ვერცა მამა-პაპათაგან დაშთომილ სამკვიდროსა დავანებებ პიკროშოლსა,
    8.     ჩემდა ვალად ვრაცხე, რომა როგორადმე დავაცხრო რისხვა მტარვალისა ამისა, გულსავსედ ვქმნა, რითაც შემიძლია, და აკი არაერთგზის ვაწვიე კიდევაც კაცნი სამოყვროდ, ეგების გავიგო, ვინ რა აწყენინა- მეთქი.
    9.     იმას კი შერიგებისა გაგონებაცა არა სურს, ჩემგან სხვა პასუხსა ნუ მოელიო, და თვინიერ ალაფობისა, აღარა ახსოვს რა.
    10.     ეტყობა, მარადის სიმართლისა მოქმედმა ერთადერთ საჭედ მარტოღა საკუთარი გონი და ნება დაუტოვა.
    11.     იგიცა ბოროტსა მეტსა აბა რასა იქმოდა ღვთის მადლსა მოკლებული, და უფალსა ჩემკენ წარმოუგზავნია, რათა შევასმინო ბალანგარსა შესასმინარი და ნამუსზედ შევაყენო.
    12.     ამა ვითარებისა გამო, საყვარელო ძეო და ჭარუმადათო, ვითარ წაიკითხავ წიგნსა ჩემსა, მყის დაიძარ და გამოეჩქარე აქეთა,
    13.     ოღონდ ჩემდა შეწევნად კი არა (დაღათუმცა, შემწეობასა მეცა არ უნდა მომაკლებდე მამაშვილობისა ბუნებური გრძნობითა), მეოხად ექმენ მოყმეთა შენთა, რომელთა ხსნა და დაცვა ვალად გაწევს.
    14.     ღვაწლი ესე მცირე სისხლისა ფასად გმართებს, ხელისა ღონესა ჭკუა დაამჯობინე, სიფრთხილითა მოიქეც, მოივარგე სამხედრო ხელოვნებანი და იქნებ ვუშველოთ სრულიად საყმოსა ჩვენსა, ყმანიცა დია გაიხარებენ და თავთავიანთ სახლ-კარსა მოიძიებენ ყველანი.
    15.     კურთხეული გყოს უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ, უსაყვარლესო ძეო ჩემო.
    16.     ნახვისა ნატვრითა მოვიკითხავ პონოკრატესა, გიმნასტსა და ევდემონსა. ენკენისთვისა ოცი. მამაშენი გრანგუზიე.


31

     1.     XXX. ვითარ წარუგზავნეს ულრიშ გალე პიკროშოლსა
    2.     საკარნახებელი რა უკარნახა და წიგნსა ხელი მოაწერა, გრანგუზიემ ულრიშ გალეს უბრძანა, თავისი სამწერლოს განმგებელსა, ფრიად საზრიანსა და მადლცხებულსა,
    3.     რომელსა ბევრი არეული საქმე კეთილად და მარჯვედ განესაჯა, წასულიყო, პიკროშოლსა სწვეოდა და წვრილად ეამბნა ყოველივე, რაცღა იმათ ითათბირეს და განაბჭეს.
    4.     ქველი გალე ფიცხლად გაემგზავრა და, როს ფონსა თავში მოექცა, ერთ იქაურ მეწისქვილესა ჰკითხა, პიკროშოლი სად ჩამოხდაო.
    5.     ნეტაი თვალით სულ არ მენახაო, მიუგო მექისქვილემ, განმძარცვა და ცარიელზედ დამსვაო, ეხლა ლაროშკლერმოში დგას და არ გირჩევ იქით წასვლას, ემანდ სადმე გზირთ არ გადააწყდე, ძაღლიც ძაღლია და ისინიცა ძაღლნი არიანო.
    6.     ულრიშ გალემაც დაუჯერა და იმა ღამეს წისქვილში დარჩა.
    7.     მტრედისფრად ირიჟრაჟა თუ არა, იგი უკვე ქავ-ციხისა ჭიშკარსა მიადგა, ბუკტაბლაკობითა აუწყა თავისი მისვლა და გუშაგთ მიეძალა, შემიშვით, მეფესა მიმგვარეთ, დია საჭირო სიტყვა უნდა ვუთხრაო.
    8.     მეფესა მსწრაფლ მოახსენეს, ასე და ასეო, მაგრამ იმან ქვა ააგდო, არასდიდებით არ შემოუშვათო, და თავად გამოვიდა გარეთ, გალავანზედ გადმოდგა და გადმოსძახა სამოციქულოდ წვეულსა: რა ამბავია? რა უნდა მითხრაო?
    9.     მაშინ დესპანმა სათქმელი არღა დააყოვნა.


32

     1.     XXXI. გალესაგან თქმული სიტყვა პიკროშოლისა წინაშე
    2.     გულისა ტკენა ათასმა რამემ იცის, მაგრამ ყოვლისა უფრორე სამძიმო ის არი, ვისგანაც წყალობასა და სიამტკბილობასა მოელი, ავსა და ბოროტსა რომ მოგაგებს.
    3.     მრავალნი არცათუ უსაბაბოდ (დაღათუმცა, განა სიჭკვიანით) მჭმუნვარედ ქმნილან ამა სიცუდკაცისა გამო, და რა გამწარებულან, სასოწარკვეთილთ არად ჩაუგდიათ სიცოცხლე და წუთისოფელზედ ხელი აუღიათ.
    4.     ამად არცა საკვირველია, რომა ესეგვარმა შენმა შემოსევამ, მტრობამ და სიავემ შენმა ფრიად დაამწუხრა და შეაშფოთა მბრძანებელი ჩემი, მეფე გრანგუზიე.
    5.     საკვირველი მაშინ იქნებოდა, უკეთუ თავზარსა არ დასცემდა საშინელი უსჯულოება, სისასტიკითა ჯერეთ გაუგონარი, რაიცა შენგან და შენთა კაცთაგან დაგვატყდა ჩვენსა მამულსა შინა.
    6.     გულიცა ნამეტურ გარდამეტად იმიტომ უტირის, ვინათგან დია ებრალვის ხალხი თვისი და სიყვარულითაც ისერიგად უყვარს, რარიგადაც არაოდეს არცვის ჰყვარებია.
    7.     მეტადრე კი, უნდა გითხრა, მაინც შენი და შენთა კაცთა ბოროტობა და უმართლობა ვერ აუტანია, რამეთუ მამა-პაპათაგან მოყვრობა მოგდევთ, იმთავითვე თანაზიარნი იყავით და უფრთხილდებოდით დღესაქამომდე უვნებელსა მეგობრობასა,
    8.     და არა ოდენ იგი თავის ხალხთან ერთპირ, არამედ სხვა მიწაწყლისანიც, მაგალითადრე, პუატეველნი, ბრეტონელნი, მანსონელნი, აგრეთვე მსახლობელნი იმიერ კანარისა კუნძულთა და ქალაქ იზაბელასი, ჰგონებდნენ და ამტკიცებდნენ კიდევაც,
    9.     ვითარმედ უმალ ცა ჩამოინგრეოდა, ქვესკნელი და საქანელნი ცათანი კი შეერთდებოდნენ, ვინემ დაირღვეოდა თანადგომა თქვენი, ეგზომ საზარო ძვირისა მნდომელთათვისა, და აკი ვერცვინ ვერასა გიბედავდათ, შიშნეულნი იყვნენ, რა ერთსა გავაჯავრებთ, მეორეცა დაგვემტერებაო.
    10.     კიდევ მეტი, ამბავი ამა შეურყეველი მოყვრობისა სრულიად ქვეყნიერებასა მოჰფენია, და ცოტა მეგულვის ხალხი, ხმელეთსა თუ ოკეანის კუნძულთა ზედან მსახლობელი, სახელად რომ არ მიაჩნდეს თქვენთან პირისა შეკვრა, თქვენივე ნაკარნახევი პირობითა და სიტყვისა დასკვნითა,
    11.     და პატივს რომ არა სდებდეს თქვენთა შეერთებულ საბრძანებელთ, ვითა საკუთარ ქვეყანასა და მიწა-წყალსა.
    12.     რაღა ბევრი გავაგრძელო, ჯერხანად არავის ახსოვს, რომა ოდესმე გვირგვინოსანსა ვისმე, ანუ ერთად შეყრილ-შეკრულთა ხელმწიფეთ, გაკადნიერებულთა და რისხვითა გონდაკარგულთ, თქვენი კი არა, თქვენთა მეპირობეთა საზღვარნი დაელაშქროთ;
    13.     ხოლო ვინმე სხვისჭკუა თუ გაბრიყვებულა, სხვათა ფეხისა ხმასა აჰყოლია და თავდასასხმელად წამოსულა, თანადგომობისა თქვენისა მარტო ხსენებასაც უმალ გადაუფიქრებინებია განზრახული.
    14.     აწ ნეტავ რა ღმერთი გაგწყრომია და რასა გაუცოფებიხარ აგრერიგად, რომა დაგირღვევია კავშირი ესე, სულ უარგიყვია ძმობაცა, სამართალიცა, აგიღია თავი და ბოროტულად მოსჭრიხარ,
    15.     ოდეს არცა თვითონ, არცა ქვეშევრდომთ მისთა არა დაუშავებიათ რა შენთვისა და არცარა შენდა წყენად და განსარისხებლად უქმნიათ რამე?
    16.     სად არს ერთგულება? სად არს სჯული? სად არს გონიერება? სად არს კაცობა? სად არს შიში უფლისა?
    17.     ვითომ რა, დაჰფარავ შენსა სიავკაცესა ღვთისა წინაშე მდგომელთა სულთაგან და უზესთაესისაგან, რომელიცა ყოველთა კაცთ კუთვნილად მიუზღავს?
    18.     ესრეთ თუ ფიქრობ და ესავ, მაშ ამაოდ დამაშვრალხარ, რამეთუ არრა დაემალვის სამართალსა ცისასა.
    19.     ეგების ბედისწერამ გიყო ანდა ვარსკვლავთ შეიშურეს დღეკეთილობა და განცხრომა შენი?
    20.     დიახამც, არა არის რა ქვეყნად უბოლოო და საზღვარდაუდებელი, და რაც რამ უზედაეს წერტილსა აღწევს, მაშინვე უცილოდ ძირსა ეცემა, ვინათგან ამა მდგომარეობაში გრძელჟამიერად ვერა მყოფობს.
    21.     ესეგვარია ბოლო ბედნიერთა და მორჭმულთა, როცა კეთილგონიერება ეკარგვით და ზომიერება ავიწყდებათ.
    22.     გარნა თუ ადრითვე განწირულხარ, სხვა გზა არ არის და უნდა დასრულდეს სვიანობა შენი და განსვენება, ნუთუ საამისოდ საჭირო ქმნილა, რომა ძვირი შეგემთხვია ჩემის ხელმწიფისათვის, რომელმან ტახტზედ დაგსვა და გვირგვინი დაგადგა?
    23.     უკეთუ სადგურსა შენსა დაქცევა უწერია, ნუთუ იმის სახლ-კარიცა უნდა დაიტანოს, ვინაც დაგასახლა?
    24.     არა, ამას ჭკუათმყოფელთაგან ვერავინ გაიგებს და ვერცა ჩახვდება, რამეთუ ყოველივე წინააღმდგომია საღი აზრისა, და სხვაქვეყნიერნიც სანამ თავად არ დარწმუნდებიან და თავიანთი თვალით არ მოიხილავენ ყველაფერსა, დამოწმებულსა და დაჭეშმარიტებულსა,
    25.     მანამ არ დაიჯერებენ, რომ არარაა წმინდა და შეურყეველი ზოგთა კაცთათვის, ვისაცა ღმერთი და გონება უარუყვია და ურიგო გულისა წადილსა აჰყოლია.
    26.     უკეთუ გვევნო შენთა ყმათათვის, ანუ დაგვერბია მამული შენი;
    27.     უკეთუ ვფარვიდეთ ავისა მნდომთა შენთა;
    28.     უკეთუ არ შეგწეოდით მოთავეობასა და საქმეში;
    29.     უკეთუ შევხებოდით ღირსებასა შენსა და სახელსა;
    30.     უფრორე სწორად, უკეთუ ეშმაკმან ცოდვისა საქმნელად შეგაგულიანა, მაცდუნებელნი ლანდნი და აჩრდილნი მოგივლინა, გაცდინა და ცილი შეგვწამა, ეჭვი გაგიჩინა, ვითომც ჩვენი ძველისძველი მოყვრობისა უღირსი რამ გვეკადროს,
    31.     უნდა ამდგარიყავ, უწინარეს სიმართლე გაგეგო, გულნაკლულობა კი მერმე გამოგეთქვა, და ჩვენცა ჩვენსას გეტყოდით, ისერიგად გიმასპინძლებდით, უკეთეს მასპინძლობასა ვერცა ინატრებდი.
    32.     მაგრამ, ღმერთო დიდებულო, აბა, რა ჰქმენ?
    33.     ნუთუ სხვა მტარვალთაებრ მართლა მეიავარედ და მაოხრებლად მოსულხარ მბრძანებლისა ჩემისა?
    34.     ნუთუ ისე მხდალად და ბრიყვად შეგირაცხავს და, შენისა ჭკუით, იმდენად ღარიბია ერითა, საფასითა, მზრახველმრჩევლებითა და ჯართუფროსებითა, რომე არცა ბრძოლასა ინდომებს და წინაც არ აღუდგება შენსა უმართლო ზედმოსევასა?
    35.     ეხლავ ადექ და გვალე, გვალე, ხანი არ დააგვიანო, ხვალე უკვე შენსა ქვეყანაში იყავ, გზად ნურასა აიკლებ, ნურცა იმძლავრებ;
    36.     ჩვენი ზარალი ათასი ოქროს ბეზანტი დაგიჯდება.
    37.     ნახევარი ამა ფულისა ხვალავე გამოგვიგზავნე, ნახევარი მერმის წელსა, შუა მაისში, თეთრისა გამოგზავნამდე კი მძევლებად უნდა დაგვიტოვო ჰერცოგნი დე მატაროცა, დე ბაჯაჯგუნა და დე ბლაჩუნა, აგრეთვე სეფეწული დე ღუდუდა და აზნაური დე ტამაზლუხა“.


33

     1.     XXXII. ვითარ ბრძანა გრანგუზიემ, ჩამოსაგდებად ზავისა, ქადა-ნაზუქისა უკან მიტანა
    2.     ამითა გაასრულა გალემ სიტყვა, და პიკროშოლმა ეგრევე მიუგო:
    3.     ‒ მობრძანდით და ინებეთ, მობრძანდით და ინებეთ!
    4.     მასპინძლობა ჩვენცა ვიცით. სულ ქადა ნაზუქსა გაჭმევთ.
    5.     მაშინ გალე შინ გამობრუნდა, მიეახლა გრანგუზიესა და იხილა, რომ გვირგვინდაუბურველსა მოეყარა მუხლი თავისა სამარტოო ოთახში და ღმერთსა ევედრებოდა, დააცხრე პიკროშოლი, გონსა მოაგე, ძალადობა აგვარიდეო.
    6.     გალე რა დაინახა, ზნექველმა გრანგუზიემ ჰრქვა:
    7.     ‒ ოჰო, უკვე მოსულხარ? ახალსა რასა მეტყვი, გეთაყვა?
    8.     ‒ კარგსა ვერაფერს შეგატყობინებ, ‒ მიუთხრო გალემ.
    9.     ‒ ჭკუაზედ ვერ უნდა იყოს. მგონი, თავად ღმერთი გასწყრომია.
    10.     ‒ მაინც რას ამბობს, რა მწადსო? ‒ ჰკითხა გრანგუზიემ.
    11.     ‒ ან რისხვისა მიზეზსა თუ ასახელებს რასმე?
    12.     ‒ არა, არა უთქვამს რა, ‒ უპასუხა გალემ.
    13.     ‒ მარტო ერთი ეგ იყო, რაღაცა ქადა-ნაზუქზედ ჩაილაპარაკა.
    14.     ვაითუ ჩვენთა მწყემსთ ხაბაზნი გაუჯავრეს.
    15.     ‒ ვინემ გადაწყვეტილსა ვიტყოდე, ჯერეთ კარგად უნდა გავიგო, რა მოხდა. ‒ წართქვა გრანგუზიემ.
    16.     ხელად იქვე დაავალა განჩხრეკა ამა საქმისა და მსწრაფლ ეუწყა, გზად მიმავალ ხაბაზთ შენი ყმანი დახვედრიან და ცოტაოდენი ქადანაზუქი წაურთმევიათო, თანვე მარკე შემოლახვიათ, თავში კომბალი დაუშვიათო;
    17.     ისე კი, სულ იმ მარკეს ბრალი ყოფილა, პირველი ის მისჭრია ფროჟიეს და მათრახით აუჭრელებიაო.
    18.     გრანგუზიემ განმზრახთა საკრებულოსა უხმო, და ყოველნი კაცნი ერთ აზრზედ დადგნენ, მტერსა თავი უნდა ვაჩვენოთო.
    19.     მაგრამ გრანგუზიე მაინც სხვასა უბნობდა: რახან ორიოდ ქადა-ნაზუქისა ამბავია, პიკროშოლსა მე მოვუვლი, საჩხუბრად არამცა და არამც არ დავემტერებიო.
    20.     მერმე გაიკითხა, რაოდენ ქადა-ნაზუქზეა ლაპარაკიო, და, რა შეიტყო, სამოც ცალზედაო, ადგა და ხუთი ურემი თორნეულისა გამოცხობა ბრძანა, ამაღამვე მზად იყოსო.
    21.     ცალკე, ერთ ურემზედ, ყოვლისა უკეთესი ერბოთი, ახალი კვერცხის გულითა და უცხო რამ სუნელ-სანელებლითა გამომცხვარი ნაზუქი დაუდეთ და სათავისთავოდ მარკეს მიმირთვითო;
    22.     ამას გარდა, მარკეს კიდევ შვიდასი ათას სამი ფილიპე მიუბოძა მკურნალ დალაქთა გასასტუმრებლად და ზედ უსასყიდლოდ ბლისტ-აგარაკიც მიაყოლა პომარდიერისა მისხით მისხამდე სამუდამო საკუთვნოდ.
    23.     ნაბოძებისა წაღება და მიტანა ულრიშ გალეს დაევალა.
    24.     ისიც წავიდა, გზასა ბარაქა დააყარა და სოლეს მახლობლად თანამყოლ მეურმეთ უბრძანა, მიდით, ლერწამი და ლელი დაგლიჯეთ, ურემნიც მორთეთ, ხელთაც დაიჭირეთო, და თავადაც ლერწმით დაიმშვენა ხელი ნიშნად მშვიდობის წადილისა და ზავისა ჩამოგდებისა.
    25.     ალაყაფისა კარსა ვითარ მიადგნენ, ხმა გააგონეს, გრანგუზიესაგან უფლებისა მქონებელნი ვართ, პიკროშოლსა უნდა მოველაპარაკოთო.
    26.     პიკროშოლმა კი არცა ისინი შეაშვებინა და შემოუთვალა, მე მოუცლელობა მჭირს და, უკეთუ არ დაგიშლიათ, ჯართუფროსს მოახსენეთ, შატაბუტასაო, რომელიცა იმჟამად გოდოლზედ ზარბაზანსა აყენებდა.
    27.     ქველი გალეც მივიდა და სიტყვა უთხრა:
    28.     ‒ ბატონო, საჩხუბრად და სადავიდარაბოდ ქადა-ნაზუქსა თუ იმიზეზებთ და იმად გამოგვეშალეთ, უკან მოგვირთმევია.
    29.     ჩვენთა კაცთ სამოცი ცალი გამოგართვეს, ისიც ფულითა, მუქთად არ წაურთმევიათ, მაგრამ მშვიდობის მოყვარებისა გამო ხუთი ურმით მოვსულვართ, და ერთი საკუთრივ მარკესია, რამეთუ იგი უფრორე დაშავებულა და დაზარალებულა.
    30.     გულსა რომ არ დააკლდეს, შვიდას ათას სამ ფილიპესაც ჩავუჩხრიალებ, ხოლო ჩვენგან ნანახი ზიანისა ასანაზღაურებლად, რისა მოთხოვნისა უფლებაც დასტურ აქვს, უსასყიდლოდ და საშვილიშვილოდ გადავცემთ პომარდიერის აგარაკსა.
    31.     საბოძვრისა წიგნი თანა მაქვს.
    32.     რაც იყო, იყო, ღვთისა გულისათვის, ნუღარას ვერჩით დღეის წაღმა ერთმანეთსა.
    33.     წადით, გზას გაუტიეთ, ციხე ჩვენია, თავადაც კარგად უწყით, ტყუილად იჩემებთ, დაუტევეთ, და კვლავ ვიმოყვროთ და ვიმეგობროთ.
    34.     შატაბუტამ ყოველივე წვლილად ჩაუკაკლა პიკროშოლსა და გასაგულისებლად ცეცხლი შეუნთო:
    35.     ‒ ხო ვუტირეთ დედა მაგ ოტროველებსა, მაგათა!
    36.     ღმერთმანი, შიშითა ჩასვრილა ეგ ვაგლახი ლოთი გრანგუზიე!
    37.     დადგეს და ღვინო თრაქოს, ომი რა მაგის საქმეა.
    38.     ვგონებ, ქადა-ნაზუქი და ფული გამოვართვათ, თავად კი ფიცხლად გავმაგრდეთ და მარჯვე დრო ვიხელთოთ.
    39.     ვითომ რა, სულელი გნახეს და ქადა-ნაზუქით უნდა მოგიმადლიერონ?
    40.     რაკი მოწყალე თვალით უცქეროდი და თავსაც უყადრებდი, სულ იმის ბრალია, არრად რო აღარ გაგდებენ.
    41.     სწორად უთქვამთ, ღორის ტილსა ფეხზედ ნუ დაისვამ, თავზედ აგაღოღდებაო.
    42.     ‒ ეგრეა, ეგრე, მაშ! ‒ დასტური დასცა პიკროშოლმა.
    43.     ‒ თუ კაცი ვარ, შავ დღეს დავაყრი, შავ დღესა. მიდი, რაც მარქვი, აღასრულე!
    44.     ‒ ოღონდ ერთი რამ მინდა წინასწარ უწყოდე, ‒ შეაპარა შატაბუტამ.
    45.     ‒ სასმელ-საჭმელი ცოტაა, დიდხანს არ გაგვტანს.
    46.     გრანგუზიემ თუ ალყა შემოგვარტყა, ავდგები და კბილთ სულ ერთიანად დავიძრობ, სამიოდ ცალსღა დავიტოვებ, და უმალ სხვანიცა უნდა ამყვნენ, თორემ რა საჭმელი გაგვიძლებს!
    47.     ‒ ცოტა კი არა, ‒ უთხრა პიკროშოლმა, ‒ ყველაყა თავზედ საყრელია.
    48.     ჩვენ რა, საქეიფოდა ვართ მოსულნი თუ საომრად?
    49.     ‒ დიაღაც საომრად, ‒ მიუგო შატაბუტამ.
    50.     ‒ მაგრამ ცარიელ მუცელსა აბა რა ეომება!
    51.     საცა შიმშილია, იქ ყოფნა სიკვდილია.
    52.     ‒ კარგი, კარგი, ენად ნუ გაიკრიფე, ‒ დაუტატანა პიკროშოლმა. ‒ მოიღეთ, რაც მოუტანიათ.
    53.     სამოციქულოდ მოსულთ მყის ჩამოართვეს ფული, ქადა-ნაზუქი, ხარნი და ურემნი, თავად მოციქულნი კი უკან გაისტუმრეს და სიტყვა არა დააბარეს რა.
    54.     მარტო ეგ იყო, ციხისა ახლომახლო არ დაგინახოთო, უთხრეს, ხვალ გეტყვით, რატომაცაო.
    55.     ისინიც გამობრუნდნენ და წამოვიდნენ პირში ჩალაგამოვლებულნი, ყველაფერი ზუსტად ჩაუკენჭ-ჩაუწიგნეს გრანგუზიესა და თან დააყოლეს, ზავზედ ლაპარაკი ზედმეტია, მტერსა მტრულად უნდა დავუხვდეთო.


