წამებაჲ და ღუაწლი წმიდათა და დიდებულთა
მოწამეთა დავით და კოსტანტინესი,
რომელნი იწამნეს ქუეყანასა ჩრდილოეთისასა, სანახებსა არგუეთისასა,
საბრძანებელსა ქართველთასა, შემდგომად მიცვალებისა დიდისა მის
და მაღლისა მეფისა ვახტანგ გორგასალისა, რომელმან მეფობაჲ
ყოვლისა ქუეყანისაჲ საფლავად შთაიტანა, უღმრთოჲსა მის და
მძლავრისა სპარსთა მეფისა მურვან აბულ-კასიმისგან, რომელსა
ეწოდა ნართაულად ყრუ, რომელი იყო დისწული მუჰმედ
ცუდ-სახელისა მოციქულისაჲ
I. მეფობასა ბერძენთა ზედა ღმრთის მსახურისა [დიდისა] ჰერაკლესსა, ოდეს იგი განაგებდა საბრძანებელსა თჳსსა კუერთხითა მეფობისა თჳსისაჲთა, განილაშქრა სპარსთა მეფემან ხუასრო ქალაქსა მას ზედა ღმრთივ-დაცულსა წმიდასა იერუსალიმსა, რომელსა შინა იქმნა ჴსნაჲ ყოვლისა სოფლისაჲ. მიშუებითა ღმრთისაჲთა გამოიღო და ტყუე-ყო და მოსრა ერი ურიცხვი მამათა და დედათაჲ, მღდელთა და დიაკონთა და ქალწულთაჲ, ვითარცა წერილ არს წიგნსა მას იერუსალიმისა წარტყუენვისასა, რათა აღესრულოს სიტყუაჲ იგი მაცხოვრისაჲ, ვითარმედ: ”არა დაშთეს ქვაჲ ქვასა ზედა, ვიდრემდის ყოველივე არა დაირღუეს”.
რამეთუ მრავალ-გზის წარიტყუენა იერუსალიმი ბაბილოვნელთა და ჰრომთაგან, და აწ სპარსთაგან. და წარიყვანეს ძელი ცხორებისაჲ, რომელსა ზედა ქრისტემან ჩუენთჳს ვნებაჲ თავს იდვა, და ზაქარია, დიდი მამათ-მთავარი, და მიიქცეს სპარსეთადვე. ხოლო იქმნებოდეს სასწაულნი ურიცხუნი ძელისა მისგან ცხორებისა, ვიდრემდის ითქუმოდა სპარსთა შორის, ვითარმედ ღმერთი ქრისტეანეთაჲ მოსრულ არს.
ხოლო უძნდა ესე ღმრთის-მსახურსა მეფესა ბერძენთასა ჰერაკლეს და ბრძანებითა ღმრთისაჲთა განილაშქრა სპარსთა ზედა და შევიდა ქუეყანასა კომანთასა, რომელ არიან ყივჩაყნი, და მისცა ასული თჳსი ცოლად მეფესა ყივჩაყთასა და წარიყვანა ყოვლითა ძალითა მისითა ძალად თჳსად. და შევიდა სპარსეთს და მოკლა ხუასრო, სპარსთა მეფე, და ტყუე-ყო, და აღაოჴრა ქუეყანაჲ სპარსეთისაჲ და წარმოიყვანა ძელი ცხორებისაჲ და ზაქარია მამათ-მთავარი, ძლევა-შემოსილი შემოიქცა იერუსალიმს, და ნაწილი ძელისა ცხორებისაჲ ზოგი იერუსალიმს დაუსუენა, და ზოგი კოსტანტინეპოლეს გაგზავნა. და ზაქარია მამათ-მთავარი საყდარსავე თჳსსა დასუა. ხოლო მო-რაჲ-ქცეულ იყო მეფე სპარსეთით ეგჳპტეს, მუჰმედ წინა მიეგება მეფესა ჰერაკლეს და უძღუანა ძღუენი დიდი, რამეთუ იყო მდიდარ ფრიად და მთავრობდა არაბთა ზედა და ითხოვდა მეფისაგან ადგილთა საყოფელთა და სასაძოვრეთა სამწყსოთა მისთასა. ხოლო მეფემან მისცნა ველნი და მთანი ქუეყანასა სინისასა, რომელ არს მახლობელ არაბეთისა. და შემოიქცა მეფე ქალაქად თჳსად და იყო ქუეყანაჲ საბერძნეთისაჲ მშჳდობასა შინა და ჰმორჩილობდეს მას ყოველნი ნათესავნი. ხოლო რაჟამს მოკუდა ჰერაკლე მეფე, მისსა შემდგომად დადგეს მეფენი და პატრიაქნი მწვალებელნი, უღირსნი და ხატთა მბრძოლნი, ვითარცა იტყჳს მაქსიმე [აღმსარებელი]: “დამდაბლდეს მეფენი ბერძენთანი და განძლიერდეს სპარსნი და არაბნი მიშუებითა ღმრთისაჲთა”. და განძლიერდა მუჰმედ და მთავრობდა სპარსთა და არაბთა ზედა, და განითჳსა ქუეყანაჲ ეგჳპტისა და პალესტინისაჲ, რაჟამს იგი იოანე მოწყალემან სივლტოლაჲ ირჩია და მივიდა მამულად თჳსად კჳპრედ და მუნ მიიცვალა.
