ებრაელი ერის აღთქმულ ქვეყანაში მოგზაურობის დროს, აბირონი და დათანი, ებრაელთა ზოგიერთ სხვა თავკაცებთან ერთად, შეითქვნენ მოსესა და მისი ძმის აარონის წინააღმდეგ, რის გამოც უფლის განგებით ისინი შთანთქა მიწამ მათი სახლობითურთ. მათთან ერთად დაისაჯა ისარის ძე კორე, რომელმაც მოიწადინა აარონის თანასწორად ყოფა და იყო ერთ-ერთი მოთავე შფოთისა. მათი მომხრენიც, 250 კაცი, დაიწვნენ უფლის მიერ ზეციდან მოვლენილი ცეცხლით (რიცხვ: XVI თ.).

„განვხეთქნეთ აპაურნი მათნი და განვაგდოთ ჩვენგან უღელი მათი“ - ე.ი. გამოვიხსნათ თავი იმათი უფლობისაგან ანუ ბატონობისაგან და ყოველივე ვალდებულება, რაიც მათ დაგვაკისრეს, განვიშოროთო ჩვენგან {იმათში იგულისხმება ღვთის წინააღმდგომი მიწიერი ძალები - იხ. ფსალმ. 2, 1-3}

{სულხან-საბას განმარტებით - „არე“ („ჰარე“) აღნიშნავს ატმოსფეროს ქვედა ნაწილს, რომელშიც უშუალოდ უწევთ ადამიანებს და უმრავლეს ცოცხალ არსებებს ცხოვრება}

ებრაელთა აღთქმულ ქვეყანაში შესვლისას ასირიის მეფემ შემოიკრიბა სხვა მრავალი მეფენი და თავს დაესხა ისრაელიანებს; მაგრამ ისუ ნავემ (ისუ ნავეს ძემ) დაამარცხა ისინი და მოკლა მათი მეფე აბინი. გაანადგურა ასევე მასთან მშველელად მისული მეფენი მადიამისა, სემერომისა და დიდი დალმათიისა და დაიპყრო მათი ქალაქები (ისე ნავე XI თ.).

„იდუმიამდე აღვიკუართნე ხამლნი ჩემნი“ ნიშნავს - „იდუმიაზე დავდგამ ჩემს ჩექმას“, ანუ „იდუმიას დავიპყრობ“.

აღმსთობა - დილას ადრე ადგომა, ან სწრაფად წამოდგომა (ს.ს. ორბელიანი)

ბაბილონის მეფემ ნაბუქოდონოსორმა (გამეფდა 605 წ. ქ.შ.-მდე) დაარღვია ტაძარი იერუსალიმისა და დაატყვევა ისრაელნი, რომელთაც ბაბილონის ტყვეობაში გაატარეს 70 წელი, ბაბილონში კიროსის გამეფებამდე, რომელმაც გაანთავისუფლა ისრაელნი ტყვეობისაგან (ქ.შ.-მდე 526 წ.).

ბილწი ფეგორის სჯულის საწინააღმდეგოდ, ძველი აღთქმის მოძღვრებმა დაადგინეს წესი, რომლის თანახმად ღვთისმსახურება უნდა ჩატარებულიყო შესამოსლით (გამოსლ. 28, 42-43).

ბელფეგორის სახედ მიჩნეულია ბერძნული კერპი პრიაპოსი, რომაულად მუტტინა. ბერძნულ-რომაული მითოლოგიის მიხედვით, პრიაპოსი იყო ძე დიონისისა და აფროდიტისა, ბარაქისა და ტკბილ განცდათა ღვთაება, ითვლებოდა მევენახეობის, მებაღეობის, მეთევზეობის მფარველად, ბაღების, ვენახების, მინდვრების, თხებისა და ცხვრების ფარათა მცველად. გამოისახებოდა გრძელ ტანსაცმელში გამოწყობილ სანდომიან-სახიან და წვერებიან ხნოვან მამაკაცად, რომელსაც ერთ ხელში ეჭირა საბაღო დანა, ხოლო მეორეში - კალათა ხილით. მისი რკინის კერპი ედგად ტაძრებში, ხოლო ხის და ქვის კერპებს ჩვეულებრივ დგამდნენ ზვრებსა და ბაღებში, საფრთხობელის მაგივრად.

ბჭე ეწოდება აგრეთვე ციხე-გალავანს, რომელშიც ასეთი შესასვლელია დატანებული, ციხის ბჭე.

ბჭე-ს ეძახდნენ ასევე სადავო საქმის გამრჩევს, მოსამართლეს, მედიატორს.