34

     1.     XXXIII. ვითარ დაადგა დია საშიშარ გზასა პიკროშოლი, ოდეს ზოგ-ზოგ ჭკუისა მსწავლებელთ ნაჩქარევი რჩევითა შეაგულიანეს იგი
    2.     მოსულთ ქადა-ნაზუქი ჩამოართვეს თუ არა, მიეახლნენ პიკროშოლსა ჰერცოგი შუშუბრიქა, გრაფი შლუ, ჯართუფროსი ტინგიცა და მოახსენეს:
    3.     ‒ დღესა, ბატონო, ალექსანდრე მაკედონელისა შემდგომად ყოვლისა უფრორე მორჭმულსა და ყოვლისა უფრორე უძლეველ ხელმწიფესა გაგხდით.
    4.     ‒ დაიხურეთ, სარქმელნი დაირქვით! ‒ უთხრა პიკროშოლმა.
    5.     ‒ მადლსა გწირავთ, ბატონო, ‒ მიუგეს იმათ.
    6.     ‒ ჩვენ ჩვენი ადგილი ვიცით. შენდა სარჩევად მოვსულვართ.
    7.     დააგდე აქა მცირე რამ რაზმი მეციხოვნეთა თავის მხედართმთავრიანად.
    8.     ადგილსა ამას მეტი არ უნდა, ისედაც შეუვალია ბუნებითად და შენგან ნაშენი ზღუდითა.
    9.     დანარჩენი ჯარი ორად გაჰყე, ვითარცა გენებოს.
    10.     ერთნი წავლენ და გრანგუზიეს დაესხმიან, ლაშქართ ეგრევე ამოუწყვეტენ.
    11.     ფულსა, იცოცხლე, დიდძალსა მოიშოვებ, ჩეჩქივითა აქვს იმ ხეპრე-მამაძაღლსა, იმასა.
    12.     ხეპრეს იმად ვამბობთ, ვინათგან კეთილშობილ ხელმწიფეთ არაოდეს ერთი თეთრიცა არ მოეძევებათ.
    13.     ფულისა შენახვა გლეხუჭა ხალხისა საქმეა.
    14.     ამაობაში მეორენი მიადგებიან ონოს, სენტონჟს, ანგუმუასა და გასკონსა, აგრევე პერიგორსა, მედოკსა და ლანდებსა, შეუბრკოლებლად დაიპყრობენ ქალაქთ, სიმაგრეთა და ციხეთ, ბაიონსა, სენ-ჟენ-დე-ლუსსა და ფუენტერაბიასა შინა სუყველა ხომალდსა ხელთ ჩაიგდებთ
    15.     ესპანელნი, ღმერთმანი, ხაფად პირს დააღებენ, იარაღს დაჰყრიან.
    16.     მერმე წახვალთ, ცურვითა გაივლით სიბილას სრუტესა და თქვენდა სამახსოვრო ძეგლად აღმართავთ ორ უფრორე დიდებულსა სვეტსა, ვინემ ჰერკულესისაა,
    17.     ‒ ჩამივარდება და შევიწყალებ, ‒ წართქვა პიკროშოლმა.
    18.     ‒ ძალიან კარგს იზამ, ‒ სიტყვა მოუწონეს იმათ, ‒ ოღონდ უნდა გაინათლოს.
    19.     დაუყოვნებლივ ქედსა მოიდრეკენ ძალისა შენისა წინაშე სამეფონი ტუნისისა, ჰიპესიასი, ალჟირისა, ბონასი, კირენასი და ბარბარეთი სრულად.
    20.     შემდგომ დააჩოქებ მაიორკასა, მენორკასა, სარდინიასა, კორსიკასა და ლიგურიისა თუ ბალეარის ზღვათა დანარჩენ კუნძულ-ჭალაკთ.
    21.     მარცხენა ნაპირისა გაყოლებაზედ დაიპყრობ და დაიმორჩილებ მთელ ნარბონის გალიასა, პროვანსსა, ალობროგთა წყალ-ადგილსა, გენუასა, ფლორენციასა, ლუკასა და რომიც უკვე იქავეა.
    22.     ბედასლი უფალი პაპი შიშითა უმალ სულსა განუტევებს.
    23.     ‒ ჩემი თავისა მზემან, ფერხთ არ ვემთხვევი, ‒ წართქვა პიკროშოლმა.
    24.     ‒ იტალიას რა დაერევით, მოითარეშებთ ნეაპოლსა, კალაბრიასა, აპულიასა, სიცილიასა და ზედ მალტასაც მიაყოლებთ.
    25.     ნეტავ მაჩვენა ერთი, ვითარ მოიქნევენ ხმალსა ის საცოდავნი რაინდნი, ნაროდოსალნი, და ვნახავ, რა სამჭედურშიც არიან ნაჭედნი!
    26.     ‒ იქითგან სიამოვნებით მივაშურებდი ლორეტოს, ‒ ჩაილაპარაკა პიკროშოლმა.
    27.     ‒ არა, არა, ‒ მიუთხრეს იმათ. ‒ ეგ აქეთურობასა უნდა ქნა.
    28.     ჯერეთ დავლაშქროთ კრეტა, კვიპროსი, როდოსი, ჭალაკნი კიკლადისა და შევუტიოთ მორეასა.
    29.     მერე მორჩა! წმინდა ტრენიანის მადლმან, ზენაარი იხსნის იერუსალიმსა! სად სულთანი და სად შენა!
    30.     ‒ რახან ეგრეა, ახლად ავაგებ ტაძარსა სოლომონისასა, ‒ თავი მოიწონა პიკროშოლმა.
    31.     ‒ ცოტა დაიცა, ‒ პირში სწვდნენ ისინი, ‒ ერთბაშად ნუ გარდაწყვეტ ხოლმე.
    32.     არ უწყი, ოქტავიანე ავგუსტუსი რასა ამბობდა?
    33.     Festina lente, აჩქარებითა სოფელი არავის მოუჭამიაო.
    34.     თავდაპირველად მიდი, დაიპყარ მცირე აზია, კარია, ლიკია, პანფილია, კილიკია, ლიდია, ფრიგია, მიზია, ბითვინია, ქარაზია, სატილია, სამაგერია, კასთამენა, ლუგა, სებასტა ვიდრე თვით ევფრატამდე.
    35.     ‒ ყველა-ყველა, მაგრამ ბაბილონსა და სინას მთას თუ მოვიხილავთ? ‒ იკითხა პიკროშოლმა.
    36.     ‒ ჯერეთ რა დროს ეგენია, ‒ მიუგეს იმათ, ‒ ადვილად ხომ არა ჰგონებ ჰირკანიისა ზღვისა გადალახვასა, ორი არმენიისა და სამი არაბეთის გავლასა?
    37.     ‒ ღმერთმან იცის, ჭკუაზედ ვერა ვართ! ‒ შესძახა პიკროშოლმა.
    38.     ‒ უბედურება გვჭირს, უბედურება!
    39.     ‒ ვითომ რათაო? ‒ გაიკვირვეს იმათ.
    40.     ‒ რათა და, ნეტავ რა უნდა ვსვათ იმა უდაბნოსა შინა?
    41.     ამბობენ, იულიანე ავგუსტუსი იქა უწყლობამ თავის ჯარიანად ამოწყვიტაო.
    42.     ‒ სუყველა ადრითვე ვიღონისძიეთ, ‒ ისევ თავისას უბნობდნენ ისინი.
    43.     ‒ სირიისა ზღვასა შენი ცხრა ათას თოთხმეტი საზარლად დიდი ხომალდი მისდგომია, დედამიწისა ზურგზედ ყოვლისა უკეთესი ღვინითა დასაპალნებული.
    44.     იქავ უკვე მირეკილია ორი მილიონ ორასი ათასი აქლემი და ათას ექვსასი სპილო, რომელთ სიჯელმასისა მხარეში ნადირობისა ჟამსა შეიპყრობთ ლიბიაში მისვლისთანავე, და კიდევ უკლებლივ შენია, რაც კი მექას ჯორთ შვიდეული, ანუ აღალ-ქარავან-ყათარნი ვლიან.
    45.     განა იმოდენი რა უნდა იხმიო, იმათ ვერა ზიდონ?
    46.     ‒ მე და ჩემმა ღმერთმან, მართალია, ‒ თანახმა გაუხდა პიკროშოლი.
    47.     ‒ ოღონდ ეგ არი, ცივ-ცივი ღვინო არ გვექნება.
    48.     ‒ დალახვროს ეშმაკმა! ‒ აჩოჩქოლდნენ ისინი.
    49.     ‒ ღვთისა ტოლი კაცია, გმირთა გმირი, ლამის სრულად დედამიწას დაეპატრონოს და ხან მაინც გულსა აკლია.
    50.     ღმერთსა მადლობა უთხარ, რახან შენი ლაშქრიანად ტიგროსამდე მშვიდობიანად მიხველ!
    51.     ‒ ნეტავ ის ჩვენი მეორე ჯარი რაღასა იქმს, იმ ლოთმამაძაღლ გრანგუზიეს რომ შეუტია?
    52.     ‒ ბუზთა არც იქა ყლაპავენ, ‒ მიუგეს იმათ.
    53.     ‒ ცოტაც და, დავეწევით კიდეცა.
    54.     შენთა კაცთა უკვე შეგძინეს ბრეტანი, ნორმანდია, ფლანდრია, ენო, ბრაბანტი, არტუა, ჰოლანდია და ზელანდია.
    55.     ნაწილმა რაინი განვლო, მოლაშქრეთ სულ შვეიცარიელთა და ლანდსკნეხტთა გვამთა ზედა იარეს, ნაწილმა კი დაიპყრო ლუქსემბურგი, ლორენი, შამპანი, სავოია, ლიონშიც შეიჭრა და გზად შენთა ლაშქართ გადაეყარა, ოდეს ისინი შინ ბრუნდებოდნენ ხმელთაშუა ზღვასა ზედა ძლევამოსილნი.
    56.     ვინემ ბოჰემიაში შეერთდებოდნენ, ორივ ჯარმა წინ-წინ დაარბია შვაბია, ვიურტემბერგი, ბავარია, ავსტრია, მორავია და შტირია.
    57.     მერმე თანაზიარად დაესხნენ ლუბეკსა, ნორვეგიასა, შვეციასა, დანიასა, გოტლანდსა, გრენლანდიასა, ისლანდიასა და თავად ყინულოვან ზღვამდისინ ცეცხლსა მოაძოვინეს ყოველი.
    58.     შემდგომად დაიჭირეს ორკადის კუნძულნი და დაიმორჩილეს შოტლანდია, ინგლისი და ირლანდია.
    59.     მას უკანითა გადაცურეს ქვიშიანი ზღვა, გადავლეს სარმატია და დაერივნენ პრუსიასა, პოლონეთსა, ლიტვასა, რუსეთსა, ვლახეთსა, ტრანსილვანიასა, უნგრეთსა, ბულგარეთსა, თურქეთსა და ამჟამად კონსტანტინოპოლში არიან.
    60.     ‒ მაშ ჩვენცა იქით გავწიოთ! ‒ შესძახა პიკროშოლმა.
    61.     ‒ არცა ტრაპიზონისა იმპერატორობა მაწყენს.
    62.     ვითომ რა მოხდება, სულ დედაბუდიანად რომ ამოვწყვიტოთ ის ძაღლნი თურქნი და მაჰმადიანნი?
    63.     ‒ რატომაც არა? ‒ კვერი დაუკრეს იმათ.
    64.     ‒ რაც რამ ქონება და მიწა-წყალი აქვთ, ადექ და შენთა ერთგულ კაცთ დაურიგე.
    65.     ‒ ჩემი გონებაც მაგას მეუბნება და სამართლიანიც იქნება, ‒ დასტური დასცა პიკროშოლმა.
    66.     ‒ თქვენად გამიხდია ყარამანია, სირია და მთლად პალესტინა.
    67.     ‒ ოჰ, რა მოიეფე ხარ, მეფეო! ‒ ერთმანეთსა ლაპარაკს არ აცლიდნენ ისინი.
    68.     ‒ მადლობისა მეტი რა გვეთქმის! მარადჟამსა სვიანად გამყოფოს უფალმა.
    69.     იქავ იყო ერთი ძველი აზნაური, სახელად ეშეფრონი, მრავალჭირნახული და ბევრგამოვლილი კაცი, რომელსაც გულმა აღარ მოუთმინა და გახსნა ბაგენი:
    70.     ‒ დია მეშინის, იმა ერთ მეწუღესავით არ მოგივიდეთ, ვინაც რძიანი ქილა იპოვნა და გამდიდრება მოინდომა, მაგრამ ქილაც გაუტყდა და სულაც უნაყროდ დარჩა.
    71.     მაინც რას მოიშოვებთ ვითომ ესდენ მრავალი დიდებული ძლევა-გამარჯვებითა?
    72.     რა არი ბოლო თქვენთა ღვაწლთა და საგრობათა?
    73.     ‒ რა არი და, რაჟამსა დავბრუნდებით, ერთსა გემრიელად განვისვენებთ. ‒ წართქვა პიკროშოლმა.
    74.     ამისა პასუხად ეშეფრონმა მიუგო:
    75.     ‒ ვაითუ ვეღარ დაბრუნდეთ, მერე რაღასა იქმთ? დიდმა გზამ დიდი ხიფათი იცის.
    76.     განა წაუსვლელობა და ეხლავ განსვენება არ აჯობებდა?
    77.     ‒ ღმერთმანი, სულელია! ‒ აენთო შლუ.
    78.     ‒ მაშ მივუსხდეთ ბუხარსა ჩვენთა დიაცთა გვერდით და მთელი სიცოცხლე ვასხათ მარგალიტი და ვართათ მატყლი, ვითარცა სარდანაპალმა.
    79.     ვინცა ხიფათსა უფრთხის, ვერცა ცხენსა იპოვნის და ვერცა სახედარსაო, უთქვამს სოლომონსა.
    80.     ‒ ახლა ისიც მოისმინე, მოროლფმა რა პასუხი გასცა, ‒ მიუგო ეშეფრონმა, ‒ ვინცა დიდსა ხიფათსა შეებმის, ცხენსაც დაჰკარგავს და სახედარსაცაო!
    81.     ‒ კარგით! ‒ გაჯავრდა პიკროშოლი. ‒ წასვლა გვიჯობს. ოღონდ იმ ოხერ გრანგუზიეს ლაშქართ ვეშიშვი.
    82.     ვინემ ჩვენ მესოპოტამიაში ვიქნებით, იმათ ზურგში თუ დაგვცხეს, მერმე რაღა ვქნათ?
    83.     ‒ საქმნელი ჰქმენ, ‒ სიტყვა ჩაურთო ტინგიცამ, ‒ ადექ და მოკლე, ოღონდ სამუქარო წიგნი მისწერე მოსკოვეთელთ, და სულ დარჩეული ოთხას ორმოცდაათი ათასი ვაჟკაცი უმალ აქ გაჩნდება.
    84.     არა მინდა რა, ერთი შენი მქნა, გაყურებინებდი სეირსა!
    85.     წიხლქვეშ გავიგებდი, თმით ვათრევდი, ღდინსა გავაგდებინებდი, ნიორწყლად ვაქცევდი, სიკვდილსა მოვანატრებდი, დედასა ვუტირებდი!
    86.     ‒ აბა, აბა! ‒ წართქვა პიკროშოლმა. ‒ ჟამი არ ითმენს! ‒ ვისაც ჩემი სიყვარული გაქვთ, მომყევით! დინჯად იჩქარე (ლათ.).


35

     1.     XXXIV. ვითარ დაუტევა პარიზი გარგანტუამ დასაცველად მამულისა, და რარიგ გადაეყარა გიმნასტი მტერსა
    2.     ზედ იმჟამად, მამისა მიწერილისა გადაკითხვისთანავე პარიზით წამოსულმა გარგანტუამ, თავის უზარმაზარ ფაშატზედ ამხედრებულმა, უკვე ნონენის ხიდი განვლო მხლებლობითა პონოკრატესი, გიმნასტისა და ევდემონისა,
    3.     ბარგისა ურემნი ჩვეულებითად ნელა ვლიდნენ, ბევრად-ბევრი წიგნი და ფილოსოფოსურნი იარაღნი მოჰქონდათ გარგანტუასი.
    4.     პარილეს რა მივიდნენ, მოიჯარადრე გუგესაგან იუწყა გარგანტუამ, ლაროშ-კლერმოსა შიგან გამაგრებულმა პიკროშოლმა მრავალნი ჯარნი წარგზავნა წინამძღოლობით მხედართმთავარ ტრიპესი ვედისა და ვოგოდრის ტყე-ტევრთა ხელში ჩასაგდებადაო,
    5.     ამა ამბავმა დიდად დააფრთხო გარგანტუა, და შიშნეულსა ვერა მოეაზრებინა რა გზიანი.
    6.     მაშინ პონოკრატემ ურჩია, წავიდეთ, უფალ დე ლავოგიონს მივადგეთ, ჩვენსა ძველსა მოყვარესა და თანამდგომსა, სუყველაფერს წვლილად გვეტყვისო.
    7.     და არღა დაყოვნებულან, ადგნენ და წავიდნენ.
    8.     იმანაც მართლაც ამცნო საცნობელი, შეწევნა აღუთქვა და უთხრა, უწინარეს დამზვერავნი უნდა გავგზავნოთ, ადგილსამყოფელი გასინჯონ მტრისა, და მერმე უკვე ვითარებისამებრ შევუტიოთო.
    9.     მზირად წასვლა თავს გიმნასტმა იდო, და წამს დაასკვნეს ‒ საქმისა წაღმა დასატრიალებლად თან წაეყვანა ერთი იქაური ვინმე კაცი, ვინც ზეპირ უწყოდა, საცა ერთი გზა, ბილიკი და წყალი იყო.
    10.     გიმნასტიც წავიდა, თან მეჯინიბე გაიყოლა ლავოგიონისა, სახელად აფრაკუნე, და, რა თვალსა მიეფარნენ, მიპარვით გასინჯეს და დაზვერეს სრულად არემარე.
    11.     ამაობაში გარგანტუამ მცირედ განისვენა, ცოტა დანაყრდა კიდეც თავის ხალხიანად და ბრძანა, ფაშატსა მიმიხედეთ, შვრია მიჭმიეთ ერთი საწყაულიო, რამაც სამოცდათოთხმეტი მიუიდი და სამი ბუასო შეადგინა.
    12.     გიმნასტი კი გზისა კეცვა-კეცვაში თანამყოლითურთ მტერთ გადააწყდა უცაბედად;
    13.     არეულ-დარეულნი მარბიელნი დაურბეველსა არას უშვებდნენ, ალაფობდნენ, სულ წმინდად აპარტახებდნენ იქაურობასა და შორით გიმნასტი დაინახეს თუ არა, ეგრევე დუნდგოდ მისცვივდნენ და განძარცვა დაუპირეს.
    14.     იმან კი დინჯად მიუთხრო: ‒ უფალნო, შეიწყალეთ ერთი უპოვარი კაცი!
    15.     სად გაგონილა, უნიფხვოსა ნიფხავსა ხდიდეთ.
    16.     ორიოდე ეკიუღა გადამრჩა, ავდგეთ და დავლიოთ, ტყუილად არ დაურქმევიათ aurum potabile და თუ აქეთ ჩამოვლისასაც მომთხოვთ, მაშინ აბა, ამ ჩემსა ცხენსაც გავყიდი.
    17.     ნუ გამწირავთ, თქვენად მიგულეთ, რამეთუ ქვეყანაზედ ვერვინ მაჯობოს ვერცა აწაპნაში, ვერცა გაყვლეფაში, ვერცა გატყავებაში, გაბდღვნაში, გამოწვლაში და თუგინდ ყელისა ჩაკოკლოზინებაში.
    18.     ჩემი კარგი ფეხით მოსვლის სადღეგრძელო იყოს, სუყველას გაგიმარჯოთ!
    19.     ამისა თქმა იყო, და მოხსნა გიმნასტმა თავი მათარასა თვისასა, მოიყუდა და გემრიელად გადაუშვა.
    20.     მეიავარენი პირდაღებულნი და მწევარ ძაღლთაებრ ენაგადმოყრილნი შესცქეროდნენ, როდის გადმოგვაწოდებს და შეგვასმევსო.
    21.     მაგრამ ზედდატანებაზედ ჯართუფროსი ტრიპე წამოადგათ;
    22.     შესატყობრად მოვარდა, რა ამბავიაო.
    23.     გიმნასტმა ნატის სასმისი მიაწოდა და უთხრა:
    24.     ‒ შესვით, უფროსო, შიში ნუ გაქვთ, მე უკვე ვიხმიე, თავანკარა ლაფემონჟოურია.
    25.     ‒ მასხრად ასაგდები თავი ზედ გაბია! ‒ შეუძახა ტრიპემ.
    26.     ‒ ვინ ოხერი ხარ ნეტავი? ‒ ერთი საწყალი კაცი ვარ, ‒ მიუგო გიმნასტმა.
    27.     ‒ ნიფხავიც არ მაცვია. ეშმაკად გავჩენილვარ ქვეყანაზედ.
    28.     ‒ რახან ეშმაკი ყოფილხარ, მაშ, აბა გზა მიტევია. ‒ განაბჭო ტრიპემ.
    29.     ‒ ეშმაკისა გვარისამ არცა ბაჟი უწყის რამე და არცა კიდევ ბეგარა.
    30.     ოღონდ, უფალო ეშმავ, ეგ ცხენი რაღაც საშენოდ არ მემეტება, ჩამო, ჩამოხე და, თუ მხედრად არ მომიხდინა, თავად უნდა შემისვა და მატარო უფალმა ეშმაკეულმა, რამეთუ დია მიყვარს, ოდეს ეშმაკსა ვაზივარ. სასმელი ოქრო (ლათ.).


36

     1.     XXXV. ვითარ ხელმარჯვედ მოაკვდინა გიმნასტმა მხედართმთავარი ტრიპე და სხვა კაცნი პიკროშოლისა
    2.     გიმნასტისა თქმულისგან მთლად დაფრთხნენ ზოგ-ზოგნი, თვალწინ მართლა კაცისფერი ეშმაკი დაუდგათ და ზარხდომილთ ორივ ხელითა იწყეს პირჯვრისა წერა.
    3.     ერთ-ერთმა კი, სახელად ჟოან ქველმა, სოფლისა ხელჯოხიანთუხუცესმა, საბიძლითგან ლოცვანი ამოაძვრინა და ხაფად შეჰყვირა:
    4.     ‒ Agios ho Theos!. უკეთუ ღვთისა მოგზავნილი ხარ, მაშ იუბნე!
    5.     თუ არადა, განვედ ჩვენგან! მაგრამ გიმნასტი არცა განძრეულა;
    6.     თავად იმათგან ბევრნი წავიდ-წამოვიდნენ, ის კვალად იდგა, ხმასა კრეფდა და გულისა ფიცარზედ იჭდევდა სუყველაფერსა.
    7.     მერმე, ვითომ ძირს უნდა გარდავხდეო, მხარმარცხნივ გადაიდრიკა, წელდაშნიანი ცქვიტად შეტრიალდა უზანგში, ცხენსა მუცელქვეშ ამოევლო, შეხტა და ორივ ფეხითა პირუკუღმა დადგა უნაგირზედ.
    8.     დადგა და, ჰაი, დედასაო, შეჰყივლა.
    9.     ამა შეყივლებაში ერთი ცალ ფეხზედ შეითამაშა, ხელმარცხნივ იბრუნა პირი და თვალისა დახამხამებისა უმალ ისევ იმავ მდგომარეობაში მიიქცა, თავდაპირველად რომ იყო.
    10.     მაშინ ტრიპემ წართქვა: ‒ ჰმ! სულაც არ მეხტუნავება!
    11.     ‒ ფუ! ‒ დასჭექა სანერწყველი სიტყვა გიმნასტმა.
    12.     ‒ რაღაც არ გამომივიდა. სხვარიგად ქმნა მიჯობს.
    13.     ‒ ამისა თქმა იყო, და ფარსაგი ძალა მოიცა, სიმარჯვითაც დია იმარჯვა და უწინდებურად ჩამოხტა, ოღონდ ეხლა მხარმარჯვნივ გადაეშვირა.
    14.     მერე მარჯვენა ხელისა ცერი უნაგირისა ტახტას გამოსდო, მთელი ტანით აიჭიმა, და, მარტოოდენ ცერა თითისა იოგთა და შეშაძარღვთ დანდობილი, სამჯერ გადატრიალდა ჰაერში.
    15.     მეოთხედ უკვე არას მიჰკარებია, ისე გადავიდა ალაყ-მალაყსა და ცხენისა ყურებშუა გაჩერდა თავდაყირა.
    16.     მას უკან მარცხენა ხელისა ცერა თითს დაეყრდნო იმოდენა კაცი და, ვითომ ვფარიკაობ და მტერსა ვიგერიებო, წრე დაარტყა დაშნაამოწვდილმა, ბოლოს კი მარჯვენა ხელისგული უნაგირსა შუაში დაჰკრა და ცხენსა გავაზედ მოექცა, დიაცურად წამოჯდა.
    17.     შემდგომად ამისა მარჯვენა ფეხი ძალ-დაუტანებლივ გადაატარა უნაგირსა და გავაზედ ამხედრებულ ცხენოსანსა დაედარა.
    18.     ‒ არა, არა, ‒ წართქვა, ‒ ტახტასა და ტახტას შუა დაჯდომაა ბიჭობა.
    19.     თქმა და ქმნა ერთი იყო, ორივ ხელისა ცერა თითნი ტაიჭისა გავასა დააბჯინა, ყირამალა გადატრიალდა და მართლა ტახტათა შუა მოიკალათა წესისამებრ.
    20.     მერმე ერთი აიქნია ტანი, ზეწამოიჭრა უნაგირზედ, ფეხი ფეხთან მიდგა და გულხელდაკრეფილი რატო ასჯერ მაინც არ გადავიდა ყირასა ყვირილითა და ძახილითა:
    21.     ‒ თავს ვეღარ ვიჭერ, ქასქანჯიელნო! აბა, დამიჭით, თუ დამიჭერთ!
    22.     ვინემ ის გაჭენებულ ცხენზედ ხლტოდა, მეიავარენი თავზარდაცემულნი უბნობდნენ:
    23.     ‒ ლუსკუმისა მადლმან, ან ეშმაკისფერი კაცია, ან კიდევ კაცისფერი ეშმაკი!
    24.     Ab hoste maligno libera nos, Domine!
    25.     ბოლოს ყველანი თავქუდმოგლეჯილნი გაცვივდნენ, ზოგი აღმა გარბოდა, ზოგიცა დაღმა და თან უკან იცქირებოდნენ, რარიგადაც ძაღლმა იცის, ოდეს ნაქურდალსა ფრინველსა რასმე მიარბენინებს.
    26.     მაშინ გიმნასტმა დრო იხელთა, ცხენიდან ჩამოხდა, დაშნა იშიშვლა და დაერია კუდამოძუებულთ;
    27.     ვინაც კი წარჩინებულად დაიგულა, ეკვეთა და უგმირა მახვილი, ზედაგორა დადგა მოწყლულთა, დაკოდილთა და განგმირულთა, რომელთაგან არცვისა ხელი გამოუღია და არცვინ წინააღდგომია,
    28.     სხვებრ, ცოტას გაწყდა, ტრიპემ თავისა სარქველი არ გაუპო, ისე მზაკვრულად დაჰკრა თავისი ლანდსკნეხტური ლახვარი, მაგრამ გიმნასტი ჩაჩქანმა იპატია და ხრმლისა სიმძიმისა გარდა არა უგრძნია რა:
    29.     დაკვრა შენ ჩემი ნახეო, ფიცხლად მოუტრიალდა და, სანამ ხსენებული ტრიპე მკერდზედ პოლოტიკსა ისწორებდა, შიგ მუცელში აძგერა დაშნისა წვერი, აძგერა და ეგრევე გაუგმირა კუჭი, კოლინჯი და ნახევარღვიძლი,
    30.     რაისა გამოცა ტრიპესა მუხლნი მოეკვეთა და გადაიქცა, გადაქცეულმა ბარე ოთხი კოჭობი შეჭამანდი გადმოაქცია და სულიცა თან გააყოლა.
    31.     გიმნასტი კი იმავე ჟამსა განშორდა იქაურობასა, რადგანცა ჰგონებდა, ბედსა თუ გაუდიდგულდი, ზურგისა შექცევა იცისო, და ყოველსა რაინდსა მართებს გამარჯვებასა თვისასა გაუფრთხილდეს, იკმაროს და არა მიჰქაროს რაო;
    32.     მართლაცდა, ხანი არღა დაუხანებია, ფიცხლად მოახტა ტაიჭსა, ჰკრა დეზი, პირდაპირ ლავოგიონისკენ მოქუსლა და აფრაკუნეც უკან აიდევნა.
    33.     ღმერთო დიდებულო! (ბერძნ.). მაცდურისგან გვიხსენ, უფალო! (ლათ.).


37

     1.     XXXVI. ვითარ დააქცია გარგანტუამ ქავ-ციხე ვედის ფონისა, და ვით გავიდნენ ფონსა მეომარნი მისნი
    2.     დაზვერვითგან დაბრუნებულმა გიმნასტმა წვლილად აუწყა ბატონიშვილსა მტრისა ასავალდასავალი და არცა თავისი ეშმაკობისა ამბავი დავიწყნია, როგორ გაუმკლავდა მარტოდმარტო უზღვავ ლაშქარ-მხედრობასა,
    3.     ყოველივე რა მოისმინა, გარგანტუა მსწრაფლ ამხედრდა თავისა უშვერად დიდსა ფაშატზედ, გაიყოლა ზემორეჩამოთვლილნი თანამოსაგრენი და გზასა გაუდგა.
    4.     გზად ერთი უშველებელი და განზედ ტოტებგართხმული ბორობანი ხე დაინახა (რომელსა ხალხი წმინდა მარტინისად უხმობდა, რამეთუ იმ ხედ ოდესღაც წმინდა მარტინისგან მიწაში ჩარჭმულ კვერთხსა ეხარა) და ტაში შემოჰკრა:
    5.     რასაცა ვეძებდი, მივაგენ, ამ ერთი ხიდან არგანსაც გამოვიყვან და შუბსაცაო.
    6.     მივარდა და, ვითომ არაფერიო, ძირიანად მოგლიჯა, გასხიპა, თავის გუნებისად გაქერქა, გაათეთრა.
    7.     ამასობაში ფაშატსა ფსლისა დათხევა მოუნდა, მიდგა და იმოდენი დაათხია, მალე შვიდ მილზედ დაიტბორა გარეშემონი,
    8.     და ვედისა ფონსა შერთულმა შარდმა ისე აადიდა წყალი, მტერსა თავზარი დაეცა და სუყველა ამოიხრჩო, გარდა თითო-ოროლა კაცისა, რომელთ მარცხნივ ქნეს პირი და სერ-სერ გაიჭრნენ.
    9.     ოდეს გარგანტუა ვედისა ტყეს მიეახლოვა, ევდემონმა ყურად მიაწვდინა, ზოგ-ზოგნი მტერნი ქავ-ციხესა შეეფარნენო, მაშინ, აბა მართლა იქ არიან თუ არაო, გარგანტუამ ხმა გაიხაფა:
    10.     ‒ მანდა ხართ თუ მანდ არა ხართ?
    11.     თუ მანდა ხართ, ბრალი თქვენი; თუ არა ხართ, რაღა მეთქმის.
    12.     დიაღაც აქა ვართო, ნიშნი მოუგო გარგანტუას ერთმა ოხერმა მეზარბაზნემ, გალავნისა დოლაბთან მდგომარემ, მიაშვირა ზარბაზანი და პირდაპირ მარჯვენა საფეთქელში მოახვედრა ჭურვი;
    13.     მაგრამ გარგანტუას არცა სტკენია, თითქოს ყუმბარა კი არა, ქლიავისა კურკა მოარტყესო.
    14.     ‒ რა ამბავია! ‒ შეუძახა. ‒ რა ყურძნისა სროლა აგიტყდათ? ავად გამცვრევინებთ, ღმერთმანი!
    15.     იმას მართლა ეგონა, ყურძნისა მარცვალთ, ანუ შიმშილთ გვესვრიანო.
    16.     მეიავარენი კი ზედდატანებით ნადავლ-ნაძარცვსა იყოფდნენ და, გნიასი რა შეესმათ, გალავანთა და კოშკთა ზედან აცვივდნენ.
    17.     ააყეფეს ფილთამეხნი და ქვემეხნი, ბათქაბუთქი აუყენეს გარგანტუასა, ცხრა ათას ოცდახუთჯერ და კიდევ უფრორე გარდამეტად ესროლეს.
    18.     სულ თავში უმიზნებდნენ, და ეგზომ ხშირი სროლით შეღონებულმა გარგანტუამ შეჰყვირა:
    19.     ‒ ძმაო პონოკრატე! ეს რაოდენი ბუზი სცოდნია ამა მხარეში, თვალთ მიჭრელდება!
    20.     მიდი ერთი, ტირიფისა ტოტი ჩამომიტეხე, გავუქშიო.
    21.     ბრპენისა და ქვისა ბირთვნი იმან ბუზანკალთ დაადარა, სხვა ვერად წარმოიდგინა, და პონოკრატემ უთხრა, რა ბუზანკალნი, რის ბუზანკალნი, ციხითგან ზარბაზანთ გვესვრიანო.
    22.     მაშ, რახან ეგრეაო, წინ წადგა გარგანტუა და დაუშინა თავისი ვეება არგანი ქავ-ციხესა, დაუშინა და დასცა, მთლივ დააქცია გოდოლ-კოშკგალავნიანად, შიგან მყოფნი კი სრულად ერთმანეთში ალინთა.
    23.     მერმე დააგდო გარგანტუამ დაქცეული ქავ-ციხე, წავიდა თავის ხალხიანად და, როს გაშორებით ფონთან წისქვილსა მიადგნენ, ყველანი სახტად დარჩნენ ‒ ვინცავინ ფაშატისა ფსელდიდობასა დაეღრჩო, წყალსა სულ იქ ჩამოეტანა და წისქვილისა სათავე ჩაეხერგა.
    24.     ერიჰაა, ფონი გასავალსა არისო, იფიქრეს, აქ იმოდენი გვამი ყრია, წიაღ გასვლა გაჭირდებაო.
    25.     კარგა ხანსა განაბჭობდნენ: ზოგი რასა უბნობდა, ზოგი რასა, და, ბოლოს, გიმნასტმა გამოუცხადა:
    26.     ‒ უკეთუ აქა ეშმაკნი გასულან, მეცა ლამაზად გავალ.
    27.     ‒ ეშმაკნიც გასულან და სათაელნიცა, ‒ მიუგო ევდემონმა.
    28.     ‒ განსჯილთა სულნიც თან წარუტანიათ.
    29.     ‒ წმინდაო ტრენიან! ‒ აძრახდა პონოკრატე.
    30.     ‒ მაშ, აბა გიმნასტიც გასულა და ეგ არი.
    31.     ‒ დარდი ნუ გაქვთ, ‒ მიუთხრო გიმნასტმა. ‒ ისე გავალ, მზე მაღლა იქნება.
    32.     და ჰკრა ტაიჭსა ქუსლი, ჰაიტ, წიაღმყვანებელოო, დასჭყივლა, უკრძალავად შეაგდო წყალში, და ტაიჭიცა არ დამფრთხალა, მკვდართაგან უკრთომელი გაიჭრა გაღმა,
    33.     რამეთუ სწავლისამებრ ელიანისა, ისერიგად იყო გიმნასტისგან გაწვრთნილი, არცა გვამი აშინებდა და არცა სული გარდაცვალებულისა.
    34.     ოღონდ გიმნასტი ამისთვის კაცთ კი არა ხოცავდა, ვითა დიომედე იქმოდა, თრაკიელთა შემმუსვრელი, ანდა ოდისევსი, რომელიცა, ჰომეროსისა თქმითა, მოკვდინებულ მტერსა ფეხითა გაატანინებდა ხოლმე თავის ბედაურსა,
    35.     არამედ ძნა-თივაში საფრთხულსა ჩადგამდა და ზედ გადაჰყავ-გადმოჰყავდა ცხენი, შვრიითა მიხმობილი.
    36.     სამთა თანამავალთ კუდში მისდიეს იმას და მშვიდობიანად გავიდნენ;
    37.     ვაგლახად შებრკოლდა მარტო ევდემონი, რომლისა ცხენსაც მუხლამდე ჩაუვარდა მარჯვენა ფეხი ერთი გულაღმა გაწოლილი ოყრაყისა ფაშვში და ვერაგზით ვეღარ ამოიღო, ვინემ გარგანტუამ თავისი არგნის წვერითა წყალში არ ჩაძირა იმ არამზადისა შინაგნობისა დანაშთენი,
    38.     და, რა ჩაძირა, ცხენმა განითავისუფლა ფეხი და განეკურნა კიდევაცა (მსგავსი რამ ჯერეთ არ მომხდარა ჰიპიატრიაში), თავისით მოსძვრა ზედ გამოსული ძვალკორძი: ეტყობა, რადგან მიეკრა, წამლად ექცა შიგნეული იგი.