ხოლო შემდგომად სიკუდილისა მუჰმედ უსჯულოჲსა დაუტევა მთავრობაჲ თჳსი თჳსსავე მსგავსსა უკეთურებითა, მურვან ყრუსა, დისწულსა თჳსსა. ხოლო მან უღმრთომან, რაჟამს აღიღო მთავრობაჲ სპარსთა და არაბთაჲ, აღძრა ყოველივე თესლ-ტომი წარმართთაჲ მიშუებითა ღმრთისაჲთა სამხილებელად ცოდვათა ჩუენთა და განილაშქრა ქრისტეანეთა ზედა, ერსა ამას რჩეულსა და საზეპუროსა, და აღაოჴრა და მოსრა და ტყუე-ყო ქუეყანაჲ საბერძნეთისაჲ და სასომხითოჲსაჲ ზღუამდე. და მერმე მოეფინა, ვითარცა ღრუბელი ბნელისაჲ, სიმრავლითა, ვითარცა მკალი და მუმლი, არეთა ჩრდილოჲსათა და დაფარა პირი ქუეყანისაჲ. რამეთუ მოვიდა სამცხეს და დაიბანაკა არეთა უძრჴისათა, რამეთუ იყო ქალაქი იგი სახელოვან ძუელ ნაქმართა მისთათჳს. და ესე აქამომდე.
II. ხოლო აწ არს ჟამი მოჴსენებისაჲ წმიდათა და ღუაწლითშემოსილთა მოწამეთა ქრისტესთა დავითისი და კოსტანტინესი, რომელთათჳს არს სიტყუაჲ ესე ჩუენი. ხოლო თქუენ, სამწყსონო ქრისტჱსნო და მოსურნენო აღსრულებად წმიდასა ამას დღესასწაულსა წმიდათა მოწამეთასა, წადიერად მოსრულნო, გულს-მოდგინედ მიუპყრენით გონებანი და სასმენელნი თქუენნი, რათა არა ცალიერნი, არამედ სათნოებათა ტჳრთითა აღტჳრთულნი წარხვიდეთ სახიდ თქუენდა. ხოლო ვითარცა ვთქუ, განისმა ჰამბავი ამის ქუეყანასა მოსლვისათჳს წარმართთაჲსა და შეშინებულ და შეძრწუნებულ იქმნეს გულნი კაცთანი.
არამედ ვითარცა გჳსწავიეს ესე ძუელთა უწყებათაგან, იყვნეს წმიდანი ესე მოწამენი დავით და კოსტანტინე ქართველნი, სანახებისაგან არგუეთისა, დიდნი და დიდებულნი ტომობით და მთავარნი ამის ქუეყანისანი და თჳს ეყვოდეს ურთიერთას და იყვნეს განათლებულ ემბაზითა ქადაგებულისა ანდრია და სიმონ კანანელისაჲთა, რამეთუ მათ უქადაგეს ქრისტე ქართველთა შორის, პირველად ნინოჲს მოსვლისა.
ხოლო იყვნეს წმიდანი ესე ქალწულ ჴორცითა და მეცნიერ ძუელისა და ახლისა სჯულისა, ჭეშმარიტნი მორწმუნენი და გამოცდილნი და ახოვანნი წყობათა შინა და ბრძოლათა. რამეთუ იყო დავით უხუცეს დღითა, ჰაეროან და სპეტაკ ჴორცითა, მოწაბლე თმითა, შუენიერ გუამითა და ჴშირ წუერითა. ხოლო კოსტანტი შუენიერ გუამითა და მოწაბლე თმითა და წუერ გამო, და ორნივე სავსე სულითა წმიდითა. ხოლო ვითარცა ესმა წმიდათა ამათ მოსლვაჲ წარმართთაჲ ქუეყანასა ამას სამცხით, შეიმოსეს ძალი ღმრთისაჲ, ვითარცა ჯაჭუ-ჭური, და შეკრიბეს ლაშქარი ამის ქუეყანისაჲ და ხადოდეს სახელსა ღმრთისასა და განაძლიერებდეს ერსა მორწმუნეთასა ლოცვითა და ღამის თევითა. ხოლო აღიძრნეს რაჲ წარმართნი სამცხით და წარმოემართნეს ქუეყანად არგუეთად და წინამსრბოლნი და რჩეულნი წარმოვიდეს, მაშინ წმიდანი ესე იყვნეს შეკრებილ და ფრთხილ და გალობდეს გალობასა დავითისასა, რომელ თქუა რაჟამს-იგი ეწყუებოდა გოლიათს. ხოლო იხილნეს რაჲ წარმართთა წმიდანი ესე, აღიზახეს ვითარცა მჴეცთა და მოემართნეს.
ხოლო წმიდამან დავით სახელი ქრისტესი ფარად მიუპყრა და განაძლიერა გუნდი თჳსი და უშიშ-ყვნა იგინი, აღიზახა ვითარცა ლომმან, და აოტნეს და განაბნინეს იგინი და ურიცხჳ მოსრეს, და აღუდგინეს ძლევაჲ დიდი ქრისტეანეთა. მაშინ მეოტნი უკუნიქცენ და უთხრეს მურვან ყრუსა, რაჲ-იგი მოწევნულ იყო მათ ზედა, ვითარმედ წინამბრძოლნი და ლაშქარნი რჩეულნი შენნი მოსრნეს შეშის მსახურთა. ხოლო მან პირსა თჳსსა იკრნა ჴელნი თჳსნი და თქუა, ვითარმედ: ”და ვინ არს მკადრე, რომელმცა წინა აღუდგა დიდსა მოციქულსა მუჰმადსა, დედის ძმასა ჩემსა?” ესე თქუა და შეუზახა ყოველსავე სიმრავლესა წარმართთასა და წარმოემართნეს, ვითარცა ქჳშაჲ სიმრავლითა, და მოვიდეს ქუეყანად. არგუეთისა და შეიცვეს ტყე და ველი და მთანი და ბორცუნი. და შეეწყუდინეს ჴელსა წარმართთასა ერნი ქრისტეანეთანი, რამეთუ რომელნიმე ტყეთა დაიმალნეს და რომელნიმე მოსრნეს, ხოლო წმიდანი დავით და კოსტანტინე და სხუანი ვიეთნიმე შემდგომნი მათნი შეპყრობილ იქმნნეს. მაშინ ვითარცა ეუწყა ბილწსა ყრუსა შეპყრობაჲ წმიდათა მათ, აღიტყუელნა ჴელნი და დიდად ადიდა დედის ძმაჲ თჳსი მუჰმედ და სჯული მისი გამარჯუებისა მისთჳს.