ქრისტეს შობამდე 1824 წელს, შიმშილით შეწუხებული ებრაელი ხალხი შეეხიზნა ამ მშვენიერ და ნაყოფიერ მხარეს მათი თანამემამულის იოსების (იაკობის და რახელის შვილი) იმედით, რომელიც ეგვიპტის მაშინდელი ფარაონის კარზე მის მიერ პირველ კაცად ითვლებოდა. ებრაელებმა ეგვიპტეში დაჰყვეს 215 წელიწადი, რის შემდეგაც უფალმა მრავალი სასწაულით და საკვირველმოქმედებით და მოსე მოციქულის წინამძღოლობით გამოიყვანა ისინი იქიდან, დაუმორჩილა მრავალი წარმართი (ურჯულო, და დაამკვიდრა სარწმუნოების მიმდევარი) ერი და დაამკვიდრა წინათვე აღთქმულ ქვეყანაში, ქანაანში, ანუ პალესტინაში.

„ესერა გვესმა, ესე ეფრათას“ - ე.ი. შევიტყვეთ, რომ დავითი ეფრემის ქვეყანაში იყოო.

ზოგჯერ საღმრთო წერილი „ეფრემად“ მოიხსენიებს სრულიად ებრაელ ხალხს, უფრო ზუსტად, იმ ათ ტომს ისრაელიანთა, რომელნიც განუდგნენ სოლომონის შვილს რობოამს და საკუთარი სამეფო შექმნეს.

ახლა ვასილისკოსს უწოდებენ სამხრეთ ამერიკის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში (კერძოდ - ღვიანაში, ანუ გვინეაში) მობინადრე ჯოჯოს (დიდ ხვლიკს), რომელსაც ზურგზე ასხია მეტად მაგარი ქერეჭი, ხოლო მოკუზული ხერხემლის გასწვრივ ეკლის მსგავსი გამონაზარდები აქვს. ცხოვრობს ხეებზე და იკვებება ჭია-ღუით.

„ვაშა, ვაშა!“ გვხვდება სხვა ფსალმუნებშიც და შეიძლება იმ შემთხვევაში სხვა მნიშვნელობა გააჩნდეს. მაგ. „ვაშა, ვაშა სულსა ჩუენსა“ (34, 25) - ამ შემთხვევაში გამოხატავს მოწონებას, კმაყოფილებას. ეს ტერმინი ასევე შეიძლება ქების, აღტაცების მნიშვნელობითაც გვხვდებოდეს: „ვაშა უკუე, ვაშა შენსა ქებასა და დიდებასა“ („შესხმა სუეტის ცხოველისა, აღწერილი მცხეთის კათალიკოზის არსენის მიერ“, X ს.).

{გავიხსენოთ, რომ სახარებაში „ტრედი“ სულიწმიდის სახეა (მათე 3, 16). მაშასადამე, მეფე დავითი ითხოვს სულიწმიდის მადლს, რომელიც აღამაღლებს მას ამქვეყნიურ ამაოებაზე (ამას ნიშნავს „ავფრინდე“) და სულიერი სიმშვიდეს მოუპოვებს}

თაბორის მთა იმით არის გამორჩეული, რომ სწორედ აქ იცვალა ფერი უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ (მათე 17, 1-13; მარკ. 9, 2-13; ლუკა 9, 28-36).

ამ ეპითეტს მეფე-წინაწარმეტყველი დავითი იყენებს იესო მაცხოვრის აღსანიშნავად, რომელიც იქცა „ქვაკუთხედად“ ძველი და ახალი აღთქმებისა, ანუ შეაკავშირა ებრაელი და წარმართი ერები, რასაც ადასტურებენ თვით უფალი (მათე 22, 42) და მისი მოციქულები (I პეტ. 2, 7; ეფეს. 2, 20).

{„თხზვა“ აგრეთვე აღნიშნავს მწერლის შემოქმედებით პროცესს (თხზულება - ლიტერატურული, სამეცნიერო და მისთ. ნაწარმოებები).

„თხზვა“ - ძველ-ქართულში იგივე „წვნას“, ანუ რაიმეს დაწვნას ნიშნავს (თხზული - დაწნული)}

{წმიდა მამათა სწავლებით წმიდა წერილი (ბიბლია) უამრავ იგავურ სწავლებას თუ გადმოცემას შეიცავს, რასაც ადასტურებს არა მხოლოდ მეფე-წინასწარმეტყველი დავითი, არამედ მათე და მარკოზ მახარებელი მოციქულები (მათე 13, 34-35; მარკ. 4, 33-34)}

პორფიროსანი დავით მეფის და მისი უფროსი ძის სოლომონის ზეობის ხანაში იერუსალიმმა მთელს ქვეყანაზე გაითქვა სახელი თავისი სიმდიდრით, განსაკუთრებით იმ დიდებული ტაძრით, რომელიც აღაშენა სოლომონმა, ბრძენად წოდებულმა. მაგრამ მას შემდეგ, რაც ისრაელს მოაკლდა კეთილმსახური მეფენი და შემცირდა ღვთის-მსახურება, მის მცხოვრებთა ცოდვების გამო იერუსალიმის დიდებაც დაკნინდა. სოლომონმა ეს ტაძარი აღაშენა იმ ადგილზე, რომელზეც აბრაამმა განამზადა ძე თვისი ისააკი შესაწირავად (შესაქმე). ტაძრის მშენებლობა სოლომონმა დაიწყო ქრ. შ-მდე 1008 წელს და აღასრულა და აკურთხა 999 წელს. დღეს მის ადგილას არის ომარის მეჩეთი.