38

    1.     XXXVII. ვითარ ჩამოივარცხნა და ჩამოიგო გარგანტუამ თმაში ჩარჩენილნი ბირთვნი ზარბაზნისა
    2.     ფონსა გასულნი ვედისა წყალსა ნაპირ-ნაპირ გაჰყვნენ და მალე მოიხილეს კიდეცა ციხედარბაზი გრანგუზიესი, რომელიცა წამისწამ იმათი მომლოდინე იყო და მყის ნადიმად დასხა ყველანი.
    3.     დასხა და, ქუდი ჭერსა ჰკრეს, იმისთანად, ტყუილია, არცროდის არვის მოულხენია ქვეყანაზედ;
    4.     ის კი არა, მომღვაწებელი Supplementum Supplementi Chronicorum-სა ამტკიცებს, გარგამელა სიხარულსა გადაჰყვაო.
    5.     მე ჩემდათავად, ღმერთი, რჯული, არა გამიგია რა და სულაც არა-მგამა.
    6.     ოღონდ ერთი უსაცილოდ ცხადყოფილია: ოდეს გარგანტუამ ტანთსაცმელი გამოიცვალა, მერმე ახლა ხელთ სავარცხელი მოივარგა (თავისა დასაფხანი იგი სიგრძითა ორი ადლი იყო, კბილებად ერთობილი სპილოს ეშვები ესხა)
    7.     და თითო ჩამოვარცხნაზედ, სულ ცოტა, შვიდ-შვიდნი მაინც ჩამოივარცხნა და ჩამოიგო ბირთვნი ზარბაზნისანი, ვედისა ტყეში ბრძოლისა ჟამსა თმაში ჩარჩენილნი.
    8.     ამისა შემყურე გრანგუზიემ იფიქრა, დასტურ მკბენარი დაჰხვევიაო, და უთხრა:
    9.     ‒ შვილო, მონტეგიუს ტამაზლუხნი რამ მოგარეკინა?
    10.     შენი მუნ ყოფნა ეჭვადაც არა მქონია.
    11.     ამაზედ პონოკრატემ მიუგო: ‒ მეფე-ბატონო, ცუდად გიფიქრიათ.
    12.     მონტეგიუდ სახელდებულ ტილიან კოლეჟში რა მიმაყვანინებდა.
    13.     ბარემ წმინდა ინოკენტის მთხოვართ მივაბარებდი, რაღა მუნებურ სიდუხჭირესა და უწყალოებაში ჩამეგდო.
    14.     მავრნი და თათარნი კატორღელთ უფრორე კარგად ექცევიან, არცა დილეგში ჩაყრილნი მკვლელნი არიან უარესად და, რაღა თქმა უნდა, თქვენსა კარზედ ძაღლთ არ ეპყრობიან ისერიგად, ვინემ იქ მოხვედრილ ბედშავთ დღე ადგათ.
    15.     არა მინდა რა, ერთი მეფედ დამსვა პარიზში, და ეშმაკისა კერძიმც მქნა, უკეთუ სულ არ ამოვბუგო ეგ რაღაც ოხერი კოლეჟია თავის უფროსიან-ზედამდგომელიანად, რომელთა თვალთა წინარეც ამისთანა სასტიკობა ხდება.
    16.     მერმე მან იქავ ძირსა დავარდნილ ბირთვსა დაავლო ხელი და წართქვა:
    17.     ‒ აი ამ ბირთვთ სტყორცნიდა მუხთალი მტერი შვილსა შენსა გარგანტუასა, როს სავალი გზა ვედისა ტყეზედ ედო.
    18.     თუმცაღა კი ძვირად დაუჯდა ვერაგობა, ყველანი დაქცეულმა ციხემ დაიტანა, ვითარცა სამსონისა მოხერხებითა დაღუპულნი ფილისტიმელნი, ანდა ის კაცნი, რომელთ სილოამის გოდოლი დაეცათ, რაზედაც თქმულია ლუკას სახარებისა მეცამეტე თავსა შინა.
    19.     და მრავლად რაღა თავი გაწყინოთ, სანამ ბედი გვწყალობს, ვგონებ, უნდა ავდგეთ და დავედევნოთ, თორემ იღბალსა თმა შუბლზედ ასხია, წამიერ თუ არ წასწვდი, ხელითგან წასულსა ვეღარას უზამ ‒ უკანით ქაჩალია, პირით კი უკვე არღა მოგიბრუნდება.
    20.     ‒ ეგრე იყოს, ოღონდ ეხლავ არა, ‒ უთხრა გრანგუზიემ, ‒ აწვე საღამოსა პატივისცემა მწადს თქვენი.
    21.     ამისა თქმა იყო, და მოიღეს ვახშამი, გარდა სხვა ათასი რამისა, შეწვეს და სუფრაზედ მოიტანეს თექვსმეტი ხარი, სამი დეკეული, ოცდათორმეტი მოზვერი, სამოცდასამი ციკანი, ოთხმოცდათხუთმეტი ჭედილა,
    22.     სამასი ძუძუს გოჭი თავის ტყემლისა საწებლიანად, ორას ოცი გნოლი, შვიდასი ცხრატყავა, ოთხასი ლუდენური და კორნუალური ყვერული, ექვსი ათასი ვარია და იმოდენივე მტრედი, ექვსასი ჟრუნი, ათას ორასი კურდღელი, სამას სამი სავათი და ათას შვიდასი წყვილგამოსხმული ყვინჩილა.
    23.     გარეული ნადირ-ფრინვლისა ხორცი ერთბაშად საკმარი ვერ მოიშოვეს, დაღათუმცა, ტიურპენეს სააბატოს წინამძღვარმა თერთმეტი ტახი გამოუგზავნა, სენიორ დე გრანმონმა თვრამეტი დათვი შესძღვნა, სენიორ დეზესარმა ას ორმოცი ხოხობი მოართვა,
    24.     კარგა ბლომად მოუგროვდათ ქედან-გვიძინიცა, აგრეთვე წყლისა ფრინველი, იხვინჯა, ყარაულა, ჩიბუხა, მეჭვავია, დურაჯი, ღერღეტი, არ აკლდათ არცა დიდ ლიად და პრანწიად ხმობილნი ჩიტნი, გარიელი, ჟერო და ყანჩა, თავის ჭუჭულბუჭულიანად,
    25.     წყლისა ქათამი, ოყარი, ყარყატი, სარსარაკი, წითელფრთიანი ფლამინგო (ანუ ფენიკოპტერი), ინდაური და კიდევ სხვაც უხვად იყო შემწვარ-მოხრაკულ-ჩახოხბილ-ჩაქაფული.
    26.     საჭმელი მრავლისა უმრავლესად მოდიოდა და მოდიოდა, მონადიმენი დია უქებდნენ ხელსა გრანგუზიეს მესაჭმელე-მზარეულთ, სახელად ხვლეპიასა, ტვლეპიასა და ლოკიასა.
    27.     ჟანო, მიქელი და ვერნეტი მწდეობდნენ, ერთმანეთსა ღვინისა დასხმასა არ აცლიდნენ.
    28.     „წელთაღწერისა“ დამატებათა დამატებანი (ლათ.).


39

     1.     XXXVIII. ვითარ შეაყოლა გარგანტუამ სალათასა, ანუ ტაბუცუნსა, ექვსი მწირი
    2.     აწ ჯერ არს, რომ დავდგე და ვიუბნო ამბავი ექვსი მწირისა, რომელნიცა სან-სებასტიანიდან მოვიდნენ, ნანტის მახლობლად რომ არი, და მტერთაგან ზარხდომილნი ღამისა გასათევად ბოსტანში ბარდას შეეფარნენ კომბოსტოსა და ყრდელსა შუა.
    3.     ზედდატანებით გარგანტუას ყელისა ჩასველება მოესურვა და შინაკაცთ ჰკითხა, სასალათედ ყრდელსა თუ ვიშოვითო.
    4.     ხოლო პასუხად რა ესმა, დედამიწისა ზურგზედ ყოვლისა უფრორე უკეთესი და ყოვლისა უფრორე ჯიშიანი ყრდელი ჩვენში გვარობს, ღორქლიავას და კაკლისა ხისა ხელა ხარობსო, ადგა და თვითონ წავიდა, თავის გუნებისად გაგლიჯა.
    5.     ყრდელსა თან ის ექვსი მწირიცა გამოაყოლა, ყველანი შიშითა გაყურსულ-გალურსულნი.
    6.     ჩაყარეს ყრდელი რუში გასარეცხავად, და აუტყდათ მწირთ ჩურჩულ-კურკური: რა ვქნათ, რა წყალში ჩავცვივდეთო?
    7.     მეტსა რაღას ჩავცვივით, ვიხრჩობით კიდეცაო.
    8.     ხმა რომ ამოგვეღოო?
    9.     ხმას ამოიღებ და, მსტოვარნი ვეგონებით, ოთხში ამოგვიღებენო“.
    10.     სანამ ისინი განაბჭობდნენ, გარგანტუამ მოუსვა ხელი და ეგრევე ყრდელთან ერთად გადაუძახა სიტოურ კასრსავით უძირო სასალათეში,
    11.     მერმე ზეთითა და ძმრითა შეაგემა, მოაყარა მარილი და, სავახშმოდ ცოტა ღონეზედ მოვალო, ყბა მოუქნია, ყბისა ქნევა-ქნევაში კი მწირთაც თქლაფათქლუფი აუყენა, ხახაში მოიქცია ხუთნი.
    12.     მეექვსესა ყრდელისა ფოთოლი აეფარებინა, თავსა იმალავდა, მაგრამ არგნისა წვერი გამოეშვირა.
    13.     გრანგუზიემ თვალი შეასწრო და გარგანტუას უთხრა:
    14.     ‒ ვგონებ, რქაა ლოკოკინასი, არ შეჭამო.
    15.     ‒ ვითომ რატომაო? ‒ სიტყვა ჰკადრა გარგანტუამ. ‒ ძალიანაც გემრიელია ამ დროსა.
    16.     თქმა და ქმნა ერთი იყო, გაიქანა არგანი პირში და მწირიანად მიირთვა ჩემსა სახელობაზე;
    17.     ზედ ერთი გემრიელად შუშხუნა ღვინოც დააყოლა, ზღვად ჩაიქცია სტომაქში და დაჯდა პურისმტეთა თანა, ვახშამსა დაუწყო ლოდინი.
    18.     ესეგვარად პირისა ღრანტეში ჩაყრილნი მწირნი ძლივს გადაურჩნენ კბილთა დოლაბთა ბრუნვასა და, როს გონსა მოვიდნენ, იფიქრეს, სადღაც ჯურღმულში ვართ პატიმარქმნილნიო;
    19.     ხოლო რაჟამსა გარგანტუამ ღვინო გადაყლურწა, იმათ გული გაუსკდათ, დასტურ დავიღუპეთო, და მართლაც, ცოტას გაწყდა, ღვინისა ნიაღვარმა გარგანტუას მუცლისა უფსკრულში არ ჩაიტანა ისინი.
    20.     ჩატანითა ჩაიტანა კიდევაც, ოღონდ ცქვიტად მოიქცნენ და საბჯენელჯოხმომარჯვებულთ, ვით წმინდა მიქაელისა მწირთ, იმოდენი იხტუნეს ადგილ-ადგილად, როგორც იყო, თავი დააღწიეს ქვესკნელსა და კვალად კბილთ მიადგნენ.
    21.     ეშმაკად, ერთი მწირთაგანი გზასა არგნით იგნებდა, ემანდ სადმე ჩასავარდნი არ იყოსო, და ანაზდად შიგ ჭიან კბილში ჩაჰკრა, თანვე ღაწვისა ძვლის მგრძნობელ ძარღვსა მოსდო, და გარგანტუა ტკივილმა გააგიჟა, იმისთანა ღრიალი მორთო, მაღლა ცა ინგრეოდა, დაბლა დედამიწა.
    22.     ეგებ ცოტა მაინც დავიამოო, იმავ წამს ტანტრაბეჩი მოატანინა, კაკალქვეშ გაიბოტა და უფალნი მწირნი წამისყოფითა ამოიჩიჩქნა.
    23.     პირველი რომელიცა მოხვდა, ფეხით დაითრია, მეორე ბეჭისთავითა, მესამე აბგით ამოაკონწიალა, მეოთხე მახალ-მანდიკითა, მეხუთეს აშურმაში გაუყარა.
    24.     ის ბედშავი კი, ვინაც არგანი სდრუზა, დუქან-საბიძლითა დაზიდა.
    25.     რაღა ბევრი გავაგრძელო, შარი ხეირად ექცა, რამეთუ მწირმა ხელაღებ გამოურწყო კბილის ტალა-ჩირქისა ბუდე, რომელმან ფრიად შეაღონა იმის მერე, რაც ანსენი გამოვლეს.
    26.     ამოჩიჩქნილნი მწირნი თავქუდმოგლეჯილნი გაეშვნენ ვენახ-ვენახ, გარგანტუას კი უმალ დაუამდა კბილი.
    27.     ზედ იმჟამად ევდემონმა სავახშმოდ უხმო, ტაბლა უკვე გაშლილიაო.
    28.     ‒ დაიცა, ჯერეთ სიმწრისა მომაფსმევინე, ‒ გასძახა გარგანტუამ.
    29.     და იმისთანა გადააკოკისპირულა, მწირთ გზა გადაეჭრათ, რის ვაივაგლახითა განვლეს ღვარ-გოჩგოჩინა.
    30.     ფსელდიდობასა გადარჩენილნი იქავ ნელინელ ტყისა პირსა დაუყვნენ და ფურნილიეს გარდა ყველანი სამგლედ დარწყმულ სარეგვავში ჩაცვივდნენ.
    31.     მახე-სარეგვავსა შიგან ბევრი იფხაკურეს, მაგრამ ერთადერთი, რამაც იხსნა, ჭკუა იყო ხსენებული ფურნილიესი, რომელსა ბედად ღონეცა ეყო და დაწყვიტ-დაგლიჯა საბელ-საკოჭურნი.
    32.     მერმე წავიდნენ, კუდრეს შორიახლო ქოხი რამ ნახეს, ის დანარჩენი ღამე იქ დარჩნენ და მაშინ აღახვნა პირი ერთმა, ხელგვიანად სახელდებულმა, ტკბილი სიტყვითა ნუგეშინი სცა ჭირში მყოფ მოძმეთ,
    33.     თანვე დაჭეშმარიტებით უთხრა, ყოველივე ჩვენი გარდასავალი დავითისა ერთ-ერთ ფსალმუნშია წინათვე ნაუბარიო:
    34.     ‒ Cum exurgerent homines in nos, forte vivos deglutissent nos, ‒ როს მარილწაყრილ სალათას შეგვაყოლეს, იმაზედ უთქვამს, cum irasceretur furor eorum in nos, forsitan aqua absorbuisset nos, ‒ როს კარგა ბლომად გადაყლურწა, იმაზედ არი;
    35.     torrentem pertransivit anima nostra, ‒ როს დიდროა გადმოვლახეთ, ის არი სწორედ თქმული;
    36.     forsitan pertransivit anima nostra aquam intolerabilem ‒ შარდისასა მისასა, ოდეს გზა გარდაგვიჭრა.
    37.     Benedictus Dominus, qui non dedit nos in captionem dentibus eorum.
    38.     Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo venantium, ‒ აქა სარეგვავი იგულისხმების;
    39.     laqueus contiritus est, მარჯვენითა ფურნილიესი, et nos liberati sumus. Adjutorium nostrum... და სხვ.
    40.     რაჟამს კაცნი აღდგებოდნენ ჩვენზედ, ცოცხლადვე გვშთანთქამდნენ ყოველთ (ლათ.).
    41.     რაჟამს გულისწყრომას განარისხებდნენ ჩვენზედ, წყალნი გვშთანთქამდნენ ეგრევ (ლათ.).
    42.     ღვარსა განხდა სული ჩვენი (ლათ.). სული ჩვენი წყალთა დაუდგრომელთ (ლათ.).
    43.     კურთხეულ არს უფალი, რომელმან არ მიგვცა ულუფად კბილთა მათთა. სული ჩვენი გადარჩა, ვითარცა სირი მონადირის მახისგან (ლათ.).
    44.     საბრხე შეიმუსრა (ლათ.). და გადავრჩით. დასაყრდენი ჩვენი... (ლათ.).


40

     1.     XXXIX. ვითარ მიაგო ბერსა პატივი გარგანტუამ და ვითარ ენამზეობდა ბერი ვახშამზედ
    2.     გარგანტუა ტაბლას მიუჯდა თუ არა და გატეხა პური, გრანგუზიე პიკროშოლთან ომისა ამბავსა და მიზეზსა მოჰყვა და როს ისიცა მიუთხრო,
    3.     ვითარ სძლია მტერი ძმა ჟანმა ბდღვირისმდენელმან სააბატოს ჭურ-მამულისა შეწევნისა ჟამსა, დია ადიადა იგი და ვაჟკაცობითა კამილოსსა, სციპიონსა, პომპეუსსა, კეისარსა და თემისტოკლესა დაამჯობინა.
    4.     მაშინ გარგანტუამ მსწრაფლ მოყვანა ითხოვა ბერისა, ვკითხოთ ერთი, აწ რაღა ვქნათ, რა გზას დავადგეთო.
    5.     წადილისამებრ მისისა, ბერისა მოსაგვრელად სახლთუხუცესი გაეჩქარა, და მალე ორივენი ერთად მოვიდნენ გულმხიარულნი.
    6.     ძმა ჟანი გრანგუზიეს ჯორზედ იყო ამხედრებული და ხელთ ჯვრისა ძელი ეჭირა.
    7.     ამასა ვისა ვხედავთო, მოსულსა ფრიადი სიხარულითა შეეგებნენ, გულში იკრავდნენ, მიირქვამდნენ, ხელსა ართმევდნენ, მოიკითხავდნენ:
    8.     ‒ ვინც მოვიდა, გაუმარჯოს! მართლა კაცი ხარ, ძმაო ჟან! მოდი ერთი, გაკოცო, ძმაოსან!
    9.     ‒ მოიწი, გადაგეხვიო! ‒ აი ნახავ, თუ არ დაგახრჩო, შე სახეძაღლო, შენა!
    10.     ძმა ჟანი კი გულიანად კუჭკუჭებდა, მეორე იმისთანა ზნეკეთილი და ზრდილი, ტყუილია!
    11.     ‒ აბა -ჰა! ‒ წართქვა გარგანტუამ.
    12.     ‒ სტუმარსა სკამი მომირთვით, აქავ დამისვით გვერდითა.
    13.     ‒ ნება თქვენია, ‒ მიუგო ბერმა.
    14.     ‒ საცა მიბრძანებთ, იქ დავფერხდები.
    15.     პაჟო, წყალი მოიტა! დაასხი, შვილო, დაასხი!
    16.     ცოტას ღვიძლზედ მარგებს. მომე, ბარემ ყელშიაც გამოვივლებ!
    17.     ‒ Deposita cappa, ‒ უთხრა გიმნასტმა, ‒ ჩოხა განიძარცვე!
    18.     ‒ უჰ, ღმერთმა დამიფაროს! ‒ შეიცხადა ბერმა.
    19.     ‒ ვერა, მაგას ვერ ვიზამ, მეუფეო, in statutis Ordinis მთელი ერთი თავია თქმული, არამცა და არამც არ განიძარცვოთო.
    20.     ‒ ჯანდაბას ეგ თქვენი თავი! ‒ გაცხარდა გიმნასტი.
    21.     ‒ ხო უყურებ, ბეჭებში გიჭერს, განიგდე, რა ძალა გადგას!
    22.     ‒ ვერა -მეთქი, ჩემო კეთილო, ‒ ჰრქვა ბერმა, ‒ მეცვას, ნუ გამახდევინებ.
    23.     ამიანად უფრორე კარგად მესმევა, ტანსაც უხარის.
    24.     უკეთუ განვიძარცვავ, უფალნი პაჟნი სულ სალეკვერთხედ დაჭრიან, ვითარცა ერთხელ უკვე დამემართა კულენში.
    25.     უანაფოროდ კრიჭა მეკვრის, ანაფორიანად კი, ზიარებისა მადლმან, შენსა სადღეგრძელოსაც დავლევ და შენისა ცხენისასაცა!
    26.     მამაზეციერი გფარვიდეთ პატიოსან პურისმტეთ!
    27.     ნავახშმი ვარ, მაგრამ რა ვქნა, მაინც გეახლებით, ჩემი მოკალული ფაშვი უძიროა, ვითა წმინდა ბენედიქტეს წაღა, და ნიადაგ ხსნილია ჩასაყრელად, ვითა ქისა ვექილისა.
    28.     თევზთაგან, ვიცი, კაპარჭინაა კარგი, ოღონდ ის ვერ გამიგია, კაკბისა ფრთა სჯობს თუ მოლოზნისა ბარკალი?
    29.     კაცია და გუნება! ჩვენი წინამძღვარი მარტოოდენ ყვერულისა თეთრი ხორცისთვისა გიჟდება.
    30.     ‒ მაგ ამბავში, ‒ წართქვა გიმნასტმა, ‒ სულ არა ჰგვანებია მელასა.
    31.     ის არცა ყვერულისა თეთრ ხორცსა მიირთმევს, არცა დედლისასა და ვარიისასა.
    32.     ‒ ვითომ რატომაო? ‒ ჰკითხა ბერმა.
    33.     ‒ რატომა და, მზარეულნი არა ჰყვანან.
    34.     ვერვისა ახარშვინებს, ‒ მიუგო გიმნასტმა.
    35.     ‒ ხორცი კი, უკეთუ კარგად არ არი გბოლვილი, წითელია და არა თეთრი.
    36.     სიწითლე უცილოდ უგბოლველობა-უმგბარობისა, ანუ მოუხარშაობის ნიშანია.
    37.     განსხვავებული მხოლოდ ასთაკვია და კირჩხიბი, რომელთ ჯერ კარდინალად აკურთხებენ ხოლმე, და მერმე ხარშავენ.
    38.     ‒ ღმერთო დიდებულო! ‒ შეჰღაღადა ცასა ბერმა.
    39.     ‒ ალბათ, იმ ჩვენი მონასტრისა მკურნალსაც ვერა აქვს თავი რიგიანად მგბარი, რამეთუ თვალნი დასწითლებია, ვითარცა ჯამნი მურყნისა...
    40.     ე კურდღლისა ბარკალი წამალსავით არგებდა ნიკრისითა სნეულსა.
    41.     ბარკალზედ მომაგონდა, ნეტავ რის ბრალია, ქალიშვილ ქალთ რომ მუდამ გრილი აქვთ ბარძაყნი?
    42.     ‒ ეგ ძნელი შესატყობია, ‒ სიტყვა ჩაურთო გარგანტუამ.
    43.     ‒ მაგაზედ არ უფიქრია არცა არისტოტელესა, არცა ალექსანდრე აფროდისელსა, არცა პლუტარქესა.
    44.     ‒ სამი რამ მიზეზისა გამოა, ‒ განაგრძო ბერმა, ‒ რომ მავანი ალაგი ბუნებითად გრილია.
    45.     Primo ოდეს წყალი ჩამოუდის იქავ, secundo.
    46.     უკეთუ ადგილი ესე ჩრდილიანი, უსიერი და დაბურულია, სად მზის სხივიცა ვერ ატანს;
    47.     და, მესამეც ისა, ქარნი თუ უქრიან მიწყივ, ხევთაგან მობერილნი, ანდა პერანგისა და მეტადრე საბიძლისა ფრიალ-ფარფარითა ამოვარდნილნი...
    48.     აბა -ჰა, მიდი! თითო კიდევ დაგვისხი, ვეჟო!
    49.     ჭახ, ჭუხ, ჭახ! ღმერთსა უნდა ვმადლობდეთ, ამისთანა საკმელსავით ღვინოს რომ გვასმევს!..
    50.     სხვასა არას ვინატრიდი, ოღონდ ერთი იესო ქრისტეს ჟამსა მეცხოვრა, ღვთისა სახელსა შემოვევლე, და, რა თითსაც დააკარებდნენ ისრაელნი გეთსიმანიისა მტილსა შინა, იმასაც ვნახავდი!
    51.     თავსა საეშმაკოდ გავიხდიდი და მუხლთ მაინც დავალეწავდი უფალ მოციქულთ, რამეთუ დაფრთხნენ, კუდი ამოიძუეს შემდგომად მსუყე ვახშმისა და შეჭირვებული დაუტევეს ზნეკეთილი მოძღვარი თვისი!
    52.     სამსალაზედ გარდამეტად მძაგს ზოგზოგი კაცი, ვისაცა გული არ ერჩის და სწორედ მაშინ გარბის, როს სატევარი უნდა ეშიშვლა.
    53.     ეჰ, ფრანგთა მეფე მქნა ერთი ოთხმოცი ანდა ასი წელიწადი!
    54.     რჯულისა მადლმან, დაუყვერავს არ გავუშვებდი არცვისა, ვინაც ზურგი აქცია პავიას!
    55.     სახადიმც შეჰყრიათ ძაღლიშვილთ!
    56.     იმის მაგივრად, რომ თავი დაედოთ, ვითომ რა ქნეს, რატომ დააგდეს ბედისა ანაბრად თავიანთი ქველი ბატონი?
    57.     განა ბრძოლისა ველზედ სახელიანად მკვდარი არა სჯობს საძრახისად მეოტ ცოცხალსა?..
    58.     წლეულსა, ტყუილია, ბატისა ჭამა არ გვიწერია.
    59.     მიდი, თუ ძმა ხარ, ღორი მომიჭერი!..
    60.     დამაღი ჩამომივიდა! germinavit radix Jesse. ჯამფილაც გაშრა და ყელიცა!
    61.     აი ღვინო! პარიზში რასა სვამდით?
    62.     მთელი ნახევარი წელიწადი სადგომი ჩემი ღია იყო პარიზსა შინა, ვისაც უნდოდა შედიოდა და გადიოდა!..
    63.     ზემობარუეელ ძმა კლავდიუსსა თუ იცნობთ?
    64.     პურისმტე აბა ის არი, აი! აწ რამ უკბინა, რა ეშმაკი შეუჯდა?
    65.     რა ეშმაკი და, სწავლამ უყო, სხვა არღა ახსოვს რა.
    66.     არცა ვსწავლობ და არცა ვწვალობ.
    67.     ჩვენსა სააბატოში არცვინ ვემოძღვრებით, გვეშინის, განსწავლამ ყბაყურა იცისო.
    68.     ღმერთმა აცხონოს, ჩვენი აბატი იტყოდა ხოლმე, რაღა სწავლული ბერი და რაღა სახადის ანგელოზიო.
    69.     ვფიცავ დამბადებელსა, ჩემო კეთილო, magis magnos clericos non sunt magis magnos sapientes… წლევანდელ წელიწადსა რო კურდღელია, ზღაპრადაც არა თქმულა!
    70.     ოღონდ ვერცა მიმინო მოვიშოვე სადმე და ვერცა სონღული.
    71.     უფალი დე ლა ბელონიერი შავარდენსა შემპირდა, წინეებზე კი წიგნი მომწერა, ჭირი შეეყარაო.
    72.     ამ წელსა კაკაბიცა მრავალთუმრავლესი ჩანს, მაგრამ არ მიყვარს ეს ოხერი მახისა დარწყმა და რა ვქნა!
    73.     ფეხითგან ვცივდები. ჯდომასა ისევ სირბილი მირჩევნია.
    74.     საცა ერთი ძელ-ყორე და ბუჩქია, მუნვე სულ ჩემი ჩოხის ნაფლეთ-ნაგლეჯი ყრია.
    75.     მწევარი მართლა კარგი რამე მყავს.
    76.     ჯერეთ კურდღელი კი არა, ეშმაკი არ გაჰქცევია.
    77.     უფალ დე მოლევრიეს მოჯალაბეს წავართვი. ვითომ რა, ურიგოდ მოვქცეულვარ?
    78.     ‒ არა, ძმაო, ჟან, არა, ‒ უთხრა გიმნასტმა.
    79.     ‒ ეშმაკეულობისა მადლმან, სულაც არა!
    80.     ‒ რახან ეგრეა, მაშ, აბა ეშმაკთაც გაუმარჯოთ, სანამ პირში სული უდგათ! ‒ თასი ასწია ბერმა.
    81.     ‒ ღმერთო, შენი სახელისა ჭირიმე, ნეტავ რა ოხრად უნდა იმ კოჭლ-მამაძაღლსა მწევარი!
    82.     აი ერთი-ორი ხარი რო ვისმე ებოძებინა, ღმრთისა სამართალსა ვენაცვალე, უფრორე გაახარებდა!
    83.     ‒ რა წარამარა ღმერთსა ახსენებ, ძმაო ჟან? ‒ ჰკითხა პონოკრატემ.
    84.     ‒ სიტყვასა ვალამაზებ, ‒ მიუგო ბერმა.
    85.     ‒ ციცერონისეული მჭევრობისა ყვავილთ ვაწნავ.
    86.     ორდენისა განწესებაში (ლათ.). ჯერ ერთი (ლათ.). მეორეც (ლათ.). გამოვიდა კვერთხი ძირისაგან იესესი (ლათ.). ყოვლად სამღვდელონი ყოვლად სწავლულნი არ არიან (შუა საუკ. ლათ.).