III. ხოლო ვითარცა დაიბანაკეს, დაჯდა საყდართა ზედა და უბრძანა მოყვანებაჲ წმიდისა დავითისი და წმიდისა კოსტანტინესი. და წარადგინნეს ჴელით შეკრულნი წინაშე უსჯულოჲსა მის. ხოლო იგინი, ვითარცა იხილნა წინაშე მდგომარენი, ფრიად განიცინა მურვან ყრუმან და ჰრქუა: ”ვინანი ხართ თქუენ ქვათა და ძელთა მსახურნო, რომელთა იკადრეთ წინაგანწყობაჲ ჩემი? ანუ არა იცითა, ვითარმედ დიდისა მოციქულისა მუჰმედის დისწული ვარ, რომლისა სჯულსა ჰმონებს ყოველი არაბეთი და სპარსეთი, და დამიმორჩილებია ყოველი ქუეყანაჲ დასავლეთითგან ვიდრე აღმოსავლეთამდე?”
მიუგეს და ჰრქუეს წმიდათა მათ, ვითარმედ: ”სიცილი და ქადილი შენი ცუდ და ამაო არს ჩუენ ზედა, რამეთუ წუთ ჟამ არს დიდებაჲ შენი და ადრე განქარდების, რამეთუ არა ღირსებისა შენისათჳს იქმნა ძლევაჲ შენი ჩუენ ზედა, არამედ ცოდვათა ჩუენთათჳს, რომელ გარდავჰჴედით მცნებათა ღმრთისასა; იქმნა ფლობაჲ თქუენი ჩუენ ზედა, რათა გუწუართნეს ღმერთმან ჴელითა თქუენ უსჯულოთა და უღმრთოთაჲთა. ხოლო დედის ძმისა შენისა მუჰმედისი, რომლისა მიერ იქადი, ცუდ არს მისსა მიმართ სიქადული თქუენი, რამეთუ, ვითარცა უწყებულ არს ჩუენდა, მაცდურ და წარმწყმედელ იყო ნათესავის[ა] თქუენისა”.
ხოლო ვითარცა ესმა ესე მძლავრსა მას წმიდათა მათგან, განრისხნა ფრიად და უბრძანა წინაშემდგომელთა მტარვალთა ცემაჲ პირთა მათთაჲ და გუემაჲ არგნებითა; ხოლო მათ ყვეს ბრძანებაჲ მძლავრისაჲ და სცეს პირთა მათთა, ვიდრეღა დაშურეს, და ქუეყანად დააკუეთნეს წმიდანი იგი; ხოლო იგინი ძლიერად მოითმენდეს და ჰმადლობდეს ღმერთსა და შემწედ თჳსად ხადოდეს.
მაშინ ჰრქუა მათ მძლავრმან რისხჳთ და გულისწყრომით, ვითარმედ: “ჵ ესევითარნო, პირველად მოსრენით წინამბრძოლნი და რჩეულნი ლაშქარნი ჩემნი და აწ ურცხჳნოდ აგინებთ დიდებულსა და სახელგანთქმულსა მოციქულსა მუჰმადს, დედის ძმასა ჩემსა, რომელსა ადიდებს ყოველი არაბეთი და სპარსეთი”. ესე თქუა და მერმე ლიქნით ჰმოგუნიდა მათ და ჰრქუა წმიდასა დავითს, ვითარმედ: ”მასმიეს შენთჳს სპაჲპეტთა ჩემთაგან, ვითარმედ კაცი ხარ გონიერი და წყობათა შინა გამოცდილი, და თავი ამის ქუეყანისა, აწ ისმინე ჩემი, კეთილ-განმზრახისა შენისაჲ, და დაუტევე ცუდი და ამაოჲ სიტყუაჲ სიცოფისა თქუენისაჲ და დაემორჩილენით სჯულსა რჩეულისა მუჰმად მოციქულისა დედის ძმისა ჩემისასა და გყვნე თქუენ მთავარ და დიდებულ ყოველსა სპარსეთსა და არაბიეთსა ზედა. რამეთუ-გყო შენ სპასალარ და წინამძღუარ ყოველსავე ზედა ლაშქარსა ჩემსა, ხოლო ყრმასა მაგას, თჳსსა შენსა, მივსცე პატივი, რათა სამარადისოდ დგეს წინაშე საყდართა ჩემთა პალატსა შინა ჩემსა, და იშუებდეს სხუათა თანა დიდებულთა პალატისა ჩემისათა”. და ვითარცა ესე თქუა მძლავრმან წმიდათა მიმართ, წმიდამან დავით გამოისახა სახე ჯუარისაჲ პირსა თჳსსა და თქუა: ”ნუ იყოფინ ესე ჩუენდა მიუკუნისამდე, ჵ მძლავრო ბოროტო, რათამცა დაუტევეთ ნათელი და შეუდეგით ბნელსა! რამეთუ ღმერთმან ჩუენმან მოგჳწოდნა ჩუენ ნათელსა მისსა, რაჟამს ძე თჳსი სიტყუაჲ და თანასწორი მისი მოავლინა ქუეყანად და კაც იქმნა ჩუენთჳს და ყოველივე განგებულებაჲ თავს იდვა: ჯუარცუმაჲ, დაფლვაჲ და აღდგომაჲ, და კუალად ამაღლდა მამისა, და იგივე მოსლვად არს განსჯად ცხოველთა და მკუდართა. ხოლო წარავლინნა მოწაფენი თჳსნი ყოველსა ქუეყანასა ქადაგებად სახელისა მისისა და მოქცევად კერპთა მონებისაგან. ხოლო მოიწინეს ორნი თავთა მოწაფეთა მისთაგანნი ქუეყანასა ჩუენსა და უქადაგეს მოსლვაჲ ქრისტესი ქუეყანად და მოაქცინეს კერპთა მონებისაგან. და ჩუენ მათ მიერ განსწავლულ და განათლებულ ვართ და არა ვჰმონებთ სხუასა სჯულსა ცუდსა და მოპოვნებულსა, არამედ მზა ვართ სახელისათჳს ქრისტესისა ყოველსავე გუემასა და ტანჯვასა, ცეცხლსა, წყალსა და მახჳლსა და სიკუდილსა. ესე არს სარწმუნოებაჲ ჩუენი, ჭეშმარიტი ქრისტეანობაჲ, ისმინეთ ყოველმან გუნდმან სპარსთა და არაბთამან”.