{ერთ-ერთი წინასწარმეტყველების თანახმად, ანტიქრისტემ სწორედ ამ ადგილას უნდა აღაშენოს ახალი ტაძარი, დაიდგას მსოფლიო მპყრობელის ტახტი და მართოს ქვეყნიერება}

იუდეანთა მეფის სედეკიას მეფობის მეთერთმეტე წელს იერუსალიმი დამხობილ იქნა ბაბილონის ძლევამოსილი და ურჯულო მეფის ნაბუქოდონოსორის მიერ, რომელმაც მეფე სედეკიას თვალები დასთხარა, ხოლო დიდ-მშვენიერი ტაძარი სოლომონისა აღმოფხვრა და დასწვა საძირკვლამდე. მან ესეც არ იკმარა, აჰყარა ისრაელნი და ტყვედ წაასხა ბაბილონში. ებრაელებმა ბაბილონის ტყვეობაში დაჰყვეს 70 წელი. როცა ებრაელები განთავისუფლდნენ ბაბილონის ტყვეობიდან და დაბრუნდნენ იუდეაში, მათ კვლავ აღაშენეს იერუსალიმი და აღადგინეს სოლომონის ტაძარი.

ქრისტეს შემდეგ 70 წელს იერუსალიმი აიღეს რომაელებმა. 636 წ. იერუსალიმი დაიპყრეს სარაცინებმა. 1099 წელს ჯვაროსნებმა გოდფრიდ ბულონელის მეთაურობით, რომელიც იყო ბულონიის პროვინციის (საფრანგეთში) ჰერცოგი, გაათავისუფლეს იერუსალიმი სარაცინთაგან და დაამყარეს თავიანთი მმართველობა. გოდფრიდ ბულონელი შეიქმნა მმართებელი იეურუსალიმისა და უწოდა თავს „უფლის საფლავის მცველი“. მის შემდეგ გამეფდა მისი ძმა ბალდუინ I, რომელიც უკვე იწოდებოდა იერუსალიმის მეფედ.

{გადმოცემის თანახმად, სწორედ ბალდუინმა ჩამოუტანა დიდ მეფეს ქართველთა დავით აღმაშენებელს ის წმიდა ბარძიმი („გრაალი“), რომლითაც იესო ქრისტემ აზიარა თავისი მოციქულები (მათე 26, 27-28) და რომელიც ქრისტეს მოწაფემ იოსებ არიმათიელმა (მარკ. 16, 42-46) აღავსო მაცხოვრის სისხლით}

ევროპელ ჯვაროსანთა ბატონობამ დიდხანს ვერ გასტანა იერუსალიმში, 1187 წელს იგი დაიპყრო ეგვიპტის სულთანმა სალ-ად-დინმა (სალადინმა). და ბოლოს, 1517 წ. იერუსალიმი აიღეს თურქებმა და დღემდე ფლობენ მას.

{ავტორს, ბუნებრივია, არ ექნებოდა ცნობა იმის შესახებ, რომ 1917 წ. იერუსალიმი დაიკავეს ინგლისელებმა და განაგებდნენ მას 1947 წ-მდე. გაეროს გენერალური ასამბლეის გადაწყვეტილებით 1947 წ. 29 ნოემბრიდან იერუსალიმს უნდა მინიჭებოდა დამოუკიდებელი ადმინისტრაციული ერთეულის სტატუსი, რომელიც უნდა განეგო თავად გაეროს. არაბეთ-ისრაელის ომის შემდეგ (1947-1949 წ.წ.) იერუსალიმი გაყოფილ იქნა ორ ნაწილად. აღმოსავლეთი ნაწილი დარჩა იორდანიის მფლობელობაში, ხოლო დასავლეთი ნაწილი დაიკავეს ებრაელებმა. 1950 წელს, გაეროს გადაწყვეტილების მიუხედავად, რომ იერუსალიმს უნდა ჰქონოდა დამოუკიდებელი ადმინისტრაციული ერთეულის სტატუსი, ისრაელის მთავრობამ იერუსალიმის დასავლეთი ნაწილი გამოაცხადა დედაქალაქად, სადაც გადაყვანილ იქნა ისრაელის პარლამენტი და მთავრობა. 1967 წ. ივნისში ისრაელმა დაიპყრო იერუსალიმის აღმოსავლეთი ნაწილიც, ხოლო 1980 წლის ივლისში გამოაცხადა იერუსალიმი ისრაელის „მარადიულ და განუყოფელ“ დედაქალაქად}

აღნიშნულ ფსალმუნში გახსენებულია ისუ ნავეს ძის წიგნში აღწერილი უფლის სასწაული, რომლის მიხედვით იორდანემ შეწყვიტა დინება და გზა მისცა იერიქოს დასაპყრობად მიმავალ ებრაელებს ეგვიპტიდან მოგზაურობის დროს (ისუ ნავე 3, 13-17).