41

     1.     XL. რისა გამო ერიდებიან ერისკაცნი ბერ-მონაზონთ, და რათა აქვთ მავანთა და მავანთ ზოგ-ზოგზედ უფრორე დიდი ცხვირი
    2.     ‒ ქრისტიანობისა მადლმან, ‒ ხმა აღიმაღლა ევდემონმა, ‒ დია ჩამაფიქრა ამა ბერისა ზრდილობამ! ისეთნაირად შეგვაქცია.
    3.     მიკვირს და გამკვირვებია, რად უხმობენ ბერ-მონაზონთ ლხინისა მტერთ და რისთვისა განაძევებენ ფსონით ყოველნი წარჩინებულნი, როგორც რომ ფუტკარნი სდევნიან სკათაგან მამალ ფუტკართ?
    4.     Ignavum fucos pecus a presepibus arcent, ‒ უბნობს მარონი.
    5.     პასუხად გარგანტუამ მიუგო: ‒ უსაეჭვოა, საბერო ჩოხა-ბარტყულასა ყოველგან ლანძღვა, წყევა და კრულვა სდევს, ვითარცა კეკიად ხმობილ ქარსა ღრუბელი.
    6.     უპირველესი მიზეზი ამისა ის არის, რომ ბერნი კაცთა უწმინდურობითა, ანუ ცოდო-ბრალითა ტყვრებიან და, როგორც ნეხვისა მჭამელთ, განკერძოებით ამყოფებენ გარემო ქვეყნისგან მოშორებულ სავანეთა და სააბატოთა შინა, ვითა ფეხსალაგთა და სადგომ-სამკვიდრებელთ
    7.     აშორებენ ერთმანეთსა.
    8.     და კიდევ, უკეთუ ჩახვედრილი ხართ, რისთვისა ამასხარავებენ და აწვალებენ სახლეულნი ნარიბაბათი მაიმუნსა, იმასაც ადვილად ჩახვდებით, რატომ ერიდებიან ბერ-მონაზონთ ყოველნი, დიდიან-პატარიანად.
    9.     მაიმუნი ძაღლი არ არი, სახლზედ თვალი დააჭერინო, ხარი არ არი, გუთანში შეაბა, ცხვარი არ არი, რძესა და მატყლსა გამორჩე, ცხენი არ არი, ბარგი გადაატან-გადმოატანინო.
    10.     მაიმუნი მარტოოდენ სვრის და აფუჭებს ყველაფერსა, რისა გამოც აპამპულავებენ და უჩაჩქუნებენ თავში.
    11.     ბერისა საქმეც ესეგვარია (მუქთამჭამელი ბერისასა ვამბობ), არცა მიწასა ხნავს გლეხისამებრ, არცა მამულსა იცავს მეომრისამებრ, არცა სნეულსა სწამლობს მკურნალისამებრ,
    12.     არცა ერსა განასწავლებს და განანათლებს კარგი მქადაგებლისამებრ და მოძღვრისამებრ, არცა ქვეყნისათვისა სარგო და ფრიად საჭირო ნივთნი შემოაქვს დიდვაჭრისამებრ.
    13.     აი რისთვისა ძრახვენ და განაქიქებენ ბერ-მოწესეთ.
    14.     ‒ რა ვიცი, ჩვენი გულისთვის კი ლოცულობენ და! ‒ დაიბაყბაყა გრანგუზიემ.
    15.     ‒ ლოცულობენ არა! ‒ სიტყვა გაუტრიზავა გარგანტუამ.
    16.     ‒ დგანან და ახლომახლო მსახლობელთ ყურთასმენასა უგმირავენ თავიანთ ზართა ნაუ-ნაუთი.
    17.     ‒ დიაღ, ‒ წართქვა ბერმა, ‒ კარგად ჩამორეკილი ჟამისა წირვა, ცისკარი და მწუხრი ნახევრად უკვე აღსრულებულია.
    18.     ‒ მონაზონთ თუ უყურე, არცრის გაგება არა აქვთ, ისრე ჯიჯღინებენ მრავალთუმრავლეს მამათ-ცხოვრებასა და ფსალმუნსა,
    19.     უთვალავჯერ იტყვიან, „Pater noster“-ო, უანგარიშოდ ჩაურთავენ „Ave Maria“-ო, მაგრამ ისემც რა ვუთხარი, იმათ რამე ესმოდეთ: ღვთისა გმობასა ლოცვასა უხმობენ.
    20.     ნეტამც მართლა ჩვენი გულისთვისა ილოცებდნენ და არა თავიანთი მუცლისთვისა.
    21.     ყოველი ჭეშმარიტი ქრისტიანი, ვინც უნდა იყოს და სადაც უნდა იყოს, მიწყივ ილოცავს, სულიწმინდა ლოცვითვე უმეოხებს, და უფალიცა გარდმოუვლენს წყალობასა.
    22.     დასტურ ესეგვარად იქცევა ჩვენი სახიერი თანაძმა ჟანიცა.
    23.     ამად უყვართ ამხანაგთა და მოძმეთ.
    24.     არცა თვალთმაქცია და არცა გლახაკი.
    25.     ფრიად იღვწის, მიწასა ხნავს, ჩაგრულთ ესარჩლება, შეჭირვებულთ ალხენს, ძვირხილულთ ხელსა აღუპყრობს, სააბატოს ბაღ-ვენახთ იცავს.
    26.     ‒ საქმე სხვაც ბევრია, ‒ ჰრქვა ბერმა.
    27.     ‒ საცისკრო გალობაა თუ ლოცვა მიცვალებულთათვის, მგალობელთა გუნდში ვართ და ვმღერი, თანვე სამალისა ლამბსა და ლარსა ვძახავ, ისარ-ბოძალთ ვმახვავ, საკურდღლე ბადესა და მახესა ვწნავ.
    28.     არცროდის არა ვცუდაობ. აწ მოიტათ, დასალევი დავლიოთ!
    29.     აბა-ჰა! ცოტა ხილ-ხული კი მოგვიხდებოდა!
    30.     ეს წაბლი, ვატყობ, ეტროსის ტყისა უნდა იყოს.
    31.     ოჰ, რას დავაყოლებდი ცივ-ცივ ნუნუასა.
    32.     ჩამოასხით, რა წელი გწყდებათ, თქვე კაი ხალხო!
    33.     თავმან თქვენმან, მებაჟისა ცხენივითა ვარ, სუყველა რუდან მივირთმევ.
    34.     მაშინ გიმნასტმა უთხრა: ‒ ძმაო ჟან, ცხვირზედ რაღაც წვეთი გცხია, მოიწმინდე.
    35.     ‒ ჰა-ჰა! ‒ გაიცინა ბერმა. ‒ შენა გგონია, წყალი თუ ცხვირამდისა მომწვდა, დავიხრჩე და ეგ არი, არა? ნუ იშიშვი, არ დავიხრჩობი.
    36.     Quare? Quia მოსვლით კი მომდის, ოღონდ უკან, ცხვირში აღარ მიმდის წყალი, რამეთუ შიგან ბალანი მიბიბინებს.
    37.     არა მინდა რა, ძმაოსან, ერთი ვინმე გამოჩნდებოდეს და ამ ჩემის ცხვირის ტყავისასა წაღაწუღასა შეიკერავდეს.
    38.     დადგეს მერე და იჭიროს რაერთი ხამანწკაც უნდა, ფეხი სულაც არ დაუსველდება.
    39.     ‒ ნეტავ, მაცოდინა, რათა აქვს ამ ჩვენსა ძმა ჟანსა ესდენ ლამაზი ცხვირი? ‒ იკითხა გარგანტუამ.
    40.     ‒ რათა აქვს და, ღმერთმა ინება ეგრე, ‒ მიუგო გრანგუზიემ.
    41.     ‒ უფალსა რანაირიცა სწადის, იმნაირს გამოგაბამს ცხვირსა, მექოთნისა და ქოთნის ყურისა არ იყოს.
    42.     ‒ რათა აქვს, მე მკითხე, ‒ ჩაერია პონოკრატე.
    43.     ‒ ცხვირისა ბაზარზედ ყოვლისა უადრე ძმა ჟანი მისულა და თავის გუნებისად აურჩევია ლამაზიცა და ძმასებრ მოსწრებულიცა.
    44.     ‒ აბა, აბა, ეგენი არ იყოს, ‒ პირში სწვდა ბერი.
    45.     ‒ თანახმად ჩვენი ჭეშმარიტი სამონასტრო ფილოსოფიისა, ამ ჩემის ცხვირისა ამბავი ჩემივ ძიძისა ფაფუკი მკერდის ბრალია.
    46.     ოდეს ძუძუსა ვწოვდი, ცხვირი შიგან ისრე მეფლობოდა, ვითარცა კარაქში, ხოლო მერმე ნებისად მეზრდებოდა და მიფუვდებოდა, რარიგადაც ცომი ფუვდება ვარცლში.
    47.     მკვრივმა ძუძუ-მკერდმა კი პაჭუა ცხვირი იცის.
    48.     თავ-პირი ნუ ჩამოგტირით! Ad formam nasi cognoscitur ad Te levavi… რაცა მქვია, ცხვირსა მცხია.
    49.     მურაბასა არ გეახლებით. პაჟო, ჩამოასხი! Item მიდი, ბოღლიწოც მოაყოლე…
    50.     ერეკებიან მამალ ფუტკართ სკათაგან გარეთ (ლათ.). „მამაო ჩვენო“ (ლათ.). „წმინდაო მარიამ“ (ლათ.). „გიხაროდენ, მარიამ“.. რატომ? რატომ და (ლათ.).
    51.     ცხვირზედ შემატყობ, ვითარ „შენკენ აღვაპყარ თვალნი ჩემნი“, (ლათ.). წინწკლებში ჩასმული სიტყვები 122-ე ფსალმუნის დასაწყისია. ბარემაც და კიდევ (ლათ.).


42

    1.     XLI. ვითარ დააძინა ბერმა გარგანტუა, და ამბავი მისი კონდაკისა და ჟამნისა
    2.     ნავახშმევსა თათბირად დასხდნენ საშურველ საქმეთა გამო და, ბევრი ითათბირეს თუ ცოტა, შუაღამისთვის მტრისა დაზვერვა დაასკვნეს, სიფხიზლე და სიმარდე გავუსინჯოთო.
    3.     მანამ კი თვალი წავატყუოთ, პატარა მოვღონიერდებითო.
    4.     მაგრამ არ იქნა და გარგანტუას არა და არ მოეკიდა ძილი.
    5.     ბერმა შეატყო ფხიზლობა და გადაულაპარაკა:
    6.     ‒ არცროსა ისე გულიანად არა მძინავს, როგორაც ქადაგებისა ანდა ლოცვისა ჟამსა.
    7.     მოდი, აბა, ერთად დავიწყოთ შვიდფსალმუნება და აი ნახავ, თუ ხელად არ ჩაგეძინოს.
    8.     გარგანტუასა ჭკუაში დაუჯდა ბერისა ნათქვამი და პირველი ფსალმუნისა დასაწყისშივე, ისიტყვეს თუ არა Beati quorum, ორთავეს ძილმა წაართვა თავი, თუმცა ბერსა სწორედ შუაღამის პირსა გამოეღვიძა, რამეთუ მონასტერში მიჩვეული იყო ამ დროს საცისკროდ ადგომასა.
    9.     გამოეღვიძა, და სხვანიცა რაღას დაიძინებდნენ, ერთბაშად სიმღერა დააგუგუნა:
    10.     „ჰეი, რენო, ნუღა გძინავს, ადე, რენო, გაიღვიძე“.
    11.     ოდეს სუყველამ გამოიფხიზლა, ბერმა სიტყვა გამოაგო:
    12.     ‒ უფალნო! ნათქვამია, ცისკარი ჩახველებითაო, ვახშამი ჩახევებითაო.
    13.     ჩვენ კი ავდგეთ და პირიქითა ვქნათ, საცისკროდ ჩავიხევოთ, ყელი ჩავისველოთ, ხოლო საღამო ჟამსა, სანამ ვახშმად დავსხდებოდეთ, ჩავახველოთ და ამოვახველოთ.
    14.     ამაზედ გარგანტუამ მიუგო:
    15.     ‒ უთენებლივ დალევა, ეგრევ ნამძინარევზედ, საპირისპიროა სამკურნალო სწავლისა.
    16.     უწინარეს სტომაქი უნდა დაიცალოს სკორე-პატივისგან.
    17.     ‒ რის სწავლა, რა სწავლა! ‒ შეესიტყვა ბერი.
    18.     ‒ ასმა ეშმაკმა დამხრას, თუ ძველნი ლოთნი მეტნი არ იყვნენ ქვეყანაზედ, ვინემ ძველნი მკურნალნი!
    19.     ჩემი მადა ჩემივ ხელშია, პირშეუკვრელობისა პირი შევკარით, ერთადა ვწვებით და ერთადვე ვდგებით.
    20.     შენ მიირთვი, რაოდენიცა გენებოს ეგ შენი ტანში გასახსნელი, მე ისევ ჩემსა სასაქმებელსა მოვივარგებ.
    21.     ‒ რა სასაქმებელზედ უბნობ? ‒ ჰკითხა გარგანტუამ.
    22.     ‒ რაზედ და, ჩემსა კონდაკზედა მოგახსენებ, ‒ მიუგო ბერმა.
    23.     ‒ ბაზიერთუხუცესნი თვისთა ბაზიკთ ისე არ დააპურებენ, წინ-წინ ქათმისა ფეხი თუ არ გააწიწკნინეს, რათა იმათი ტვინი ლორწოსგან განიწმინდოს, და დაიმშნენ.
    24.     მეცა დილ-დილ ამა ჩემი მოუწყინარი კონდაკისა საწინწკარასა ვწიწკნი.
    25.     დავწვდები, ერთსა ჩავაწკრიალებ, ფილტვებს ჩავიწმენდ, ჩავიწკრიალებ, და მერმე გინდა ძაბრითაც ჩამასხი.
    26.     ‒ რა წესსა და რიგსა მისდევ, ოდეს ჟამნობ? ‒ ჰკითხა გარგანტუამ.
    27.     ‒ როდის რარიგ მომიმარჯვდება, იმასა მივდევ, ‒ მიუგო ბერმა.
    28.     ‒ ხან სამ-სამ ფსალმუნსა და საღვთო წერილისა სამ-სამ ნაწილსა ვიჟამნი, ხან ერთისა თქმაცა სიკვდილია.
    29.     ჟამნსა გულს არ გავაწყალებინებ;
    30.     კაცი კი არა ჟამნისთვისაო, ჟამნი კაცისთვისაო.
    31.     მოკლედ, რაღა ჟამნი და რაღა ავჟანდი, ორივე ერთია, მინდა დავაგრძელებ, მინდა დავამოკლებ: brevis oratio penetrat celos, longa potatio evacuat cyphos. ვისი თქმულია?
    32.     ‒ მაგასა, ღმერთი, რჯული, ვერ გეტყვი, გენაცვალე, ‒ უთხრა პონოკრატემ.
    33.     ‒ ისე მართლა ვაჟკაცი ყოფილხარ!
    34.     ‒ შენი ალი-კვალი ვარ, ‒ მიუგო ბერმა. ‒ აწ, აბა venite apotemus.
    35.     ამის თქმა იყო და, მოიღეს და მოიტანეს შემწვარ-მოხრაკული, თანვე ბოღლიწოც მოაყოლეს, და ბერი სმად გადაიქცა.
    36.     ზოგ-ზოგთ მხარი მისცეს, ზოგნი განზედ გადგნენ.
    37.     შემდგომ ყოველნი სალაშქრო სამზადისსა შეუდგნენ, ტანთ საბრძოლველი საცმელი შეიმოსეს და ძმა ჟანსაც აბჯარი აასხეს, თუმცაღა პირველად დიდ უარზედ იდგა, რამე საჭურვლისა გაგონებაც არ უნდოდა, მუცელსა ჩოხითაც შევიჯავშნიო, ხელთ ჯვრისა ძელსა დავიჭერო.
    38.     მაგრამ თანამოსაგრეთ ხათრი ვეღარ გაუტეხა, თავით ფერხთამდისა იარაღში ჩაჯდა, გვერდზედ ჯავარდნისა მახვილი მოიგდო, მოახტა ფეხმალ ნეაპოლურ ბედაურსა,
    39.     და მკვირცხლად მიჰყვნენ კვალზედ გარგანტუა, პონოკრატე, გიმნასტი, ევდემონი და კიდევ ოცდახუთი ყოვლისა უმამაცესი ყმა გრანგუზიესი,
    40.     ყველანი სრულიად შეჭურვილნი, წმინდა გიორგისამებრ ამხედრებულნი და ხელთშუბმომარჯვებულნი, და თითოეულსა უკან ცხენისა გავაზედ მოისარი უჯდა.
    41.     ნეტარ არს, ვისაცა [ეპატია დანაშაული] (ლათ.). 31-ე ფსალმუნის დასაწყისი.
    42.     მოკლე ლოცვა ცაში ადის, ხანგრძლივი სმა საწდესა ცლისო (ლათ.)
    43.     ნაცვლად Venite potemus „მოვედით სმად“ (ლათ.) ‒ ხუმრობით შეცვლილია დასაწყისი ლოცვისა Venite aboremus მოვედით სათაყვანოდ“.


43

     1.     XLII. ვითარ ამხნევებდა ბერი თანამოსაგრეთ და რარიგ ჩამოკონწიალდა ხეზედ
    2.     და, აჰა, მიდიან ლომგულნი მოსაგრენი, ეშურებიან ფათერაკიან გზასა ზედა და წინასწარვე დაუთქვამთ, როდის უნდა ყიჟინა დასცენ, როდის უნდა უკუიქცნენ, ოდესცა ჩამოჰკრავს ჟამი დიდი და ფიცხელი ბრძოლისა.
    3.     ბერი კი გასამხნევებელსა ეძრახება:
    4.     ‒ ნუ იშიშვით და ნუ ფრთხით, შვილნო!
    5.     წაღმართ სავალზედ შემიყენებიხართ.
    6.     ღმერთი და წმინდა ბენედიქტე ჩვენკენ არიან!
    7.     ვაი რომ მკლავიცა გულივით არ მერჩის, თორემ სუყველა ჩვენსა მტერსა და დუშმანსა, წყალსამც წაუღია ისინი, იხვებრ დავბრტყვნიდი!
    8.     თვინიერ ცეცხლსაჭურვლისა, არცრისა მეშინის.
    9.     დაღათუმცა, ერთმა ჩვენმა სააბატოს კანდელთმნემ ლოცვა რამ მასწავლა, კაცსა ცეცხლსა არ აკარებს, ოღონდ მე არასა მშველის, ვითარმედ არ ვერწმუნები.
    10.     თუ რასმე ვიზამ, ისევ ამ ძელითა ვიზამ!
    11.     ღვთისა სახელსა ვფიცავ, არა მინდა რა, ერთი რომელიმემ კუდი ამოიძუოთ, ეშმაკისა კერძიმც გავხდე, თუ, ვინცა იქნებით, ბერობა არ გადმოგილოცოთ და ეს ჩემი ჩოხა არ ჩაგაცვათ, ‒ ლაჩრობასა ძაან უხდება, ეგრევე არჩენს.
    12.     უფალ დე მერლის ხვადი მწევრისა ამბავი განა არა გსმენიათ?
    13.     როცა აღარცა შინა ვარგოდა და აღარცა სანადიროდ გარბოდა, ადგნენ და ჩოხა გადააცვეს.
    14.     ღვთისა გვამისა მადლმან, იმ დღითგან არცა მელა გაჰქცევია, არცა კურდღელი და ახლომახლო ძუკნა არღა გაუშვა გადაუკლერტავი, მანამ კი არაფრისა თავი არა ჰქონდა, რამეთუ დავარდნილი იყო, ვითარ თქმულა de frigidis et maleficiatis.
    15.     ბერი გაჯავრებული უბნობდა სათქმელსა და ის იყო, ბოლოში ჩავიდა, რომ სოლეს გზაზედა ერთსა კაკლისა ხესა მიადგა და ჩაფხუტისა ზარადი კარგა მსხვილ ჩამოტეხილ ტოტსა წამოსდო.
    16.     მაგრამ მაინც ავად ჰკრა დეზი ცხენსა, რომელსა ძალიან არ უყვარდა დეზისა კვრა და გაფრთხა;
    17.     ბერმა, ზარადსა ჩამოვაძრობო, სადავესა ხელი უშვა და ტოტსა წაეტანა, ამ ხანობაში კი ცხენი ლაჯთაქვეშ გამოეცალა.
    18.     ამისა გამო ბერი ხეზედ ჩამოკონწიალდა და ყვირილი მორთო, მიშველეთ, ღალატიაო.
    19.     ევდემონმა პირველმა შეამჩნია იგი და გარგანტუას მიმართა:
    20.     ‒ აჰა, მეუფეო, მოიხილე კიდებული აბესალომი ესე!
    21.     გარგანტუა მიეახლოვა, გახედ-გამოხედა, რარიგ ეკიდა ბერი, და მიუთხრო ევდემონსა:
    22.     ‒ ეგ შედარება კარგად ვერ მოგივიდა.
    23.     აბესალომი თმითა ჩამოეკიდა, ბერი კი თავგადაპარსულია და ყურთღა უჭირავთ.
    24.     ‒ მიშველეთ -მეთქი, ეშმაკეულნო! ‒ უყვიროდა ბერი. ‒ რა დროს ტრაკატრუკია!
    25.     რაღა თქვენა და რაღა ის მქადაგებელ-დეკრეტალისტნი, რომელნიცა წარიტყვიან, ვინცავინ მოყვასი თვისი უზომო განსაცდელში ნახოს, ვინემ ხელსა აღუპყრობდეს, ჯერეთ სამჯერ შეჩვენებისა შიშითა აღსარებისა თქმა და მადლისა მიმთხვევა შეაგონოსო.
    26.     ერთი ვინმე მაჩვენა წყალში ჩავარდნილი იმ მქადაგებელთაგან და ვუშველო კი არა, ვგონებ, სასმენელნი გამოვუჭედო, იმსიგრძე ქადაგებასა წავუკითხავ de contemptu mundi et fuga seculi.
    27.     და როს სულ გაფიჩხდება, მაშინღა ამოვიყვან.
    28.     ‒ ფეხთ ნუ იქნევ, გენაცვალე, ‒ უთხრა გიმნასტმა.
    29.     ‒ ეხლავ ჩამოგხსნი, ძმობამ, მართლა კარგი ბერი ხარ, კარგი monachus: Monachus in claustro Non valet ova duo; Sed quando est extra, Bene valet triginta.
    30.     ‒ ჩემსა სიცოცხლეში ბარე ხუთასზედ მეტი ჩამომხრჩვალი მაინც მინახავს, მაგრამ შენებრ უცხოდ ჯერ არცვინ არა ყოფილა ჩამოკონწიალებული.
    31.     ეგრე კოხტად რო ვეკიდო, მთელი ცხოვრება თავსა არც ჩამოვიხსნიდი.
    32.     ‒ ჰა, არ მორჩით მაგ ქადაგებასა! ‒ ჩამოსძახა ბერმა.
    33.     ‒ ან ღვთისა გულისათვისა მიშველეთ, ან არადა, სხვა რამ იწამეთ!
    34.     ამა ჩემი ჩოხისა მადლმან, სისხლსა გარწყევინებთ tempore et loco prelibatis.
    35.     მაშინ გიმნასტი ცხენიდან გარდახდა, ხეზედ აძვრა და ცალი ხელი ბერსა იღლიაში ჩაავლო, ცალით კი ზარადი ტოტსა განაშორა, რისა გამოც ბერსა ძირსა ზღართანი გასძვრა, ხოლო გიმნასტი კოხტად ჩამოხტა.
    36.     ქვედანარცხებულმან ბერმან წამისყოფით განიგდო ჯაჭვ-ჯავშან-აბჯარი და მთელი საჭურველი იქავ ველად მოფანტა, მერმე ჯვრისა ძელსა სტაცა ხელი და ზურგზედ მოექცა თავის ჰუნესა, რომელიცა ევდემონსა დაეჭირა.
    37.     მასუკანითა ჩიქჩიქად გაუყვნენ გზასა და სოლესკენ წარემართნენ.
    38.     უილაჯოთა და ჯადონაქნართათვის (ლათ.). ამა სოფლის უგულებელყოფისა და ამწუთქვეყნიურ საცდურთაგან ლტოლვისა გამო (ლათ.).
    39.     ბერი: მონასტერში ბერსაო ფასს ვერ დასდებ ბევრსაო; გარეთ ნახე ბერიო, გარეთა ღირს ბევრიო (შუა საუკ. ლათ.). თავის დროზედ და თავის ადგილასა (ლათ.).


44

     1.     XLIII. ვითარ გადააწყდნენ პიკროშოლისა მზირნი გარგანტუასა, და ვითარ მოაკვდინა ბერმა ჯართუფროსი ალაჯუნე, მერმე კი თავად ისიც წარტყვევნა მტერმა
    2.     პიკროშოლმა რაჟამს მაცნეთაგან იმცნო, შენთა კაცთ ეშმაკნი დაგვერივნენ, გაგვჟლიტეს, ტრიპეს შიგ მუცელში შვლიპეს, თითო-ოროლაღა გადავრჩითო, გაცოფდა და გადაირია, მთელი ღამე ბჭობდა ბორგვნეული;
    3.     დაბდურამ და შატაბუტამ ბევრი არწმუნეს, მთლად ჯოჯოხეთისა ეშმაკეულობაც რომ დაგესიოს, შენსა ძლიერებასა ვერ გაუძლებსო, მაგრამ პიკროშოლსა ეგრერიგ არ ეჯერებოდა და არცა დაუჯერებელი სჭირდა.
    4.     ასე იყო თუ ისე, ბოლოს მაინც ადგა და გრაფ ალაჯუნეს თავკაცობითა დასაზვერად გაგზავნა ათას ექვსასი მსუბუქად აღჭურვილი ცხენოსანი, სუყველა გულდადებითა ნაკურთხწყალსხურებული და ყელზედ ოლარჩამოცმული:
    5.     ბევრი იარეს თუ ცოტა იარეს, მალე თავად ლავოგიონი და მალანდრი მოიხილეს კიდეც, მაგრამ ვერცვისგან ვერა შეიტყვეს რა, უკანვე გამობრუნდნენ და ახლა ზემოთა გზასა გაუყვნენ.
    6.     კუდრეს რომ მიუახლოვდნენ, იქავ, ერთ სამწყემსო ქოხსა თუ უფრორე ნაბინავარსა შინა, ხუთი მწირი იპოვნეს, ხუთივ წამერთ გათოკეს, არცა იმათი ტყება-ღაღადება შეისმინეს, არც ფიცილი, არცა ლოცვა-ვედრება და თან წარიტანეს ვით მსტოვარ-აეშაგნი,
    7.     ‒ ძმანო, აგერ მტრისა დარაჯა მოგვეახლოვა.
    8.     ერთზედ ათი მოდის, რას იტყვით, ხომ არ დაგვეცხო?
    9.     ‒ ვითომ რატომაც არა, ეშმაკმან დალახვროს! ‒ სიტყვა ჰკადრა ბერმა.
    10.     ‒ შენ ვაჟკაცობა მითხარი, თორემ ვინ რაერთია, რა ჭკუა აქვს?
    11.     ‒ და შეჰყვირა: ‒ დავცხოთ, ეშმაკნო, დავცხოთ!
    12.     ამისა გაგონება იყო და, მტრისა მხედართ გული შეუქანდათ, ეგენი არღა ხუმრობენ, მართლა კუდიანთა თესლისანი ჩანანო, მიუშვეს სადავენი და ადგილსა მოსწყდნენ ყოველნი, გარდა ალაჯუნესი, რომელმაც შუბი ხიშტებრ მოივარგა და ბერსა ძალთაძალითა მკერდშიგან უგმირა,
    13.     თუმცაღა კი რკინისა ბუნიკი შუბისა ეგრევე ზედ მიეჭეჭყა ბერისა საზარ ჩოხასა, თითქო აიღეს და გრდემლსა სანთელი დაჰკრესო.
    14.     მაშინ ბერმა ჯვრისა ძელი დააღირა და ერთი იმისთანა დაუშვა კისრისა და საყელოს საშუალ, აკრომონად სახელდებულსა სახსარში, რომ იმან სიტყვისა თქმაც ვერ მოასწრო და გონდაკარგული ცხენისა ფერხთით დაეცა.
    15.     ბერმა ახლაღა შეამჩნია, აშურმა კი არა, ოლარი ჰქონია ყელზედ ჩამოცმულიო, და გარგანტუას მიუბრუნდა:
    16.     ‒ ხუცესი ყოფილა, მოწესისა ბევრი არა სცხებია რა.
    17.     წმინდა იოანეს მადლმან, ბერი მე ვარ.
    18.     დედას ვუტირებ. სულ ბუზებრ გავჟუჟავ.
    19.     თქვა და ქნა კიდეც, ცხენხეთქით მიეჭრა უკანმავალთ, ხან მარჯვნივ ეძგერა, ხან მარცხნივ და თავზედ წისქვილისა ქვა დაუტრიალა.
    20.     გიმნასტმა მაშინვე ისა ჰკითხა გარგანტუასა, ოტებულთ დავედევნოთ თუ არაო.
    21.     ‒ არამც და არამც, ‒ მიუგო გარგანტუამ. ‒ ჭეშმარიტი სამხედრო სწავლისდა მიხედვითა არცერთსა ჟამსა არა ეგების სასოწარკვეთა მტრისა, რამეთუ ღონემიხდილსა და გასავათებულსა უსასოობა ამაგრებს და აგულადებს.
    22.     თუ შეურვებულთ და შეჭირვებულთ ყოველგვარი იმედი ხსნისა ეკარგვით, სხვა ამაზედ უკეთესი რამ სახსარი გადარჩენისა არცრა ეპოვებათ.
    23.     ვინ უწყის, რაოდენჯერ უძლევიათ ძლეულთ მძლეველნი მხოლოდ და მხოლოდ იმად, რომა ძლევამოსილთ, წინააღმდეგ საღი აზრისა, მტრისა დედაბუდიანად ამოწყვეტა სდომნიათ და აზრადაც არ მოსვლიათ, ერთი ვინმე ამბისა მთხრობელი მაინც დაერჩინათ ცოცხალი!
    24.     მტერსა მუდამჟამ ხსნილი დაუტევეთ ყოველი კარიბჭე და გზა-სავალი, ის კი არა, ვერცხლისა ხიდი გაუდეთ, რათა უკუდგომა ეადვილოს.
    25.     ‒ ეგ კი ეგრეა, ‒ ჩაურთო გიმნასტმა, ‒ მაგრამ ის ჩვენი ბერი რომ უკვე გამოუდგა?
    26.     ‒ ის ჩვენი ბერი გამოუდგა?! ‒ გაიკვირვასავით გარგანტუამ.
    27.     ‒ მაშ, აბა, რჯულისა მადლმა, იმათ კარგი დღე არ დაადგებათ.
    28.     რაც არი, არი, პატარა ხანსა აქავ სადმე ჩრდილი ვიჩრდილოთ.
    29.     მაგათ ამბავსა ჩახვედრილი ვარ, უფრორე ალალბედობისა სჯერათ, ვინემ საღი გულისხმისა.
    30.     სანამ ესენი კაკლიანში იდგნენ, ბერი კვალად მტერსა მისდევდა, ვისაცა მოიხელთებდა, ვაი იმისი ბრალი.
    31.     ბოლოს გზად მხედარი ვინმე დაინახა, ცხენისა გავაზედ ერთი უბედური მწირთაგანი დაეკრა, და რაწამსა ძმა ჟანმა მახვილი მოიქნია, მწირმა ღაღადყო:
    32.     ‒ ვაჰმე, უფალო წინამძღვარო, ძმაო! უფალო წინამძღვარო! მიშველე, შენი ჭირიმე!
    33.     მუდარისა გაგონებაზედ მტერთ პირი იბრუნეს და როს დარწმუნდნენ, ბერი მარტოდმარტო გვიტევსო, მისდგნენ და ჟაპაჟუპი აუყენეს, ვითომც გვერდებაქავებული ვირიაო.
    34.     მაგრამ იმასა სულაც არა სტკიოდა, რადგანაც, ჩოხა იქით იყოს, ტყავი ჰქონდა იმსისქე, ტყუილია.
    35.     მერმე ბერსა დარაჯად ორი მოშვილდისრე დაუყენეს, თავად ცხენები მოატრიალეს და, რაკი სხვა არავინ ჩანდა, დაასკვნეს, გარგანტუა თავის რაზმიანად გაქცეულაო.
    36.     წინ ნუარეტის ველი ედოთ და ყველანი იქით გაეჩქარნენ, რათა გარგანტუას დასწეოდნენ, ბერი კი ისევ იმ ორ მშვილდოსანსა ებარა.
    37.     და გარგანტუას რა შეესმა ცხენთა ფრუტუნი და თქარათქური, ალღო აართვა მომხდურთა სიახლოვესა და თავის მოსაგრეთ მიმართა:
    38.     ‒ ძმანო, ხმა მეყურება ჩვენზედ წამოსული მტრისა და ზოგ-ზოგთ კიდევაც ვხედავ, რარიგ მოჰქრიან.
    39.     მაშ, დავეწყოთ წესისა და რიგისამებრ გზაზედ და მივაგებოთ სიკვდილი სასახელოდ ჩვენდა!