ჰრქუა მას მძლავრმან, ვითარმედ: ”კეთილისა სწავლისა და განზრახვისათჳს ბოროტი და უგუნური მოგვიგეა პასუხი? რამეთუ ქრისტესთჳს წერილ არს კურანსა ჩუენსა, რომელ არს ისე, რამეთუ წინაჲსწარმეტყუელი იყო და კაცი მართალი, ძე მარიამისი და იტყოდა თავსა თჳსსა ძედ ღმრთისად, ამისთჳს მოკლეს ჰურიათა ძელითა. ხოლო რომელ დიდისა მუჰმადისთჳს იკადრებთ გმობასა, უგუნურებით იტყჳთ ამას, რამეთუ სპარსნი და არაბნი მან მოაქცინა ცეცხლისა მსახურებისაგან, და ღმერთსა შეაწყნარნა, რამეთუ ერთ არს ღმერთი”.
მიუგო წმიდამან დავით და ჰრქუა მათ: ”წიგნი თქუენი, რომელ არს კურანი, არა სარწმუნოდ გიპყრიეს თქუენ, რამეთუ წერილ არს კურანსა თქუენსა თქუენთჳს, ვითარმედ, რაჟამს სცთეთ ქრისტეს სახარებასა ისეს წიგნსა, რომელ მისცა თჳსთა მოწაფეთა, მის წიგნისაგან ისწავეთ. ესე ალი მუჰმადის გულითადმან მოწაფემან დაგიწერა თქუენ, არამედ თქუენ უგულისხმონი ხართ და არა იცით წიგნისაჲ და არცა ძალი ღმრთისაჲ, რამეთუ მუჰმად დაღაცათუ ცეცხლის-მსახურებისაგან მოგაქცინა, არამედ ღმერთსა ვერ შეგამეცნიერნა, მსგავსად ნავ-დანთქმულისა მის, რომელ დაღაცათუ გულსა ზღვისასა არა დაინთქას, არამედ ზღჳს პირსა მიწევნილი დაინთქას, არად სარგებელ არს, ვინაჲთგან ჴმელად ვერ მიიწია. ეგრეთვე თქუენ, ვინაჲთგან ქრისტე ძე ღმრთისაჲ, რომელსა წინაჲსწარმეტყუელნი პირველითგან იტყოდეს მოსლვასა მისსა, და მამათ-მთავარნი ქადაგებდეს, იგი ვერ იცნა მუჰმად და არცა თქუენ შეგამეცნიერნა, წარსწყმდით და ცთომილებასა შინა ხართ დიდსა უგულისჴმოებითა თქუენითა”. ჰრქუა მას მძლავრმან: ”და ვინ გასწავა შენ წიგნთაგან ჩუენთა, არა ღირსო ცხორებისაო?” ჰრქუა მას წმიდამან დავით: ”წიგნნი თქუენნი არად საჴმარ არიან ჩემდა, არამედ ესე ვთქუ სამხილებელად თქუენდა”.
მერმე მიიქცა მძლავრი იგი წმიდისა კოსტანტინეს მიმართ და თქუა, ვითარმედ: ”შენ ყრმაო, რასა იტყჳ თავისა შენისათჳს, მორჩილ ხარა ბრძანებასა ჩუენსა ანუ არა?” ხოლო წმიდამან აღმოუტევა ჴმაჲ, დამამჴობელი მისი, და ჰრქუა მას, ვითარმედ: ”ნუ იყოფინ ჩემდა მორჩილებაჲ ბრძანებისა შენისაჲ, არამედ ვითარცა წამა და აღიარა უფალმან ჩემმან დავით, და მეცა ვწამებ და აღვიარებ, რამეთუ ერთსა სჯულსა და ერთსა სარწმუნოებასა ზედა განსწავლულ ვართ და მრწამს მამაჲ და ძეჲ და სული წმიდაჲ და მისთჳს მოვკუდები”.