მდინარე იორდანე იმითაც არის მეტად ღირსშესანიშნავი, რომ სწორედ აქ ინება იესო მაცხოვარმა ნათლის-ღება ჩვენი განახლებისა და გადარჩენისათვის (მათე 3, 13-17).

{იაკობის „შერკინება ღმერთთან“ არ უნდა გავიგოთ პირდაპირი მნიშვნელობით. ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს დადებითი „ღვთისმბრძოლობის“ მოვლენასთან, რაც გულისხმობს ადამიანის ძალისხმევას ღმერთთან მისაახლებლად, მის შესამეცნებლად. ეს რომ ასე არ იყოს, მაშინ ღმერთი არ აკურთხებდა იაკობს (შესაქ. 32, 28). ყურადღება უნდა მივაპყროთ იმასაც, რომ იაკობი „აიძულებს“ ღმერთს აკურთხოს იგი (იქვე 32, 26), რაც დადასტურებაა სახარებისეული მცნებებისა „სასუფეველი ცათაჲ იიძულების“ (მათე 11, 12) და „ითხოვდით და მოგეცეს თქუენ; ეძიებდით და ჰპოოთ; ირეკდით და განგეღოს თქუენ“ (მათე 7, 7; იხ. I კორ. 4, 20). შეიძლება ითქვას, რომ „ისრაელი“ სულიერი ცნებაა და არა ფიზიკური და აღნიშნავს ხალხს, ერს, პიროვნებას, რომელიც ეძიებს ღმერთს, იბრძვის ღმერთთან მისაახლებლად. ასე რომ, იაკობი წარმოადგენს ყოველი ღმერთის მაძიებელი ხალხის („ისრაელის“) სულიერ წინაპარს, სულიერ მამათმთავარს. ასევე „ახალი ისრაელის“, ანუ ყველა მართლმადიდებელი ხალხის მამათმთავრად შეგვიძლია მივიჩნიოთ იგი და ჩავთვალოთ, რომ მასზე მოწეული უფლის კურთხევა: „განძლიერდი ღმრთისა თანა და კაცთა თანაცა ძლიერ იყო“ (შესაქ. 32, 28) - ყველა ჭეშმარიტ აღმსარებელ ერზე თუ პიროვნებაზე ვრცელდება}

მეფე დავითმა მოისურვა სჯულის კიდობნის იურუსალიმში გადატანა, მაგრამ გზაზე მოგზაურობისას შეფერხდა, რის გამოც იძულებული გახდა, კიდობანი სამ თვეს აბიდდარის სახლში დაეტოვებინა, რის შემდეგაც მაინც გადაიტანა იერუსალიმს (II მეფ. VI თ.).

აღნიშნულ ფსალმუნში ეს სიტყვა შეიძლება იხმარებოდეს - აუგის, შერცხვენის მნიშვნელობითაც.

ეს კეთილ-სურნელოვანი ხე დღესაც ხარობს ლიბანის მთის აღმოსავლეთით, ტავრაზე (პატარა მთა მცირე აზიაში), ატლასის მთაზე (ჩრდ. დას. აფრიკა). ასევე მას საგანგებოდ აშენებენ სხვადასხვა ქვეყნების ბოტანიკურ ბაღებში.

{სულხან-საბას მიერ „კედარი“ განიმარტება, როგორც „ბნელი საჭმუნავი“, რაც სავსებით შეესიტყვება აღნიშნული ფსალმუნის პათოსს და გვაფიქრებინებს, რომ ამ შემთხვევაში ალეგორიულ, იგავურ გამოთქმასთან უნდა გვქონდეს საქმე: „დავემკვიდრე მე საყოფელთა თანა კედარისათა“ - ე.ი. ბნელი საჭმუნავი შემეყარაო}

აგრეთვე კედარი ერქვა ისმაილის ერთ-ერთ ძეს (დაბ. 25, 13), რომლის სახელის მიხედვით არსებობს გეოგრაფიული ადგილი (იერ. 49, 28), რომელსაც ალბათ ახსენებს დავით მეფე.