45

     1.     XLIV. რარიგ გამოაგო თავი ბერმა ებგურ-მოდარაჯეთ, და ვითარ მოისრნენ პიკროშოლისა მზირნი
    2.     ბერმა თვალი გაადევნა ფაცხაფუცხით გაჩქარებულ ავისა მნდომთ და გულისხმაში ჩავარდა, დასტურ გარგანტუას და იმის დასტასა გაეკიდნენო, და ფრიად შეწუხდა, რამეთუ ხელსა ვერ აღუპყრობდა ამხანაგთ.
    3.     მერმე დარაჯად მიჩენილნი შეათვალიერა და მაშინვე ინიშნა, ერთი ხელისა აქნევა უნდოდათ და გაიჭრებოდნენ, შეუერთდებოდნენ თავიანთ მხედრობასა, ეგება ცოტა რამ ხეირი ჩვენცა ვნახოთო,
    4.     ბერი კი ესერიგად სჯიდა: „ამა ჩემთა ებგურთ კოჭებში ეტყობათ, ბევრი არა გაეგებათ რა სამხედრო საქმისა, არცა ფიცი დამადებინეს, არ გაგვექცეო, და არცა მახვილი ამართვეს“.
    5.     რახან აგრეაო, იშიშვლა იჩქითად მახვილი იგი და ჰკრა მარჯვნივ მდგომარე მშვილდოსანსა, ჰკრა და გადაუჭრა კისრისა ძარღვნი და საძილე სისხლძარღვნი, ენისა კლიტეცა ეგრევე ზედ მიაყოლა ორივ ნუშისდაგვარ ჯირკვლიანად.
    6.     მეორედ კი ისეთნაირად დაჰკრა, ზურგისა ტვინი გადმოადინა მეორე მალასა და მესამე მალას შუა, და იმანაც გაჭიმა ტყავი.
    7.     მაშინ ბერმა მარცხნივ მიაბრუნა ცხენი და ახლა მეორე მოშვილდისარსა წამოუარა;
    8.     იმას თავზარი დაეცა, ამხანაგი მომიკლა, მე რაღა სიკეთესა დამაყრისო, და ბღავილი მორთო:
    9.     ‒ ვაიმე, ვაიმე, უფალო წინამძღვარო, შენი ვარ!
    10.     უფალო წინამძღვარო, შენ კი გენაცვალე, უფალო წინამძღვარო!
    11.     ბერი თავისას უყვიროდა: ‒ ეგ ცარიელი გენაცვალე ვერ გიშველის, მართლა უნდა გინაცვალო!
    12.     ‒ ვაიმე, ვაიმე, ‒ ვაებდა მოშვილდისრე.
    13.     ‒ მტლად დაგედე, უფალო წინამძღვარო, თავსა შემოგევლე, ღმერთსა ვთხოვ, აბატიმცა მეხილო.
    14.     ‒ ამა ჩემი ანაფორისა მადლმან, ეხლავ კარდინალად გაკურთხებ! ‒ განუცხადა ბერმა.
    15.     ‒ სამღვდელო პირთ ნეტავ დასახსნელსა თუ ართმევ ხოლმე?
    16.     მაშ, აბა კარდინალისა წითელ თავსარქმელსა მოგიბოძებ.
    17.     მშვილდოსანი კი კვალად ვაგლახებდა:
    18.     ‒ უფალო წინამძღვარო, უფალო წინამძღვარო, უფალო აბატად სახილველო, უფალო კარდინალო, უფალო ყველაყავ! ვაიმე! ვაიმე! უფალო წინამძღვარო, შენი სულისა ჭირიმე, უფალო წინამძღვარო, შენი ვარ, შენი!
    19.     ‒ ჩემი კი ხარ, მაგრამ ეშმაკთა წილ-კერძსა გაგხდი, ‒ უთხრა ბერმა.
    20.     უთხრა და თავთხლეც გადაადინა, თავისა ქალა ზედ საფეთქლისა ძვალთან გაუპო, თხემისა ძვალნი ისრისებურ ხიდთან ერთად უმეტეს შუბლისა ძვლიანად ჩაუნაჭუჭა,
    21.     ტვინისა გარსნიც წამსვე შეუმუსრა, გვერდითა პარკუჭნიც და ძვლისსაზრდელასღა შერჩენილი კეფა თავსარქმელსა ჰგავდა ექიმისას, გარეგან შავსა, შიგან წითელსა.
    22.     რაღა გავაგრძელო, ამა მშვილდოსანმაც ჩვენი ჭირი წაიღო.
    23.     რაკიღა მოდარაჯეთ სასუფეველი დაუმკვიდრა, ბერმა ცხენსა ქუსლი ჰკრა და მტერთა კვალსა მიჰყვა.
    24.     მტერნი კი უკვე შებმოდნენ შარაგზაზედ გარგანტუასა და იმის ასაბიასა და შეთხელებულიყვნენ, რამეთუ გარგანტუამ შავი დღე აყარა თავისი უშველებელი ხისა შეწევნითა,
    25.     მიასია გიმნასტი, პონოკრატე, ევდემონი და სხვა კაცნი, თავრეტი დაჰხვია და, თითქოს წინ თავად სიკვდილი გადაუდგათო, ისინი აწ კუდამოძუებულნი იხევდნენ უკან.
    26.     და ვით სახედარი დაბუზარავდება ხოლმე, ოდეს კუდქვეშ იუნონას ბუზანკალი, ანუ ბუზი რამ უძვრება, და უგზოუკვლოდ გავარდნილი საპალნესა გადმოიგდებს, აღვირ-ავშარასა წაიყრის და უსუნთქებლივ რბის, შორით კი არცრა ეტყობა, რა ჭირიცა სჭირს და რა დააჭენებს,
    27.     ‒ ის მზირნიც სწორედ ესეგვარად თავდაკარგულნი დატიშულიყვნენ და ანაზდი შიშითა მიბნედილთ თვითონაც როდი უწყოდნენ, რა მიარბენინებდათ.
    28.     ბერმა რა შეატყო, თვალი მარტოდენ გაქცევაზედ უჭირავთო, ცხენიდან გარდახდა, გზისა პირას აყუდებულ ლოდზედ აძვრა და თავგამომეტებით დაუშინა ლტოლვილთ თავისი საზარი მახვილი.
    29.     და იმოდენი იქნია, იმოდენი ხალხი დახოცა, ბოლო ჟამსა ზედ შუაზედ გადაუტყდა ხელისაპყრობი იგი.
    30.     სისხლისა ღვრა არღა ღირსო, იფიქრა მაშინ ბერმა, ზოგზოგთ დეე ამბავი წაიღონო.
    31.     თუმცაღა, ერთ მზედაბნელებულსა იქავ ცულ-თოხი აართვა, კვალად ავიდა ლოდზედ, მაღლით გადახედა ერთმანეთში არეულ მკვდარსა და ცოცხალსა, ეჰეჰეიო, დასჭყივლა ოტებულთ და მავანსა შუბი დააგდებინა, მავანსა დაშნა-კალდიმი, მავანსაცა ჰოროლი და სიათა,
    32.     ხოლო ვისაცა შებოჭილნი მწირნი თან წარეტანა, ყველანი უნაგირთაგან გადმოყარა, ცხენბედაურნი კი ხსენებულ მწირთ გარდასცა და იმათაც ტყისპირ უბრძანა დადგომა, როგორაც შატაბუტას, რომელიცა წარტყვევნილი ჰყავდა.


46

     1.     XLV. ვითარ მიიყვანა თან ბერმა მწირნი, და რარიგ მშვენიერი სიტყვა უთხრა იმათ გრანგუზიემ
    2.     ბრძოლა რა გასრულდა, გაბრუნდა გარგანტუა, გასწია შინისკენ თავის რაზმიანად, გარეშე ბერისა, და საღამო ხანსა უკვე მიეახლა გრანგუზიესა, რომელიცა იმჟამად ქვეშსაგებელში იწვა და იმათ თავსა უფალსა ავედრებდა, უტკივრად მიმყოფე, ძლევითა შემიმოსეო.
    3.     და როს საღ-სალამათნი იხილა, გულაჩუყებულმა გადაკოცნა ყველანი და ბერი მოიკითხა, ის სადღა არისო.
    4.     სხვას ვერას გეტყვით, მიუგო გარგანტუამ, ბერი უსაეჭვოდ მტერთა ჰყავთო.
    5.     ‒ მაშ, აბა გაჩენისა დღესა აწყევლინებს, ‒ წართქვა გრანგუზიემ, და მართალიც იყო.
    6.     აკი ჯერ-აქამომდე იტყვიან კიდეც ჩვენში: ბერიმც გადაგკიდებიაო.
    7.     მერმე შინაკაცთ პურ-მარილისა გაშლა უბრძანა, ნამგზავრი ხალხი დამინაყრეთ, ასვით და აჭამეთო.
    8.     ოდეს ყოველი მოიღეს, უხმეს გარგანტუასა, მაგრამ იმას დანა პირსა არ უხსნიდა, ბერისა დაკარგვითა შეჭირვებულსა არცაღა სმა უნდოდა, არცაღა ჭამა.
    9.     და ანაზდად საიდანღაც გაჩნდა ბერი, ალაყაფისა კარში გაიტოქა და გახმამყივარდა:
    10.     ‒ ძმაო გიმნასტო, ცივი ღვინისა ჩამომისხი, ცივი ღვინისა!
    11.     გიმნასტი გარეთ გავიდა, ვინ არი, ვინ მეძახისო, და ხელთ ძმა ჟანი შერჩა, თან ხუთი მწირი და ტყვევნილი შატაბუტა მოეყვანა.
    12.     მსწრაფლ გამოეგება გარგანტუაც, გულში ჩაიკრა, გაიხარა და მიჰგვარა გრანგუზიესა, რომელმაც გამოკითხვა დაუწყო, სად იყავ, რა გარდაგხდაო.
    13.     ბერმა წვლილად უამბო, რარიგ წარტყვევნეს, რარიგ გამოაგო თავი დარაჯთაგან, რა ყათლამი გამართა შარაგზაზედ, რარიგ წარსტაცა მტერთ მწირნი და ტყვედ რაგვარ ჩაიგდო ჯართუფროსი შატაბუტა.
    14.     მასუკანითა დასხდნენ და ქუდი ჭერსა ჰკრეს.
    15.     შუა პურის ჭამაში გრანგუზიე მწირთ ჩაეძია, სადაურნი ხართ, საიდან მოდიხართ და სად მიდიხართო.
    16.     ყველას მაგივრად ხელგვიანად სახელდებულმა გასცა პასუხი:
    17.     ‒ მეფეთ მეფეო, თავად სენ-ჟნუელი გახლავარ, ბერიდგან, ეს ჩემ გვერდით პალუოელია, ის ‒ ონზელი, იმის წინ არჟიელია, ეგ კი ‒ ვილბერნენელი.
    18.     სან-სებასტიანში ვიყავით, მახლობლად ნანტისა, და აწღა ნელი-ნელ შინა ვბრუნდებით.
    19.     ‒ კეთილი და პატიოსანი, ‒ უთხრა გრანგუზიემ, ‒ მაგრამ სან-სებასტიანში რა გინდოდათ?
    20.     ‒ წმინდა სებასტიანსა შევევედრეთ, ეგების შავი ჭირი გვაშოროს, ‒ მიუგო ხელგვიანამ.
    21.     ‒ უჰ, ‒ შეცბუნდა გრანგუზიე. ‒ იქნება იმასაც ფიქრობთ, წმინდა სებასტიანი გვემიზეზებაო.
    22.     ‒ გვემიზეზება და მერე როგორ! ‒ ბეჭედი დაასვა ხელგვიანამ. ‒ ჩვენთა ქადაგთაგან ვიცით.
    23.     ‒ რაო? ‒ შეჰყვირა გრანგუზიემ. ‒ ის ცრუწინასწარმეტყველნი ქადაგებენ ემაგ ამაოდმორწმუნეობასა?
    24.     ისინი უგონებენ მაშ ათას რამ ოხრობასა უფლისა წმინდა სათნომყოფელთ და მავნე სულთ ადარებენ, ცისქვეშე ოდენ უკეთურობისა მთესველთ,
    25.     როგორაც რომა ჰომეროსი უგონებს აპოლონსა, ბერძენთა ლაშქარსა მომსრველი სენი მოუვლინაო, და რარიგადაც სხვა მგოსანთ მოიგონეს ფარაფარად ვეიოვისნი და ბოროტნი ღმერთნი?
    26.     რაღა შორს მივდივარ, აქაცა გვყავდა, სინეში, ერთი მამაძაღლი ფლიდი ქადაგი, იდგა და სულ იმასა ტიტინებდა, წმინდა ანტონი ფეხებში წითელ ქარსა აჩენსო, წმინდა ევტროპი წყალმანკისა სათავეაო, წმინდა ჟილდასი ‒ სიგიჟისაო, წმინდა ჟნუ კი ‒ ნიკრისისაო.
    27.     მოგეცათ ლხენა, მე ის ვავაგლახე, და მწვალებლადაც შემრაცხა, მაგრამ ის იყო და ისა, მეორე იმისთანა მზაკვარსა და მაიმუნსა ცხვირი არცვისა შემოუყვია ჩემსა საბრძანებელში.
    28.     დია მიკვირს, ის თქვენი ხელმწიფე თავის ქვეყანასა შინა რატომ ერთხელ და სამუდამოდ არ აუკრძალავს იმათ ესდენ ჩმახვასა და ტარტარსა.
    29.     უკეთუ მკითხავთ, ეგენი უფრორე არიან დასასჯელნი, ვინემ ისინი, ჟამიანობას რომ ჩამოაგდებენ ხოლმე გრძნებითა და ჩხიბვა-ჯადოსნობითა.
    30.     ჭირი ხორცსა აკვდინებს, ეგ ეშმაკისა ფეხისა მომჭმელნი კი სულსა უწამლავენ საცოდავ უაზნო-უგვარდიდო ხალხსა.
    31.     იგი ჯერეთ ამ ლაპარაკში იყო, რომ ბერი თავგაზვიადებული შემოვიდა და იკითხა:
    32.     ‒ სადაურნი ხართ, ბედშავნო? ‒ სენ-ჟნუელნი გახლავართ, ბატონო, ‒ მიუგეს მწირთ.
    33.     ‒ როგორა ვარო, რასა იქმს ის ლოთბაზარა აბატი ტრანშლიონი? ‒ ჰკითხა ბერმა.
    34.     ‒ რას იტყვით, რას უფრო მიირთმევენ მოწესენი თქვენში?
    35.     იარეთ, იარეთ ეგრე! ისე მე მიშველოს ღმერთმან, როგორც ისინი თქვენთა დედაკაცთ მიუცუცქდებიან!
    36.     ‒ იჰ, ჯანდაბას! ჩემისა არ მეშინის, ‒ ხელი ჩაიქნია ხელგვიანამ, ‒ ვინცავინ ერთხელ დღე ნახავს, ღამე ნახვასა არღა ინდომებს.
    37.     ‒ მნახველიც არი და მნახველიცა! ‒ უთხრა ბერმა, ‒ შენი ცოლი ეგება პროზერპინასავით მახინჯიც არი, მაგრამ იქავ სადმე ბერ-მონაზონნი თუ გაჩნდნენ, იცოდე, ისე არ გაუშვებენ.
    38.     შენ ოსტატი მითხარ, თორემ მოურგებელი არა დარჩება რა.
    39.     რა ვქნა, ცუდი ჭირიმცა შემყრია, უკეთუ შინმიბრუნებულთ გუნებანაქცევად არ დაგიხვდნენ თანამეცხედრენი, ვინათაგან სააბატოსა შინა სამრეკლოსა ჩრდილიც კი ფრიად ნაყოფიერი რამ არის.
    40.     ‒ ეგვიპტეში რომ ნილოსია, სულ იმის წყალივითა ყოფილა, თუ სტრაბონსა დავუჯერებთ, ‒ ჩაურთო გარგანტუამ.
    41.     ‒ ხოლო პლინიუსი მეშვიდე წიგნისა მესამე თავსა შიგან ამტკიცებს, ნაყოფიერებასა დია უწყობს ხელსა აგრეთვე საცმელი, აღნაგობა და ჭამადიო.
    42.     და გრანგუზიემ სიტყვა გამოაგო: ‒ წადით, რასღა უდგეხართ, თქვე ცოდვის შვილნო, თქვენა.
    43.     თავად დამბადებელი იყოს მიწყივ თქვენი გამძღოლი, და კვალად ნუღა აიღებთ თავსა, ნუ ივლით ქვეყანაზედ ესრეთ უსაზმნოდ და წარამარად.
    44.     გული დაჰყარეთ სახლ-კარობასა, თქვენ-თქვენსა საქმესა მიჰყეთ ხელი, წურთვნა არ მოაკლოთ შვილთა და იცხოვრეთ, ვითარ გასწავლით წმინდა მოციქული პავლე.
    45.     მაშინ უკვე ღვთისგან დაცულთ ხატ-ანგელოზნიც კეთილად გადმოგხედავენ და ვერცაღა ჭირი მოგერევათ, ვერცაღა სხვა რამ სახადი.
    46.     შემდგომ ისინი გარგანტუამ სატრაპეზოში შეიყვანა, მაგრამ მწირნი საჭმელად არც დამსხდარან, ვიშვიშებდნენ და შენატროდნენ გარგანტუასა:
    47.     ‒ მეფე გვყავსო, თქვენ უნდა თქვათ! ბედნიერი ხართ, ბედნიერნი.
    48.     მაგისმა ლაპარაკმა უფრორე დაგვმოძღვრა და შეგვასმინა, ვინემ იმ ჩვენსა ქალაქში დღენიადაგ ნაქადაგებმა.
    49.     ‒ სწორედ მაგასა უბნობს პლატონიცა, lib. v. De rep., ‒ დასძინა გარგანტუამ.
    50.     ‒ სახელმწიფონი მხოლოდ მაშინ იქნებიან ბედნიერნი, ოდეს მეფენი ფილოსოფოსნი გახდებიან ანდა ფილოსოფოსნი მეფენიო.
    51.     მერმე მან ბრძანა და აბგა-მანდიკნი იმათი დაატენინა საგზლითა, ნატის სასმისნი კი ღვინითა დაავსებინა და, დარჩენილი გზა გაიადვილონო, სუყველანი ცალ-ცალკე ცხენზედ შესვა და ცოტ-ცოტა ჯიბისა ფულიც მიუბოძა.


47

     1.     XLVI. ვითარ სულგრძელად მოექცა გრანგუზიე ტყვექმნილ შატაბუტასა
    2.     შატაბუტა მიჰგვარეს თუ არა, გრანგუზიემ პირველად ისა ჰკითხა, პიკროშოლსა გულში რა უდევსო, რა განუზრახავს და რას ეპირება ამა უეცარი შფოთითაო.
    3.     რასაო და, მიუგო შატაბუტამ, უკეთუ მოუხერხდა, სრულად შენისა ქვეყნისა დაპყრობა უნდა, ჯავრისა ამოყრა სწადის, მეპურენი რად დამიღონაო.
    4.     ‒ ცუდად აშლია საღერღელი, ‒ წართქვა გრანგუზიემ, ‒ ბევრისა მჭამელმაო, თქმულა, ცოტაც ვეღარა ჭამაო.
    5.     აწ ის დროება როდია, ეგრერიგ დაულაშქრო სამეფო და დასაკლისი საქმე შეახვედრო მოყვასსა შენსა და ძმასა ქრისტეს მოსავსა.
    6.     ეტყობა, უწინდელთა ფეხისა ხმასა აჰყოლია მბრძანებელი შენი, ყოველთა ძველთა ჰერკულესთა, ალექსანდრეთა, ჰანიბალთა, სციპიონთა, კეისართა და სხვათა წახედვითა აუღია ხელთ იარაღი,
    7.     მაგრამ ესევითარი ბაძილი საპირისპიროა საღმრთო სჯულისა, რომელიცა გვასწავლის, შენ შენსავ საკუთარ მიწა-წყალსა მოუარეო, დაიცავი და უპატრონეო, განაგეო, და არა სხვისასა მტრულად შეესიეო.
    8.     და რასაცა სარკინოზნი და ბარბაროსნი გმირობისა სახელსა სდებდნენ, ეხლა ავკაცობასა და ავაზაკობასა ვეტყვით.
    9.     იმასა ერჩივნა შინა მჯდარიყო და, ვითარცა მეფესა მართებს, ემართა ქვეყანა თვისი, ვინემ მე მომჭროდა და ჩემსავ ჭერქვეშ დავერბიე, რამეთუ ჯეროვანი მართვა-გამგებლობითა უფრორე მოიგებდა, ჩემი იავარყოფითა კი არცა თავად დაადგება ხეირი.
    10.     წა, ღმერთმა ხელი მოგიმართოს, მიჰყე სიმართლესა, ყოველივე თვისი შეცდომილება დაანახვე მეფესა შენსა და არამცა და არამც მარტო ანგარებითა არა ურჩიო რა, რადგან საზიარო საკუთრებასთან ერთად მიწყივ კერძოცა იღუპვის.
    11.     სახსარ-გამოსახსნელზედ ნუ ვილაპარაკებთ, გამომრთმევი არაფრისა ვარ, ცხენსა და საჭურველსაც ეხლავ უკან მოვაცემინებ.
    12.     სწორედაც ესერიგად უნდა ვექცეოდეთ ერთმანეთსა მეზობელნი და ძველთუძველესნი მეგობარნი, მით უმეტეს, ცილობა ჩვენი ნამდვილ ომად არცა გადაქცეულა,
    13.     და სხვა რად გინდა, პლატონი მოიგონე, lib. v. De rep., ოდეს ბერძენთა შეხლა-შემოხლისა ამბავსა ჰყვება, ომისა წილ კრტიმლობასა ამბობს და შეგვაგონებს, უკეთუ უგვან შუღლისა ხიფათსა ვერ გადაურჩით, დია იზომიერეთო.
    14.     და თუკი ამა ჩვენსა უთანხმობასა მაინც ომსა უწოდებ, მერწმუნე, გარეგნულად არის ომი, ჯერეთ გულსა არ მოხვედრია და სული არ დაგვმძიმებია,
    15.     რამეთუ ღირსება არ შეგვლახვია არცვისა, და საერთოდ უწინარეს ხამს გამოკეთება ჩვენთა კაცთაგან, ანუ თქვენთა და ჩვენთა კაცთაგან გაუსინჯაობით გამრუდებული საქმისა;
    16.     ისე კი, კარგად თუ ჩახვდით, არრად უნდა ჩაგეგდოთ ცდომილება იმათი, ვინადგან მოცილენი უფრო ზიზღისა ღირსნი იყვნენ, ვინემ ყურადღებისა და ზარალისა ზღვევაც კმაროდა, რაიცა მოვიღონისძიე კიდეცა.
    17.     დეე თავად ღმერთი იყოს უმართლესი მსაჯული ჩვენი, და ყაბულსა ვარ, გინდა სიკვდილისა ღირსიცა მქნას, მთლად მომისპოს სამკვიდრებელი, ოღონდ ნურასა იწყენს ნურცა ჩემგან და ნურცა კაცთაგან ჩემთა.
    18.     რა გაასრულა სათქმელი, გრანგუზიემ მიიხმო ბერი და ყველას წინაშე ჰკითხა:
    19.     ‒ ძმაო ჟან, შენ წარტყვევნე ჯართუფროსი შატაბუტა?
    20.     ‒ თქვენო უდიდებულესობავ, ‒ მიუგო ბერმა, ‒ თავად წინ გიდგათ, ასაკსრული კაცია, გონებაზეა და თვითონვე გითხრათ ყოველივე.
    21.     და შატაბუტამაც უთხრა: ‒ დიახ, მეფეო, ეგ იყო, მაგან წარმტყვევნა, არა ვმალავ, მაგისი ტყვე ვარ.
    22.     ‒ სახსარსა თუ სთხოვ რასმე? ‒ შეეკითხა ბერსა გრანგუზიე.
    23.     ‒ არა, არცა მიფიქრია, ‒ გაეპასუხა ბერი.
    24.     ‒ წარტყვევნისათვის რასღა ისურვებდი? ‒ ჰკითხა გრანგუზიემ.
    25.     ‒ არცა რასა, არცა რასა, ‒ წააყარა ბერმა. ‒ არა მინდა რა.
    26.     მაშინ გრანგუზიემ ბრძანა, რახან მართლა ამას წარუტყვევნია, შატაბუტას თანდასწრებითა სამოცდაორი ათასი ოქრო ჩაუთვალეთო.
    27.     და ხსენებული შატაბუტა კი ამაობაში ჭამად დასვეს და, სანამ იგი ჯერისა თავსა მიირთმევდა, გრანგუზიემ ჩაჰკითხა, ჩემსა კარზედ დარჩენასა ინებებ თუ შენსა ხელმწიფესა ეახლებიო.
    28.     რარიგადაც მიბრძანებთ, ისე მოვიქცევიო, სიტყვა ჰკადრა შატაბუტამ.
    29.     ‒ მაშ, აბა წადი, ‒ უთხრა გრანგუზიემ, ‒ დაუბრუნდი შენსა ხელმწიფესა, და გფარვიდეს მამაზეციერი!
    30.     მერმე ადგა და მიუბოძა ერთი ზედ თვალდასარჩენი ვიენური დაშნა, ოქროს ქარქაშზედ ლერწგამოყვანილი, ერთიცა ფარღული ოქროსი, რომლისა წონა შვიდას ორი ათასი მარკა იყო, სპეკალი კი ას სამოცი ათასი დუკატისა უსხდა,
    31.     ამისა შემდგომ შატაბუტა თვის ცხენზედ ამხედრდა.
    32.     გარგანტუამ ბადრაგად ოცდაათი აბჯროსანი და ას ოციც მშვილდოსანი გააყოლა გიმნასტისა მეთავეობით და დააბარა, უკეთუ საჭიროება იყოს, ზედ ლაროშ-კლერმოს კარიბჭემდე გაუთავაზეთ გზაო.
    33.     ტყვევნილმა როს გზასა გაუტია, ბერმა გრანგუზიეს უკანვე მისცა ბოძებული სამოცდაორი ათასი ოქრო და უთხრა:
    34.     ‒ მეფე-ბატონო, აწ უჟამოა ამდაგვარი ბოძებულება.
    35.     დავაცადოთ, გასრულდეს ომი, არავინ უწყის, რას რა მოჰყვება, უფულ-უსახსროდ საგრობისა ბედი კი მხოლოდ ჯარისა სიქველეზედ ჰკიდია. ფული ხმალამოღებული ხელმწიფეა.
    36.     ‒ კეთილი, ‒ მიუგო გრანგუზიემ, ‒ გასრულდეს ომი, არავისას შევირჩენ რასმე, შენც გადაგიხდი და სხვათა ჩემთა ერთგულ ყმათაც ავავსებ.