მაშინ განრისხნა უსჯულოჲ იგი მათ ზედა და მოუწოდა მტარვალთა ვიეთმე უწყალოთა და უკეთურთა და მისცნა წმიდანი იგი ჴელთა მათთა და ამცნო, რათა ათ დღემდე არა ახილონ გემოჲ არცა პურისაჲ, არცა წყლისაჲ და ყოველთა დღეთა სტანჯვიდენ მრავალფერითა ტანჯვითა უსუენებელად, რათა ჭირითა მით და ტანჯვითა უნებლიეთ აღიარონ სჯული მუჰმადისი. ხოლო წმიდათა მათ ლოცვითა და მარხვითა ღმრთისა მიმართ თავს ისხნეს ჭირნი იგი, სიყმილი და წყურვილი და გუემანი და ტანჯვანი და ჴუედნანი და ბასრობანი სიყუარულისათჳს ქრისტეს ღმრთისა.
ხოლო ვითარცა გარდაჴდეს ათნი იგი დღენი, მოუწოდა უღმრთომან მურვან ყრუმან მოგუთა და მისანთა სპარსეთისათა და წარავლინნა წმიდათა მოწამეთა მიმართ, რათა ლიქნით ჰმოგუნიდენ წმიდათა მათ მოქცევისათჳს სჯულსა მათსა. ხოლო ვითარცა წარვიდეს და იხილნეს წმიდანი იგი განლეულნი და დამჭნარნი ჴორცთა მათთაგან ტანჯვათა მათგან, რომელ თავს ესხნეს მტარვალთა მათგან, განრისხნეს განზრახვით მტარვალთა მათთჳს, ვითარმედ: ”ჵ ესევითარნო, რად გიკადრებია, ანუ რად ესრეთ შეურაცხ გიყოფიან კაცნი ესე დიდებულნი და ქუელნი ბრძოლათა შინა, ანუ არა უწყითა, რამეთუ ღაღადისსა სპარსთასა, დიდსა ამირა მუმლსა მურვანს, ფრიად სწადიან ამათი შუებაჲ და ფუფუნებაჲ?” მერმე მიექცეს წმიდათა და ჰრქუეს მათ ლიქნით, ვითარმედ: ”ყოვლისა სპარსეთისა და არაბეთისა ღაღადისსა მურვანს მოუვლენივართ თქუენ თანა, ვითარმედ ვიცი გონიერებაჲ თქუენი, რამეთუ დროებასა ამას შინა განგიზრახავს უმჯობესი თქუენთჳს. აწ მომიგეთ სიტყუაჲ ჯეროანი და ნუ ცუდად გაქუს სასოებაჲ კაცისა მიმართ დასჯილისა და მოკლულისა, და ნუ წარსწყმედთ სიჭაბუკესა თქუენსა უჟამოდ მწარითა და ძჳრ-ძჳრითა სიკუდილითა, არამედ აღირჩიეთ უმჯობესი და შეიწყალენით თავნი თქუენნი და მოიქეცით სჯულსა მუჰმად რჩეულისა მოციქულისასა, რათა იშუებდეთ ჩუენ თანა, რამეთუ მეცა მეწყალის სიჭაბუკე თქუენი და სიმჴნე და განგაზრახებ უმჯობესსა. ამას გიბრძანებს დიდი ამირა მუმლი სპარსეთისა და არაბეთისაჲ, ხოლო ჩუენ, ჵ ჭაბუკნო შუენიერნო და ახოანნო, ამას გეტყჳთ, რათა დაემორჩილნეთ ბრძანებასა დიდისა და მაღლისა მთავრისასა, რამეთუ აჰა ესერა მოუცემიან დროშანი და შესამოსელნი მთავრობისა თქუენისანი”. და უჩუენებდეს წმიდათა მათ ნიჭთა დიდთა და საბოძვართა სამეფოთა და ლიქნიდეს წმიდათა მათ ლიქნითა მრავალ-ფერითა.
მაშინ მიხედეს წმიდათა მათ მათდა მიმართ და ჰრქუეს მათ: ”ვინაჲთგან უგუნურნი ხართ და უგუნურებისა მეტყუელნი და მოციქულნი ყრუჲსა და მზაკუვარისანი, ამისთჳს არა განვაგრძელებთ სიტყუასა ჩუენსა თქუენდა მიმართ, არამედ ამას ხოლო ვიტყჳთ, ვითარმედ, ვითარცა იგი პირველ აღვიარეთ სარწმუნოებაჲ ჩუენი ჭეშმარიტი და ვწამეთ, მას ზედა მტკიცედ და უქცეველ ვართ და ვერარამან ჭირმან და არცა დიდებამან ამის საწუთოჲსამან ვერ განმაშორნეს ჩუენ სიყუარულსა და სარწმუნოებასა იესუ ქრისტესსა, არამედ მზა ვართ სახელისა მისისათჳს შიმშილსა და წყურილსა, ცეცხლსა და მახჳლსა და წყალსა, და ამის ყოვლისა შემდგომად სიკუდილსა საუფეველისათჳს ცათაჲსა. და რამეთუ ნიჭი და დიდებაჲ თქუენ მიერ მონიჭებული საძულელ და საძაგელ არიან წინაშე თუალთა ჩუენთა; ხოლო სასოებაჲ ჩუენი და დიდებაჲ ქრისტე არს, და სიკუდილი სახელისა მისისათჳს საწადელ წარვედით და უთხართ ესე ყოველი მომავლინებელსა თქუენსა მაცთურსა და მზაკუვარსა”.