{სულიერი გაგებით „კედარი“ ცხოვრების ხის სიმბოლოა. ნიშანდობლივია, რომ სწორედ კედარი იზრდებოდა უფალ იესო ქრისტეს კვართის დაფლვის ადგილას მცხეთაში. წმინდა ნინოს დროს, ტაძრის მშენებლობისას, ეს კედარი მოჭრეს, სვეტად (ბოძად) გამოთალეს და მოინდომეს მისი აღმართვა იმავე ადგილას (უფლის კვართის საფლავთან) ქრისტიანული ტაძრის დედაბოძად, სიმბოლოდ ცხოვრებისა და ცნობადის ხისა. მაგრამ მშენებლებმა მას ძვრაც ვერ უყვეს. მხოლოდ წმიდა ნინოს ლოცვის შემდეგ, ეს სვეტი აღმართეს ანგელოზებმა და დააყენეს სასურველ ადგილას და სწორედ იქ აშენდა პირველი ტაძარი საქართველოში (სვეტიცხოვლის პირველი სახე), რომელსაც ზემოთ მოთხრობილი სასწაულის გამო „სვეტი-ცხოველი“, ანუ თანამედროვე ენით თუ ვიტყვით - „ცოცხალი ბოძი“ ეწოდა}

{თანამედროვე მნიშვნელობით კიცხევა ნიშნავს აგრეთვე - დაძრახვას, დაგმობას}

{ღვთისმეტყველნი თვლიან, რომ მთლიანად 21-ე ფსალმუნი არის წინასწარმეტყველება მაცხოვრის შესახებ, რასაც ადასტურებს „ახალი აღთქმა“: „და ვითარცა ჯუარს აცუეს იგი (იესო ქრისტე), განიყვეს სამოსელი მისი და განიგდეს წილი, რაჲთა აღესრულოს თქმული იგი წინასწარმეტყუელისა მიერ, რომელსა იტყვის: განიყვეს სამოსელი ჩემი მათ შორის და კუართსა ჩემსა ზედა განიგდეს წილი (მათე 27, 35; იოანე 19, 23-24)}

{ვფიქრობთ, ავტორისეული განმარტება არ უნდა იყოს ზუსტი, რადგან სულხან-საბას „სიტყვათა კონაში“ ეს სიტყვა განიმარტება როგორც „თუთა“: „ესე არს ჟოლა, რომელსა სომხურად თუთა ეწოდება, რამეთუ ლათინურად სიკომოროს ჟოლას ჰქვიან, ვითარმედ სიკო - ლეღვი, მოროს - სულელი (II ნეშტ. 9, 57)“. თუმცა სხვაგან სულხან-საბა ამგვარად განმარტავს ამ სიტყვას: „ეგვიპტური ლეღვი - ლეღუსუარი (იერ. 29, 17)}

„მადიამი“ ერქვა მათ მეფესაც.

ნარჩენი ამ მანანისა ინახებოდა სჯულის კიდობანში საწამებლად (დასამოწმებლად, დასამტკიცებლად) ჭეშმარიტი სჯულისა, სანამ იერუსალიმი დაიქცეოდა.

{აქ შეიძლება იგულისხმებოდეს აგრეთვე უფლის ანგელოზის თანადგომა, რადგან, როგორც ქრისტიანული სწავლებიდან არის ცნობილი, მფარველი ანგელოზი ადამიანს მხარმარჯვნივ უდგას. აქაც უცილოდ სიმბოლურ განმარტებასთან გვაქვს საქმე}

„რასამე ჰგონებთ თქუენ, მთანო შეყოფილნო?“ (67, 16) - ამ სიტყვებით დავით მეფე-წინასწარმეტყველი თითქოს ნიშნს უგებს სხვა მთაგრეხილებს, კერძოდ ბაშანის მთას, რომ სიონზედ ინება ღმერთმა დამკვიდრება და არა თქვენზეო.

{აქ შეიძლება ვიგულისხმოთ აგრეთვე ადამიანის სულიერი მდგომარეობა, რომელიც ბოროტ ძალთა შემოტევის გამო მიიდრიკა დასაცემად, კინაღამ დაეცა სულიერად, მაგრამ უფალმა დაიფარა იგი}

{აღნიშნულ ფსალმუნებში შესაძლებელია დავით მეფე გულისხმობდეს „სულიერ მღვიმეს“, რომელშიც ცოდვილი იგდებს თავს}

{ამ სიტყვაში შეიძლება ვიგულისხმოთ მატერიალური ნივთი ან ფიზიკური სამყარო. თვით სიტყვა „სამყაროც“ ხომ „მყარისგან“ გამომდინარეობს}

{აღნიშნული ფსალმუნის საწინააღმდეგოდ პავლე მოციქული ამგვარ ქმედებას უარყოფით ქმედებათა რიცხვში აქცევს (იხ. გალ. 5, 20)}

{თანამედროვეობაში იხმარება „ცხედრის“ მნიშვნელობითაც}

{„ნიში“ ჰქვია აგრეთვე ტაძარში რომელიმე წმინდანისთვის გამოყოფილ მცირე სალოცავს. ასევე გამოღრმავებულ ადგილს კედელში რისამე შესადგმელად}

სულხან-საბას განმარტებით „ორბი“ ზოგადი სახელია ყოველი ხორცის მჭამელი ფრინველისა.