48

     1.     XLVII. ვითარ შეკრიბა გრანგუზიემ თვისთა ლაშქართა გუნდნი, და რარიგ მოაკვდინა შატაბუტამ დაბდურა, მერმე კი თავადაც იქავ გაათავეს პიკროშოლისა ბრძანებით
    2.     იმხანად ადგილი არ დარჩენილა ახლომახლო, საიდანაც მოციქული ვინმე არა სწვეოდა გრანგუზიესა.
    3.     და დაიძრა ბესე, მარშე-ვიე, სოფელი სენ-ჟაკი, ტრენო, პარილე, რივიერა, როშ-სენ-პოლი, ვობრეტონი, პოტილი, ბრეემონი, პონ-დე-კლანი, კრავანი, გრანმონი,
    4.     მოვიდნენ, მოჯარდნენ ელჩნი, მოიხილეს გრანგუზიე და მოახსენეს, ყოველივე ვიუწყეთ, რარიგადაც დაგაზარალა პიკროშოლმაო.
    5.     ძველთაძველი ერთხმობა და თანადგომა ჩვენი გვავალდებულებს, რომ ყველანაირად გაგიმართოთ ხელი, არცა ხალხსა და ფულს დაგიჭერთ, არცა მხედრობისა სურსათ-საგზალსაო.
    6.     ფული, თანახმად პირობის წერილისა, სულ ას ოცდათოთხმეტი მილიონ ორ-ნახევარი ოქროს ეკიუ მოგროვდა, ჯარ-მხედრობისა სათვალავში თხუთმეტი ათასი აბჯროსანი, ოცდათორმეტი ათასი მსუბუქად შეჭურვილი ცხენოსანი, ოთხმოცდაცხრა ათასი მესიათე და ას ორმოცი ათასი მოხალისე იყო.
    7.     ზედავ მოეყოლებინათ თერთმეტი ათას ორასი ზარბაზანი, უბრალოცა და ბრალიანიც, ბასილისკო და ფილთამეხი, და კიდევ ორმოცდაშვიდი ათას მიწისა მთხრელსა ჰპირდებოდნენ;
    8.     როქი და ნუზლი მთელი ამ უშქარი ლაშქრისა ექვს თვესა და ოთხ დღეზედ ევარაუდათ.
    9.     გარგანტუა ამა შეძლევისა პასუხად არცა თანახმა გამხდარა და არცა უარზედ დამდგარა, მოციქულთ მადლი შესწირა და მიუთხრო, ომი ომია, მაგრამ იმდენსა ვიზამ, ხალხსა ესდენ მრავლად არ დავიჭირვებო.
    10.     მარტო დევინიერი, შავინი, გრავო და კენკენე იკმარა, იქ რომ მიწყივ ლაშქართა გუნდნი ეყენა, იმათი მზადყოფნა ბრძანა.
    11.     და დააწყეს საომრად ორი ათას ხუთასი აბჯროსანი, სამოცდაექვსი ათასი ქვეითი, ოცდაექვსი ათასი მესიათე, ორასი ქვემეხი, ოცდაორი ათასი მიწისა მთხრელი და ექვსი ათასიცა მსუბუქად ჭურვილი ცხენოსანი;
    12.     ლეგიონთ ცალ-ცალკე მიუჩინეს ხაზინადარნი, მოფარდულ-მარკიტანტნი, მჭედელნი, მეიარაღენი და სხვა ოსტატნი, ომიანობისა ჟამსა ფრიად საჭირონი,
    13.     ხოლო თავად მეომარნი ისერიგად იყვნენ სალაშქროდ გაწაფულ-გავარჯიშებულნი, თავით ფეხთამდე ჩასილაღებულნი და ისე კარგად არჩევდნენ საკუთარ დროშასა სხვათა დროშისგან, ისე უმალ უგებდნენ თავთავიანთ ჯართუფროსთ და ისე უსიტყვოდ მორჩილებდნენ,
    14.     ისე ლაღად იცოდნენ სირბილი, ხელთ ისე მძიმე-მძიმედ აქნევდნენ და ისე ფრთხილობდნენ, უფრორე შეწყობილ საბერვლიან საკრავსა ანდა აწყობილ საათ-საჟამოსა ჰგავდნენ, ვინემ ჯარსა და სპა-ლაშქარსა.
    15.     შატაბუტამ მისვლისთანავე წვლილად უამბო პიკროშოლსა, რაცა ნახა და რაცა თავსა გარდახდა.
    16.     ბოლოს უცხოდ ამჭევრმეტყველდა და სცადა, ეგების პიკროშოლი როგორმე დავიყოლიო და დავაზავო გრანგუზიესაო, რომელსა აწ ყოვლისა უპატიოსნეს კაცადა რაცხდა დედამიწის ზურგზედ;
    17.     მეზობელი კარისაო, სინათლეა თვალისაო, ტყუილუბრალოდ არცრა არ უნდა ვაწყენინოთ ჩვენთა ახლომდგომთ, რომელთაგან კარგისა მეტი არა მოგვაგონდება რაო;
    18.     უპირველესი აზრი კი იმის ლაპარაკისა ის იყო, რომ ომისა გამო ჭირსა და ვაგლახში ჩაცვივოდნენ, რამეთუ პიკროშოლსა ილაჯი ჰქონდა გაწყვეტილი და გრანგუზიე იოლად მოერეოდა.
    19.     შატაბუტამ სიტყვისა გასრულება ვერც მოასწრო, რომ დაბდურამ ხმა აღიმაღლა:
    20.     ‒ ვაი იმ ხელმწიფისა ბრალი, ვისაცა მართლა ამისთანა შატაბუტა ხალხი ახვევია, აგრე ადვილად მოსასყიდი:
    21.     ზედ აწერია, დასტურ გვიღალატებდა თავად ვაჟკაცობანაღალატარი, მტრისა ბანაკში ყოფნასა ირჩევდა და თანამდგომთ შემოგვიტევდა, უკეთუ მტერი ისურვებდა და თავისთან დაიტოვებდა.
    22.     მაგრამ მარტო ქველსა და გულოვანსა კი არ განადიდებენ ყოველნი, მტერნი და მოყვარენი, მუხანათიცა ეგრევ ერთნაირად სძაგს სუყველასა, და თუ მტერი მუხთლობასა და ორგულობასა გამოსარჩენად იყენებს ხოლმე, მუხთალი და ორგული კაცი იმასაც ეჯავრება.
    23.     ამას რას მაკადრიანო, ლამის გაგიჟდა შატაბუტა, წამერთ ამოიწოდა ხმალ-დელამფარი და მარცხენა ძუძუსა ზევით უგმირა დაბდურასა, რომელმაც მსწრაფლ წერილი წაიღო საიქიოსა, შატაბუტამ კი ცხედარსა მახვილი ამოაძრო და რიხითა წართქვა:
    24.     ‒ სუყველას ამისა ბედი ეწევა, ვინცა ერთგულ შინაყმასა ცილსა შესწამებს!
    25.     ფხასისხლიანი ხმლისა დანახვამ ანაზდად გააშმაგა პიკროშოლი და გაცეცხლებულმა შეჰყვირა:
    26.     ‒ ნუთუ ეგ ხმალი იმად მოგცეს, რომ ჩემთა თვალთა წინ ესრეთ მუხანათურად მოგეკლა კეთილი მოყვასი ჩემი დაბდურა?
    27.     და უბრძანა თავის მშვილდოსანთ, ეხლავ აკუწეთ შატაბუტაო.
    28.     ბრძანება და აღსრულება ერთი იყო, და თან ისე სასტიკად აღასრულეს, იქაურობა მთლად სისხლმა შეღება;
    29.     მასუკანით დაბდურას ცხედარი დიდის პატივით მიაბარეს მიწასა, შატაბუტას ნეშტი კი იქავ კოშკიდან ხრამში ისროლეს.
    30.     ამა საზარელი დასჯისა ამბავი მალე მთელსა ლაშქარსა მოედო.
    31.     ზოგ-ზოგნი უკვე დრტვინავდნენ, ჩუმ-ჩუმად დედ-მამასა უტრიალებდნენ პიკროშოლსა და ერთმა, ყურძნისა ქურდად ხმობილმა შინაკაცმა, უთხრა კიდეცა პირში:
    32.     ‒ მეფეო, ამა ჩვენსა განზრახვასა რა მოჰყვება, ვერ გეტყვი, მაგრამ ერთი რამ თვალადსაჩენია: ხალხი დაგვიძაბუნდა, სასმელ-საჭმლისა შიში აქვთ, არ გვეყოფაო.
    33.     იმ ერთი-ორჯერ ციხიდან გარეთ გასვლამაც ძლიერ შეგვათხელა და შეგვფერთხა, მტრისა ლაშქარსა კი ამაობაში ახალი მხედრობა შეეწევა, და ალყასა შიგან თუ მოგვაქციეს, ვეღარა გვიშველის რა, უცილოდ დავიღუპებითო.
    34.     ‒ არცა ეგრეა, არცა ეგრეა! ‒ წართქვა პიკროშოლმა.
    35.     ‒ იმ ერთი თხუნელისა არ იყოს, თვალთ წინ-წინ ითხრით, ქვეყანა უნდა დაიქცეს, აღარ გათენდებაო. ნეტამც მოვიდოდნენ, არა მინდა რა!


49

     1.     XLVIII. ვითარ მიუხდა გარგანტუა პიკროშოლსა ლაროშ-კლერმოში და რარიგ შემუსრა ჯარ-ჯარამათი ხსენებული პიკროშოლისა
    2.     გარგანტუამ თავად დაიკისრა უზენაესი მხედართმთავრობა.
    3.     მამამისი ციხე-დარბაზში დაშთა, სპა-ლაშქარი კეთილი სიტყვითა გაამხნევა და დაჰპირდა, ვინაცა თავსა ისახელებს, საბოძვარსა უხვად შევძღვნიო.
    4.     მცირე ხანსა უკან მხედრობა ვედისა ფონსა მიადგა, და ზოგნი ნავითა, ზოგნიცა ხელჩქარად გადებული ხიდითა, ფიცხლავ წიაღ გახდნენ.
    5.     მერმე მიდგნენმოდგნენ, მდებარეობა გაუსინჯეს ციხე-ქალაქსა, რომელიცა მაღალზედ იყო გაშენებული, მტრისგან თავის დასაცავად მარჯვე ადგილასა, და გარგანტუამ გარდაწყვიტა, დღეს რაღა იქნება და ხვალისა საქნელსა ამაღამ მოვიაზრებო.
    6.     მაგრამ გიმნასტმა უთხრა:
    7.     ‒ მეფეო, თავიანთი ბუნებითა და ზნითა ფრანგნი მარტოდენ პირველჟამად არიან ყოჩაღნი.
    8.     პირველში ეშმაკთ უარესი საქმე იციან, ხოლო პატარა თუ შედგნენ, მერე მორჩა, დიაცთაც ვერ გაუმკლავდებიან.
    9.     მაშ, მიდი, ცოტა სული მოათქმევინე და ეგრევ დასძარ მტერზედ ლაშქარი.
    10.     გიმნასტისა აზრი სუყველას ჭკუაში დაუჯდა.
    11.     გარგანტუამ ჯარი მთლივ ერთ ტრიალ მინდორზედ გაშალა და გაღმა მთისა გვერდაზედაც ჩაასაფრა ხალხი.
    12.     ბერმა ექვსი ქვეითი რაზმი და ორასიცა აბჯროსანი გაიყოლა, ჰაიჰარათი განვლო ჭაობ-ჭანჭრობნი და ლუდენისა შარაზედ გავიდა, პიუი კი ქვეითკენ დარჩა.
    13.     ამაობაში მიტევა გრძელდებოდა.
    14.     პიკროშოლისა კაცთ არღა იცოდნენ, რა ექნათ, ციხიდან გამოსულიყვნენ და მტერსა ხმალდახმალ შებმოდნენ თუ ფეხი არ მოეცვალათ და ციხექალაქი დაეცვათ.
    15.     ბოლოსა ვეღარ მოითმინა პიკროშოლმა, სისხლი მოაწვა ყელში, აბჯროსანთა რაზმი იახლა და გალავანგარეთ გამოვიდა,
    16.     მაგრამ იმისთანა ცეცხლი დაუშინეს, ზავთითა და ზათქითა გორი-გორ გადამავალი, რომ მთისა გვერდაზედ ჩასაფრებულნი გარგანტუელნი ფიქრსა მიეცნენ, ემანდ ჩვენვე არ შევაბრკოლოთ ჩვენივ ზარბაზან-ქვემეხნიო, და ისევ ტრიალ მინდორზედ უკუდგომა იზრახეს.
    17.     გალავანგარეთგამოსულნი მედგრად საგრობდნენ, ოღონდ იმათი ისარ-ბოძალი მაღლა-მაღლა ქროდა და ვერცვისა ვერასა აკლებდა.
    18.     ვინცავინ ცეცხლსა გადაურჩა, გაშმაგებულნი ეკვეთნენ ჩვენთა კაცთ, მაგრამ არა გამოუვიდათ რა, მსწრაფლ მოისრნენ ალყაშემორტყმულნი.
    19.     დანარჩენთ ის იყო უკან წასვლა დააპირეს, რომ ბერმა უყელა, და ვინ საით გაიჭრა თავქუდმოგლეჯილი, არავინ უწყოდა.
    20.     ზოგ-ზოგნი ჩვენებურნი ძალაზედ იდგნენ, გინდა თუ არა, ოტებულთ უნდა დავედევნოთო, და ბერმა შეაყენა, ვინადგან შიშობდა, მტრისა დევნა-დევნაში თავიანთ ლაშქარსა განეშორებიანო, მეციხოვნენი კი ამით ისარგებლებენ და წირვასა გამოუყვანენო.
    21.     კარგა ხანს უყურა ბერმა, უთვალთვალა და როს დარწმუნდა, ციხისა გარეთ ჯერჯერობით, ალბათ, არ გამოვლენო, ჰერცოგი ფრონტისტე გაუგზავნა გარგანტუასა და დააბარა, უთხარ მარცხენა გორაკი დაიჭიროს და, ამრიგად, არამცა და არამც არ გაატაროს პიკროშოლი მარცხენა კარიბჭითაო.
    22.     გარგანტუა წამიერ არ შეყოვნებულა, ადგა და სარდალ სებასტისა ლეგიონთაგან ოთხი გუნდი ეგრევ გაგზავნა.
    23.     მაგრამ ისინი გორაკამდისა არცა იყვნენ მისულნი, რომ პიკროშოლსა და იმის შეფერთხილ ლაშქარსა გადააწყდნენ.
    24.     ჩვენთა მეომართ არცა აცივ-აცხელეს, ფიცხლად შეუტიეს და ზარალი ბევრი ნახეს, რადგანაც ციხისა გალავნითა ბირთვნი და ისარნი დააყარეს.
    25.     სროლა მაშ, აბა აწ ჩვენიცა ნახეთო, შეუძახა გარგანტუამ, და ისეთი ბათქაბუთქი აუყენეს იმ გალავნისა კედელსა, რომა მტერმა მთელი თავისი მხედრობა იქ მოაყარა.
    26.     ბერმა რა ირწმუნა, საითაც მე ჩემი ხალხითა ვარ, აქეთა მხრით ციხე-ქალაქსა არცვინ იცავსო, თან წარიტანა ნაწილი თავისი რაზმისა, გაქანდა უებრო ვაჟკაცობითა აღძრული და გალავნისა კედელსა ზედ მოექცა,
    27.     რამეთუ ჰგონებოდა, მტერსა შიშისა ზარსა იმოდენად პირისპირ შებმულნი არა სცემენ, რაოდენადაც ანაზდად მისულნიო;
    28.     თუმცა კრინტი მანამ არ დაუძრავს, სანამ ყოველნი მოსაგრენი კვალდაკვალ არ აჰყვნენ ქავ-ციხეზედ, თვინიერ იმ ორასი აბჯროსანისა, რომელნიცა სავინიცობოდ ძირსა დატოვა.
    29.     მერმე კი ერთბაშად მორთო ღრიალი და აღრიალდნენ მოლაშქრენიცა, წამისყოფით გადაქელეს იქავ ელამონთან მდგარნი მცველნი, რომელთ ხელიცა არ გაუნძრევიათ, გახსნეს ალაყაფისა კარი, გარეთ დარჩენილი ორასივე აბჯროსანი შიგ შეუშვეს და სუყველანი ერთად გაცვივდნენ,
    30.     მიაწყდნენ აღმოსავლეთისა ჭიშკარსა, სად ხელჩართული ბრძოლისა ცეცხლი ენთო, და უკანით ეტაკნენ მტრისა ჯარ-ჯარამათსა, დაძალეს და ზურგზედ ბოლი ადინეს.
    31.     პიკროშოლისა კაცთ რა დაინახეს, ყოველგნით გარშემორტყმულნი ვართო, და გარგანტუელნიცა უკვე ციხექალაქში იყვნენ, მოდრიკეს თავი და ბედსა დამორჩილდნენ.
    32.     ბერისა ბრძანებითა მტერსა მაშინვე აჰყარეს თოფ-იარაღი, შერეკეს ეკლესიასა შინა და კარი გამოუკეტეს, თუმცა ბერმა მაინც ჯარისკაცთ ჩააბარა იმათი თავი, დარაჯად დაუყენა, არსად წავიდნენო, და საცა ერთი ჯვრისა ძელი იყო, სულ იქ მოაგროვა;
    33.     შემდგომ განხვნა აღმოსავლეთისა ბჭენი და გარგანტუას საშველად გაეჩქარა.
    34.     თავმოიმედე პიკროშოლმა კი იფიქრა, ციხე-ქალაქითა ჩემდა შეწევნად კაცნი გამოუგზავნიათო, და წინ ისერიგად გაიწია, გარგანტუამ ხაფად შეჰყვირა:
    35.     ‒ ძმაო ჟან, შენი ჭირიმე, ძმაო ჟან, სულზედ მომისწარი!
    36.     აწ მართლა დავიღუპეთო, მიხვდა მაშინ თავის ხალხთან ერთად პიკროშოლი, და ვიეთნი აღმა გარბოდნენ, ვიეთნი დაღმა.
    37.     გარგანტუამ ზედ ვოგოდრისა კარამდისა სდია ოტებულთ და უწყალოდ ჟლიტა, მერმე კი ჯარისა უკან გამობრუნება ბრძანა.


50

     1.     XLIX. რა შავი დღე დაადგა გზად პიკროშოლსა, და რაგვარ მოიქცა გარგანტუა ბრძოლისა შემდგომ
    2.     იმედგადაწურულმა პიკროშოლმა ილ-ბუშარსა მიაშურა;
    3.     ბევრი იარა თუ ცოტა იარა, რივიერისა გზაზედ ცხენი წაუბორძიკდა და წაექცა, ამა ამბავმა კი ისეგვარად დაბოღმა, უმალ ხმლითა დაკლა ცხენი იგი.
    4.     რაკი არცა სხვა ცხენისა მომრთმევი ჩანდა ვინმე და არცა მოახლე ჰყავდა, პიკროშოლი გულისხმასა ჩახვდა, თავი მოიმოახლა და იქავ შორიახლო მეწისქვილისა ვირსა დაადგა თვალი.
    5.     მაგრამ წისქვილსა მიტანებული არ იყო, გამოუცვივდნენ მესაფქვავენი, ერთი კარგა მიბეჟეს, რაც რამ ზედ ეცვა, გახადეს და ბრანძიძველა მოასხეს ტანტარასა.
    6.     და გზასა ჩაქშეხეული, აბრანძული გაუდგა ბედშავი ბაბაყული;
    7.     როს პორ-იუოსთან მდინარესა გახდა, წინ ერთი კუდიანი დედაბერი შემოეყარა, და ნამეფარმა წვლილად უამბო თავისი თავგადასავალი, დედაბერმა კი თავისა მხრით უკითხა, შენი საქმე წაღმა წავა, როცა ვირი ხეზედ გავაო.
    8.     ის დღეა, და პიკროშოლისა არცვის არა სმენია რა.
    9.     ამას წინათ კი ყური მოვკარ, ლიონშია, დღიურად გამოდისო, რაც ბაიყუში და ბაბაყულიც იყო, ისევ ის არი, არ გამოცვლილაო, ვისაც თურმე სხვამხრელსა ხვდება, სუყველას იმას ეკითხება, სადმე ვირი ხეზედ ხო არ გასულაო;
    10.     ჩანს, იმა ულუკმა დედაბერმა რაცა უმარჩიელა, გულსა ჩარჩენია და იმედიანობს, საბრძანებელსა დავიბრუნებო.
    11.     მტერმა ზურგი უჩვენა თუ არა, გარგანტუამ ხალხი დაითვალა თვისი და დაინახა, რომ ბრძოლაში ცოტანი დაცემულიყვნენ, სახელდობრ რამოდენიმე ქვეითი აკლდა, ჯართუფროს ტოლმერისა რაზმელნი, და პონოკრატეცა მკერდში იყო სიათისა ტყვიითა დაკოდილი.
    12.     შემდგომ გარგანტუამ დასვენება და დანაყრება ბრძანა, ოღონდ თავისა ლაშქარსა არვინ არ უნდა განშორებოდა,
    13.     მესაუნჯეთ სასმელ-საჭმლისა ფული უკლებლივ უნდა ჩაეთვალათ იქაურ მკვიდრთათვისა და, რახან ციხე-ქალაქი იგი კვალად გრანგუზიეს ხელთ იყო, მეკომურმსახლობელთა უპატიურობა არცვისგან არ ეგებოდა.
    14.     თვინიერ ამისა, ბრძანებისამებრ, ხასისა ჯარი ნასადილევსა ციხე-დარბაზისა წინარე ფორზედ გამოვიდოდა, რათა კარისკაცთ ექვსი თვისა საფასური წინ-წინ მიეღოთ, და მიიღეს კიდეცა.
    15.     მერმე ბატონიშვილმა იმავ ადგილას შეაყრევინა გადარჩენილი ხალხი პიკროშოლისა და დიდგვართა და მხედართმთავართა თანადასწრებით სეფესიტყვით მიმართა დაჯარულთ.


51

     1.     L. სეფესიტყვა გარგანტუასი, ძლეულთა წინაშე თქმული
    2.     „ცხონებული მამა-პაპანი ჩვენნი, ბუნებითად ლომგულნი და ლომგმირნი, ოდეს ომსა თავიანთ სარგოდ გაასრულებდნენ და გამარჯვებასა ზეიმობდნენ,
    3.     უმჯობესად რაცხდნენ, რომა ძლეულთა გულში კაცთმოყვარეობითა დაედგათ დიდ-დიდნი ძეგლნი, აბჯარ-აბგრითა შემკულნი, და არა დაპყრობილ მიწა-წყალსა ზედა თვალუწვდომი ხუროთმოძღვრული რამ აეგოთ სახსოვრად,
    4.     რამეთუ ცოცხალი კაცობრივი სიტყვა უფრორე უღირდათ, ჩვენი უბოროტობისა ამბავსა არ წაშლისო, ვინემ მკვდარი ენა სვეტთა, თაღთა და მურყვამთა, რომელთ, სხვა არა იყოს რა, არცა ავდარი ინდობს და არცა კიდევ ადამისა შვილთა შური!
    5.     დასტურ საკმაოა მოსაგონებლად, რა გულჩვილობა გამოიჩინეს იმათ ბრეტონელთა მიმართ სენტ-ობენ-დიუ-კორმიეს ომში და პარტენეს დაქცევისა ჟამსა.
    6.     ჰაი, ჰაი, რომ გიკვირდათ აღტაცებულთ, რარიგ გულმოწყალედ მოექცნენ ისინი ესპანიოლელ ბარბაროსთ, უმოწყალოდ რომ აიკლეს, დაარბიეს და გაძარცვეს ნავთსაყუდელი ოლონი და სრულად ტალმონდისა ზღვისპირა მხარე.
    7.     თქვენთა ბაგე-პირთაგან და მამათა თქვენთა ბაგეთაგან აღმომხდარი ქება-დიდება და მისალოცავი ღაღადება ცად ადიოდა, როს ალფარბალი, მეფე კანარიისა, ვინაცა, პყრობას დახარბებული, ყაჩაღებრ დაესხა ონისა ქვეყანასა,
    8.     მეკობრისა საკადრად დააშინა ჭალაკნი არმორიკისა და იქავ გვერდმდებარე სამთავრონი, ბოლოსა და ბოლოს ზღვასა შინა თანასწორ ომში შემუსრა და წარტყვევნა მამამან ჩემმან, ვის თავად უფალი ღმერთი შეეწეოდა და იფარვიდა.
    9.     და რა ქნა, არ იკითხავთ? რა ქნა და, განსხვავებით სხვა ხელმწიფეთაგან და იმპერატორთაგან, თავი რომ მოაქვთ, კათოლიკენი ვართო, და მაინც შავსა დღეს აყრიან ტყვევნილთ, მზისა შუქისა ნატრულსა ხდიან და ზომისა უაღრეს გამოსახსნელ თეთრსა სთხოვენ,
    10.     ახლა ალფარბალმა რაღა ქნა, არ იტყვით?
    11.     შინ მიბრუნდა თუ არა, მიიხმო დიდგვარნი და ქალაქთაგან რჩეულნი კაცნი თავისი სამეფო-ქვეყნისა, ყოველივე უამბო,
    12.     ვითარ სულგრძელად მოეკიდნენ ჩვენში და დაავედრა, მსწრაფლ სხვათა მისაბაძველი რამ ვიღონოთო, რათა ჩვენი კაცობისა და ზრდილობისა წილ კაცობითა და ზრდილობითავე მოეზღოთ.
    13.     ადგნენ ისინიცა და ერთხმივ გადაწყვიტეს, რომ მთელი თავიანთი ადგილმამული და სამკვიდრებელ-საბრძანებელი ჩვენი საკუთრება გაეხადათ.
    14.     მაშინ ალფარბალმა არღა დააყოვნა, თავისი ფეხით წამოვიდა, კვალად მოგვადგა და თან ცხრა ათას ოცდათვრამეტი უშველებელი ხომალდი მოიყოლა, სუყველა განძითა დაყათრული,
    15.     ოღონდ ოდენ პირადი საჭურჭლენი კი არ დაეცალა და არცა თავისი სამეფო გვაროვნებისა საუნჯენი, არამედ ყოველგნით მოეგროვებინა, რამეთუ ხომალდნი მისნი როცა დასავლეთ-ჩრდილოაღმოსავლეთისა ქარისა მოლოდინში სადმე ნაპირსა მიადგებოდნენ,
    16.     იქაურნი მსახლობელნი ერთმანეთსა აღარ აცლიდნენ, მოჰქონდათ და მოჰქონდათ ოქრო და ვერცხლი, ბეჭედსამკაულნი, ძვირფასიერება, ტკბილ-ტკბილნი საჭმელნი, სანელებელნი, სუნნელნი,
    17.     ზოგთაც ნადირ-ფრინველნი მოჰყავდათ, ცივეტა და თუთიყუში, ვარხვი, მაიმუნი, გენეტა და მაჩვზღარბი.
    18.     რა მოვიდა და ეახლა, ალფარბალმა მამასა ჩემსა ფეხთა დაკოცნა მოუნდომა, მაგრამ მამაჩემმა არ დაანება, წამოაყენა და მოყვარესებრ მიირქვა.
    19.     რაჟამსა ალფარბალმა ძღვენზედ ჩამოუგდო სიტყვა, ეგ არ გამაგონოო, მეტისა მეტად დახარჯულხარო, უარზედ დადგა მამაჩემი.
    20.     ალფარბალმა ნებაყოფლობით დედა-ბუდიანად მონა-მორჩილობა აღუთქვა, მამაჩემმა კი აშა ჰკრა, უსამართლობასა ნუ მაქნევინებო.
    21.     რჩეულთა კაცთა რჩევისამებრ იმან სრულად თავისი ადგილ-მამულისა და სამეფო-ქვეყნის დათმობა უთხრა და საბოძვრისა წიგნი მოართვა, ხელმოწერილი, დაბეჭდილი და დამტკიცებული ყველასგან, ვისაც საქმე ესე ეკუთვნოდა.
    22.     გარნა მამაჩემი თანახმა არა და არ გაუხდა, ადგა და იმის მოტანილნი სიგელ-გუჯარნი ეგრევე ცეცხლსა მისცა.
    23.     რაღა ბევრი გავაგრძელო, საქმე იმით გასრულდა, რომა ალალად მოსულ კანარიელთა უზაკველმა სიტყვაპასუხმა მამაჩემსა გული აუჩუყა და იმათი სიბრალულითა ცრემლი ღვარად წასკდა.
    24.     მერმე კი იმა შემთხვევისდა კვალად იენამზევა და სულ გააქარწყლა, რაც რამ კანარიელთა მიმართ მადლი ექმნა, ესევითარი კეთილისმყოფლობა ჩალადაც არა ღირსო, გადამეტებულ სიქველესა ჩემსასა ნუ იტყვითო, რისი მოვალეცა ვიყავ, ის გიყავითო.
    25.     ალფარბალი კი თავისას მაინც არ იშლიდა, უმეტესად აღამაღლებდა და ხოტბასა ასხამდა მამაჩემსა.
    26.     და რა გგონიათ, რა მოხდა? რა მოხდა და, აქაოდა ალფარბალისა გამოსახსნელად შეგეძლოთ, რომა უწყლოდ დიდძალი ფასი, ანუ ორი მილიონი ეკიუ მოგეთხოვათო
    27.     და კიდევ უფროსნი ვაჟნი მისნი, ვითარცა მძევალნი, არ გამოგეშვათო, კანარიელთ სამარადჟამოდ ჩვენდა მოხარკედ ცნეს თავი თვისი და ყოველწლიურად ოცდაოთხკარატიანი ორი მილიონი ოქროს ფულისა გადახდა იკისრეს.
    28.     პირველ წელიწადსა არცა დაუკლიათ და არცა დაუმატებიათ, ზუზივ ჩაგვითვალეს, მეორე წელიწადსა თავიანთი ნება-წადილისამებრ ორი მილიონ სამასი ათასი მოგვართვეს, მესამედ ‒ ორი მილიონ ექვსასი ათასი, მეოთხედ ‒ ზუსტად სამი მილიონი,
    29.     და ყოველ წელიწადსა გვიდიდეს და გვიდიდეს, სანამ სულ უარი არა ვთქვით ხარკზედა.
    30.     დიახაც ესეგვარია თვისება მადლიერებისა, რადგანაც ჟამი ქვეყნად ყოველივეს თუ იავარყოფს და აკნინებს, სამაგიეროდ კეთილსა საქმესა განადიდებს და განამრავლებს,
    31.     რაკიღა დამნახველ კაცსა არაოდეს არავისი ქველი მექმეობა არ ავიწყდება და იმა სიკეთესა ნიადაგ აღორძინებს თვის წმინდა გონებასა და გულში.
    32.     არამცა და არამც არცა მე ვაპირებ ჩვენი გვარის წესისა და რიგის, ანუ გულკეთილობისა ღალატსა და გამიშვიხართ, დღეისა წაღმართ თავისუფალნი გამიხდიხართ კვალად.
    33.     თვინიერ ამისა, ვიდრე ქალაქითგან გახვიდოდეთ, თვითეულსა იმოდენ ფულსა მოგიბოძებენ, სამი თვე ოჯახისა შესანახად რომ გეყოთ,
    34.     და რათა ჩვენთა მდაბიორთაგან გზად არავინ გადაგიდგეთ, თან ასაბიას გაგაყოლებთ, ექვსას აბჯროსანსა და რვა ათას ქვეითსა, რომელთ ჩემი მეჯინიბე, სახელად ალექსანდრე, უთავკაცებს და შინ მშვიდობიანად მიგიყვანენ. ღმერთი იყოს თქვენი მფარველი!
    35.     დია ვწუხვარ, რატომ პიკროშოლიცა აქ არ არის, თორემ ავუხსნიდი, რომა ომი ესე ჩემდა დაუკითხავად ატყდა და აზრადაც არა მქონია ამდაგვარად ქონებისა და სახელისა მოხვეჭა.
    36.     მაგრამ რახან მიწამ პირი უყო და არცვინ უწყის, სად გადაიკარგა, უნდა ავდგე და სამეფო ქვეყანა იმისი შვილსავე შევძღვნა იმისასა,
    37.     თუმცა ჯერეთ უსუარია (ხუთისაც არ გამხდარა) და სხვა გზა არ არის, დასამოძღვრავად და აღსაზრდელად თქვენივ ქვეყნისა ასაკმოსულ დიდმთავართ და მეცნიერთ მივუჩენ.
    38.     ოღონდ ანგარიშგასაწევი ის არის, რომა ესდენ სიღარიბეში ჩავარდნილი სამეფო სულ ადვილად გაჩანაგდება, უკეთუ განმგებელთა გაუმაძღრობასა და სიწუწკესა საზღვარი არ დაედო,
    39.     და ამიტომ მოთვალიერედ პონოკრატეს დავუყენებ, თანვე ჯეროვანი სრულშემძლებლობითა აღვჭურავ და მანამ ეყოლება მეფისა მემკვიდრესა გვერდითა, სანამ იგი თავისით არ შეიძლებს მართვა-გამგებლობასა და საქმის გაძღოლასა.
    40.     ცნობილია, რა ბიწიერი და განმრყვნელი რამ არის ღვთისა გარეგანთა ნებაზედ მიშვება და მიტევება, რამეთუ ამითა ჩვენდა სავნებლად ვაიმედებთ, მაინც შეგიწყალებთო, და ისინიც უშიშრად სჩადიან ძვირსა და ბოროტსა.
    41.     ცნობილია აგრეთვე, რა უწყალოდ სჯიდა მოსე, იმჟამინდელ კაცთაგან ყოვლისა უფრორე უწყინარი, მეამბოხეთა და შფოთისა თავთ, ისრაელისა ამშლელთ.
    42.     და ისიცა კარგად ცნობილია, რომა თავად მხედართმოძღვარი იულიუს კეისარიც კი, ვინაც ციცერონსა ათქმევინა, ბედმა ვერცრა ისეთი ვერ შესძინა, რაიცა იმას უკვე არა ჰქონდაო,
    43.     და უბედნიერესი იგი მხოლოდ მაშინ იყო, უკეთუ ვისმეს უშველიდა და შეიწყალებდაო, ხანდახან სუყველას სისხლსა არწყევინებდა ხოლმე, ვისაც არეულობისა მოთავედ დაიგულებდა.
    44.     იმათი არ იყოს, ვინემ წახვიდ-წამოხვიდოდეთ, მოვითხოვ და უნდა მომგვაროთ, ჯერ ერთი, ის თქვენი საყვარელი მარკე, ვისი უგუნური დიდგულობაცა ამა ომისა საბაბი და პირველმიზეზი გახდა,
    45.     მეორეცა, ამხანაგნი მომიყვათ იმისნი, მეპურენი, რომელთ ერთხელ არ დაუწიეს კალთა და არ უკიჟინეს, გიჟობასა თავი გაანებეო,
    46.     და, ბოლოს, სუყველანი აქ მოასხით პიკროშოლისა სამსჯავროს წევრნი, სარდალნი, ჯართუფროსნი და შინაკაცნი, ვინცავინ იმასა ჭირსა სჭამდა, გუნდრუკსა უკმევდა, ურჩევდა, აგულიანებდა, და იმანაც აკი დაუჯერა, საზღვარნი დაგვირღვია და ამისთანა დღეში ჩაგვყარა“.