ხოლო მათ ვითარცა ესმა ესე წმიდათა მათგან, წარვიდეს სირცხჳლეულნი და უთხრეს ესე ყოველი ყრუსა მურვანს და ჰრქუეს ესეცა, ვითარმედ: ”არა გუაქუს სასოებაჲ კაცთა მათგან, რამეთუ არა ეშინიან არცა ტანჯვათაგან, არცა სიკუდილისაგან, არამედ მტკიცე არიან სარწმუნოებასა მათსა ზედა”. ხოლო ვითარცა ესმა ესე უსჯულოსა მას მძლავრსა, წარიკუეთა მათგან სასოებაჲ და გულისწყრომითა დიდითა განაჩინა წმიდათა მათთჳს სიკუდილი, სახე ესევითარი: რამეთუ განაჩინნა მტარვალნი უკეთურნი და უწყალონი, რათა პირველად ტანჯნენ გუემითა უწყალოჲთა, ზეკიდებითა თავდამოქცევით, და მერმე შეუკრნენ ჴელნი და ფერჴნი და ქედთა მათთა დაჰკრნენ ლოდნი მძიმენი და ესრეთ შთაყარნენ იგინი მდინარესა მას ფასონსა, რომელ არს ენითა ქართულითა რიონი.
IV. ესე განაჩინა მძლავრმან წმიდათა მათთჳს და თჳთ აღიძრა და დაიბანაკა ქალაქსა ჯიხან-ქუჯისასა, ქუეყანასა მეგრელთასა, სანახებსა ჭყონდიდისასა, რომელ არს მეგრულითა ენითა ”მუხა დიდი”, და რამეთუ იყო ბანაკი მათი ცხენისწყლითგან ვიდრე აფხაზეთამდე, და გამოიხუნა ციხენი და ქალაქნი და აღაოჴრნა და უვალ და უკაცურ-ყო ქუეყანაჲ მეგრელთა და აფხაზთაჲ.
ხოლო ეწია მუნ რისხვაჲ ღმრთისაჲ ერსა და ბანაკსა და ეტლებსა მისსა ზედა, რამეთუ აბაშთა ნათესავი იყო დაბანაკებულ მდინარესა მას ზედა, რომელსა აწ ჰრქჳან აბაშაჲ, ხოლო ჰუნები და ეტლები მდინარისა კიდესა, რომელსა აწ ჰრქჳან ცხენისწყალი. და იქმნნეს სასწაულნი ზეგარდამო: ქუხილნი და ელვანი, სეტყუაჲ და წჳმანი მძაფრნი და სასტიკნი, და განაღო პირი ქუეყანამან და აღმოაცენნა სიმრავლენი წყალთანი და ზღუა იქმნა ქუეყანაჲ ჴმელი. და განაგდო მდინარემან აბაშაჲსამან საზღვარი თჳსი და მოექცა ნათესავსა ზედა აბაშთასა და წარირღუნა ყოველი ნათესავი აბაშთაჲ და მიერითგან დაიდვა სახელი მდინარისა მის აბაშაჲ. ხოლო მდინარე ცხენისწყლისაჲ მოექცა ეტლებსა და ჰუნებსა მათსა ზედა და წარირღუნა ყოველივე, აღვიდა რიცხჳ მათი ოთხ ბევრადმდე და დაედვა მდინარესა მას [სახელი] ცხენისწყალი.
და ვითარცა იხილა ესე ყოველი მურვან ყრუმან მოწევნული მის ზედა, ფრიად აბრალა თავსა თჳსსა და განმზრახთა მისთა, იწროსა და მაღნარსა ამას ქუეყანასა მოსლვისათჳს, და აღიძრა და დაიბანაკა პიტიოტას, ზღჳს პირსა ქალაქსა, რომელსა ჰრქჳან ცხუმი.
ხოლო იყვნეს მაშინ შვილნი დიდისა მეფისა ვახტანგ გორგასალისანი არჩილ [და] დარჩილ ციხესა მას, რომელსა ჰრქჳან ანაკოფიაჲ, რამეთუ შე[ვ]ლტოლვილ იყვნეს იგინი შიშისა მისთჳს სპარსთაჲსა. ხოლო გამოვიდეს ერითა მცირითა ბრძოლად წარმართთა და იძლინეს მათგან, რამეთუ მოკლეს ძმაჲ უხუცესი არჩილ, ხოლო დარჩილ შევიდა ციხესავე ანაკოფიას.
ხოლო აღიძრა მიერცა უღმრთოჲ მურვან ყრუჲ და ჩაიარა ზღჳს პირი და გამოიხუნა ციხენი და ქალაქნი ზღჳს პირისანი და ოჴერ და უვალ-ყო ყოველი ქუეყანაჲ ზღჳს პირისაჲ, ვიდრემდის მიიწია ქალაქსა მას ღმრთივ-დაცვულსა, რომელ არს კოსტანტინეპოლე, და დაიბანაკა ქალაქსა, რომელსა ხალკიდონ ჰრქჳან, რამეთუ არს მუნ ზღუაჲ იწროდ წარმდინარე, და არა აქუს ტანი სიფართისაჲ.
ამისთჳს განიზრახა უგუნურმან და უგონებომან ყრუმან, რათა ქვითა აღმოავსოს ზღუაჲ და სავალ-ყოს, რაჲთა ფრჴივ განიყვანოს ერი თჳსი ზღუასა ზედა და ესრეთ გამოიღოს ქალაქი კოსტანტინეპოლე, არამედ ღმერთმან საკჳრველებათამან ცუდ-ყო განზრახვაჲ მისი, ვითარცა აქიტობელისი, და მყის ეწია რისხვაჲ ღმრთისაჲ, რამეთუ დაწვა მწუხრი მრთელი და განთიად იპოვა მკუდარი მოძაგებული და დავიწყებული ყოველთა მიერ. და ვითარცა იხილეს ესე სპათა მისთა, განიბნინეს და ლტოლვილნი წარვიდეს ქუეყანად თჳსად.