{ამ შემთხვევაში ფსალმუნში ნაგულისხმევია მითიური ფრინველი „ფენიქსი“ (ქართულად „ორბი“), რომელიც ბერძნების წარმოდგენით ხუთას წელიწადში ერთხელ მოფრინდებოდა ხოლმე არაბეთიდან ეგვიპტეში. მითის თანახმად, როდესაც ფენიქსი 500, 1461 და 7006 წლის გახდა - თავი დაიწვა, შემდეგ ფერფლიდან განახლებულ-გაახალგაზრდავებული აღსდგა და კვლავ განაგრძო ცხოვრება. ამიტომ გალობს ფსალმუნი: „განახლდეს ვითარცა ორბისა, სიჭაბუკე შენი“}

{„რქაჲ მართლისაჲ“ (იქვე) - აქ კი „რქა“ გამოიყენება, როგორც სარწმუნოებრივი ძალის სიმბოლო, ღვთისმოსაობის აღმნიშვნელი}

არაბია, ანუ არაბეთი განიყოფა სამ ნაწილად: 1. კლდოვანი არაბეთი. 2. მთიანი არაბეთი და 3. ბედნიერი არაბეთი. ბედნიერი არაბეთი მოიცავს სამხრეთ და სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილს არაბეთისას. აქ მდებარეობდა ქალაქი საბა, სადაც ყვაოდა გუნდრუკითა და სურნელოვანი ფისით ვაჭრობა. ადამიანი რომ მიუახლოვდებოდა ამ ქალაქს, შორიდანვე შეიგრძნობდა ამ მშვენიერი ქალაქიდან გამომდინარე საამო სურნელებას, რადგან აქ შეშად ხმარობდნენ კეთილ-სურნელი კასიის ხეებს, რომლის ცეცხლიც მუდმივად გიზგიზებდა იქ მოსახლეთა სახლებში.

საბას დედოფალს, რომელსაც გაეგო სიბრძნე და სიმდიდრე სოლომონისა, მივიდა მასთან მოსანახულებლად და მიართვა ძღვნად ასოცი ლიტრა ოქრო, ძვირფასი ქვები და აურაცხელიკეთილ-სურნელი.

{ლევიტელნი - ლევის შთამომავალნი, ისრაელიანთა 12 ტომიდან ერთ-ერთი, რომელიც აღასრულებდა სამღვდელო დასის ფუნქციას. ამ ტომს ეკუთვნოდნენ თავად მოსე და აარონი}

{ძვ. ქართულში „სასტიკი“ ნიშნავდა „დიდად ძლიერს“, ამდენად გასაგებია, რომ ფსალმუნთა ავტორი უფლის „დიდად ძლიერებაზე“, ანუ ყოვლისშემძლეობაზე საუბრობს და არა „შეუბრალებლობაზე“, რა მნიშვნელობითაც იხმარება სიტყვა „სასტიკი“ თანამედროვე ქართულში}

„განაპოხე ზეთითა თავი ჩემი“ (ფსალ. 22, 5) ნიშნავს - სულიწმიდის მადლით გამსჭვალე ჩემი გონება.

„ზეთი ცოდვილისა ნუ განაპოხებნ თავსა ჩემსა“ (ფს. 140, 5) ნიშნავს - ცრუ „მადლი“ (რომელიც ეშმაკისგან არს) ნუ შეიპყრობს ჩემს გონებასო.

ამჟამად სინას მთაზე აშენებულია ბერძნული მართლმადიდებლური ეკლესია. მათ შორის გამორჩეულია წმიდა მოწამე ეკატერინეს ტაძარი, სადაც ასვენია მისი წმიდა ნაწილები. ამ ნაწილების უკეთ დასაცავად იმპერატორმა პეტრემ წარგზავნა მოოქროვილი ვერცხლის კუბო.

მართლმადიდებელი მოძღვარნი სიონს „ეკლესიათა დედად“ უხმობენ. „აღდგომის დასდებელში“ ვკითხულობთ: „გიხაროდენ სიონ წმიდაო, დედაო ეკლესიათაო“ (მუხლი 2, ხმა 8).

სიონის ჩათვლით იერუსალიმი გაშენებულია ოთხ მთაზე:

1. სიონი - სამხრეთ ნაწილი იერუსალიმისა;
2. აკრა - ჩრდილოეთი და დასავლეთი იერუსალიმისა, უმდაბლესია სიონზე. იწოდებოდა „ქვემო ქალაქად“;
3. მორია - მდებარეობს სიონის სამხრეთით და აკრას აღმოსავლეთით. შემოსაზღვრულია სამი მთით. ამ მთაზე იყო აშენებული სოლომონის დიდმშვენიერი ტაძარი;
4. ბეზეთა - მდებარეობს მორიას მოშორებით. ეს მთა ძირითადად დასახლებული იყო ხელოსნებით, მუშებით და მისთანა ხალხით.