52

     1.     LI. ვითარ დაჯილდოვდნენ მძლეველნი გარგანტუელნი ბრძოლისა შემდგომ
    2.     როგორც კი გარგანტუამ სიტყვა გაასრულა, უწინააღმდეგოდ მიჰგვარეს ჩხუბისა ამშლელნი, ვისი მიგვრაცა თავად ინება, თვინიერ შუშუბრიქასი, შლუსი და ტინგიცასი,
    3.     რომელთ ბრძოლისა დაწყებამდის ექვსი ჟამითა ადრე ამოეძუებინათ კუდი, ‒ ერთი ანიელისა ხეობაში გაქცეულიყო, მეორესა ვირისა ტაშირი აერჩია, მესამე კი ლოგრონოში გასულიყო, სულ თავ-პირისა მტვრევითა და ფხოჭა-გლეჯითა ერბინათ ოტებულთ.
    4.     და სათვალავსა კიდევ ორი მეპურე აკლდა, რამეთუ ბრძოლისა ველზედ წაეგოთ თავი.
    5.     გარგანტუას არცვისთვისა მიგვრილთაგან ურიგო არა უქნია რა, მარტო ეგ იყო, სუყველას ცალ-ცალკე დაზგა მიუჩინა თავისა ახლად გახსნილ წიგნთსაბეჭდავში.
    6.     მერმე დახოცილთა დამარხვა ბრძანა, ნუარეტისა ველსა და ბრიულვეის ვაკესა შინა პატივითა დაკრძალეთო.
    7.     ხოლო დაჭრილდაკოდილნი თავის უმთავრეს სასნეულოში გადააყვანინა, უწამლეთ და გამოამრთელეთო.
    8.     შემდგომად ამისა ყველაყა ზუსტად შეიტყო, რა ზარალიცა ქალაქსა და იქაურთ მოსვლოდათ, და განკარგულება მოახდინა, ყოველივე უკლებლივ შეზღეთ იმისდა კვალად, რისა შეზღვასაც ხალხი ზენარობითა იტყვისო,
    9.     და კიდევ ქალაქსა შიგან აგება ისურვა ციხისა, სად მოდარაჯედ, ანუ გუშაგად მეციხოვნე ლაშქარსა ჩააყენებდნენ, რათა ქალაქი შემდგომად უკეთ ყოფილიყო დაცული ანაზდეული თავდასხმის ჟამსა.
    10.     წასვლისა უწინარეს გარგანტუამ მადლობა შესძღვნა ნაბრძოლ-ნაომარ ჯარისკაცთ და საზამთროდ დაბინავება ბრძანა სუყველასი, გარდა ფრიად გამორჩეული როქისა სპისა და რამოდენიმე ჯართუფროსისა, რომელნიცა თან წარიტანა გრანგუზიესთან.
    11.     და მივიდნენ ძლევითა მოსილნი სასახლეში, მოიხილეს მადლცხებული მეფე და დია გაუხარეს გული.
    12.     იმანაც წამისყოფით იმისთანა დიდმშვენიერი, მდიდრული და უხვი პურობადარბაზობა გაუმართა, რომლისა დარიც არცვისა არ ახსოვს არტაქსერქსე მეფისა დროითგან მოკიდებული.
    13.     და სუფრასა რა აუმატეს, ადგა მეფე-ბატონი, გამოატანინა რაც კი რამ შინა სამსახურებელი ჭურჭელი ეპოვებოდა, მილიონ თვრამეტი ათას თოთხმეტი ოქროს ბეზანტისა საერთო წონისა, და სულ იმათ დაურიგა.
    14.     ჰაი მრავლისა უმრავლესი დიდ-დიდი ანტიკური ლანკანიო, ჰაი უამრავი ლაგვინიო, ჰაი ბევრად ბევრი ფილჯამიო, ურდავი ფიალაო, თასიო, ლაგვინარიო,
    15.     შანდალიო, ფინჯანიო, ჰაი ურიცხვი ლარნაკიო, უზღვავი სატკბილეულო ფეშხუმ-ბარქაშიო, და სხვაც აუარებელი რამ მისთანანი შესძღვნეს ძლევამოსილთ.
    16.     თანაც კიდევ, არ დაგავიწყდეთ, სუყველაფერი ბაჯაღლო ოქროსი იყო და ოქროზედ უფრორე ძვირფასიანი სპეკალითა, მინანქრითა და ჩუქურთმითა შემკულ-მოოჭვილ-მონახჭული.
    17.     მაგრამ გრანგუზიემ არცა მარტო ამას დააჯერა, სალარონი დაახსნევინა და კაცისა თავზედ მილიონ ორასი ათასი ეკიუ გაიღო,
    18.     მერმე იქავ ბრძანებაც ზედ მიაყოლა და თვითეულსა სამუდამო საკუთრებად ებოძა (უკეთუ უძეოდ არ გადაშენდებოდა) ცალკე ციხე-კოშკი და ცალკე ახლომახლო ადგილ-მამული, ვინცა რისა მოსურნე იყო.
    19.     პონოკრატემ ლაროშ-კლერმოს დაადო ხელი, გიმნასტმა ‒ კუდრესა, ევდემონმა ‒ მონპანსიესა, ტოლმერმა ‒ რივოსა, იტიბოლმა მონსორო შეიხვედრა, აკამასმა ‒ კანდი, ქირონაქტმა ‒ ვარენი, სებასტმა ‒ გრავო, კენკენე ალექსანდრეს ერგო, ლიგრე ‒ სოფრონსა,
    20.     და უწილკერძოდ კაცი არ დარჩენილა.


53

     1.     LII. ვითარ ბრძანა გარგანტუამ ბერისა სახელობაზედ თელემის სავანისა აგება
    2.     მარტო ერთი ბერიღა იყო უბოძვარი.
    3.     გარგანტუამ იმას სეს აბატობა დაუპირა, მაგრამ ბერი უარზედ დადგა.
    4.     მაშინ გარგანტუამ ბურგეილისა და სენ ფლორანის სააბატონი შესთავაზა, რომელიცა გინდოდეს, აირჩიეო, თუ არადა, ორივ შენი პირისანახავი იყოსო.
    5.     ბერმა ქვა ააგდო და თავი შეუშვირა, მაგას ნუ მიზამ, ბერ-მონაზონთ თავს ნუ მომახვევო.
    6.     ‒ სხვას რარიგ გავუძღვე, ‒ უთხრა ბერმა, ‒ ოდეს თავად გასაძღოლი ვარ?
    7.     უკეთუ საჩინო რამ სამსახური გამიწევია და, ჰგონებ, კვლავაც გამიწევსო, მაშ, სადმე ერთი სააბატო ჩემი გუნებისად ამაგებინე.
    8.     ბერისა სიტყვა ჭკუაში დაუჯდა გარგანტუასა და სრულად თელემისა მხარე მიუბოძა თვით ლუარამდის, პორ-იუოს უსიერი ტყიდან ორი ათასი ნაბიჯისა სავალზედ.
    9.     და ეაჯა ბერი, რახან აგრეა, ბარემ სავანეც იმისთანა დამადგმევინე, რომლისა ბადალიც მთლად ქვეყანაზედ არ იპოვებოდესო.
    10.     ‒ მაშ, აბა უგალავნო აგვიგია, ‒ მიუგო გარგანტუამ, ‒ რამეთუ დანარჩენი სააბატონი მიუვალგალავნიანია სუყველა.
    11.     ‒ დიახაც უგალავნო, ‒ კვერი დაუკრა ბერმა, ‒ რასაცა გალავნისა კედელი არტყია, მუნ შურ-მურმურია და ზაკვა.
    12.     ‒ კიდევ ერთი რამ არ დაგავიწყდეს, ‒ უბნობდა გარგანტუა.
    13.     ‒ ზოგ-ზოგ სავანეში წესად მოსდგამთ: უკეთუ დიაცი ვინმე შევა (სათნოსა და უმანკო დიაცსა ვამბობ), სადაცა ფეხსა დაადგამს, ჩქარ-ჩქარა ასუფთავებენ იქაურობასა.
    14.     ჩვენი წეს-რიგისდა კვალად კი: ვინცავინ ბერი თუ მოლოზანი შემთხვევით სადგურსა გვთხოვს და დავაყენებთ, მერმე გულდაგულ უნდა მივალაგოთ იმათი ნადგომი.
    15.     ვინათგან სავანეთა შინა ყოველივესა ყოველგან საათობრივ ზომავენ, თვლიან და ნიშნავენ, სწორედ ამად უნდა აეკრძალოთ საჟამონი და საათისა მაჩვენებელნი საჟამოსა ფიცარნიცა.
    16.     როდის რა საჭირო საქმე უფრო მარჯვედ მოვა, მაშინ უნდა მოვკიდოთ ხელი, რამეთუ საათისა ცქერა და დროისა ანგარიში დასტურ წყალში ჩაყრაა ჟამისა.
    17.     ანდა რა ხეირია მართლა? გიჟური საქმეა და მეტი არაფერი, ოდეს ზარისა რეკვითა საზრავ რასმე და არა საღი ჭკუა-გონებითა სჯი.
    18.     Item, ვინაიდან აწ დედათაგან თუ სადმე ვინმეა ელამი, კოჭლი, კუზიანი, გონჯი, პირნასი, რეგვენი, შერეკილი, გარყვნილი და დუხჭირი მონასტერთ ისინი აწყდებიან, ხოლო მამათგან იქ მარტო უღონონი, უაზნონი, ბრიყვნი და სხვისი ხელისა შემყურენი არიან...
    19.     ‒ ეგ კი ეგრეა, მაგრამა, ‒ სიტყვა გააწყვეტინა ბერმა, ‒ ცოტა ულამაზონი და ცოტა შტერნი დედანი სადღა წავიყვანოთ?
    20.     ‒ ცოტა შტერნიც უცილოდ მონასტერში იქნებიან, ‒ მიუგო გარგანტუამ.
    21.     ‒ კეთილი და პატიოსანი, ‒ თანახმა გაუხდა ბერი.
    22.     ‒ მაშასადამე, ‒ განაგრძო გარგანტუამ, ‒ მამანიცა და დედანიც, ვისაც კი კარსა გაუღებთ, სუყველა თვალ-ტანადობითა და ზრდილობით უნდა გამოირჩეს.
    23.     Item, ვინაიდან დედათა სავანეთა შიგნიშიგან მამანი მხოლოდ მალვითა და პარვით შედიან, უნდა განაწესოთ და დედათ აეკრძალოთ მამათა კრძალვა, ხოლო მამათ ‒ დედათა მორიდება.
    24.     Item, რადგანაც მამათაცა და დედათაც ეკრძალვით მონასტრისა დატევება ერთ წელიწადსა მორჩილად მსახურებისა შემდგომ და სამარადოდ მონასტრისა ჭერქვეშ უნდა დარჩნენ,
    25.     თქვენისა წესდებულებისდა კვალად არცრა შეაფერხებთ და არცრა დააბრკოლებთ, ვის როდის მოენებოს, მაშინ ადგეს და განგშორდეთ, გინდა კაცი იყოს და გინდა ქალი.
    26.     Item, უკეთუ ბერნი ჩვეულებრივ უბიწოებისა, უპოვარებისა და ძმათა მორჩილებისა სამ აღთქმასა სდებენ, ჯერ არს საქვეყნიეროდ დათქმა, და არცვისა არ უნდა დაუშალოთ არცა სჯულიერად ცოლისა შერთვა, არცა გამდიდრება და არცა კიდევ თავისუფლად მყოფობა.
    27.     შემომსვლელთა სავალდებულო ასაკისა გამო კი ვიტყვი, რომა ერთხელ და სამუდამოდ უნდა დადგინდეს ქალთათვის ათიდგან თხუთმეტ წლამდისა, ხოლო ვაჟთათვის ‒ თორმეტიდან თვრამეტამდისა. და კიდევ (ლათ.).


54

     1.     LIII. რარიგად და რა სახსრითა ააგეს თელემისა სავანე
    2.     ასაგებად და გასამართავად სავანისა გარგანტუამ ნაღდ ფულად ორი მილიონ შვიდასი ათას რვაას ოცდათერთმეტი გრძელმატყლიანი სადგამი“ გაიღო
    3.     და თანაცა კიდევ აღუთქვა, ვინემ საქმესა სრულად არ გაარიგებთ, ყოველწლივ მდინარე დივის შემოსავლისა ერთი მილიონ ექვსას სამოცდაცხრა ათას მზიან ეკიუს და იმოდენსავე ხომლიან თეთრსა არ მოგაკლებთო.
    4.     სავანისა შესანახავად კი წელიწადში ორი მილიონ სამას სამოცდაცხრა ათას ხუთას თოთხმეტი ვარდიანი ნობილი განაწესა, მონასტრისა სალარო ამა ფულსა უშრომლად მოიღვაწებს, ვითარცა უცილობელ მიწისა სარგებელსაო, და უტყუარი პირობისა წიგნიც იქავ მიუბოძა.
    5.     თავად შენობა ექვსკუთხედად ააგეს და თვითეულ კუთხეში თითო მაღალი მრგვალი კოშკი დადგეს.
    6.     ყოველი კოშკი განივ სამოცი ნაბიჯი იყო და სიდიდითა თუ მოყვანილობით სუყველა ერთმანეთსა ჰგავდა.
    7.     ჩრდილოეთით მდინარე ლუარა ჩამოუდიოდა და ზედ წყლისა პირას არქტიკად წოდებული კოშკი იდგა, აღმოსავლეთით მეორე კოშკი ჩანდა, კალაერად სახელდებული, მესამესა ანატოლია ერქვა, მომდევნოსა ‒ მესემბრინა, მერმე ჰესპერია მოდიოდა და ბოლოს კრიერას კოშკი იყო.
    8.     კოშკსა და კოშკს შუა სივრცე-სიშორე სამას თორმეტ ნაბიჯსა უდრიდა, უკეთუ სარდაფსაც სათვალავში ჩავაგდებდით, შენობასა შვიდსართულიანი ეთქმოდა.
    9.     მესამე სართული მთლად კამაროვანი იყო და ყოველი კამარა კალათისა ყურსა ჰგავდა.
    10.     ქორედნი, ანუ ზედა სართულნი ფლანდრიული თაბაშირით შეებათქაშებინათ და სარკმელ-სანათურთა საკეტ-საკვალთი კანდელ-სანათისებრ მოჩანდა.
    11.     ლორფინ-ფიქლისა ერდო-ბანზედ ტყვია-ბრპენისგან ქმნილნი პატარ-პატარა კაცნი და ნადირნი ისხდნენ, თვალმიმტაცად ნახელავნი და მოოქროვილნი.
    12.     ბანისა ბანითა კი, სარკმელსა და სარკმელს შუა, კედელთაგან ოდნავ სიშორეზედ, წყალსადინარნი მილნი ჩამოეშვათ, ოქროთი და ლაჟვარდითა ჯვარედინად მოჭედილნი, ძირა სართულზედ იმ მილთაგან წყალი ჯერეთ განიერ სოლინართ შეერთვოდა და მერმე შენობისა ქვეშ კი ‒ მდინარესა.
    13.     შენობა ესე ათასჯერ უფრო დიდმშვენიერი იყო, ვიდრე ციხე-დარბაზი ბონივესი, შამბორისა და შანტიისა;
    14.     აქ ერთიანად ცხრა ათას სამას ოცდათორმეტ სადგომ ოთახსა ანგარიშობდნენ და თვითეულსა ცალკე ჰქონდა თავისი ფეხსალაგი, სენაკ-საჯდომი, საფარეშო, სამლოცველო და სუყველა თავ-თავისი კარითა გადიოდა სეფე-დარბაზში.
    15.     ერთი კოშკი მეორესა შიგნითგანვე უერთდებოდა კაცთა სადგომისა გავლითა და ხვეულ-ჩერხული კიბითა, რომლისა საფეხურ-ხარისხნი ნაწილი პორფირის ქვისა იყო, ნაწილი ნუმიდიის ქვისა, ნაწილი კი დრუნგილ-მარმარილოსი.
    16.     თვითეული საფეხურისა სიგრძე ოცდაორ ფუტსა უდრიდა, სიმაღლე ‒ სამი თითისა დადებასა;
    17.     სართულითა სართულამდისა თორმეტი ამდაგვარი საფეხური უნდა აგევლ-ჩაგევლო.
    18.     ყოველ კიბისა ბაქანზედ კიბისავე სიგანისა ორ-ორი ანტიკური თაღი იყო ამოყვანილი.
    19.     იმ ორივ თაღითა შუქიც შემოდიოდა და გინდ ღია აივანზედ გახვიდოდი გარეთა.
    20.     კიბე კი ბანისა გვირგვინამდის ადიოდა და იქა უკვე ფანჩატურსა მიადგებოდი.
    21.     მეორე ამნაირივე კიბითა გზა სეფე-დარბაზისკენ იდო და იქიდან კი უკვე სადგომთა კარსა შეაღებდი.
    22.     არქტიკისა და კრიერისა კოშკთა საშუალ დიდებულნი და ვრცელნი წიგნთსაცავნი მოეწყოთ;
    23.     თუ სადმე ერთი ბერძნული, ლათინური, ებრაული, ფრანგული, ტოსკანური და ესპანური წიგნი იყო, სულ იქ მოეგროვებინათ და თანაც თითო ენასა თითო სართული ეჭირა.
    24.     შუაგულ ადგილას უცხოდ მშვენიერი კიბე ადიოდა, რომელსა გარეთა მხრით ჰქონდა მისასვლელი თაღი ექვსი ტუაზის სიგანისა.
    25.     კიბე ესე იმოდენად თანაშეზომილი და ფართე იყო, ექვსი შუბიანი აბჯროსანი ერთჟამიერად აივლიდა.
    26.     ანატოლიისა და მესემბრინის კოშკთა საშუალ დერეფან-შუშაბანდი გაემართათ, სუყველა ფრიად საუცხოო და ხალვათი, და კედელთა ზედა ეხატა ძველთუძველეს გმირთა საქმენი, გარდასულ დროთა ამბავნი და ათასგვარი გადასახედ-გადმოსახედი.
    27.     ამა კოშკთა შუაც იმისთანავე კიბე და კარიბჭე იყო, როგორიცა მდინარის მხარესა.
    28.     კარიბჭის თავზედ კი მსხვილ ანტიკურ ასოთა რიგით ესეგვარი რამ ეწერა:


55

     1.     LIV. წარწერა თელემისა სავანის ჭიშკარ-ელამონისა
    2.     მიბრძანდი, გონჯო, არ გვინდიხარ მოთნე და მრუდი, მაცილის კუდი, მუზმუზელა, ხელი, ჯაბანი;
    3.     წა, წირპლიანო მონაზონო, მურტალი გუთის თუ ოსტროგუთის ტურტლიანი გახურავს ქუდი.
    4.     ტყუილის გუდით მოგივლია ვისაც მთა-ბარი, და ტანთ ნაპარი შეგიმოსავს ჯუბა-კაბანი;
    5.     სულით მდაბალი, ჭკუათხელი, ქლესა, ბენტერა ნურცავინ მოხვალთ, ჭერს ნუ ითხოვ აქ, ცრუპენტელავ!
    6.     სიცრუის პენტვა ჭირია, სიმართლის გასაჭირია და ნურცა გვჭირდეს ამიერ, ვილხინოთ მრავალჟამიერ, ლხინი სიმღერის ძირია, სიცრუის პენტვა ჭირია.
    7.     მიბრძანდი, ბრიყვო, არ გვინდიხარ, ავი, ანჯახი, კლერკი, ჯანდაკი, მზის მოძულე, ტრფიალი ბნელის;
    8.     ვის სისხლიანი ხელთ გიპყრია ჯალათს ნაჯახი, საქმე საჯაყი არ გელევა, არცა საძრახი, ვინცა ყაჩაღი გაჩენილხარ, მექრთამე, ტრელი, გაგირბის ხელი სხვის ქისაში, ზიზღისა მგვრელი, ღირსი ხარ ძელის და სახელად გქვია ვექილი, აქ ნუ მოიწევთ, გვძაგს თაღლითი და გაქექილი!
    9.     გაქექილ კაცსა, თაღლითსა, ქვებუდანობით დაღლილსა, არღა შეგფერის ბერობა, სხვა დაიჭირე ხელობა, საბმური გინდა ძაღლისა გაქექილ კაცსა, თაღლითსა.
    10.     მიბრძანდი, ძუნწო, არ გვინდიხარ წუწკი, ქვაწვია, ნავსო, ქაცვიავ, ქვის ხარშვაში არა გყავს ცალი, ფულმა კაცობა დაგიკარგა, ჭმუნვა გაწვია, დაბლა დაგწია და მამონას მონად გაქცია, მოგიღვაწია სარგებელი, ვით ნატვრის თვალი.
    11.     ვის მხოლოდ ლარი გაგიხდია იმედად ხვალის, ვინ ოდეს ვალის, ვახშისა ხარ ქვეყნად მნდომელი, ვერ შემოგიშვებთ, არცვინ გვინდა გაუძღომელი.
    12.     გაუძღომელი ვინც არი, გააძღობს ოთხი ფიცარი.
    13.     ვერცვის ვიგუებთ მსუნაგსა, სიხარბით დასაწუნარსა.
    14.     ჯამისა ლოკვით ვიცანით, გაუძღომელი ვინც არი.
    15.     მიბრძანდი, ლირფო, არ გვინდიხარ მთხრობელი ცილის და ჯილაგმწირი, იჭვიანი, შლეგი, ღლეული, არ დაგინახოს ჩვენმა თვალმა ცვედანი, ძვირი, კერძი და წილი ეშმაკისა,
    16.     ბედითად მზირი და ცუდი ჭირით დაკოდილი, ჭანჭალსნეული, მგზავრი ეული, სოფელ-სოფელ წანწალს ჩვეული, სმისგან ძლეული, ვინ ამაოდ კარწინ გვიზიხარ, გასწი, გაგვშორდი, ვინ მრუში და სიძვის გიჟი ხარ.
    17.     გიჟი მივუშვათ ნებასა, თვით შეეყრება სნებასა.
    18.     კარგია, ვინცა კარგია, არცა ფუჭი რამ ბარგია, მარგისას ვიტყვით ქებასა, გიჟი მივუშვათ ნებასა.
    19.     მობრძანდი, ვეჟო, შემოაღე თამამად კარი, ირჩევი გვარით და ძველთაგან მოგდგამს ზრდილობა, აქა ვანია, სად ხმა ისმის ნიადაგ მტკბარი, ამო და წყნარი, აქ ვერცავინ იხილო მწყრალი, უგვანოს მგვანი,
    20.     ფასი ადევს გვარიშვილობას, აქ გულძვირობას ვერა ნახავ, ვერც უპირობას, უსატკივრობა დავიბედეთ, ვუხმობთ, ვპურადობთ, გვერდს ნუ აგვივლი, ურისხველო, კაცო გულადო!
    21.     გულადი კაცი წინ არი, სხვა ათას კაცში მჩინარი, დაედარება რკინასა, არცროს დავუჭერთ ბინასა, მოვა ლაღი და მცინარი, გულადი კაცი წინ არი.
    22.     მობრძანდი, ვინცა სახარების იწამე ძალა, იფარე ფარად და მფარველი ექმენ პირველი, აქ დაივანე, სიყვარული დაგიცავს მარად.
    23.     არ ივლი ცალად, ბოროტისგან გვემული კვალად, ზოგ-ზოგთა დარად ღვარძლიანი, ბილწი მწირველი, აქ საჭირველი არცრა გჭირდეს, არც საკვირველი და სახილველით გაიხარებ, ვითარ წესია, ოღონდ უწყოდე, ვინ კაცია და ვინ ლეშია.
    24.     ლეში უგულოს გვიქვია, სიავის თავიც იგია.
    25.     აქ ხარობს ოდენ კეთილი, ავია ამოკვეთილი.
    26.     უწყალო არცვინ გვიქია, ლეში უგულოს გვიქვია.
    27.     მობრძანდი, ტურფავ, სახიერო, პირბადრო მთვარევ, ამ არემარეს კვნესა-გმინვა არა სმენია;
    28.     მო, შენცა ჩვენებრ მოილხინე, ამღერდი ბარემ და უკუყარე კაეშანი, ლამაზო, მალე;
    29.     გამოიდარე, რასაც ხედავ, ცათა ძღვენია, ყველა შენია, ნუ გვეკრძალვი, ნურცა გრცხვენია.
    30.     უხვად გვფენია მოწყალება, არცროს ვღონდებით, ხელმწიფემ ჩვენმა მოგვიბოძა ოქროს ზოდები.
    31.     ოქროს ზოდები მეფისა, სიკეთის მოიეფისა, აროდეს გამოგველევა, ურვა არ გამოგვერევა, საურვოდ არ ეგებისა ოქროს ზოდები მეფისა.