V. ხოლო ჩუენ პირველსავე სიტყუასა მოვიდეთ და ვიტყოდით წმიდათა მათთჳს, რომელთათჳს იყო სიტყუაჲ ჩუენი.
რამეთუ, ვითარცა ვთქუთ, მიიყვანნეს წმიდანი იგი ადგილსა მას, რომელსა განეჩინა მძლავრსა, მდინარესა, ტბასა მას ზედა, რომელსაცა შჱნ არს ტაძარი წმიდათა კოხმან და დამიანესი. სიტყჳსა მისებრ მძლავრისა განაშიშულნეს იგინი და დაჰკიდნეს თავ-დამართ და გუემნეს გუემითა უწყალოჲთა არგნებითა მძიმებითა. მერმე ჩამოჰჴსნნეს, შეუკრნეს ჴელნი და ფერჴნი მათნი და ლოდები მძიმები დაჰკრეს ქედთა მათთა.
ხოლო წმიდათა მათ ითხოეს დროჲ და აღიხილნეს თუალნი მათნი ზეცად მიმართ, რამეთუ ვერ ეძლო ცად ახილვად, არცაღა მოდრეკად მუჴლთა სიმძიმისა მისგან ლოდთაჲსა, არამედ გულითა მჴურვალითა ჴმა-ყვეს ღმრთისა მიმართ და თქუეს, ვითარმედ: ”ჵ უფალო ღმერთო იესუ ქრისტე, ძეო და სიტყუაო ღმრთისა მამისაო, ვითარცა ისმინენ თხოვანი ჩუენნი და ღირს გუყვნენ წამებასა სახელისა შენისათჳს წმიდისა, აწცა შეისმინენ ვედრებანი და თხოვანი ჩუენ მონათა შენთანი. და ვითარცა დავიმარხენით ჴორცნი ჩუენნი უხრწნელ და შეუგინებელ სახელისათჳს შენისა წმიდისა, ეგრეთვე შემდგომად წამებისა ჩუენისა დაჰმარხენ გუამნი ჩუენნი განუხრწნელად და დაურღუეველად, და რომელთა ხადონ სახელითა ჩუენითა სახელსა შენსა წმიდასა, მსწრაფლ ეწიენ წყალობაჲ შენი და მიეც შენდობაჲ ბრალთაჲ და ყვენ ასონი ჴორცთა ჩუენთანი მკურნალ ყოველთა სენთა და უძლურებათა, დიდებად ყოვლად საგალობელისა სახელისა შენისა”. ამისა შემდგომად დაიბეჭდნეს გუამნი მათნი ბეჭდითა ცხოველს-მყოფელისა ჯუარისაჲთა და თქუეს: ”უფალო ღმერთო იესუ ქრისტე, ჴელთა შენთა შევჰვედრებთ სულთა ჩუენთა, ამინ”. მაშინ მოვიდა ჴმაჲ ზეცით, აღმასრულებელი თხოვათა მათთაჲ სასმენელად ყოველთა, და შთაყარნეს მტარვალთა მათ წმიდანი იგი ტბასა მას და თჳთ ივლტოდეს შეშინებულნი ჴმისა მისგან წმიდათა მათთჳს მოწამეთა, რომელი ისმოდა ზეცით.
VI. ხოლო იქმნა მას ღამესა სასწაული საშინელი და სასმენელად საზარელი, რამეთუ შთამოდგეს ზეცით სამნი სუეტნი ნათლისანი ტბასა მას ზედა ფრიად ბრწყინვალენი, რამეთუ ღამესა მას უკუნსა განათლდეს ველნი და ტყენი ბრწყინვალებისა მისგან, რომელნი გამოჰკრთებოდეს სუეტთა მათგან ნათლისათა და განიჴსნნეს საკრველნი ჴელთა და ფერჴთაგან წმიდათაჲსა და მოეძარცუნეს ლოდნი იგი ქედთა მათთაგან, და იტჳრთნა ბეჭთა თჳსთა ზედა უსულომან მან ტბამან, ვითარცა სულიერმან გუამნი იგი წმიდათა მოწამეთანი, და ბრწყინვიდეს წყალთა მათ შინა, ვითარცა მთიებნი განთიადისანი. მაშინ განგებითა ღმრთისაჲთა ორნი ვინმე წმიდათა მოწამეთა მონათაგანნი, რომელნი შეპყრობილ იქმნნეს წარმართთაგან წმიდათავე მათ თანა, რომელნიცა თანადახუდეს ყოველსავე ტანჯვასა და სიტყჳს-გებასა მძლავრისა მიმართ, ესენი განრომილ იყვნეს წარსლვასა ზედა წარმართთასა და დამალულტყეთა. ხოლო იყვნეს შემოსილ სამოსლითა აგარიანთაჲთა.
ვითარცა იხილნეს სასწაულნი იგი საკჳრველნი, სუეტნი ცეცხლისანი და ბრწყინვალებაჲ იგი ნათლისაჲ ტბასა მას ზედა, განჰკრთეს და კადნიერ იქმნნეს, და მივიდეს წყალთა მათ ზედა და იხილნეს წმიდანი იგი გუამნი მოწამეთანი ბეჭთა ზედა წყალთასა, რომელნი ნათობდეს, ვითარცა მზის-თუალნი. მაშინ იცნნეს იგინი და სიხარულისა და წუხილისაგან განკრთომილნი ხედვიდეს წმიდათა მათ. მაშინ ორნი ვინმე სხუანი კუალად გამოვიდეს ტყით დამალულნი, რომელნი განრომილ იყვნეს აგარიანთაგან ერისაგანვე წმიდათაჲსა. და ვითარცა იხილეს მათცა ნათელი იგი, გამოვიდეს იგინიცა ნათელსა მას, რომელი გამოჰკრთებოდა სუეტთა მათგან ნათლისათა.
