საქართველოს რუკები ლიტერატურის ისტორია ქართული ხელნაწერი წიგნი ძველი ქართული სიტყვების ლექსიკონი
ძველი ქართული ანბანი ქართული თეატრი უცხო თვალით მედიცინა
|
საქართველო უძველესი, მრავალსაუკუნოვანი და მდიდარი კულტურის მატარებელი ქვეყანაა, რაზეც მეტყველებენ ჯერ კიდევ ძველი წელთაღრიცხვის პერიოდში შექმნილი კულტურის ძეგლები და სხვადასხვა ხელოვნების ნიმუშები. ჯერ კიდევ ჩვენს წელთაღიცხვამდე, არსებულ ქართული სახელმწიფოებში (იბერია, კოლხეთი) განვითარებული იყო ოქრომჭედლობა და არქიტექტურა, (ვანი, უფლისციხე), ენეოლითის ხანაში ქართველი ტომები აწარმოებდნენ ლითონს, ბერძნული წყაროების და მითების მიხედვით კი კოლხეთი ოქროთი მდიდარი ქვეყანა იყო.
მეთორმეტე საუკუნის გელათის ბიბლიის გვერდი აღწერს ქრისტეს შობას (საქართველოს ხელოვნების მუზეუმი თბილისში) და ვეფხისტყაოსანის მანუსკრიპტი მეთექვსმეტე საუკუნიდან
ძველი ცნობებით ქართული ანბანი შექმნა ქართლის მეფემ ფარნავაზმა(ძვ.წელთაღრიცხვით 3-4 საუკუნე). მცხეთაში, არმაზისხევში აღმოჩენილია მეორე საუკუნის ორენოვანი ბილინგვა. ქართული დამწერლობის ნიმუში ნაპოვნია პალესტინაში და თარიღდება მე-5 საუკუნის 30-იანი წლებით. საქართველოს ტერიტორიაზე აღმოჩენილ წარწერათა შორის უძველესია ბოლნისის სიონოს წარწერა (493—494). პირველი ქართული ლიტერატურული ძეგლი არის ჰაგიოგრაფიული ხასიათის ნაწარმოები “შუშანიკის წამება” (მე-5 საუკუნე), რომლის ავტორია იაკობ ხუცესი, ცურტაველი.
წმინდა გიორგი კლავს ურჩხულს (მეთხუთმეტე საუკუნიდან ხელოვნების ნაციონალური მუზეუმი) და ნიკო ფიროსმანის დედა-შვილი და 14–15 საუკუნის წმინდა მამის გამოსახულება გელათის მონასტერში |
მინდა ნინოს ყურძნის მტევნის ჯვარი მეოთხე საუკუნიდან
მეათე საუკუნის ხატი მარტვილში
ძველ-ქართული ასომთავრული ანბანი დავით გარეჯის მონასტერში |
მეოთხე საუკუნეში, ქრისტიანობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადებამ საფუძველი ჩაუყარა ახალ ქართულ, ქრისტიანულ კულტურას. ქართულმა ქრისტიანულმა კულტურამ განსაკუთრებული აღორძინება განიცადა IX საუკუნიდან, როდესაც სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოში(ტაო-კლარჯეთში, დღევანდელი თურქეთის ტერიტორია), ჩამოყალიბდა საეკლესიო-კულტურული ძეგლები: ხანძთა, ოპიზა, შატბერდი, იშხანი, ოშკი და სხვა. ამაში უდიდესი ღვაწლი მიუძღოდა გრიგოლ ხანძთელს,, რომელიც სათავეში ედგა სამონასტრო ცხოვრებას ამ მხარეში.
ქართული კულტურის რენესანსის ხანაა XII-XIII საუკუნეები. Aამ დროს აშენდა ხუროთმოძღვრების ბრწყინვალე ნიმუშები (გელათის, იკორთის, ბეთანიის, ქვათახევის ტაძრები, სვეტიცხოველი), დაიწერა არა მხოლოდ ამ ეპოქის, არამედ საერთოდ ქართული მწერლობის უბრწყინვალესი ნიმუში შოთა რუსთაველის “ვეფხისტყაოსანი”. გელათის ეკლესიაში დაარსდა აკადემია, რომლის ხემძღვანელიც ცნობილი ფილოსოფოსი იოანე პეტრიწი იყო.
| მცხეთის კათედრალის "სვეტიცხოველი", ერთ-ერთი უძველესი ორთოდოქსული ეკლესია საქართველოში | მეთორმეტე საუკუნის ვარძია | თბილისის ხედი |
მუდმივი ომიანობის და შემოსევების გამო, მეჩვიდმეტე საუკუნემდე ქართული კულტურა რეგრესს განიცდიდა. 1629 წელს გამოიცა პირველი ქართული ნაბეჭდი წიგნი. Aამ პერიოდში აგრეთვე მოღვაწეობდა ქართული ლიტერატურის ერთ-ერთი ბრწყინვალე წარმომადგენელი დავით გურამიშვილი (1705-1792) (დავითიანის ავტორი), ასევე სულხან საბა ორბელიანი (სიტყვის კონა, სიბრძნე სიცრუისა) ვახტანგ მეექვსე, ბესიკი, არჩილი.
რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპაციის შემდეგ, მეცხრამეტე საუკუნის განმავლობაში საქრთველოში განსაკუთრებულად აღორძინდა მწერლობა, პოეზია და პუბლიცისტიკა (ნიკოლოზ ბარათაშვილი, აკაკი წერეთელი, ილია ჭავჭავაძე, ნიკო ნიკოლაძე, ვაჟა ფშაველა და სხვა.)
მეოცე საუკუნეშე მოღვაწეობდნენ მსოფლიო მნიშვნელობის ქართული მეცნიერების და ხელოვნების ბრწყინვალე წარმომადგენლები რომელთა შესახებ ჩვენს გვერდძე შეძლებთ მრავალი საინტერესო ინფორმაციის მოძიებას.
| ჭიდაობის გამოსახვა ქართულ ანტიკურ ხელოვნებაში | ანანურის ციხე და ეკლესია |
ძველი თბილისი ელენე ახვლედიანის იმპრესიონისტული ნახატი |
და ბოლოს მკითხველს ალბათ დააინტერესებს ის ფაქტი, რომ რამდენიმე წლის წინ დმანისში არქეოლოგიურმა გათხრებმა აღმოაჩინა ევრაზიის ტერიტორიაზე პირველი ადამიანების თავისქალები, რომლებიც მიჩნეულნი არიან პირველ ევროპელებად და ცხოვრობდნენ მილლიონ რვაასიათასი წლის წინ.
ქართველები ყოველთვის ამაყობენ თავისი მრავალსაუკუნოვანი კულტურული ტრადიციებით და თუმცა საქართველო პატარა ქვეყანაა, იგი ყოველთვის ცდილობდა თავისი წვლილი შეეტანა მსოფლიო ცივილიზაციის განვითარების პროცესში.
ავტორი: ერეკლე შველიძე (სპეციალურად Allgeo.org-თვის)