(იხ. „იერუსალიმი“)

„ანუ არა ორი სირი ასარის განისყიდებისა? და ერთიცა მათგანი არა დავარდების ქუეყანასა ზედა თვინიერ მამისა თქუენისა“ (მათე 10, 29).

„ასარი“ ძველ-ებრაული ყველაზე წვრილი ფულის ერთეულია. ამდენად, ეს სახარებისეული სიბრძნე გვასწავლის, რომ სულ მცირე არსებაზეც კი, რომელიც ნახევარი ასარის ტოლია, ერთობ ზრუნავს მამა-ზეციერი. აქედან გასაგები ხდება რაოდენი რუდუნებით იზრუნებს იგი ჩვენზე, მის სახედ და ხატად ქმნილ ადამის ნაშიერებზე, რომლებიც თავისი უსასყიდლო სისხლით გამოგვისყიდა უდიდესი სიყვარულის ნიშნად.

„სძლო შჯასა შენსა“ ნიშნავს - აღასრულო სამართალი (მსჯავრი) შენი.

ეს დიდებული ქალაქი დაიპყრო და დაარღვია დიდმა დამპყრობელმა ნაბუქოდონოსორმა. მას შემდეგ აღაშენეს ახალი ტვიროსი, რომელიც თავისი დიდებულებით პირველს სჯობდა. იგი მდებარეობდა ძველი ტვიროსის ახლოს კუნძულზე. იმ დროის მსოფლიოში იყო ყველაზე დიდი სავაჭრო და მდიდარი ქალაქი. მაგრამ იგიც დარღვეულ იქნა ალექსანდრე დიდი მაკედონელის მიერ, ქ.შ-მდე 332 წელს.

„რაჲთა ურჩნიცა სამკვიდრებელად იყვნენ“. ამ კონტექსტში „ურჩებში“ მეფე დავითი „წარმართებს“, ანუ ძველი აღთქმის არამართლმორწმუნე ერებს გულისხმობს, რომლებიც მომავალში ქრისტიანებად მოინათლებიან, ანუ უფლის სამკვიდრებლად იქცევიან ქრისტიანობის მიღებით.

„უტყუ იქმნენ ბაგენი მზაკუვარნი“, ანუ „დამუნჯდნენ ცრუ (მზაკვარი) ბაგენი“.

{„თიხის უყე“ ამ შემთხვევაში გადატანითი მნიშვნელობით იხმარება და ნიშნავს განსაცდელს, გინა საცთურს, რომელიც მიწიერისაგან (თიხისგან) გამომდინარეობს. ანალოგიური მნიშვნლეობით „თიხა“ გამოიყენება სხვა ფსალმუნებშიც: „მიხსენ მე თიხისაგან“ (68, 14), ანუ „დამიფარე მიწიერი საცთურისაგან“}

ფინიკის ხე მეტად შესანიშნავი და სასარგებლოა. იმის გარდა, რომ ნაყოფი ძალზედ ნოყიერი, გემრიელი და მარგებელი აქვს, გამოიყენება მისი ფოთლებიც და ხის ტანიც. უბრალო ხალხი ფინიკის ხის გრძელ და მტკიცე ფოთლებს სუფრის გასაშლელად, ხელსახოცებად და მისთ. იყენებს. ნედლი ხის ტანს საჭრეთელით უკეთებენ ანაკვეთს, რომლისგანაც გამონადენი წვეთებით ამზადებენ ალკოჰოლურ სასმელს. გამხმარი ხისგან კი გამოარჩევენ ფუტუროს „ფქვილს“, რომლისგანაც მზადდება კეთილგემოიანი პური.

{ქნარის მსგავსი ათ ან თორმეტ-სიმიანი საკრავი, რომელიც დღემდე არ შემორჩენილა. მასზე სასულიერო-საეკლესიო საგალობლები იმღერებოდა. უბადლო ხელოვანი ფსალმუნზე დაკვრისა იყო თვით მეფე-წინასწარმეტყველი დავითი. აქედან მის მიერ შედგენილი საგალობლების სახელიც - „ფსალმუნნი“, რომელსაც მეორენაირად მისი შემდგენელის სახელი „დავითნი“ ეწოდება.

ფსალმუნი ეწოდება აგრეთვე „დავითნის“ ცალკეულ საგალობელს. „დავითნი“ შედგება 150 ფსალმუნისგან}

„ფსალმუნნი“ ძველი აღთქმის ბიბლიურ (საღმრთო) წიგნთა რიცხვს ეკუთვნის, რომელიც ავტორის სიცოცხლეშივე იყო აღიარებული სასულიერო პირთა მიერ და გამოყენებული ღვთისმსახურებაში. „ფსალმუნნი“ განიყოფა ხუთ აღსავალად, ანუ საფეხურად, რომელიც ასახავს ადამიანის სულიერი განვითარების ხუთ საფეხურს:

I აღსავალი (1-40 ფსალ.) - არჩევანი სიკეთესა და ბოროტებას შორის, ანუ მოქცევა ბოროტისაგან და სიკეთის გზაზე დადგომა.