ხოლო ვითრცა იხილნეს მოყუასნი მათნი სამოსლითა აგარიანთაჲთა, განჰკრთეს, რამეთუ ვერ იცნნეს, ჰგონებდეს, ვითარმედ წარმართთაგანნი არიან და ივლტოდეს. ხოლო მათ ჴმა-ყვეს, რამეთუ იცნნეს იგინი და ჰრქუეს მათ, ვითარმედ: ”ნუ შეშინდებით, რამეთუ არა ვართ მტერნი, არამედ ძმანი თქუენნი; აწ მოვედით და იხილენით უფალნი ჩუენნი დავით და კოსტანტინე, რამეთუ იწამნეს ქრისტესთჳს, და ჩუენგან გეუწყოს ყოველივე”. ხოლო მათ განიშორეს შიში და მოვიდეს და მიერ იცნნეს იგინი და მოიკითხნეს ურთიერთას და აუწყეს მათ ყოველივე, რაჲცა იქმნა წმიდათა მათთჳს ტბასა მას შინა. ხოლო განიზრახეს წმიდათა მათთჳს გუამთა მათთასა, ვითარმედ რაჲ ჯერ არს ყოფად. არამედ ეჰა ძლიერებაჲ კაცთმოყუარისა ღმრთისაჲ, რამეთუ ესმა ჴმაჲ სუეტით გამო ცეცხლისაჲთ, ვითარმედ: ”აღიქუენით გუამნი წმიდათა მაგათ მოწამეთანი და წარიყვანენით ტყით კერძო აღმოსავალით და სადა-იგი გთნდესთ, მუნ დაკრძალენით წმიდანი ეგე გუამნი მოწამეთანი, რამეთუ მუნ არს ბრძანებაჲ უფლისა ღმრთისაჲ, რათა გებისა თანა არსთასა იყვნენ მუნ გებულცა გუამნი წმიდათა მოწამეთანი”. ხოლო ვითარცა იყო ჴმაჲ ესე მათდა მიმართ, მაშინ იყვნეს გუამნი წმიდათანი შუაგულსა ზედა ტბისასა, ვითარცა აღტჳრთულნი, არამედ მყის იპოვნეს კიდესა თანა ტბისასა ხერთჳსსა ზედა მდებარენი.
მაშინ განკჳრდეს კაცნი იგი და ადიდებდეს ღმერთსა და მიეახლნეს შიშით და ძრწოლით და აღიხუნეს წმიდანი გუამნი მათნი და წარმოემართნეს. და ვითარცა განთენდა, იპოვნეს ნებითა ღმრთისაჲთა თავსა ზედა კლდისასა, ადგილსა მას, რომელსა ჰრქჳან წყალწითელ. რამეთუ იყო ადგილი იგი ციხე-ქალაქ და ერ-მრავალ, ხოლო ყრუსა მურვანსა გამოეღო და აეოჴრა და დაეწუა და იყო უკაცურ და დარღუეულ ეკლესიაჲ. ხოლო ქუეშე კერძო ეკლესიისა აკლდამა იყო შენ და უვნებელ, და არავინ იყო მკუდართაგანი მუნ შინა მდებარე და მას შინა დაკრძალნეს გუამნი წმიდათა მოწამეთანი.
ხოლო იყო უჩინო და დაფარულ ვიდრე დღეთამდე დიდისა ჴელმწიფისა ბაგრატისამდე, და აღიძრა სულისა მიერ წმიდისა და აღაშენა ადგილი იგი მონასტრად უდაბნოებისა და მყუდროებისათჳს მის ადგილისა, და აღუშენა საწამებელი წმიდათა მათთჳს მოწამეთა, ტაძარი შუენიერი, და ცხადად საანჯმნო ყვნა გუამნი იგი წმიდათა მოწამეთანი, და დაასუენა მის მიერ აღშენებულსა მას ტაძარსა შინა კუბოჲთა შუენიერითა. და არიან მას შინა მდებარე გუამნი წმიდათა მოწამეთანი დავით და კოსტანტინესნი განუხრწნელნი და უვნებელნი და ყოვლად გებულნი, ვითარცა ესე თჳთ მათ ითხოვეს ღმრთისაგან. და ჰკურნებენ ყოველთა ვნებულთა, რომელნი სარწმუნოებით მოვლენან ტაძრად მათდა, რამეთუ მიიღებენ კურნებასა სულთა და ჴორცთა მათთასა.
ხოლო იწამნეს წმიდანი ესე მოწამენი დავით და კოსტანტინე დასაბამითგანთა წელთა ექუს ათას ორას ორმოცდა ცხრასა, ხოლო ქრისტეს ჯუარცუმითგან შჳდას ოცდა ათსა, მეფობასა ბერძენთა ზედა ლეონ ისავროჲსა ხატთა მბრძოლისასა, ხოლო ქართველთა ზედა ვახტანგ გორგასლისა შვილთასა, ხოლო ჩუენ ზედა მეუფებასა უფლისა ჩუენისა იესუ ქრისტესსა, რომლისაჲ არს სუფევაჲ და დიდებაჲ თანა მამით და ცხოველს-მყოფელით სულით წმიდითურთ აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.