56

     1.     LV. რარიგ იყო მოწყობილი თელემელთა სამყოფელ-საცხოვრებელი
    2.     შიგნითა ეზოს შუაგულ ადგილასა უცხო რამ შადრევანი ჩუხჩუხებდა ალებასტრისა, სამი გრაციით დამშვენებული;
    3.     თვითეულ გრაციასა ხელთ უხვებისა კოკა ეჭირა და სუყველასა წყალი გადმოსჩქეფდა ძუძუთაგან, პირთაგან, ყურთაგან, თვალთაგან და აგრეთვე სხვა ხვრელთაგან.
    4.     შინაგანი სახლის კედელთა სამყარ-სამაგრად ქალცედონისა და პორფირისა დიდდიდნი სვეტნი შეეყენებინათ, ყოველი სვეტისა და სვეტის საშუალ კოხტა ანტიკური თაღი იყო ამოყვანილი,
    5.     ხოლო იმ თაღთა ქვეშე საუცხოო ტალანთ გაივლიდი, გრძელთა და განიერთ, სულ ერთიანად მოხატულთ,
    6.     და იქაურობისა გასამშვენებლად ეკიდ-ელაგა აგრეთვე რქანი ირმისანი, ზღვისა და ხმელისა მარტორქისანი, შუან-ეშვნი მდინარისა ცხენისანი, ანუ ჰიპოპოტამისანი, სპილოსანი, და რა საიასაღოს არა ნახავდა იქა თვალი კაცისა.
    7.     დედათა სადგომ-სამყოფი არქტიკისა და მესემბრინის კოშკთა შუაში იყო მოქცეული.
    8.     დანარჩენგან მამანი იდგნენ.
    9.     საქალებოსა პირდაპირ, პირველ ორ კოშკსა შუა, გასართბად მოეწყოთ ასპარეზი, ცხენთსარბიელი, სამღერალ-საროკავი, აუზი საცურაო და რამოდენიმე იშვიათი რამ საბანელი, სამსართულიანი, სად არცრას მოისაკლისებდი, და ბლომად დიოდა კეთილსუნოვანი ფისიან-დღვილიანი წყალი.
    10.     ზედ მდინარისა პირას შუაგულლაბირინთიანი თვალწარმტაცი წალკოტი ყვაოდა.
    11.     მომდევნო კოშკისა და კოშკის საშუალ არა ერთი და ორი საბურთალი იყო;
    12.     ადგილ ბურთაობდნენ, ადგილ ლელო გაჰქონდათ.
    13.     კრიერისა კოშკისა გვერდით მარტოდენ ხეხილი ჩაეყარათ, და ქეშად რგული ხილნარი ხილისა უნახავსა გაგხდიდა.
    14.     მერმე ხილნარს გარემომცველი მაღნარი მოსდევდა და ირგვლივ აუარებელი ნადირი ირეოდა.
    15.     კიდევ ორ მომყოლ კოშკსა შუა სასაგნოსასროლი მოედანი მოეწყოთ;
    16.     ხან მშვილდსა ისროდნენ, ხან სიათასა და ხანაც სამალსა სტყორცნიდნენ ნიშანსა.
    17.     ჰესპერიის კოშკისა გადასწვრივ მოსამსახურეთა შრამელ-სადგომნი, ანუ სახლისა სახმართა დასაწყობნი დაედგათ, თითო-თოთო სართულიანი;
    18.     იმათ იქითა საჯინიბო იყო, შრამელ-სადგომთა წინარე კი საბაზიერო იდგა.
    19.     საბაზიეროსა ფრიად მეხელოვნე დამგეშველნი განაგებდნენ, და ყოველწლივ მოჰყავდათ და მოჰყავდათ კრეტადან, ვენეციიდან და სარმატთა ქვეყნიდან ნაირ-ნაირი ფრინველ-ბაზიკნი:
    20.     არწივნი, სონღულნი, ქორნი, შავარდენ-მიმინონი, გავაზნი, ალალნი, კაპოეტნი და სხვა ამგვარნი, რომელთ ისერიგად იჩვევდნენ და წვრთნიდნენ, რომ კოშკსა სანავარდოდ მოწყვეტილნი გზად შეუპყრობელსა არასა უშვებდნენ.
    21.     საძაღლე მოშორებით იდგა, მაღნარისა სიახლოვესა.
    22.     ყოველი დარბაზი, პალატა და საჯდომ-სენაკი უკლებლივ მოეფარდაგებინათ და წელიწადისა დროისდა კვალად ძველ ფარდაგ-ჯეჯიმთ სულ კეწკეწითა ცვლიდნენ.
    23.     იატაკი მწვანე სკლატითა იყო მოფენილი.
    24.     საბან-გობანი ნაცური ზედსახურითა გაეწყოთ.
    25.     რაოდენიცა საპირფარეშო ჰქონდათ, სარკეც იმდენი ედგათ ბროლისა, სუყველასა მურასად მოჭედილი ბაჯაღლო ოქროს ჩარჩო შვენოდა და ადამიანი შიგან მთელი ტანითა ჩანდა.
    26.     საქალებოსა წინაშე მენელსაცხებლენი და ვარსამ-დალაქნი იდგნენ, და მამათაგან ყველასა იმათ ხელში უნდა გაევლო, ვინაც დედათა სადგომისკენ ვიდოდა.
    27.     დილ-დილაობით საქალებოსა მენელსაცხებლენი მოიხილავდნენ ხოლმე, თან ინანთეული, ანუ ვარდისა, ფორთოხლისა, მირტისა წყალი მიჰქონდათ და ხელთ მრავალფასი საცეცხლურნი ეჭირათ საკმეველაბოლებულნი.


57

     1.     LVI. ვითარ ეცვათ და ეხურათ თელემელ ბერ-მონაზონთ
    2.     პირველხანად, სავანისა დაარსებისა შემდგომ, დიაცნი თავიანთ ნებისად და გუნებისად იცვამ-იხურავდნენ.
    3.     მერე და მერე კი ძველ წესზედ გული აიყარეს და ჩაცმა-დახურვისა ახალ რიგსა მიჰყვნენ.
    4.     ფეხთ უკლებლივ სუყველასა ჭიაფერი ანდა ვარდისფერი კარაჭინი ემოსა, სრულად სამი თითისა დადებაზედ მუხლზევით ატანილი.
    5.     კარაჭინისა ქობა ბაბთისა და მაქმანისა იყო.
    6.     საკართულნი მრგვალნი ეკეთათ, ყურთმაჯისა ფერსა შეხამებულნი.
    7.     წუღა-ჩაფულა, მაშია და ჩუსტი ოდენ ალისფერი, ხას-ყირმიზი ან სოსანი ხავერდისა იცოდნენ, თანაც კიდევ ფუნჯფოჩიანი.
    8.     კვართისა ზედან ზარბაბისა სკლატის აზღუდსა და მერდინისა ხაბარდასა იმოსავდნენ;
    9.     მერდინი ან თეთრი ფერისა იყო, ან წითელი, ან ყავისფერი, ან ნაცრისფერი.
    10.     ხავერდისა კაბაზედ ჩიხორა ეცვათ, ოქრონემსული ზარქაშის მერდინისა, ბაბთითა დაღარულ-დალიანდაგებული,
    11.     ან არადა, ამინდისა თუ სურვილისდა კვალად, ატლასისასა, ყანაოზისასა, ხავერდისასა იცვამდნენ, ხან ნარინჯისფერსა, ხან თაფლისფერსა, ხან მწვანესა, ხან ფერფლისფერსა, ცისფერსა, ღია ყვითელსა, წითელსა, ცეცხლისფერსა, წყლისფერსა,
    12.     ხოლო ბედნიერ დღესა უცილოდ ხალასად ნაკერი ფარჩისა ანდა ვერცხლისმკედისა ქვედატანი უნდა სცმოდათ, ზოგსა კლაპიტონითა გაწყობილი, ზოგსაც ნაცურ-მოქარგული.
    13.     ყარწიკა-ხირღასა, მოლსა და ლაბადასა წელიწადისა დროისდა შესაფერად ხმარობდნენ: ჟამითი ჟამად ოქროქსოვილისასა წამოისხამდნენ, ვერცხლისა მკედითა შემკულსა, ჟამითი ჟამად ‒ წითელი ატლასისასა, ოქროთი მოსირმულსა,
    14.     და არცა კიდევ თეთრი, ცისფერი, შავი, წაბლისფერი მერდინისა აკლდათ, არცა აბრეშუმისა სარჟისა, ხავერდისა, დიბისა, ზარქაშისა, ზეზისა და ოქროვანსახიანი ლარისა თუ ოქსინოსი.
    15.     ზაფხულობითა საწვიმარსა მშვენიერ დოლბანდსა ამჯობინებდნენ, ამავე ქსოვილთაგან ნაკერსა, არადა ‒ ლილისფერი ხავერდისა მავრულსა მოსასხამსა, ვერცხლისა კლაპიტონითა და ოქრომკედითა დამშვენებულსა, ანდა ოქროს ყაითნიანსა, ჭიოტა ინდური მარგალიტითა მოოჭვილსა;
    16.     თავსარქმელზედ მიწყივ ჯიღა ედგათ, ყოშისა, ანუ მაჯისპირისა ფერისა და უთვალავ სამკაულასხმული, ზამთრობით ფასსა ქათიბსა სდებდნენ, ზემორეჩამოთვლილი ნაირ-ნაირი ფერისა მერდინისასა,
    17.     და სუყველა ქათიბსა კილდონ-ფოცხვერისა, შავი გენეტისა, კალაბრიული კვერნისა თუ სიასამურისა ბეწვი ჰქონდა გამოკრული.
    18.     სავარდ-კრიალოსანი, სამაჯურნი, ძეწკვნი და ფარღულნი მხოლოდ სპეკალისა უჩნდათ, სახელდობრ, ლალისა, ბადახშისა, იაგუნდისა, ბრილიანტისა, საფირონისა, ზურმუხტისა, ანუ ქვაკაპოეტისა, ძოწისა, აქატისა, ბივრილისა და სულ დარჩეული ჭიოტა და ხოშორი მარგალიტისა.
    19.     თავსარქმელნი დროთა კვალობაზედ ეხურათ.
    20.     ზამთრობით ფრანგული ქუდისა დარქმა იცოდნენ, გაზაფხულობითა ‒ ესპანურისა, ზაფხულობითა ‒ ტოსკანურისა, ხოლო დღესასწული რამე, ანუ კვირაუქმე თუ იყო, უცილობლად ფრანგულსა თავსამკაულსა იბურავდნენ, რამეთუ თავსახური იგი უფრო დარბაისულია და სადა, ვინემ სხვაგნებური.
    21.     მამანი თავიანთ წესსა და რიგსა მისდევდნენ.
    22.     ფეხთ მატყლისა ან სკლატისა წინდა-პაიჭი ეცვათ, ჯიგრისფერი, ვარდისფერი, თეთრი და შავი.
    23.     საწმერთულთაც ამავ ფერთა ქსოვილთაგან ანდა შეფარდებული ფერისასა არჩევდნენ;
    24.     ვიეთნი აქარგვინებდნენ კიდეც, ვიეთნი ჩაქიანსა ეტანებოდნენ, ვისაც რარიგ სურდა;
    25.     ჯუბანი ზარიანი ფარჩისა, ზარქაშისა, ხავერდისა, ატლასისა, ჭიჭნაუხტისა და მერდინისა ეწყოთ, ისევე ფერად-ფერადი, ჩაქითა, ჩიგინითა და საკრამანგითა გაწყობილი, ავ თვალსა არ ენახვოდა;
    26.     ყაითან-ჩაფარიში აბრეშუმისა უყვარდათ, სამოსლისა ფეროვნებისა, ბალთა-აბზინდა ‒ ოქროსი, მინანქრითა მოჭედილი;
    27.     კაბა-ახალუხსა ქამხისასა აკერინებდნენ ანდა ოქროქსოვილისასა, დიბისასა, ხავერდისასა, თავიანთ გემოვნებისად მოქარგულსა;
    28.     დურა-საკუხი სუყველასა ერთრიგად დიდსასყიდლოვანი ესხა, ვითარცა დიაცთ ‒ ლაბადა-საწვიმარნი;
    29.     ზოსტერ-სარტყელნი ჯუბისა ფერისავე აბრეშუმისა ერტყათ;
    30.     მახვილი ვადამოოქროვილი თუ არ იყო, ისე არ კადრულობდნენ;
    31.     ის კი არა, პირიც ოქროსი უნდა ჰქონოდა, ფაქიზად ნაოსტატარი;
    32.     ქარქაშნი საწმერთულისავე ფერის ხავერდისა ეკიდათ, ხანჯალ-სატევართაც დიდისა ამბით არჩევდნენ;
    33.     სარქმელთ შავი ხავერდისასა ირქვამდნენ, მრავლისა უმრავლესი ღილ-კილოთი შემკობილსა.
    34.     და ზედ ოქროსკილიტიანი თეთრი ფრთა შვენოდათ, ლალ-ზურმუხტითა და სხვა ძვირფასი ქვასპეკალითა დახუნძლული.
    35.     რაღა თავი შეგაბეზროთ, და ისერიგად იყვნენ მამრნი და მდედრნი შეხმატკბილებულნი, ტანთაც ერთნაირი ნაჭრისა და ერთნაირივე ფერისა სამოსსა იცვამდნენ
    36.     და, ემანდ არა შეგვეშალოს რაო, საგანგებოდ დანიშნულნი ჰყავდათ მორბედნი, ანუ მიმომავალნი ყმაწვილნი, რომელთაც დილ-დილაობით ვაჟთათვისა უნდა ეუწყებინათ, რის ჩაცმასაც იმ დღითა ასულნი ეპირებოდნენ, ვინაიდან სავანესა შინა ყველაფერი იმათ ნება-სურვილსა მორჩილებდა.
    37.     ოღონდ არამცა და არამც არ იფიქროთ, რახან ესდენ კოპწიად და სალუქად იმოსებოდნენ, დროსაც ალბათ ბევრსა ხარჯავდნენო,
    38.     ‒ საგულისგულოდ შერჩეულნი მეტანსაცმლენი ყოველ დილით ნაირ-ნაირ სამოსელსა მზად ახვედრებდნენ, ჩამცმელ-დამხურავნი კი ისე იყვნენ გაწაფულნი, დიაცსა ერთ ლანდზედ შემოსავდნენ თავით-ტერფამდისა.
    39.     ხოლო თელემელთ რათა არცროდის ჩასაცმელ-დასახური არ მოჰკლებოდათ, იქავ, თელემისა ტყისა შორიახლო, ერთი უშველებელი ნათელი შენობა დადგეს ნახევარი მილის სიგრძისა და შიგ ათასგვარი რამ მოწყობილობა გამართეს,
    40.     ჩაასახლეს ოქრომჭედელნი, მთრაშველ-მეწახნაგენი, მქარგავნი, მეოქრომკედენი, მეხავერდენი, მეფარდაგე-მეხალიჩენი, ფეიქარნი და თავისი საქმისა მეტი არცვისა არა ახსოვდა რა, იდგნენ და თელემელ ბერ-მონაზონთათვისა რუდუნებდნენ.
    41.     ქსოვილ-ფართლეულითა ვინმე სეფე ნავსიკლეტე თოფობრივ ამარაგებდა, მარგალიტისა და კანიბალისა კუნძულთა ოქროს ზოდეულითა, აბრეშუმისა ყაჭითა, მარგალიტითა და ძვირფასი ქვითა დაყათრულ შვიდ ხომალდსა უგზავნიდა ყოველწლივ.
    42.     უკეთუ მარგალიტი თანდათან ბუნებრივ სისპეტაკესა კარგავდა, ოსტატნი მამალთ აყლაპებდნენ, ვითარცა შავარდენთ აყლაპებენ ხოლმე სასაქმებელ წამალსა, და სკინტლსა გამოყოლილი თვალი პატიოსანი კვალად პირვანდელ ჯავარსა იძენდა.


58

     1.     LVII. რა წესითა და რიგით ცხოვრობდნენ თელემელნი
    2.     ისინი არცრა კანონსა მორჩილებდნენ და არცრა განწესებასა თუ განჩინებასა.
    3.     ვისაც ქეიფად რა მოუვიდოდა, იმასა იქმოდა.
    4.     რაჟამსა ადგომა უნდოდათ, ადგებოდნენ, ძილსა აატანდნენ;
    5.     რაჟამსა მოინებებდნენ, დალევდნენ, იპურმარილებდნენ, ხელსა გამოიღებდნენ;
    6.     რაჟამსა კისერი საძილედა სტეხდათ, დაწვებოდნენ და მოისვენებდნენ;
    7.     არცროს არვინ იმათ არ აღვიძებდა, არცროს არვინ სმასა არ აიძულებდა, არცროს არვის ჭამასა და ან კიდევ სხვასა რამე.
    8.     ესეგვარი ყოფა-ცხოვრება განერიგებინა გარგანტუასა.
    9.     სჯულდებისა წიგნში ერთადერთი რამ ეწერათ:
    10.     ჰქმენ ენისა გულისად რამეთუ თავისუფალთ, კეთილშობილთა ჩამომავალთ, განსწავლულთ და წესიერ საზოგადოებაში გარეულთ დედისა მუცლითვე თანა ჰყვებათ ალღო და ძალა ლტოლვისა, მიწყივ სიქველისკენ რომ მიაქცევს და განარინებს ყოვლისგან ბიწისა, და ამ ძალასა ღირსებასა უხმობენ.
    11.     ოღონდ ოდეს იმავე კაცთ სულმდაბლად მიემძლავრებიან და აღმართსა ახვნევინებენ, ისინიცა ავად ფიცხდებიან და მთელ თავიანთ ქველობასა, წინათ ნებაყოფლობით სათნოებას რომ ახარჯებდნენ, აწ უკვე კირთებისა უღლისა მოსახდელად იყენებენ,
    12.     რადგანცა ოდითვე აღკვეთილსა მიელტვის კაცი და აკრძალული ხილი უფრორე გემრიელია.
    13.     თავისუფლებისა წყალობითა თელემელთ საქებური რამ გრძნობა გაუჩნდათ თანაზიარობისა: როს ერთი რომელიმე რამეს მოისურვებდა, წამისად სუყველა მხარსა აუბამდა.
    14.     უკეთუ მამათგან ანდა დედათგან იტყოდა ვინმე: ჩავღლიოთო!“ ‒ სუყველანი ჩაღლევდნენ.
    15.     უკეთუ ვინმე მოიწადინებდა: ვითამაშოთო!“ ‒ სუყველანი ითამაშებდნენ.
    16.     უკეთუ მავანი და მავანი მოიხალისებდა: წავიდეთ, სადმე მინდვრად ვილაღოთო!“ ‒ სუყველანი ვიდოდნენ.
    17.     უკეთუ ვინმე მწყერაობასა ანდა ჩიტბადეობასა ახსენებდა, დედანი უმალ თოხარიკ ბედაურთ შეაკაზმინებდნენ, ამხედრდებოდნენ და მეშწამოცმულ ხელზედ, ანუ ხელსამფარეზედ მიმინოსა, სონღულსა და ალალსა დაისვამდნენ, მამათ კი სხვა ბაზ-ფრინველი მიჰყავდათ.
    18.     ყველანი ფრიად ნასწავლნი იყვნენ და არცვინ არ ერიათ ისეთი, გინა ქალი და გინა კაცი, რომ კითხვა, წერა, ძნობა, ანუ სამუსიკო საკრავთა დაკვრა არა სცოდნოდა, ხუთ-ექვს ენაზედ არ ელაპარაკა და თვითეული ამა ენითა კაფია არ შეეთხზა ანდა ‒ სიტყვაკაზმული რამ ამბავი.
    19.     ტყუილია, სხვაგან ვერსად ვერა ნახავდით ესდენ გულოვან და ზრდილ მხედართ, ესდენ დაუცხრომელთ ქვეითად რბოლა-ვლაში და გაწაფულთ ცხენოსნობაში;
    20.     ესდენ შემძლებელთ, მკვირცხლთ, ესდენ მეხელოვნე მეთოფურთა და ჩუბინთ, ვისაც ყველაგვარი იარაღი მონებდა.
    21.     ტყუილია, სხვაგან არც არსად არ იყვნენ ესდენ აფერადებულ-შემკულნი და მშვენიერნი, მუდამჟამ მხიარულნი ასულნი, ჩინებულნი მეხელსაქმენი, ხელფურჩნი მკერვალნი, რომელთ ყველანაირი ქალური საქმნელი ხელეწიფებოდათ, საპატიოცა და სამურეხოცა.
    22.     სწორედ ამად, ოდეს ყმაწვილკაცთაგან ვინმე იძულებული იყო ან დედ-მამის სურვილითა, ან არადა სხვა რამ მიზეზითა, რომ დაეგდო სავანე იგი, ისე ფეხსა არ მოიცვლიდა,
    23.     სიტკბო და თანხმობა არცა თელემის ჭერქვეშ აკლდათ, შეუღლებულნი კი მეტი სიკეთითა ცხოვრობდნენ;
    24.     სამარისა კარამდისა უყვარდათ ერთმანეთი და ისევე შესტრფოდნენ ერთურთსა, ვითარცა ქორწილისა დღესა.
    25.     მართლა, ემანდ არ დამავიწყდეს, აქავ მოგახსენებთ ერთ რასმე გამოცანასა, რომელიცა სავანისა საძირკველში იპოვნეს სპილენძისა ფიცარზედ ამოჭრილ-ამოკვეთილი.
    26.     ქვემოთ სიტყვასიტყვითა გეტყვით, რაიცა იქა იყო თქმული:


59

     1.     LVIII. წინასწარმეტყველებრივი გამოცანა
    2.     სიკვდილის შვილო, მეოცნებევ, ერთსა გთხოვ ძმურად, სულით გამხნევდი, გაიგონე და იხვენ ყურად.
    3.     უკეთუ გჯერა წუთისოფლის წაღმა ტრიალი და ცისა მნათობთ აზრს აართმევ ადამიანი, უკეთუ ფიქრით დაიყენებ თვალწინ ხვალინდელს, უკეთუ უწყი, მზე გამოვა და იამინდებს, ოდესმე მაშვრალს შეგეწევა თავად განგება,
    4.     და გულით გწადის ამა ქვეყნად ყოვლის გაგება, უკეთუ ძველთა ბრძენკაცთაგან ნამდვილი თქმულა, რომ მომავლისა საიდუმლოს შეიტყობ სრულად, მაშ, მომისმინე, სიტყვას გეტყვი უცილოდ მართალს:
    5.     ამ შემოდგომით ანდა დასტურ პირველსავ ზამთარს მოგვიხილავენ სხვაგნებურნი, კაცნი სხვამხრელნი, მოვლენ და სხვა მეხს მოიტანენ მკაცრნი, მსახვრელნი, დაგვანატრებენ ლხინს, სიხარულს, ღიმილს და ალერსს,
    6.     ტკბილს დაგვიქცევენ, შეგვასმევენ მაძღრისად მწარეს, ღვარძლს ახარებენ, დაამყნობენ ძმობაზედ ძმაცვას, მოგვაღორებენ, გამეფდება პარვა და ძარცვა.
    7.     ბევრი გაებმის საცთუნებლად დარწყმულ ბადეში, მამას თვისივე ძე გაჰყიდის, პაპას ‒ ბადიში, სადაც ტრფობაა, ბოროტება მტრობას დათესავს, ერთმანეთს ავად გადაჰკიდებს ძმას და ნათესავს.
    8.     დაისადგურებს ჭმუნვა-ვიში, მოვა არჯალი, ზურგს უკან დანა ილაპლაპებს, ცხვირწინ ‒ ხანჯალი, საგონებელი გაუჩნდებათ თვითონ მეფეთაც.
    9.     ვინ იცის, ვინ რას განუმზადებს, ვინ რას შეჰბედავს, რამეთუ ურცხვად მოისურვებს ზოგი მეფობას, ყველაფერს იზამს, არ დაზოგავს ოჯახს, მეგობარს, არად ჩააგდებს, რა ერგება, რა არ ერგება, შეერგება თუ საბოლოოდ არ შეერგება.
    10.     იქნება ერთი დაღდაღანი, შუღლი, ცილობა, გაუტანლობა, უპირობა და გულძვირობა, ქვეყანას კარი შეეხსნება, ვით სახლს ბოღდარას, ხშირად ისეთი რამ მოხდება, რაც არ მომხდარა.
    11.     მრავალ კაი ყმას წამოუვლის ჟინი საგრობის, მრავალმა უნდა ისახელოს თავი მაგრობით, მაგრამ ვაი რომ ვერ ასცდება ვერვინ დამცრობას, ბევრს ანანებენ გაჩენას და ყმაწვილკაცობას.
    12.     და ვის ბრძოლაში უწერია სიკვდილის ნახვა, ვეღარ ჩააგებს სავალალოდ ამოწვდილ ლახვარს, მიწყივ იქროლებს ქარაშოტი ჯავრის და რისხვის, ვინემ კრტიმლობას არ მოშლიან და იდენს სისხლი.
    13.     მართალი სიტყვა ეღირება მხოლოდღა ჩირად და სიცრუე კი გასაღდება ყოვლისა ძვირად, რადგანაც ფასი არ ექნება თავად გონებას, ოდენ მაცდურთა საქებარი გაიგონება, და ყოველივეს საზიზღარი სიხარბე წარყვნის.
    14.     დატრიალდება ქვეყანაზედ კვლავ სუნი წარღვნის!
    15.     დიაღაც სწორად მოგახსენებთ და სწორად ვამბობ, წარღვნად მიცნია, წარღვნას ვუხმობ ჯანყსა და ამბოხს, უნაპიროა წარღვნასავით სულის ფლიდობაც, ხელად წალეკავს არემარეს, ვით წყალდიდობა, და მიმოტბორავს მაღალ-დაბალს, გავა ბოლომდე,
    16.     საგრობით გართულთ ისერიგად გააბოროტებს, რომ არ ინდობდნენ კაცთ კი არა, უცოდველ ხვასტაგს და მძულვარება პირუტყვისა მრავალ ჟამს გასტანს,
    17.     არცარა მწყემსი შეებრალვით, არცრა ნახირი, საწყალობელთა შესძრავს ზეცას კვნესა-ზახილი, ვითარცა ძველკაცთ არ უწყოდნენ ზორვა სხვარიგად,
    18.     კვალად საკერპოს შესწირავენ მროწლეს ტარიგად, აწ, ალბათ, ჩახვდით, სახვალიოდ რა მოაქვს მყოფადს, კარგს არ დაგვაყრის არც არავის ესდენი მტრობა, სულ პაწაწინა გაუჩნდება რამე ნაბზარი, და დამწუხრდება ბირთვი იგი უზარმაზარი!
    19.     ვისაც თავისიც ოხრად რჩება სოფლად ქონება, ის მოუნდომებს დაპყრობას და დაპატრონებას და რაოდენსაც მიუმატებს სამკვიდროს სიგრძეს, უფრორე მეტად დაიჩემებს ჭკუას და სიბრძნეს და ისეგვარად შეეწევა ერთბაშად ყველას, გამჩენსა სთხოვენ უბედურნი ხსნასა და შველას,
    20.     და ბოლოს შავად გათენდება დილა ცრიატი, ცას არ შეღებავს გარიჟრაჟი, არც განთიადი, მზეს განაშორებს მიწისაგან ბინდის კედელი, წყვდიადი შთანთქავს უჩინი და განუჭვრეტელი,
    21.     ვეღარ გაარჩევს კაცის თვალი წყალსა და ხმელეთს, თავს ვერ დააღწევს ხორციელი გაუვალ ბნელეთს და გადიქცევა ცისქვეშეთი წამერთ იავარ.
    22.     ოღონდ სანამდის იხილავდეს ავბედ ნიაღვარს, სანამ წარღვნიდეს უკუნეთი ნათელს სრულიად, ატორტმანდება, უცაბედად იძვრის დუნია, რარიგაც ეტნა ატორტმანა ერთხელ კრონიდმა,
    23.     ოდეს ტიტანიდს დააკვეთა, დასცა ღონივრად, ან როგორც მთანი ენაარის, დიდნი საზარად, ვინემ კი არა, ტიფონმა რომ შეაზანზარა, ვინაც აიკლო იქაობა, სწყურდა თარეში და რაც ხელთ მოხვდა, გადუძახა ოკეანეში.
    24.     ესრეთ სამყაროს წაერთმევა ძველი იერი, ერთსა ტაფაში დაიწვიან სუსტიც, ძლიერიც, და თავად აზრი წაერთმევა ძალას, დიდებას, ქვეყნად ყველაფერს სულ ფეხებზედ დაიკიდებენ.
    25.     გული კი ერთი იმედითღა იძგერებს მხოლოდ, რომ ეგებ როსმე მტრობა-შურსაც მოეღოს ბოლო, ვინათგან ყველას აღმა-დაღმა წაიღებს ღვარი, და წარიშლება ყოველგვარი მიჯნა თუ ზღვარი,
    26.     მაგრამ ღვარამდის მეყსეულად შეამჩნევს თვალი, ვით მოედება ცის კაბადონს ელვისებრ ალი, რათა ააშროს აჩენილი მიწაზედ წყალი და არღა დარჩეს ბოროტების ბედითი კვალი.
    27.     როცა გაივლის განსაცდელი, ვაი-ვაგლახი, აბიბინდება ნახანძრალზედ როცა ბალახი, ზოგს არცრა ჰქონდეს გარდასული ჭირად, სანანად, ზოგსაც კვალადვე მშიერ-მწყურვალს ამოსძვრეს სული.
    28.     მე ჩემი ლექსი გავასრულე, წინასწარ თქმული, აწ თავად იცით, სატკივარი ვისაც რა ელმის და ვის რა ელის გარდუვალად კაცთაგან მერმისს.
    29.     სიტყვა სიტყვაა. ო, სუყველას ჯვარი გწერიათ, ვინცა ბოლომდის თავს გაიტანს, ბედნიერია!
    30.     ამა სიგელ-გუჯრისა კითხვასა მორჩნენ თუ არა, გარგანტუამ ერთი ისეთი ამოიოხრა, ლამის გულიცა თან ამოაყოლა და იქავ მყოფთ მიუთხრო:
    31.     ‒ სახარებისა მოძღვრებისა ერთგულთ ოდითგანვე სდევნიან, მაგრამ მაინც ნეტარია იგი, ვის არცა დევნა შეაჭირვებს, არცა კიდევ ხორცი აცდუნებს და სწორის გზითა მიელტვის აზრსა უფლისასა, რომელმაც მოგვივლინა ძე თვისი საყვარელი და მისივე პირითა გვამცნო ყოველი.
    32.     ბერმა კითხვა ჰკადრა: ‒ რასა ჰგონებ, რა არი, რას გამოხატავს გამოცანა ესე?
    33.     ‒ რაო? ‒ თავადაც დაეკითხა გარგანტუა.
    34.     ‒ ვგონებ კი არა, ჭეშმარიტებასა წარმოაჩენს ღვთაებრივსა და განამტკიცებს კიდეცა.
    35.     ‒ წმინდა გოდერანისა მადლმან, სულაც არ არის ეგრე, ‒ თავი ვეღარ დაიჭირა ბერმა.
    36.     ‒ წინასწარმეტყველ მერლინისა აღნაქვსია!
    37.     გინდა ბრძნულ ნაიგავებად წაიკითხეთ და გინდა სხვა რამ აზრი დაინახეთ, სულ ერთია, ვერცვის ვერ გერწმუნებით, რამეთუ მაგისა მთხზველსა მარტოდენ ბურთაობა აღუწერია და თანაც ძალიან ბნელად.
    38.     სწორედაც რომ მობურთალნი არიან მაცდუნებელნი და გამრყვნელნი ხალხისა, ერთმანეთში კი, გიყვარდეს, ძმაბიჭობენ.
    39.     ორჯერ ჩაწოდება და ერთისა გასვლა ზედ არი, თამაშსა მეორე იწყებს.
    40.     ვინცა პირველი იყვირებს, ბურთმა თოკქვეშ გაიარა ანდა თოკზევითაო, იმისი სჯერათ.
    41.     ნიაღვარი ოფლია, ჩოგნისა ბადესა მართლაც ცხვრისა თუ თხისა ნაწლავისასა წნავენ, უზარმაზარი ბირთვი კი ბურთია და სხვა არრა.
    42.     თამაშისა შემდგომად წესია: სუყველა ცეცხლაპირას უნდა გაშრეს, პერანგი გამოიცვალოს და გულისა საამოვნოდ დაჯდეს ჭამად, ნამეტურ დიდი ლხინი მოგებულთ უწყიან. სუფრა აბა ის არი და!
    43.     აქა გასრულდა ამბავი პანტაგრუელის მამის, დიდი გარგანტუას საზარელი ცხოვრებისა, შეთხზული როსმე მაგისტრ ალკოფრიბას ნაზიესაგან, რომელიც იყო კვინტესენციისა გამომხდელი.