II აღსავალი (41-71 ფსალ.) - სურვილი ღმერთთან ყოფნისა, უზენაეს შემომქმედთან მიახლებისა.

III აღსავალი (72-88 ფსალ.) - ღვთაებრივი საიდუმლოებების წვდომისა (შემეცნებისა, განჭვრეტისა), ანუ შემომქმედ ღმერთთან უფრო მეტი მიახლოვებისა.

IV აღსავალი (89-105 ფსალ.) - ღმერთთან დაახლოვებული (ღვთივცხებული) კაცისა, რომელსაც ენიჭება ძალა (მადლი) ერისთვის ლოცვისა.

V აღსავალი (106-150 ფსალ.) - უმაღლესი მჭვრეტელობისა, რასაც შედეგად მოსდევს თავის უარყოფა და ყოვლიერების შემომქმედისადმი მადლიერება - გამოხატული მის ქებასა და დიდებაში.

[ყოველი აღსავალი თავდება სიტყვებით: „იყავნ, იყავნ“.]

„ფსალმუნნი“ სულ-ხორციელად შეითვისა ქრისტიანობამ, მისი საგალობლები შედის ქრისტიანული ღვთისმსახურების თითქმის ყველა სახეობაში. უმეტესად ფსალმუნები დილისა და საღამოს ლოცვების ერთ-ერთ მთავარ წყაროდ იქცნენ. „ფსალმუნნი“ მთლიანად იკითხება ყოველი მსგეფსის (კვირის) განმავლობაში; დიდ-მარხვის ჟამს კი მსგეფსში (კვირაში) ორჯერ.

ქრისტიანობაში „ფსალმუნნი“განიყო 20 კანონად. იგი შეიძლება ვიკითხოთ როგორც ჯგუფურად, ასევე საოჯახო (საშინაო) ვითარებაში. ერთი დღე-ღამის განმავლობაში ფსალმუნის წიგნის მთლიანი წაკითხვისას მკითხველზე გადმოდის უდიდესი ღვთიური მადლი, მაგრამ ეს უნდა განხორციელდეს მხოლოდ და მხოლოდ მოძღვრის კურთხევით, თორემ შეიძლება უკუ-შედეგი გამოიღოს.

ფსალმუნებს უკითხავენ აგრეთვე ავადმყოფებს. განსაკუთრებით სასარგებლოა მათი წაკითხვა შეპყრობილთათვის, ანუ მათთვის, ვინც არაწმიდა სულების ზეგავლენის ქვეშ იმყოფება.

ფსალმუნებს უკითხავენ აგრეთვე მიცვალებულებს. ჭირისუფლებმა მიცვალებულს ფსალმუნები უნდა უკითხონ განუწყვეტლივ, ვიდრე იგი შინ ასვენია (ეს წესი ძველი აღთქმის ეკლესიიდან მომდინარეობს), დასაფლავების შემდეგ კი 40-მდე ყოველდღიურად მთელი „ფსალმუნნი“ უნდა წაუკითხონ.

წმიდა მამათა სწავლების თანახმად, ყოველ ფსალმუნს თავისი სულიერი მნიშვნელობა გააჩნია. მაგ. მომავალ მაცხოვარზე წინასწარმეტყველების საგალობლებად ითვლება შემდეგი ფსალმუნები: 2, 15, 21, 39, 44, 88, 90, 96, 109, 117.

„ვითარცა ღუარი ბღუარითა“, ანუ „ვითარცა ღვარი მოვარდნილი სამხრეთიდან“.

სულხან-საბას განმარტებით: „ღვაწლი არს დიდად გაჭირვებული საქმე ბრძოლისა, გინა სათნოებისა“.

„წამებანი შენნი წურთა არიან ჩემდა“, ანუ მცნებანი (სწავლანი) შენნი საწვრთნელია ჩემი.

ამავე წყალს პასექის საგალობელი უწოდებს „ნიშოვან ქმნილს“, ე.ი. „სასწაულით გამოყვანილს“; თანავე გვაუწყებს, რომ იგი არის ნიშანი მაცხოვრისაგან მონიჭებული უკვდავების წყაროსი, რომლითაც განცხოველდების დამაშვრალი სული კაცთა: „მოვედით და ვსვათ სასმელი ახალი; არა კლდით მყარით ნიშოვან ქმნილი, არამედ უხრწნელებისა წყარო ქმნილი ქრისტეს საფლავით, რომლითა განვძლიერდით“ (მესამე გალობა პასექის კანონისა).

{„ჭურჭელი წყმედული“ შეიძლება ნიშნავდეს ასევე ცოდვით შერყვნილ ადამიანს, ვინაიდან ქრისტიანული თვალსაზრისით ადამიანი „სულიწმიდის ჭურჭელია“}